Ka Makaainana, Volume VI, Number 7, 17 August 1896 — Page 4

Page PDF (870.36 KB)

This text was transcribed by:  Patty Mancini
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

 

4                      HONOLULU, OAHU, POAKAHI, AUGATE 17, 1896.                           

KA MAKAAINANA,

HE NUPEPA OILI PULE.

 

F.J. TESTA (Hoke),

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.

Wahi Noho, ma Honolulu.

 

            KEENA: Helu 327, Alanui Moi, ma Waialeala, kokoke i Alanui Konia.

 

UKU O NA LUNA NUPEPA.

5 Inoa...................................................................................... .15

10 Inoa.................................................................................... .20

Maluna aku o 10 Inoa............................................................. .25

 

POAKAHI, AUGATE 17, 1896.

 

            AOHE o makou hilinai na waho e hoohana mai, aka, no loko nei ae no hoi; a aole no no hoi mai ko ka lahui aoao aku, aka, mai waena ae no o lakou ma iho, ke kuhihewa ole nae hoi keia hilinai ana a makou.

 

            O NA poe i hookaa dala ia W. H. Kapu, e pono no iaia ia poe e kii ae ai i ka lakou mau nupepa, a aole loa mai hoi ia makou. Aole hoi paha o ko makou luhi ka mea e hoolilo wale ia aku ai i pono no ia mea a makou i hoomanawanui loihi ai.

 

            IA makou hoi e kamailio ana ma KA MAKAAINANA nei, no KA MAKAAINANA nei no ka manao, ale no Hoke, ina no nae hoi o Hoke ka mea nana i kakau ia mau kamailio ana, oiai, aia no ke koikoi maluna ona. Nolaila, o ka hou ana ae ma ke ano nema a hailiili ia Hoke, o na hana no ia a kamalii o Waolani.

 

            NUI no ko ke Akua aloha i keia lahui, no ka mea, ke kau mau ia nei no na haawina like ole maluna o na poe na lakou i hoopilikia mai ia kakou. Ua hao aku ka make i kahi, kipakuia hoi kahi poe mai na oihana aku, he mau haawina e ae hoi ko kahi poe, a pela aku a manuunuu wale. Ke kau mau mai nei no Kona lima a he wa uhau wale no. O ka hopena mai no paha hoi ia e loaa ana i na pee i pakaha wale i ka pono kumu mai ka po loa mai.

 

            POMAIKAI nui Ke Au Hou i ka loaa o ka hoolaha wale ia ma KA MAKAAINANA nei me ka lilo ole. Ua lawa loa na hoakaka ana a makou no lakou ma na wahi like ole o keia helu. O ka makou no nae hoi ia e kaena ae nei, e hoohoa wale mai no ma na ano a pau aole e loaa mai KA MAKAAINANA  nei. Hoao hou ae no ka pono a kinikini, i nui ka ikaika, alaila hoi paha, ola ka moepuu ana i ka pono mau wale no hai. No ia huaelo nae hoi makou e olelo ae nei me ka hopo ole a me ka makaukau mau i na wa a pau--aohe i lawa:

 

KALAIOLELO PILIKINO.

            O ke kalai a paio ana ma na olelo pilikino, o ka hana ia a ka mea hohe wale i nele i ka manao a kahua ole e paio ai; a nolaila, he kulana ia na makou i hoowahawaha, no ka mea, aole ilaila e ikeia ai ka naau@o a me ka waiwai o na manao o ka hoa paio. Ua hilinai makou ina he ake paio ko kahi, e like la me ka Ke Au Hou aa mai ia makou ma kona helu mua, ua makaukau loa oia, e pono e paio ma ka paio maikai. aole hoi ma no manao hailiili pilikino, no ka mea, he hoike ia no ke ano o kamalii, aole hoi no ke ano o kanaka makua.

            Ke hoomanao nei makou ma mua ae o ka oili ana o ko Ke Au Hou helu mua, ua hoea mai kona lunahooponopono i o makou nei a olelo mai la--"Huhu paha oe ia'u?" Ua pane aku makou--"Aole. Heaha hoi ka mea e huhu ai? O ka pono ia, loaa kahi hana a loaa no hoi kahi ola o keia mau la nele." A ua olelo hou mai no oia--"Mai huhu oe ina makou e pane kue mai ana ia oe." la wa no i pane hou aku ai makou--"Ke paio me ka maikai, aohe mea a keia aoao e huhu ai. koe wale no ke pane pilikino ia mai. Ina oukou e hou pilikino mai ana, alaila, e akahele, oiai, ua makaukau makou i na wa a pau no ia ana paio ana." A ua hooia mai oia aohe ka ona makemake i na pane hailiili pilikino.

            Eia nae, ma ka helu elua mai nei o ia huaelo, ua hou pilikino ia mai nei makou ma kekahi hunahuna a ua maopopo no ka makua nana ia wahi hunahuna i hookohi ae me ka ehaeha nui. Nolaila, ina o ko ka lunahooponopono makemake ia, a i ole ia, o ko kela luina iho paha hoi a makou i hoomanawanui loihi ai i kana mau hana ekaeka, alaila, o ka hoike hou ae ka pono, oiai, ua makaukau makou no laua a no lakou a pau i na wa a pau, aohe kau e hao ai. A no nei wa hoi, ke hookuu malie aku nei makou "e hoomaha iloko o ka maluhia."

 

            HOOMAKA hou no na hana komo aihue ia o na hale kalepa ma na wahi kokoke loa i ke keena-poo o ka Ilamoku. Ka i no paha ua pio loa, eia no ka hoi e ala hou ae ana no. Aia ka hoi na makai ihea, ua palaleha paha, a i ole ia, ua walewale paha i ka noho malie ia? Ua hoomalae ka noho'ua a loaa hou no la i ke kuia. Aole no ka hoi a no ke au kahiko wale no ia a@o heawina, ua pau pu no ka hoi a me keia.

 

            Puhiohe no ko Maki Ailana, Waikiki, i ka auwina la o nehinei.

 

"HAEHAE KA MANU!"

 

            He uwahi wale no ka hoi ka nupepa Hoku La Pule, o ke kehakeha ana ae aohe ona mau ko ula-ume, eia nae, i ka ume ana aku a ka hapaaui o ka Papa Hooko i na kaula, auwe la, o ka make koke iho la no ka hoi ia me hookahi wale no wahi helu o ka oili ana ae i ka malamalama o ke ao nei.

            O ka lilo paha hoi ia o ua nupepa k@hi La Pule la i uwahi, ua pio @ ke ahi. Aohe no i hoi hoiia e na poe o lakou ma iho.

            Pela mai ana no paha hoi me ka huaelo i hookohi kamehai ia @e e ia oiwi wahi palolo i ke aloha aina mamua, a he kakoo Repubalika a hooikaika hoohuiaina hoi i nei wa. Hoopailua.

 

            Nu ua Hoku La Pule la nae hoi ka koua ohua palemo liula i olelo ae ai aohe ka he mau kaula huki hele no lakou, a e hana no lakou e like me ka lakou i manao ai he pono. Pela io paha. O ka mea i ike maopopo lea loa ia, i lawa no a huki ka hapauni o ka Papa Hooko i na kaula, ua kani ka bele, a o ka pio no ia o ka huaelo hehi La Pule. Pehea hoi ia?

 

            Ua hoikeia mai ia makou he kii palapala-aina o na Paemoku Hawaii nei, i paiia ma Piladelepia, Amerika Huipuia, malalo o ke apono ana a ke Kanikela Hawaii malaila, nona ka inoa o R. H. Davis. Aia iho no maluna o ke ale he mau hoakaka moolelo pokole no kakou. Ma kekahi wahi o ia mau hoakaka, ua oleloia ae no kakou he lahui pegana kakou o ke ano ino loa. Ke ino!

 

            Lehulehu wale na olelo hoino e ae a keia Kanikela Hawaii, a o ka oi loa aku paha, he lahui ai kanaka ka kakou, a no ke ano pahola loa ka o ia haawina, pepehi, hoomoa a ai iho no kekahi makuahine i kana keiki i hoomomonaia. Ka hoopunipuni eleele haalele loa no hoi. Aole o ia wale ae la no, aka, ua oi aku no na olelo i ku i ke ino, hailiili a hailuku lepo a keia haole lapuwale a kakou i ike ole ai.

 

            Eia nae, ua ae ke Aupuni e ku nei i keia mea e hoolaha loa ae i kana mau hoike wahahee launa ole mai. O ka manao nui ka o ua palapala aina la, i mea ia e kokua awiwi ai i ko kakou hoohuiia aku e Amerika Huipuia, no ka mea, ua pai pu ia@maluna iho o laila na inoa o na elele hoohuiaina elima a ke Aupuni Kuikawa i hoouua ai mai nei aku i Ianuari 18, 1893, ia lakou i holo ai e haawi makana wale aku no i keia mau paemoku a lakou i kaili aihue ae ai.

 

            O ko keia Aupuni apono paha ia, ua aponoia e kela Kauikela Hawaii A heaha hoi ka keia Aupuni hana aku? He ole, o ka noho malie wale aku no a ae aku i ka hoopuka laulaha ia o kela mea me na hoopunipuni haalele loa i ahuwale maluna iho o kona heleheleua. Hilahila ole no hoi la!

 

            E @ala no makou i kuhi mau ai, ma ka wahahee, o lakou nei ma ae no ka oi; ma ke kipe no hoi i na poe i ike ole ia kakou, i ko kakou aina, ko kakou noho. @ a nie ko kakou moolelo pili lahui, o ka hailiili hoopunipuni haalele loa ka me i loaa mai ua poe a kea "Aupuni maikai loa a Hawaii nei i ike ai," a o lakou ma ae no ka pakela loa aku.

 

            Ua oleloia he hana ka keia no ke ak@ loa e loaa koke ka hoohuiaina, no ka mea, no Feberuari 15, 1896, ko kela Kanikela kakau ana i kana hoapono i na kii palapala-aina Ia. E hewa ole no paha hoi makou ke olelo ae, aohe no pela e loaa koke ai ka hoohuiaina. Ua lawa kakou me ia ninau, no ka mea, eia no i ka lahui kumu ka pono o ia ninau e hololea ai, koe wale no paha hoi e kaili limanui ia aku e like la me ke kailiia ana o ke Aupuni i Ianuari 17, 1893. Mawaho ae hoi paha o ia, aole loa e loaa, aia wale no a ae lokahi aku ka lahui.

 

            No ka pomaikai hoi o ko makou poe heluhelu, e unuhi aku ana makou i kela mau hoakaka ma nei mua iho, i loaa ai hoi he mea no ka lahui e ike mai ai @ nei hoopunipuni hope loa a lakou nei ma ae. E hoike aku nae hoi makou, ua oluolu i kekahi o ko kakou poe hoa'loha ulakolako e pai hooleleaka ae i ua palapala-aina la, a e hoikeikeia aku ana ma kekahi mau wahi o kakou nei, oiai, he hookahi wale no kope i ikeia a na kekahi malihini kaahele honua ia.

 

            Makemake o Hile, pela ka pai nuu a ka nupepa Tiribiune o laila, e lilo oia ke kulanakauhale poo no ia Mokupuni nui a no ka Paeaina nei no paha ma ko Honolulu nei wahi. Aohe no he haakei aku a koe mai.

 

            Eia nae, pii kekai o ka ohua palemo alaula a lilo i mea no ia mau aupepa e hoopaapaa ai. No makou iho hoi, aohe a makou nana, eia nae, e pono no paha hoi o Hilo e noho malie pela, a na Honolulu nei no hoi e kaaua aku i kona pono.

 

            O ke ake paha hoi o laila, o ka loaa aku o ke dala e hana koke ia ai o na hana hou i manaoia no laila, a aole hoi e pau mua ia Honolulu nei. E noho malie iho, ala no hoi paha a loaa aku, oiai, aohe hoi i loaa mai ka