Ka Makaainana, Volume VI, Number 7, 17 August 1896 — "HAEHAE KA MANU.!" [ARTICLE]

"HAEHAE KA MANU.!"

He uwahi wale no ka Ini k* nupepa Hoku La Pulo, o ke k^e«i.l- - $e. aohe raau k-> uk-uwe, eia aae, 1 ka utae «n» aku ika Uāpa.iui .. kn P*pa Hooko i uu kaulß, āuwe la, o ka inake kokeUo la no ka hoi ia me hookahi wale 110 wahi helu 0 ka oill ana »e iku m'alamalamii oke ao uei,. _ _ O ka lih' hoi ia o ua nu- . pepa kc-hi La Pule ia i uwnhi, ua pio io--- V.c iih'. A011.6 tv.x.i lioihoiia 0n& poe 0 lakou ma iho, Pela mai ann uo paha hoi $ne ka huaelo i hookohi kamehai ia ae e ia oiwi waha palolo i ke aloha aina maoaua, a he kakoo Repuhaiiki? «■-iīooikaika hoehuiaina hoi i nei *y.-v Hoopailua. No ua Hoku La Pule la nae hoi ka kona ohua paiemo liula i olelo b.e ai aohe ka he mau kaula huki hele no Inkou, a e h&na no lakou e iiko me ka lakou i naaiiao ai ho pono. Peia io paha. oka mea i ike inaopopo iea loa ia, i iawa uo a huki ka hapanni 0 ka Papa lleoko i na kp/ala, ua kani ka bele, ao ka pio no ia o ka huaelo hehi La Pule. Pehea hoi ia ? Ua hoikeia mai ia makou he kii palapaia-aina ons Paemoku Hawaii nei ? i naiia ma Pilaelelepia, Amerika malaio o ke apono ana ā ke Kanikela Ha-

waii w&laih, nana ka inoa oR. H. ī>Rvis, Aia iho no maluna o ke alo he inau hoakaki\ naooleio pokole oo kakou, Ma kekahi walii oia mau hoakaka, ua oleloia ae no kakou helahni pegana kakoa o ke nno ino loa. Ke iao I Lehulehu wale na olelo hoino e aē a keia Kanikela Hawaii, a o ka oi loa aku paha, he lahui aikaneka ka kakou, a 110 ke ano pahola loa ka o ia haawina, pepehi, hoomcf\ a ai iko no kekahi makuahine i kena keiki i heo-

momonaia. Ka hoopunipuni eieele haaleie loa no hoi. Aole 0 ia wale ae la no, ak? ua oi aku no na olelo i ku i ko ino, hailiili a hailuku lepo a keia haole lapuwale a kakou i ike ole ai. —-»>— •i Eia nae, ua ae ke Aupuui e ku nei i keia mēa e hoolaha loa ae i kaua mau noike wahahee lauua ole maī, 0 ta mauao, uui ka o wa palapala eiua Iu v ī mea ia e kokua awiwi ai i ko kakou hoohuiia aku e Amerika Iluipuia, uo ka mea, ua pai pu ia*- uiaiuaa iho o lailaaa iaoag ua eleU hoohuiaiua eliiun a ko Aupuui Kuikawa \ ai * uei aku i lauuari IS, 1893, k Ukuu 1 holo ai e haawi ui&kaua wnW «*ku uo i keia mau p&s} oivkv, & Inkon \ kniH p.ihue ae ai. O ko keia Aupuui apouo Ux ( ua apapoiii kela Kauikek

Fīaw A iiea!,.. ii"i ,kci. 3 Aupuni bttua aku ? H<? - 'e. o ka noho malie wale a'ku lio a a* afcu j~kn hoop'.ika 1* o keia ineii ?ue hoopuuipuoi I<>B i f» l )«wale maluoa iho o koua hekheipi;». Hilakiia no hoi R !

E ra!a 110 makou 1 kuM mau ai. trta !<a w&hatīte, o lakr<u aei ma ne no ka oi; ma.ke kipe no - iioi i na poe i ike ole ia kakoti, i k » fuoa, ko kakou aoha'n • u n;t- k . kakou moolelo pili l«hni, o kn hailiili hoopunipuni haalele loa ka mea i loaa mai ua poe a keia "Aupuni maikai loa a Hawaii nei i ike ai," a o lakon ma ae ho ka pakela loa aku. Uiv oleloia he hana ka keia no ke ak£ loa e loaa koke ka hoohmain*, oo klTmea, no Feberuari 15» 189G, ko,_kela Kanikela kakau i kana hoapono ī na kii palhpala-uiaa la. E hewa ole iio paha lioi makou ke olelo ae, aohe no peia e loaa koke ai ka hoohuiaina. Ua lawa kakou me ia ninau, no ka mea, eia no i ka lahui kumu ka pono nau e hololea ai, koe no paha hoi a kaili lioianui peliku e like la rae ke kailiia aua Aupuni i lanuari 17,1893. Mawaho ae hoi p&ha o ia, aole loa e loaa, aia no a ae lokahi aku ka lahui. No ka pomaikai hoi o ko makou poe heluhelu,.« unuhi aku ana makou i k«la m&u hoakaka ma nei aiua iho, i loaa &i hoi he mea no ka lahui e ike mai ai # nei hoopunipuni hope ioa & iakou nei ma ae. E hoike aku. n>;& hoi makou, ua oluolu i kekahi o ko kakou poe hoa' lo*% »* ulakolako e pai hooleleaka ae i ua palapala-aiua la,a e hoikeikeia aku ana ma kekahi mau wahi o kakou nei, oiai, lie hookahi wale ao kope i ikeia a na kekahi malihini kaahele honua ia. Makemake o Hilo, pala ka pai nun a ka nupepa Tiribiune o laiia, e lilo oia ke kulan&kauhale poo no ia Mokupmn uul n uo ka Paeaina nei uo pah& ma ko Houolulu nei wahi. Aohe no he hnakei aku a koe mai, Eia uae, pii ke k&i o ohua palenio alaula a lilo i mea no ia mau aupepa e hoopaapaa aL No makotx ilio hoi, aohe a makou naua» eia u&e, e pouo uo paUa hoi q Hilo e uouo malie pela, a u» Hoaolulu uei uo Uoi e kaaua aku i koua pouo. oke ake paha hoi o kUa, o kaloaa &kuo ke dala s haaa koke ia ai o ua haua hou i uaoia uo laila, a hoi e pau mua ia Houololu uei % £1 uoho malie iho, aia uo hoi paha a &ku g oiai, aehi hoi i loaa aai ka

Pi Ki <> ka/i'.o'n} iiiii v , h i nei k- hi (- oia no Dae palin -oi, if.ua >i" in ev, noke (ie a k iak-oie n» nnku, Mjh iho ae o kcj.t make-nake ge Ta o H;io, un n'.m-i mui ihm i ke Aupuni e »f-\* e.uo ko )-.v.ia pu:ili puhiohe e hooloMea iiia na e like .:if iu inaanu. ■ 1;i hoi k-a-hewa oīa uoi, ae i Ka i no pahn hoi o ka men i noiia e hakwiiu. Ua lohe mhi iiae boi makou aohe-i aeift. Nui no ka apiki. līe kpu no a ka hana k&pakahi,'o-iai, na ko lakou poe pouoi mai no o 'aiU kuia noi. 0 kekahi. loheia mai hoi ua w>viho aku ka Lo ; o Kuhiaa i kela noi i;r.ua o ka Aha Kuhina. uaue Repubalika Ilaw&ii," wahi a ke Ke Au Hou. Aohe iio he haakei aku a koe mai. Nawai e ole k ) uaue a ike ilio no ho? Uv ala'īa, ikeia no auanei ka puehu liilii o na hulu io a ianei. Mai i;.» kamalii o Wao'lani a haannu ae pela, aohe i ikeia aku ko'niua puu poliaku epaai a hiolo, il l\e aa ko ka hale." r 4

"Nawai e hoohiolo Aupnni Repubal ika*S r awfl!l1 >>> i niuau ae ai no ua wabi b.uHolo-la, Aole na uaakon, be ms% maopopo loa ia. aka, na lakon no; a aple loa no lioi no waho mai, aka, no loko nei ae no ; e like )a *ae na ouli' o Jcr av h,<>v o ka mnnawa e nee aku nei no' inua. A ike iho no k^kdu } aohe e £>.Ia anff. Ua.hoikeia ae eia ka ke Au* puni ke kukei palāpala nei ine kekahi loea o Nu loka no kona holo mai ianei malalo o ko, ke Aupuhi mau tHo,' a'hoihoi hpu aku no iaia, no ka hoomaopopo ] ka raea pili ka hana sna i na auwaha 'lawe m'ea ino no ke kulanakauhale.nēi. Aia waleno kn lioi ka hiki la, eia nae/hoouna mua aku nei nae ho: ( i kahi mea o ka Oihana Ana-ama e holo i Auaenka a me Europa malalo o ko ke Aupuni mau hoolilo ana. Eia ia mea ua hoi mai, a heaha ka hoi kana wahi pilu? lua no hoi paha i noonoo mua ke Aupuni, he mea hik] wals no ka hoi ke kukaiia aku ma ka palapala,.alaila, he mau poo-leta wale no kahi HIo, Aia nae a uā nui mua ta lilo. imi hoi \ nei alahele hoohana hou. 0 ko ke Aapuni kokua no nei i ko lakou po© iho me ka uhanhn wale i ko ka lehulehu da!a, Hoopau koalaala no hoi, Lia hoi o W. O, Kamiko, Per§sidena o ka Papa 01 a. ke ma> ketifake nei e iianaia nn hauma. kaikAUiahine a me na Kumukula wahine e kekaht kaiika

whm- U,- Hf k.v P„p"» i uei tUnaao."ii m*i ka li'iiawni h ';!p. '.a iho uei. No ujakou iho, \e. k«n keia a ka haua lioo ha-)hj"., a m*i ;io na r«;kua *«ea keik: •> r.e aku. No ic>ikou paha hoi, aolie e hiki ka. alo ae, oiai, aa l<ke ka maaa o ua rak a ka Pap?< Ola e kau ai oie he kanawai la, Ano aa h.'io'.e ako hoi, e paikai =ta ana, oiai, o ka ui-.'iku 110 paua hoi ko lak o u i k o la ko u mau au pu n i like o'p. He hana kaihi 'iūana linianui keia, Haok'ahi uianawa o ka makahiki e nauaiā ai. Hoomakenka no hoi. Ina paha e puka ae aua he nia'i mahope iao o ia nauaia ana, alaila, no hookahi hou &ku" makahiki e hoopu ai a loaa i kela mea nuna Fioobi!ahila a hoohaahaa maopopo nei ano hana a ua Perfsidena kaihi mana limanui la i manao ai. Ua heo aku nei o Peresidena 'Kole.no Maui, a e hoorauha ik-i,-ana malaila no elua paha pule « hoi mai, oiai, ua nui ka eha i ke koikoi o ka hana a me ka hooluaieleia. laia a hala aku;la, ua koe iho la o nei malalo o ke kiai I . ana ako ra mau Kuhina n me na koa, Mamua ae nae hoi o kona hala ana aku la, ua hoohihaia ae aia ka ko Maui poe ke liuliu la e hookipa hiwahiw» akn iaia. HoopuiiipunL 0 na poe no paha hoi o kolakou aoao ke hookip> 'kn m\-x iaia, i>ole nae hoi oia ka pau ana oko laila poe. Pehea ihō ka hoi ka lahui oiwi ae ? nae paha aohe lakoū 1 heluia e lakou ma ae 0 nei. Hookano no! Pau ae la k» hoi o Kapena Gude, ka lima i paueoaele i ke 1 . . . . .. " ' . . . . . -.

koko o Leialo' a n hoi iki ai a naake ole Iki uimu lā poioā ole o lanuari 17, 1803, Ka ino pab'a e mau loa aku ann, a haule la Vfc Pololei no ua hoike makou Kilokilo ma na liala ae, Aohe i pi u', ke kuni i 11 ci no ka manamana-lima o ke Akua iaia. A kaia iho 1a nae hoi i na waha ulaula ō kahi poe. Oi noke i ka houio i na wahi n e j* j hapa-haole nie oiwv maoli a paa j j okoa an& ika puuukuia. Iloko | > ao uao hoi o ia hoino, kii ana » j uo aai ono ana uo. E mahaloia j j uae hoi ka inanao maikai o keka- ■ j hio ia poe ma ke kapae ana ae i j j ka mea a na waha i hoino mua ni i I S & hooko aku la nae hoi 1 ka mea e | j aaaeoiae ai o keia noho ans aku. f I kahi e nae hoi o holo ai no ka j ! manawa, o ka ehn wale aku no ■ j lalla, a « knla tio i pau mna j |m ka hinuhinn i hopo nei. A j I wi k& nihOj loto,