Ka Makaainana, Volume VI, Number 13, 28 September 1896 — "HAEHAE KA MANU!" [ARTICLE]

"HAEHAE KA MANU!"

Emoole nn ka hoi k:i hanepllo koke o ko Kimo kukala ana no ka hoihoi 45 Ac puni Moi me Kaiu)ani i Moi" kiko, a aia hoohimiua la ma Keomoiewa. 0 kn hna keia o kona keakoa ke ke ia ana aku nei e iia pot neie niai oei aku. E looa ana kamano ula-ola iaia ma Keom< lewa, a hoi mai ka, e waiho ana oia i kona kulana Luna Dnte Nui. Auwe no ka hoi ke 'aloh**, minamioa w&le f Oiai, aohe ke Kuokon i hoea mai (ua hele auwaua pia nae, ua lohe mai mak' U ua olelo ae ka ua koo Aupuni !a. o makou l*o ka ke hele aku e nana i na kukoi palapala e j»i«i ana i kela haawina haawi wal* i ke dala ia Kama ? lii Kainiaiu ihb ke Keena o ko na Aina K. Ae no hoi paha, aohe no hoi he wioi aku a koe mai. No hula la hoi makon. līe paklke aianpepo kela na ka hohe walo i hiki o!e »e *nai i ka uaakou aa, oiai, aia hoi u« koo la i Ma puku a iluna piino iho o ka nuu a ua kau i ka lele. Aole

p,a.ba-h.oi a na makou e huli aku Ka i sr» boi paha o iioike mai i kahi i *pau puiu ai, aohe ■lau kauu.-" Ma-ka b;i;a liaawiua i komo ai o ua haawiua haawi «nakaoa wale I*, aohe-, uiau olelō >hs k u h o oh ik i, a aoh 8 n o h n i h e kumu e ae. Ua oeleloa ka makamaka i ke kahaa e paa ai o na olelo haaiiou haauui. Imi hou ia aku.' Ekolu malaraft mahope iho a ka LnnnAwa, okihi no ko Aupuni oi 'aku o kā nh&ikei _a'Hawdii nei i ike ai" a uku ae i u* hila aie o īune i hala He keu no a ka loihi o ka hdomo(- ana a i na la kinohi iho la no onei mahuna. No ka neoneo a olahaka mai 110 hoi paha ke kumn. Ua ioaa mai nei ia Komisina Mea Kanu a Ululaau Jeo Mssadena mai lapana mai, on\ ka mokumahu Dorika o kela mau ia aku nei, he heluna nui o ua holoholona (lana) ai makika (he moo-wai paha e hoaia nei), a pela m*i nei no ka hoi ma ka moknmahu Kina i keia naau la iho la. Ina he ai makika io, hoouna aku i kah'] no na kanpapaloi o nka o Kapalama . He keu k« ebu a me ka hanakuli hoōuluhua o na makika ma na kauhale o ia wahi, e like mo ia ma ko makou wahi 0 ke kumu o keia hoonaulu, aia waie uo ma.ua w<;hi kokoke ia lakou ma ae e hool&waia nei, ■e )aa o Pauoa, Mauoa, Makiki, Moanalua,. Pawaa, Waikiki, a pela aku, a koe iho U hoi o Kapaiania a me Kalihi. Ke ike kakaikahi ia r\o nae hoi tna na wahi hope i ne;e. Iqa pnh\i hoi he pau jo na roakik»>« o ka hoolawa likf «e nu ka porio \oa y i makepono no hoi pahu ko ka lehulehu s dala e hooiiloia nei no ia ano holoholona ku i hoomakaukau a me ka boopaifua, paha ia lakou la ma sq wale no. Nui ko niakou hooulnhoaia e na makika wal.-iau po 5 H mnkou hoi e ala aua e hsna o b po, a i ahona iki noe hoi i kapuhipuhi ahi mau 1 ka laau-- hoouaona a # hooi»ake makika. Ina aole ia laau, hiki ole ke hoomanawaiiui i ke © haaa o ka po. Maikai loa, Ua ike o Kapa he mea pouo o »nai i Ka Makaainana iK'i ma n« koh v iun o Ke Aloha Ai»a o.ka la nf i no ka makou i knhi akuV? ->o ka pau o n* dah\ honUha o Ke Au Hou i ka ohi a amioia e in 0 kana hoakaka uo ue kumu ona 1 hele ai e ohi, oia hoi, ua law«* oia i ke dala no* konn luhi o ka hana nna m eleohi prJe, oia a euē Mikaeohe, oia nre, aohe ia ano hanē ī kakoo «kn I kana mea

i luwe'iawe ui Houknlu niea j maopopo loa, ua kplohe ;i n . | iipnka (i'ui. i k«' hai/ j — ; • .-| Inu ua aku ole ia oia ao kona ; lnhi e kona haka, aole oia ke k.uenu e lōaa ai o ke kuleana iaia e ohi a e lawe pe no kona pomaikai poiioi iho ika poao a i ka weiwai o bsi. Ua like no iame kooa aihue ana. A ina e manaeia o hoopii iaia, he mea niaopopo I.oa no FCawa oia 6 noho ai. Hoonana mai hoi ko Hilo poe mamua aku noi ma o ka nopepa | T»ribiune la e naalama ana lakoU i aha puhiohe ma" kahi La Piie maiaila, eia nae, ua makau honoa lakou, aohe i hoao ae. Ina maka no paha hoi o ka Weliweli, ! hee kepau ona ohe. Ua hooleia | ako iqo e ka Loio Kahma uo ka j Al a Kuhioa holookoa, hoaeno I uo nae a haule wa!e me ka hooko ole. Lehulehu na oiwi e waeia tvei i poe hana uo ka Oihana Duta ma ke kiai aua i na mofeu a me ka hu« ana'i na ukana no ka hoopaeia mai paha oaa ukanā kue kauawai, e laa me ka opium?;, a pela aku. 0 kahi mea apiki nae hoi, ua makemake ke Kuhi na Waiwai e haawi aku lakou i bona n $500, a mahopeiho nei, «a hoopiiia ae a $1,000 Ma ia, ea, ua hoike mai oia i kona makemake ole i na kanaka maoli e lawelawe i ka hana, aia no a loaa oa hopē knpono, a no ka loaa ole hoi, na pau kekahi mau mea. Eia nne, o ka makou e hoomaopopo »u i, i ua paluku no a kahi nupepa Kuokoa namu i ua la i h-ala ae, ua hoihoi hou ke Kuhiua i kona manao a ua hoopauia na hona, inahope iho nae hoi o kā pau ana o kekahi mau oiwi mai ka haoa aku. Ile hoike keia no kona heluhelu a hilinai i na manao o ia wahi nupepa a makou e noho iuna n'ui nei. A no ia mau bona hoi, «ohe mana inalalo o hr 'kanawai e koi ai e haawiia aku, a o kekahi hoi keia ona hana iehulehu a lako-i nei ae e hana nei mamuli o ka manfio wale iho no. Ua hoikeia mai ia' niakou e kekah; mea a makou iliiliuai 'ai, aua hiiiuai uo hoi makou he oia.io, aohe he mea e ae e noho mana nei maluna o kahi ohakulai.oili pahemo hon o hina aku uei, aka, o Kuh'na Kupa no ka,mr oka pnuku uina la i ibo koke mahopp i>:o o4ca hein mua. He hoopalaimnka wale no ia wai.ho aua ae ia kiila na, a ua om»u 4ka h,o , mea* \ pili iaia. No Eaan no na iima, aka, uo iak bv< no nao hoi ka leo, He hoopslairr»<ikj\ wa!e no ka hoike *e no ka lahui takon Psla no hoi mo ka pavi ana o k «

pi7uV.5»,H-ttirf, kr- iiina hoahnna iu>; iv> Xnbio ko a& Aiaa E, .. r,oi o na oaa o krln waLi vv.-a i pij;ihuli feofee' iho * 0 iee p.ii-? haoa ia a ia'uu-a a hniip £jei, a īnakeu hoi e olelo es 8i ne nahfsa oia iloko o ka mauu e kolo hele i wahi no ka lahui e mnli.u aku ai (paha) iaia, rro ?ca naea he ake loa ia kuewa e 1-ilo. oia i..p.c-residena do nei Aupuni oeh«a o lakou. Ke nel« hoi ke ku hou aepaha hoi he Aupuni Moi, na makeuiake oia i •leo ka lahui maliu aku iaia, 1 uiea no.na e kiekie ai. Aoh#» keia mau hoomaikeike a makou © hala ana, a ike aku no kakou ke hoea mai ka wa ma nei rnua aku. i Ike iho )° paha hoi ka Waiwai o ke - Kulanui Oahu (Punahou) i ka pau o na haumana haole ika unuhiia, no ka aeia ana o 26 poe haumana Pake e koino aku i ke Kula Hoomakaukaū Punahou, a makou n.>.. hoi i hoike aku ai ina<nua iki aku nei. Aohe i kue na makua no ka Pake aua o kela poe kfim; lii, aka, owai la ia poe Pake i akaka mun o]e ko lakou ano a me ke kulaoa, he poe ewe pftha na na poe i noho paaua uo ua. m&hikOj a i ole ia, he poe ewe piiha na na poe Pake ] ikeia ko lak.ou ku*ana "maikai a hoopoun. Welawehi mai nei ka hoi ke kai ia Kapu.ma Katsa ohakulai oili Oiilc-«to hou .0 ka Poeono nei, t bnu ;>ihi hiia ia mnkou no ka houa i ■,xa La Pule a koi>to loa i ka po. He mea oie ia, oiai, aohe oka ieīiuieau pouiaikai tu.i iA mea. okā ka lehulehu unw/o ka puka. aku oka uupepH, Ue mea oie ia ka w* e lsanaiia ai a puk« hku. Ke ano no hoi a kamaiii, he * opn i na mea waiwiu ok. A no ka makou hoi e uku ai i k»> makou iuaii limahaoa, aiu ia wahi, aka, aia no ia ma waana o makou h me -akou, e like me ka mea i hooholoie. lua aote c A e:e loa na k*iki lioua oi'.i oia uiuuiiei, E*k na®, jo ka me<i no ia i pipiliia. Mai j laila tac;i nu Uoi ka louo ika aliuilii ru<,m!o aei, i k& loati p&u, poao ole o ua &euikeu* a aa keiki U&ua, a e h&ua aua uo ka hoi i Wahi s»ni o ia oU?Io, ko.pau j>ouo haa k*i maa-Uc-t» ko pau pouo loa i tia a psu. No &a mea hoi e pili *uj* i k& Buke Mele L-ihui, ua uiak nikau mau i uu h p*u i

e kii in>ii fai i kona kuleana, oia a me n.'i lawelawe m» i* *»»»«• nn . {na " kon lakou e aiu«lu aku, oiai, na , iaknu no i haelele maī 1 k« hana. j oka waha uo nae hoi ona kn i oleio uani, ia makoo i olelo «ku | ai aia a peu pono m.>i 11» ke:n- ! keni i ka loaa—:'Uahiki no, «ne- ' hope." A mahopB iho nei. hna lele mai oia a heo aku la. " Oiai hoi, aohe a mak.oū maa.: hailiiii a kuamnamu ana. iaio,, he hoike oiaio ka makon 1 ( kona a rae kana uvfia mea i j h«aa ai oiai raafeou p hoomana | W»nui ana iaia, eia nae, ua ike , oia he mea pouo noua ka haihli J pa mb ke kuamūaoiu aua mai ia | makou. Ae, he <4 kao omo lepo' ? ■ makou, a e akahele nae o kn «e 1 ka pilau i kula, aohe waikahe e ( hiki ke holoi ae a pau ke 1110. | Hoopunipuni 0 na hoopnuip'ini, a wahahee hoi 0 na wahalu e, no ko komo ka iwaena.-.o j naluna e keakea ai, e lawe 1 j kela ohakulai.a ua 0 Kapu oupe | wale. Heaha ko makou kuleami t keakea 1 na luna, oiai,-oka lakou | haua n> ia e ponu ai. Owai h\ j ka mea nnna neia pai.vu i L: ti «ku ? Huaiia ae i ikeia. E hewahoi ke i ikf-m ai, "owai la ke lek aup. a p* i lani me-ka pii p.ka ula i n;t kumu pepeiao, me ka ai.. pu. «uo i k> x ape." Oia, hono ae > 'Malia, nai mftls©makti e honr-.ia aku <5 like me ia iuina o laila. Poipo kp'Ailuene B»iki \uj>1uhia Sabati 1 ka puka o k«hi oha kulai 5 ka Po&ooo, « oaiia ai, ak«, o k r ( nyo boi ka la puk : \, .He k^eh» opopo kei'a iaia. Mamuli p ka hopui 1 aua »• Koaji«ina o Prtugih; e ie'ia'i] makai kaulio haole i kekhi j u 1 hala iho ta, no ka holo ina koua svbwae ke kukui oie, ua mihi kok<? ka }Uit<uku. Ua pii fce Wai oke a ua palHpnla *ku i ke Kuhma o Mt ko na Aiaa E),-. ua mihi aku no Hoi oi 5 n« in m* hawawa a ia luna hook > o l«kou. 0a lohe mai m&kou, ua hap-u h-ou ae uei īn'poē Haw«ii i. Ahahui KMep* Ho ke ano like me ks Hui Hawaii He kamnkanu<vai ame jvh kaoi&wai ka ka i h\ u\nr-> :•> «poum??. E ho(>pai.i" •' * nā lunis a pau. -ms'i -■ k» hon'ko U ua li» m imi, nniHilo o »»h bo« 1 a me na h(*pf' k'v pouo Oi s imīia nku k^ malia o loaa 10 no he por)oprU'< maoli Aohe e hew& ke ho«;-.