Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 10, 7 December 1905 — KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I. Ka Na=i Aupuni o Hawaii. KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.

Ka Na=i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

Haluku ka pule a na kahuna a i elua. —Ku na hailona—Ku na kaina hana —ma ke kanaka —via ka puaa-ma ka ilio, nioe na ahu inaena —inu na awa—a pMa aku. He uiea niaopopo loa, o na hoomaka kaua mua i lawelaweia ma* waena o na aoao paio a i elua. oia j ■ na pule a na kahuna. o keia ame keia aoao. , Mamuli o ka kaleopuupuu a'o ana ia E ahekili, ua hana hou ia ka heiau o Kaluli ma Puuohala, ma ka aoao akau o Wailukū., A i ke ku ana o Kaleopuupuu i kana 3e maloko-oin heiau, ua hoike mai la oia i kana olelo wanana ia Kahekili: u L T a komo ka i'a i ka makaha, ua puni i ka nae.' 1 He wa hoomakaukau keia o na moi Aimoku a i elua no ke kaua. O ke kahua houluulu a hoomakaukau kaua ma ko Kalanionia Kohala no ia. I ka piha ana o ka makahiki hookahi o keia hooliuliu a hoomakaukau ana a Kalaniopuu, ua makaukau oia no ka nee ana i kekaua i nohoi o Kahekili ke haawi la i kona ikaika apau ma ka hoomakaukau ana i kona poe koa. Ma ka mnkahiki 1776. oia ka aneane ana e piha na makahiki he kanaha o Kamehanieha, ua nee mai la na waa kaua o Kalaniopuu me kami keiki me Kiwalao mai Kohala mai. Ua oleloia. he umikuniamalua mau waa peleleu a he ekolu lianeri waa kia-loa no Maui. O ka nui o na kanaka o Kalaniopuu ame Kiwalao ma keia kii ana mai e ka7ua i na Hono-a-I'iilani* he ehiku lau kanaka. €a like ia me elua tausani ame kanaka. Mailoko ao »xkeiti huina, he ewalu haneri ka nui o ua koa Alapa me na Piipii. K.'k i in- •.>> a i na auwaa kaua o Kaiai\ ; u. Aia na koa ke aaliu ia i k- i.-'ko.i inau na \va;ii»>..»'•* .1 o keia a n. • !■» I! l.;.i'-< o'i«. >1:vo u.m i iina 1 ka lakou ai; u pololu i'U' na ;V,o iiuua v> kukuna o ka k\. A n,a ka iioo>uaOpv>jH> wah ana ar i k« ia \va, huakai aumoana hihiniaun a ■•a:u»hauo a « ko U.iW. : : > . • '■ ' n. : ;>.v ap!il-r. a Wm'-.iw aii:: 'u ' o nuihalia l?. :\-\ 'a \ n<> keia lioonaluwi! ' • 'I •• - • -1 ai*a . ..!ii;V ( vi » a keta kaua ; ' K \' o\,i n t ok\n t \uni

okoa ke ku mai a na x Kahe~ kili aoao, oia ho! o Maui, a i wahi tausani kat aka elua wale no a kei} ka poe e aku ai e poipu ia Maui; aka, o Kalaniopuu <paha kai ike ika mua' ame* ka hope o kana hana. j Ua pae mai la kekahi pou auwaa kaua o Honuaula, Mai Keoneoio ka r pS. iua -koa a hoea i Makepa. l'a lawe hoi s> Kalaniopuu i kekahi mahele o kōna mau : koa a hoopin'ē aku la n}a Kih«dpukoa e; kokoke ana i Kealia. He wahi ia maw'aena o Kalepolepo ame Maalaea. ' Ua oleloia, ona poe Alapa ame na poe Piipii, 'o lakou ka pualikaua helu ekahi o Kalaniopuu. Ile poe keia me na mahiole hulu manu, e aahu ann ina ahu-ula,. a o na laau pololu wale no ka lakou mea kaua, aohe mea e ae. He like ko lakou kiekie apau. Aohe oi o kahi māluna o kahi. - I keia n*>e ana mai o Kalaniopuu o Kamehameha no kekahi. He nui na mana moolelo ma keia wahi, ma ka mea e pili ana i ka wa i weheia ai ke kaua, ame ka paa ana o me kona mau koa apau no uka o ka aina. Olelo kekahi mana, i ka wa kakahiaka nui ka pae ana i uka o ka aina, a olelo hoi kekahi poe i ke ahiahi molehulehu.' Ma keia moolelo hoi, e lawe ana ia i kar mana e olelo ana i ke ahioiai oia ka hoike a kekahi mea paanaau moolelo Hawaii o keia wa e noho nei kakou, oia ke alii wohi S. L. Peleiholani. ī ka noho ana o na kaakaua o ka Moi Kalapiopuu e hoonohonoho i na iliili konane o ka papa'hoonee kaua, ua ninau mai la ke kaliuna o Kalaniopuu, oia o Holoae, i ke alii: •'E ka lani e! I ka wa hea oe i manao ai oe e hoehu ke kaua? ,> Olelo aku la o Kaianiopuu: 'I keia po no." Ia wa oielo mai la ke kahuna: '■Alia! E ninau ae au iko akua ia Ku. I heike mai oia i neia po e ku ai ke kaua au, e ka lani, alaila, ae aku au, Aka, i lnole maf ko akua, alaila, e hooiiK>e kekauaa hiki ka la. Puka ka ia,puka ka hana a ikeia aku no hoi ka r lala maloo ame ka lala niaka. Eia ka hoike o ka ae o ko i ke kaiin i keia po. I ku au ika pule a i ki\ku na hulu oko akua —kolili hoi ko lakou oni anii—a l*»ie iluna ou.-o kv alii, alailA, e nioe ke kaua a hiki ka la.*' O ka wa no ia o ua kahuna nei i ku aku ai-i ka pule ia Ku«kailiMioku. O ka hele no hoi ia oka pule ana a ua kahnna uoi a a-iike o kahi i pau me kahi i ko* aku o ua pule tu»i N o ala ae la no ia ona huhi manii maewa liilii i ia iho ma ke jkk> o-Kn>kaili> uioku. a ko!Ui iuia, ui* he inea la e ,>uhiia . n.\ o kekahi uiakani. O • i ka hoh* ia a ku pololoi nii oli ua ! huiu m s i iluna me ka lul e hou I , ;lalo. i