Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 10, 7 December 1905 — KA MOOLELO –:O:– Hiiaka-i-ka-poli-o=pele KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, A O KA UI PALEKOKI UWILA O HALEMA'UMA'U [ARTICLE]

KA MOOLELO –:O:– Hiiaka-i-ka-poli-o=pele

KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, A O KA UI PALEKOKI UWILA O HALEMA'UMA'U

E ka makamaka heiuhelu, ma ka mana a kekahi poe paanaau moolelo Hiiaka, ua olelo i* s he kau keia na Hiiaka i hea ai i ko laua wa i hiki ai me ke aikane i kekahi wahi ma Ookaia, e kokokeana i ka palena e moku ai o Hi.o a p&le no hoi o Hamakua. A o ke kau keia a Hiiaka, wahi a ia poe i paea* ea mai ai i kona ikeanamai ika make o ke aikane o Hopoe, eai ia ana e ke ahi a ke kaikuaana, oia o Pele Aka, ma kamahele Hiiaka a kou iiiea kakau moolelo e ka makamaka heluhelu, aole keia o kahi a Hiiaka i ike mai ai 1 ka make oke aikane o Hopoe ia Pele, aole no hoi keia o ke kau an» i paeaea mai ai no koa» uwe ana m&i no ka make o Hopoe. Eia i Oihu nei, ilunā o Pohakea, ma kela | lalani mauna o Waianae, kahi a Hiiaka i ike mai ai i ka make ana o Hopoe ia Pele, i ka wa& Hiiaka a W&hineomao i hoi mai ai mai Kauai mai oie ke kane a lakou me LoLiau-ipo. A o ke Kau i hoikeia ae uaa keia mahele Hiiaka, oia no ke kau a Hiiaka i hea ai i ke kaikuaana i ahi e pau ai kelu poe wahine meo o Kalalau 1 ka make. Oīa kela pee wahine i hoike inua ia ae iiei. ***** * 4- * * Pau iio hoi keia '.:.r n Hiiaka, 0 ka pai uk u la 110 i;t i ko uikane e iho ihlo o kah;nvai o Ho: t olii, nu kn I.» h.: . n. ■.: ' Na ke ahi no e hnua ae i kana haua. Aia-'nae a huli £a i'a; alaila, a a Pau kahi hakala o ka ha!e, o ko na moo ia, h koe iwai uo ko kanaka kila," O ko lakou nei iho aku la no i:t i heea ilal? o knhawai o llom>!; ; Uh pOi'lo<*h' loa ;ho la ia I utv v 1 olelo mai ui ke .-ukaue o Wahitscoi»ao i t Hiiaka, e kipa lakou i kauhale k;,n.;vii:ia. l*a :ie «ku !r v

hoi o Hiiaka/me ka olelo ana aku. "Heaha la hoi, e kipa kauhale io kakou. Moe hoi kakou ilaila a wehewehe kaiao: -alaila, hele kakou Aka o ka hale a kakou e kipa aku ai, he haie ia«ao Kahuli— Kahela no ka wahine e moe ana iluna ke alo, He hale inu awa. Ae aku la o Wahineomao. hfc haie inu awa man no ia.'' Alaila, ninau aku la o Wahineomao: * "E hewa auanei pahaj6e ke kipa kakou i keia * Hoole mai la no hoi o Hiiaka. 0 ko lakou nei hele aku ia no ia a kfekahi hale ma keia kapa aku ma Hilo Taona aku nei o ua muliwai nei o Honoiii, kipa aku la lakou nei. Ia lakou nei i, komo aku ai, ua hele oloko o ua hale nei a piha ina kane a me na wahine, e makaukau ana e inu awa. T7a wali ka awa, a ua hokaia a ua pau, ua kahee ia hoi a ku iloko o na apu. I ka ike ana mai o ua poe la ia Wahineomao, he mea i kamaaina ia l»kou, hoi me kona mau hoahele o ke komo ana aku, he mau wahine malihini, ua pa maila no kahea a ua poeia ia lakou nei, e like no me ka mea mau ia kakou Hawaii. he hea a he hookipa. A komo aku la. iakou tiei iloko, a he mea hou hoi i ua poe ia ka ike aaa mai i ne» mau wahim» malihini u*i o ka hoea ana aku ilaila, He ui aku a he ui mai na olelo liilii ana a ua' poe nei oloko o yia hale la n* 2!ii» aka ma. Haawi mai !& ua poe la ia lakou uei i kekahi mau apu awa, a o W*hineomao nae kai olelo aku, nanaie inu ko ua inalihiui mau apu awa. iuu na apa ona kama«iina % inu ae la r.v> ho: o Wahineomao i kona apu Ki*u i k» iiia o ka apu, a K'au uo hhi i ke k«uu o ka apu, pau }>ono ae U iio hoi kv» lakua mau apu iaia i )|;a IUU u |

Pau no hoi ka inu ana o ka awa, haule iho la lakou nei paini», a kee o Hiiaka tne. Pauopala-a, a nuu aku la iakou la i na momona ame na ono i hoomakaukau ia iUma oka p«paaiaa. Ke hoonuu la o Wahi> ueonaao i na mea apau a koua maka € ike aku an&. He kaui pouo hoi kau. I ka ike eai o n& kamaaina i ko Kuaka ma nee ole aku a uia ko lakou wahi e ai ttua, ua uok» ae la iakou i ke kahea ia Hiiaka lua» lue ko lakou ike ole mai nu, nae o Hiiaka keia wah)be a lakou e kahea imi nei e helo aku e «i; aka, paue aku k o liii&U, 14 Ca kuaona au ua inai la i ka leo Aole o wuui poioli. Eai? Ai ant no e.v uoono > :na ua >! Hi mea nui keia mau a Hii* aka i hoopuka aku ai ioiua o i»a poe a xra ae la ka U£ou olelo luawaeaa iho o lakou, no ka o)uolti M axne ka maikai o na olelo a ka wahi* ne malihiu}. Ta lilo nae hoi i mea ua lakyu o hoohuoi ai na olelo hope a«Hii&rf& i hoopuka ai t oia hoi. |Ai *»a nv\ ea, nooaoo aua no." \ \ Apoj>o puka hou aku.