Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 13, 11 December 1905 — Ono mai la ka Uhu Maalo i kuu Maka KA MOOLELO O Hiiaka-i-ka-poli-o=pele KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, A O KA UI PALEKOKI UWILA O HALEMA'UMA'U [ARTICLE]

Ono mai la ka Uhu Maalo i kuu Maka

KA MOOLELO O Hiiaka-i-ka-poli-o-pele

KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, A O KA UI PALEKOKI UWILA O HALEMA'UMA'U

O ko Hiiaka ma hele aku la no ia a hala mai o Paukaa, hoea lakou nei i Pahoehoe, a hala mai ia, hiki lakou i Puueopaku, a mai laila aku hoea i Papaikou, Keapoko, {illegible} loa, Kaieie, Kalaoa a hoea i Puumoi, mai ilaila aku hoea i Onomea, Kawainui, Kukuikea, Pepeekeo, a hiki i Makahanaloa. Ianei olelo mai la o Hiiaka ia Wahineomao i kona ike ana ae i ka ulu ohe o Homaikaohe: "O ka ulu ohe ae keia o Homaikaohe, kahi nona ka olelo ia ana ma ka pule a ka poe ooki omaka keiki, oia hoi: 1. E kii ka ohe, 2. I Hoimaikaohe, 2. He ia ka ohe laulii a Kane. 4. Okia ka maka o ka maʻi, 5. Ua moku. Ae aku la no hoi o Wahineomao me olelo ana aku: "O kahi io no paha keia e kiiia mai nei ka ohe a naʻlii o Hawaii nei a hoea i Maui, a i Oahu aku no hoi a hala loa i Kauai no ia hana

E kuu makamaka heluhelu, e ae mai i kou mea kakau moolelo, e hoike aku ia oe ma keia wahi i kekahi mahele manao ano nui pili i ka moolelo kahiko o Hawaii nei, oia keia: Aia ma ka aoao129 o ka "Hawaiian Antiquities," oia hoi, ka unuhina Beritania o ka Buke moolelo Hawaii a Davida Malo, ua hoike ae ka mea nana i unuhi a i kakau i na hoakaka o ua buke la, o ka pololei maoli o ka hoonohonoho ana o na olelo o ka pule i hoike ia ae la oia keia: 1. E kii ka ohe, 2. Ho mai ka ohe: 3. Eia ka ohe laulii a Kane, 4. Okia i ka maka o ka maʻi. 5 Ua moku. E ikeia ka like ole mawaena o

na huaolelo ma ka lalani 2 o na pule elua i hoike ia aela. Ma ka pule mua, o "Homaikaohe," he haiinoa pili ia (proper noun) he inoa ia no kekahi kanaka, aina, muliwai a aina paha, elike me ka Hiiaka a me Wahineomao i hoike ia ae la, oia hoi, he inoa o Homaikaohe no ka ulu ohe i keia ma ia inoa, ma ka aina o Makahanaloa. Ma ke kulana pule hoi a ka mea unuhi o ka Buke Moolelo Kakaulima a Davida Malo, i hoike ia ae la ua okioki paukuku ia ka huaolelo Homaikahoe, a i ekolu mau huaolelo ka okoa, oia hoi: (1) Homai; (2) Ka; (3) ohe. Ua like ia me ka olelo ana "Homai ka ohe," oia hoi, e haawi mai ka ohe, a ma keia kulana o ka olelo ana, ua hoonalowale ia ke kulana haiinoa maoli o ua huaolelo la a nalowale; oiai, o Homaikaohe ka mea pololei ma ia wahi, e like me ka olelo ana penei: E kii ka ohe i Homaikaohe. Aole no he olelo Hawaii pololei ke kakau ana penei: "Homai ka ohe," elike me ka mea unuhi o ka Buke Moolelo (kakaulima) a Davida Malo i hoike ia ae la; oiai, o ka pololei maoli, oia keia: Ho mai ka ohe, elike me ka olelo ana. Haawi mai ka ohe. Aole e olelo: Haawimai ka ohe. Ke hoike nei ka mea kakau i keia manao i mea e alakai hewa ole ia ai ka noonoo o na Hawaii opio, ma keia hope aku, i ko lakou heluhelu ana i keia buke moolelo Hawaii a Davida Malo i unuhiiia ai ma ka olelo Beritania. Aia no nae maloko o ua buke la, aoao 128, ua hookomo ia keia mau huaolelo, penei: E kii ka ohe i Homaikaohe, Eia ka ohe laulii a Kane, Okia i ka maka o ka {illegible} Ua moku. (Aole i pau.)