Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 16, 14 December 1905 — KA MOOLELO KAMEHAMEHA I. Ka Na=i Aupuni o Hawaii. KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA [ARTICLE]

KA MOOLELO KAMEHAMEHA I.

Ka Na=i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

U'a-aahu iho la o Kiwalao i kona' niau kahiko alii apau; a liio ae la ia - Kameeiamoku ka paa ana i ka Ipu-kuha o ke alii, a ia Kamanawa lioi ke kahili. Ua piiaku la nohoi ka elele o Hawaii no uka o "Wailuku, a, aia' ia wa, e noho ana no o Kahekili iloko o kona hale i heaia ma ka inoa o ''Kalani-Hale" Mainuli hoi o ke kapu alii kiekie i loaa ia Kiwalao. ua malaelae na alahele e hoea-aku ai i ke alo o Kahekili. I ke kokoke ana'ku o Kiwalao ame na Mahoe kapu i ka hale, e moe ana o Kahekili iluna o na nu'a moena waliwali oia au. A i ka haiia ana aku keia iaia o ka lohe, ua kokoke loa e hoea aku o Kiwalao. ia wa, i huli ae ai kona alo iluna. A he hoike keia a Kahekili i haawi ae ai, no kona ma. keniake ole e make o Kiwalao. O ko Kiwalao liele nohoi ia a komo iloko o ka hale, hele pololei aku la ia a noho iho la ma ke a?o ponoi o Kahekili. Ia wa aloha iho la ka makua i ke keiki a o ke kei-| ki hoi i ka makua, a uwe iho la j laua. A [>au ka laua uwe ana, ia wa i kokoio aku ai o Kameeiamoku a me Kamanawa a loaa na lima o Kahekili a honi iho la. Na Kahekili no i hoomaka mai i na olelo e weheia ai na kuka olelo ana mawaena ona ame Kiwalao, ma ka aoao a Kalaniopuu, ua hooholoia e pau ke kaua. Ma ia hope iho v ua l\oi o Kalaniopuu no Hawaii me ka piha o kona uhane i ke kaumalia anu' ka luuluu nui. He nui no na manawa a Kaiani! opuu i hoala hou ai i ke kaua ma na mokupuni o Maui a Molokai, mahope iho o keia hoauhee ia ana eina e Kaliekili. A ma keia wahi, he mea pono kou mea kakau moolelo. e ka ma • kamaka heluhelu, ke kamailio iki no kji mea e pili ana ia Kamehameha I, ka mea nona keia moolelo i kakauia ma ke.ano nui, oiai oia noho ana ma Lahaina. Maui, mā ka wa i Ikh\h mai ai o Kapena Kuke i Hawaii nēi. Ma ka wa i ku ai ka m<>ku huli honu* 'niM'N-en 0 ' nia waho ae o La-; hai:;a. ua liolo hoi>kahi aku la o inaluua o kona waa i i kau iīuna o ua moku la. A ua noho u;i K;unehameha nei maluna o ua nv«ku la. m«' ka makau oie a me ka iuawaeu;\ o na nsa-

i nana aku~i£**he poe maliMni f piha amekekamahao, Ua noiio o Kamehameoa liialuna o ua moklu la a ua hiamoe n'o oia maluna o laiia mawaena o na malihini, e.waiho ana i kona ola ame kona make iloko o ka poe la o na aina e. Ma keia moe 4ha a ua kaeaea nei o Ha\ypii maluna o ka moku, ua nui k?i uwe a me ke kumakena ana o na flii ame na makaainana 0 uka o luahaina i ka malu ulu o Lele, 110 ua'lii nei. A penei na olēlo- a Kapena King 1 hoike ae ai ma kana buke moolelo, kekahi hoi ia o kona mau aliimokukiekie. He kānaka kino ikaika kei i (oia 0 Kamehameha) a e hoike mai ana kona mau helehelena ia i ke kulana koa oiaio, i lo&a puuwai jkoa ape ka wiwo ole. He helehe- | lena a he ihiohiona kona e kauia ai ka weli. Ahe kuian* hiehie maoli kona. | Ua piha mahalo na kanaka o 1 luna o ka moku iaia, no ka nui maikai o kona kino a maloeloe no hoi. O kona mau.iwi, he mea e i ka nunui a piha wi-kani oolea. Ma ka wa i halawai pu ai o Kamehameha me Kapena Kuke maluna o ka moku, ua lulu lima iho la oia me ua kanaka holomoana kaalana nei o Pelekane,ma ka hanohano p kona kulana. Ua lawe hele aku o Kapena Kuke i ua Paiea nei o Hawaii e hoomakaikai iaia ma na wahi a pau o ka moku. E nana ana i na mea kaua o kela ame keia ano. Ua hoike ae la ua Kamehameha nei i na hiohioiia hauoli» aole nae iioko o ka pioo pupuahulu, mehe mea la/ma ka hoomaopopo aku ia wa. he mau mea; a oia hoi ke kumu i hikilele ole ai a puiwa kona mau noonoo i kona ike mua loa ana 'ku ia mau mea kaua a ka Pelekane. Hoikeike aku la no hoi o Kapena Kuke iaia (Kamehameha) i na pala\>ala aina i ka pae aina o Ta hiti. Aiawa i kunou iho ai ke poo o ua Kamehameha nei, ma ke uno o hoomaopopo aku aua ia imua o Kapena Kuke .ua kamaaina mua ola i kela inoa \Tahiti." He mea oiaio no nae ia, oiai o ka inoa Tahiti, ua paa no ia m* na moolelo kahiJo o ko Kamehameha mau kupuna a pela nohoi ma na mele mai kahiko mai. Aole ia ha inoa malihini iaia. No ka nui loa oko Kapena Kuke makemake ia Kamehameha, ua aua okoa oia iaia e moe maluna o ka moku ia po t a, ua ae no ua 3Pai« ea nei i keia aua a Kapena Kuke. a oia ke kumu o kona moe an* ia po hookalu maluna o ka moku;. Aol« eo I |XHU.

K lilo ana 1 kekahi x»dhUi mai lapaiia nmi, he muu eku nin* i aneane % hiki i ka eiima luu:«ni ma Oh\a. H«W)ui> ma ka iuvilitiu» limn. * e m&hi aku nnn keu )«*> i ko ko a haawi n* k;\ wiii o OUai* wili i k* Ukuu k*» I