Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 20, 19 December 1905 — KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I. Ka Na=i Aupuni o Hawaii. KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.

Ka Na=i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

Hoomauia. Penei ka hoike oka a Moo3elo Hawaii'' a F. J. Pokuea (1858) no keia kau ana o Kamehamehailuna o ka moku o kapena Kuke, oia hoi oLono i kapa ia aku ai e na kanaka Hawaii. "I ke ku ana mai o Lono (qia o Kapena- Kuke) i Maui,ua holo m/i ila o Kalaniopuu mai Hawaii n/ai a Maui, e kaua me Kahekiifr Ua lilo no ka aoao hikina <S Maui ia Kalaniopuu ma Hamakualoa, a hoi mai la o Kalaniopuu a noho. ma Wailuaiki i Koolau Maui. O Wailua-iki keia i holo ai ma ke mele a Hiiaka; penei: 1. ooeia e Wailua-iki, 2. Eka La Uli pali o XJH, 3. U a hele ia e Lia wahine, 4. Eka wahine kuhea pali, 5. Kui pua lei o Hoakalei-e, 6. E lei au— "7. E lei hoi au ina hala pala iloli o Hanakahi, 8. Ua maka eleele wale ike 9. Ua aha'iia e ke kinauia o Ma • anu, hamoku i Waioli, 10. 0 kuu makani lawalawa kua, 11. Kupani kapa o Wailua-iki, 12. : Honi pua ala kai-a-ulu, 13. Kahea ka luna o Kamae, 14. E, he malihini mai ka'u, 15. Mai lalo mai e, no Kona, 18. Ho mai he leo —e, E ikeia ana no keia mele ma ka moolelo o Hiiaka e puka nei ma keia pepa. A i hoopuka ae la hoi ka mea kakau i keia ma ke ano hoomaopopo no ka Wailua i hoike ia ma kt»ia mahele o ka moolelo o

Kamehanieha, kahi hoi i olelo ia ai laalaila o.'"Kalaniopuu i noho ai, a o Kamehameha pu hoi kekahi a ikeia ai na nioku o Lono. oia hoi o Kapena Kuke. Ma ka wa 'e noho ana o Kalaniopuu ma Wailua-iki i ka la uli pnli 0 Vh na hinunau aku !a ka nioolvl<> ,i i k.i hoike ana pen»»i ii;<> ia lako\j i.i t 'o, a ala ae 1 ke kakahiaka nui o ua po la, alaila. ike aku la lakou ia Lono o kū kokoke mai ana ma kai koke aku o lakou. O Haaluea ka inoa oia wahi moana. Aia no ia wahi ma Wailua Koolau, ,% lke aku la lakou i ke ano o ka moku a na inea maluna o ke kia, ame na paka e hamama mai *na ma k.» aoao o ka inoku. Kahaha aku la na kan.iKa mauka. I 1« la ki'Kaki i k* kah.i.- • "Aia no

ka puka o ks waiki a kakou i lolae ai i ke kani.' Oiai, ua lo|ie mua 'ia he mea kani ka waiki; no ka mea, ua hoio mai ko Kauāi j3oe kanaka' i Oahu» a olelo mai la lakou i ko Oahu poe kanaka i ija mea apau a lakou i j ike ai t o Loiio. m ; ** * * A ike aku la no lakou i i ka moku a me na mea o ka moku '■'* ' • --.'i ua like io na me na mea a lakou i lohe mai ai mai ua kanaka nei mai (oia o Moho, ka mea nana ka olelo haole hoohepa o "Hikapala-le, hi-kapala-le etc, ete. L. H.) "Alaila, hoi aku la nooKamehameha a pii iluna oka moku. A' ahiahi ae, malowale ka moku ma ka moana, a moe no o Kapehameha ma ka moku ia po. Manao ae la na k§naka, ua la>w# ia o Kamehameha i Kahiki. Minamina iho la na kahaka ia Kamehameha %i[we iho la lakou ame Kalaniopuu, i o Kamehameha. "A. kakahiaka ae, hoihoi mai la ka moku ia Kamehameha a lele o Kamehameha iuka; alaila, nalowale hou ka moku," Aka, ma kekahi maheleepili ana i keia noho ana o Kamehameha iluna o ka moku, ua hoikeia, ua hoouna aku o Kalaniopuu i kekahi waa malalo o Kepaalani me na kanaka hoe waa eono e imi ia Kamehameha a loaa; alaila, hoihoi mai iaia no ka aina nei. Ma keia wahi, ua ano huikau na hoike ana ana poe paa moolelo Hawaii no keia mea, me ko ka mea i hoikeia ma ka moolelo o ,na huakai aumoana a Kapena Kuke.

| Ma ka moolelo a Kapena Kuke i i hoomauia mai e Kapena King, ! kona hoa aumoana, ua hoouna io ia aku no he waa me eono kanaka maluna, a ua noho pu kem poe kanaka eono me Kamehameha iluna oka moku ma ia po, aka waa o ua poe kanaka ala eono i noho pu ai me Kamehameha iluna oka moku ia po, ua kolo ia mahope o ka moku. Malia paha o ka waa io no keia a K alaniopuu i hoouna aku ai no ka huli ana ia Kamehameha } malalo o ka noho alii-kiekie ana a Kepaalanu e like me ia i hoike ia ae la. Ua kuikahi like loa na moolelo a Jarves, Biiigham ame ka Aberehama Femander ma ka olelo aaa, ma Wailua i kalewa ai ka molu o K;viK i nu Kuke, a i kuu ai o Kamehanuhn a moe ai maluna <>ia maluun oia moku i ka po aao ne. Aku, o na owili manao i lioakaika uiua ia ao nei no na uwe ana o Ina alii ume na makaainana ma Ij»a» haina. no keia nalowale ani o Kamehameha. i kona kau «iia iiu» na oka moku, no kt Kipiko|Da meolelo mai ia, e like me ka mea kakau 1 hoike nei. K hiK*manaw;uiui iho ka onoj o ka puu a oili hou aku. ;

Na MaikvkA lmukiU o k* Pt>a* ono n*i n« Ui, ho :>1 ia nole