Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 25, 25 December 1905 — KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I. Ka Na=i Aupuni o Hawaii. KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.

Ka Na=i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

n> >omau'ia. Ua liolo pololei aku la na koa o ka m.ihele "Hunalele" o Kamehama k-> hi e iho mai ana na koa e alakai ia ana e Kaihe, ke koa paele kaulana o Maui, a mamua ae o ka puka ana mai o na koa naaka mua o ua poe ki o Maui mawaho ae o ke ama'mna'u, ua, loaa pono aku [la ko lakou mau puniu poo i na a-la a na Hunalele i maa aku ai e like me ka lele ana a ka poka o na pu raijela o keia au. I ka pau ana o na kiola a-la ana" .a ka puali Hunalele. ua holo hou lakou i hope a iho i kahawai o Hakalau i poka a-la hou na lakou. Oiai hoi keia mahele i hoi mai ai no ka hoopiha hou ana i ka lakou mau kanla hooiele poka (pohaku,) oia ka wa a ka pOali Hueloku i hoo maka aku ai e holo a halawai me ko lakou poe enemi. 0 keia ko Kamehameha mahele koa i holo aku ai me he mau hiena hae la no na ululaau, a hehi-ku ana iluna o na heana o na kanaka 0 Maui i make ai i na Hunalele, a maa aku la i ka lakou mau a-la, a hoomaka aku la lakou e kaili ku mai i na ihe laumeki ame na laau pa-lau. O na a-la a na koa Hueloku i kiola aku ai malumi o na kanaka a Kahahawai, ua loaa pono aku la ia mau mea maluna o lakou. . a nui ,)>a poe o lakou i make, 0 Ka iiehaineha pu no hoi kekahi iloko o keia kaua ana. Ua iike na kanaka o Maui i loaa aku ai i kona mi'.u liina me na i'a maloo e uhaeia ae ana e na lima o ke kanaka. Ua lilo na laau pa-lau ame na ihe i liou a i uhau ia mai ai \ maiuna ona i mau mea loa, oiai. hookahi 110 ihe a ko Maui poe 1 paa ma kona lima, a o kana laau pale ia, apela hoi me na laau e ae e uhau ia mai ana , * inahma ona. M:i kvia kaua ana, ua hui like tv;i .i\M" i eh'.a. a he ah> a he alo, hr ( \w Sima kaua ana a k.« llaw;ui a u c Maui poe kanaka. lU>ko o , koia aluka ana o ke kaua. he m;i na ihe a ko Maui poe kaiuika i mai i na o Hawaii. ma ka .!<>.)•>o Kameha- . . iiioha. Piai na aoao eluu e hakoko ana me ka ikaika nia hoi, ua ku .. i a >> Kaiho. k » paele {ilakai o ? .. 'v«m o Kahahawai i ka paliui. ! ilī* 1 » HtH»l»ioh;v4o (k> kt v kr •,i .. !lo I w \ )nv kan.i v,r: .. • Ka>ak.iUi.ik A i k . a■ r.a >'»•

kauA nei a Sko V aui poe, ua, auhe« aki'l la ko i Ma-ui aoaa, a lanakila ae la o Kameha_meha ame konn mau koa. 0 kah.i i make ai <> Knihe, ka pukaua paele i hoike ia ae 3a mauka no ia o kahi i kapa ia o Kauahi'pi J o-o-K , twao. Kanlhee, Hilo-pa-likn. 0 ke kino make o ua "paele uei. ua kau :ia aku la ia ma ka heiau o Kawaewae, Laupahoehoe. 1 ka laulaha ana aku o lono-kaua lanakila a Kamehameha e like me ia i hoike ia ae la, apuni o Hawaii, ua kau iho la ka weli maluna o na'lii o kela ame keia moku o Hawaii. Olelo ae Keawemauhili me ke kani ana iho o kana u: H—u! Oke koa aku ana paha kena.k&.i ka wekiu o ka moku. A ia wa hoi i .olelo aku ai na'lii e noho ana imua o kona alo: "Ka!.. Kei no paha e hala ana kau inea i olelo mai ai i ko k,akou wa e noho ana i Kohala, % E.o-u i ka maka o ka wauke oi Eia io la; ke kolo mai nei ke aa o kawauke." Ano e ka makamaka heluhelu, e ae mai oe e hoike aku ka mea kakau moolelo ma keia wahi ikeia manao. penei: Ke olelo nei ka mea nana i hooIaw T a mai i kou mea kakau ina mahelehele i hoike ia ae la, o Keawemauhili ka mea nana kela olelo kaulana: "E o-u ika maka oka wauke oi opiōpio."' A wahi aua mea nei nana i hoomaikeike mai i keia mau mahelehele i ka mea kakau, oka wa a Keawemauhili i hoopuka ai i keia mau olelo, ma ka wa no ia a Naeole i hoihoi aku ai ia Kamehameha i ka piha ana o kona mau makaliiki i ka elima a eono paha. A ua hoopuka ae o Keawemauhili i keia mau olelo no kona ike ana mai i ke k'ulana ame na ouli o KaMehameha ia wa, e hoike ana he koa a he hiapaiole aku ana oia no Hawaii nei. Ua olelo hoi kekahi poe Kalaniopuu keia mau olele, a o kakekahi poe hoi na ke kahuna na Hoolaea, Aole no i pau.