Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 26, 26 December 1905 — KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I. Ka Na=i Aupuni o Hawaii. KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.

Ka Na=i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

Honmauw. 6 .ka.-ka.meakakau i lohe ai mai kela kanaka kahiko mai o Puuwepa, nona ka inoa o Kiha, a he mea oia i pili ia F. Pdhia Esq., o Koolaupoko ae nei, ua puka ponoi mai no keia olelo mai a Alapai Nui mai, ma ka wa i hoi aku ai o Kekuaipoiwa e hanau ia Kamehameha ma Kohala. A 110 ko Naeole lohe ana i keia mau olelo make o alii e hoea mai lAia i ke ao nei, oia kona kumu i lawe malu ai ia Kamehameha a huna ai maloko o kela ana e moeana mai Kapakai aku a hoea i Polo'u. (Mea KaKAU o KA O Ka&EHAMEHA.) *** *** *** A i ka lohe ana o Naeole i keia mau olelo a Keawemauhili, ua kii aku la oia (Naeole) i ka lau t>piopio o ka ipu awaawa ame ka huamoa i opaia ae a hahaoia iho iloko o ka lau-ipu awaawa. Pulehuia a mo'a a hanai aku la no o Naeole ia mau mea apau i ke alii opio. Ua hana o Naeole i keia hana i mea e hoomanaloia ai ka awaawa 0 na olelo a Keawemauhili i olelo ai: 4< E o-u i ka maka o ka wauke ©i opiopio." A pela i hoopuka ia ae ai ia mau huaolelo e noho ana imua o Keawemauhili, elike me ia i hoike ia ae la ma ke kino o ka moolelo. Olelo aku la no hoi ua poe kanaka la i ua alii la. * Maa ka pau o na koa o K.ahahawai i ka hahauia o na maka 1 ka pulupulu; a koala maka ia ae la kekahi kai aka i ka uahi. Aohe nao ai la i ka ;ia paa. v Ae mai la nohoi o Keaweniauhili me ka hooiu ana iiiai nohoi i kaoia oo na olelo i hoikeia aku ioiua ona, I ka lolie ana o Kalaniopnu i keia mau keiki, kulu Uio la kona mau waimaka. a o kona hoouna mai la iA> ia ikekahi elele e kii mai ia Kamehameha. O ka iūo.i i' k* 1m eU le a KaUniopuu i hoomui inui ;H. \>i;l o Naoiun Ih wa e nolio ana o Kalaniopuu ma Koha l;i, a niaUila mai i ia mai ai ka vlolo o kii mai ia Kamehaineha. I ka loho ;in;i no hoi o Kamehameha i keia kauoha a ka makuakano alii ■ • luhhi koko iho la 110 i.a no ka lu>i ana 1 kā :iina hanan. A \ k*>na hiki ana aku no hoi i k:i un;t. ua huipu iho Urn<» l»oi V.'o I:.- iniku» :tl'l. ' UWo iho h» *no !ia \ i |»;iu :.i .1

,ae oka kfkou uwe„ &na oiai hoi e akoakoa inai ana no na.'iii apau, oia ka wa. a kekaM alll i hoopuka ae ai i kona manao imua o ka Moi Kaianiopuu ame iia &lii apau e t akoakoa ana malaila me ka makau ole ame ka wiwo ole no hoi. Ōka inoa o keia- alii,- oia no o Kaiokunuiakanaele:* .... « u Auhea oe e Kalani ame na'lii a pau e akoakoa nei, he wahi īnanao ko'u imua o oukou apau, a oia keia, he makemake au e hoakoakoa ia mai kilo ame na kuhikuhi puu-o&e a e haawi mai ikā |akou ike no ia nei (oia o Kamehamtha) E nana mai hoi lakou a e hoike mai hoi ika lakou ike imua o kakou apau no ia nei, Pehea ana la oia nei ma keia hope aku. I'a wa& hoakoakoa ia mai ai na kahuna kane ame ka pae k&huna wahine a haawi ia aku la ia lakou ka hana.

. Ua nana iho la hoi na kahuna a me na kilo ame na kuhikuhi puuone oka pae kane, a hoike mai la i ka lakou ike. a 'he hookahi no ano, oia hoi 3 ina e ulu ae ana he kaua & he hakaka kuloko paha iloko o ka aina, a i olē ia, he kaua huliamehi paha aohe mea nana e hoopuhili mai i ke alii, oiai he moho mai keia no ka la makani. Pau hoi ka ike ana kahuna o ka pae kane, ninau ia na kaliuna oka pae wahine. Eia iloko o keia pae kahuna wahine keia poe wahine i kaulana loa no ko lakouike ma ka oihana kilokilo me ka

nana ouli. 0 keia poe wahine oia o Kahookahikuaa, he kahuna keia no W&iakamalii, Kohala, Hawaii; o Kalelemauliokalani (w) no Pihanakalani, .Wailua, Kauai ia wahine, 0 Kanoena (w) no Kealia, Kona, Hawaii oia ame O keia ke aliiwahlne nona ke kapu-e-moe, oia hoi ka wahine hookahi 1 »ka piko iloko o ka heiau o Hikiau.ma Napoopoo, Kona, Hema. 1 ka nana ana hoi a keili poe i ka lakouike, ua like no ka lakou ike me ka na kahuna pae kane, a koe nae hookahi wahine, oia o Kalaniwahii e. O keia ka wahine i ku ae iluna, haule iho la kona mau kuli ilalo imua o na lii a pane aku'Ja oii imua oka Moi ams na'lii apau. "Auhea oe, eke lii, hookahi no «ia nei hoa paio e paio 4« ai ka ikaika o kun hanai nei, e iilo ai ka ike kaua ana ame na keiki ana i mea ole. O ,ua hoa paio nei o ke alii,-ofa no o Keaweokahikona. A ke hoike ae nei au imua o kakou apau, e ;v.mo i ke alii nei e hele e ike i ka ponoi on», a e noho a muli 110 olua iho« oi»i o oiu* no ia. Mai lohi e awiwi ka ike ana.

\ Owui ka u*i o ka ln Kamimak*? Oke alii wahim» Ka Vi Palekoki l v wila o Hnlt»ttia'mna*u nu» koiiia |uka!i ku l i Pamolo. S\jia 1