Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 58, 2 February 1906 — Lei Aku i ka Pua o ka Maomao ! HE MOOLELO NO KAMEHAMEHA I. Ka Na-i Aupuni o Hawaii. KA LIONA, A I OLE, O KE PUKONAKONA O KA MOANA PAKIPIKA. [ARTICLE]

Lei Aku i ka Pua o ka Maomao !

HE MOOLELO NO KAMEHAMEHA I.

Ka Na-i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA, A I OLE, O KE PUKONAKONA O KA MOANA PAKIPIKA.

E ka makamaka heluhelu, e hoomaopopo kaua i ke kulana koa a wiwo ole maoli o keia aliiwahine opio, oia hoi o Kaahumanu. Me he mea la he 16 wale no ka nui o kona mau makahiki ia wa, oiai, ua hauauia oia ma ka M. H. 1768, a o ka makahiki 1782 keia i hooukaia ai ke kaua o Mokuohai. He keu ka hiwahiwa o ke koa a me ka wiwo ole o ka puuwai o keia aliiwahine opio, a ua kupono maoli no kona kapaia ana mahope mai, ka Moiwahine Puuwai Hao Kila o Hawaii. O keia hana ana a Kaahumanu ia Kamehameha, pela iho la ia (Kamehameha) i ike ai he wahine koa a puuwai hao kila o Kaahumanu, a ia wa i hooholo iho ai o Kamehameha e haawi i ke kino o Kiwalao na Kaahumanu. He mea oiaio, ua lilo aku la ke kino make o Kiwalao ia Kaahumanu. A ike iho la hoi o Liliha Kekuaipoiwa a me Keopulani i ko laua nele ana i ke kino o Kiwalao. Ia wa no hoi i noi hou aku ai o Liliha Kekuaipoiwa ia Kamehameha, e ae mai iaia a me kana kaikamahine e hoi laua no Kawaihae. Ua ae aku la no hoi o Kamehameha, a ua hoounaia aku la o Kamanawa e hoihoi i ka Moiwahine Liliha Kekuaipoiwa me kana kaikamahine maluna o na waa no Kawaihae. Ma keia make ana o Kiwalao ma ke kahua kaua kaulana o Mokuohai, ua lanakila ae la ko Kamehameha aoao, a o ke kaua Na'i Aupuni mua keia a Kamehameha. Ua auhee aku la na 'lii a me na koa o Kiwalao. O Keoua Kuaahuula hoi a me kona mau alii, holo aku la lakou a lele iloko o ke kai a kau aku la lakou iluna o na waa a holo aku la i Kau. O kekahi poe alii hoi a me na kanaka o ko Kiwalao aoao, ua auhee aku la ma ke kuahiwi. A o Keawemauhili hoi, ua hopu ola ia oia a hoopaaia ma ka halau ma Piele i Napoopoo. Ua hoopaa pu ia no hoi me ia o Ululani kana wahine, a me ka laua kaikamahine opiopio loa o ekolu wale no makahiki, nona hoi ka inoa o Kapiolani, i lilo ai mahope mai i aliiwahine kaulana loa no Hawaii nei no kona ha pule, ke aliiwahine hoi nana i hehi-ku i ka ihiihi, ke kapu a me ka mana o ka moiwahine o ke ahi, oia hoi o Pele. Maanei, e ka makamaka heluhelu, e nana ai kaua no kekahi mau mea e pili ana ia Keawemauhili a me kona pakele ana. O Keawemauhili, oia ke keiki a Kalaninuiamamao, ke keiki a Keawe, Moi o Hawaii. O Kekaulikeikawekiuokalani, ka makuahine, he moopuna no hoi ia na Keawe. Ua heaia keia inoa "mauhili" mahope aku o ka inoa "Keawe," i loaa ai ka inoa o Keawemauhili, no ka hili, wili-lua a wili lapuu o ke kapu alii. Nolaila, he alii kiekie o ka mahana kapu ihiihi loa o Keawemauhili. O keia Keawemauhili no hoi, he alii kapu oia i ke au o ka Moi Alapai Nui, a pela no i ke au mai o ka noho Moi ana o Kalaniopuu no Hawaii. (E HOOMAUIA AKU ANA.)