Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 59, 3 February 1906 — Ola i ka Ahe a ka Makani Maunuunu! HE MOOLELO NO KAMEHAMEHA I. Ka Na-i Aupuni o Hawaii. KA LIONA, A I OLE, O KE PUKONAKONA O KA MOANA PAKIPIKA. [ARTICLE]

Ola i ka Ahe a ka Makani Maunuunu!

HE MOOLELO NO KAMEHAMEHA I.

Ka Na-i Aupuni o Hawaii.

KA LIONA, A I OLE, O KE PUKONAKONA O KA MOANA PAKIPIKA.

NO KEIA kumanomano pepeekue o ke kapu maluna o keia alii, ua nui loa ka minamina o na 'lii iaia, a nui no hoi ko lakou aloha; a ua imi no lakou i wahi nona e pakele ai mai ka make mai. Ua hoonohoia o Kanuha i mea nana e kiai a e malama ia Keawemauhili, a oia ka ilamuku. I ka po ana iho o ka la i hooukaia ai ke kaua o Mokuohai, ua noho ka aha-kuka a na 'lii no ka noonoo ana i ka wa e make ai o Keawemauhili. O keia aha kuka, ua kapaia he "AhaUla." O kahi i malamaia ai keia aha-kuka a ua poe alii nei, no ke ola a me ka make o Keawemauhili, maloko no ia o ka heiau o Hikiau; a o ko Keeaumoku wahi hoi i waiho ai me kona mau palapu, makai no ia o Keei, ma kahi kokoke i ka papa pohaku i olaniia ai ke kino make o Kiwalao. Mamua nae o ka noho ana o keia aha kuka a na 'lii, ua hoouna mua ia aku o Kanuha, ka ilamuku, e hele oia e ninau i ko Keeaumoku manao no ka wa e make ai ke pio. A ma ka wa i noho ai ua aha kuka nei, ia wa i ku mai ai o Kanuha a hoike mai la i ka olelo imua o Kamehameha a me na 'lii a pau e noho ana iloko o ua aha-ula nei (oia hoi ka aha-kuka) i ka manao: "Nani ia ua noonoo iho la kakou no ka mea e pili ana i ke alii, a o ka olelo wale no koe a ka mea nana ke pio e paa nei. Ua ninau aku au i ka makuakane o ke alii, no ka make a me ke ola o ke alii (oia hoi o Keawemauhili); a o ka pane i loaa mai ia'u mai ke alii makuakane mai, e make no ke alii (Keawemauhili). Maanei, hooki iho la o Kanuha i kana kamailio ana, a hiolo iho la kona mau waimaka ma kona mau papalina, a na kona mau waimaka no hoi ka hiolo, hookahi ka hiolo pu ana me ko kekahi poe alii e ae, a o Kamehameha kekahi i ho-ano-e ia no keia manao o kona makuakane Keeaumoku, no ka make o Keawemāuhili, ka makuakane o kona hoahanau o Keeweokahikona. A liuliu ka Kanuha ka'ulua ana, ia wa, hoomau hou mai la oia i ke kamailio ana. "Nolaila la, auahea oukou e na 'lii, e hoolohe mai oukou i ko'u manao, e hoike aku ana au imua o oukou, a oia keia: Ua menemene au ke hooko i ka make maluna o ke alii kiekie, elike me Keawemauhili. A pehea la ka manao o ke keiki a ke alii?" I keia wa i kukakuka hou iho ai na ilamuku me Kamehameha, a me na 'lii koikoi loa o loko oia aha, a hooholo iho la lakou e waiho i ke ola a me ka make o Keawemauhili ma ka lima o Kanuha. Ua maopopo ae la no nae ia wa, ua ae no o Kamehameha ma keia kuka ana e ola o Keawemauhili; a o ka olelo hooholo no ia a ka aha-ula i hooholo ai. I keia wa puka mai ai o Kamehameha i waho o ka heiau, a ua halawai iho la oia me kona hoahanau me Keaweokahikona, e noho ana no oia mawaho me ke ano pihoihoi ole. (E HOOMAUIA AKU ANA.)