Ka Naʻi Aupuni, Volume II, Number 10, 13 June 1906 — KA MOOLELO O Hiiaka-i-ka-poli-o-Pele. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Hiiaka-i-ka-poli-o-Pele.

(Hoomauia.) La olelo ia o kno e ka haaolelo kahiko loa a n& kaoaka o Kau*y no ka huaolelo hele alioi hou mai paha, Na Pele ka ae, o ke ku a6 la no ia o Lohiaa ilana a kuahaua aku la imua o na'lii ame na makaainana. E! Ua bui ka aha o keia la. Uka poe makemike no hoi i ki lealea, e lealea aku no hoi lakoa elike me ka mea hiki m lakou. Eia au ke kuo'e nei me ka malihini no ko'u wahi o-pu weuweu. Puka aku la o Lohiau a mahope aku la no hoi o Pele. A keia hele anaaku a laua nei. ua kaa aku la o Pele mamua o Lohiau. A ia wa i huli mai ai o Pele me ka minoaka ma kona mau papalina a pane mai la ia Lohiau-ipo. La kupono no ka kou inoa ia oe, o Lohiau, no ke kneaeli maoli no o' kau kuo'e ana. Aole pela ka hele ana o ko'u aina. He akeu ahe awikf ka hele ana, aole he kupaeli 0 hele, he elelo ia na ko Hawaii Moka-o-Keawe poe kanaka, pela no ka ko Haui a me ko Oahu nei poe, a ma ia olelo ua eueu nei o ka lua-ahi o ka,moku o Hawaii i olelo aku ai ia Lohiau-ipo. A.ole pela ka hele ana o ko'u aina. A iaia i olelo ae ai pela. He akeu ahe awiki ka helē; aole he kupaeli, ua hui ka olelo Hawaii me ka olelo Kauai maloko oia hopunaolelo. Oke'kupaeii he lohi kona ano. O Lohiau nae ua maa loa oia i ka olelo a ka Hawaii, oiai, ua nui na'lii ame na kanaka o Hawaii i hoolaapai ia ma Kauai a puni ia mau la, a ua laulaha nui ka olelo a ko Hawaii poe mawaena o na'lii o Kauai. 1 ka lohe ana nae o i kamalihini e kamailio mai ana iaia ma ke ano olelo Kauai kahiko loa, ua pane aku la o*ia: He mea kupanaha, aole hoi oe no Kaaai nei; no Hawaii hoi oe, eia nae ua loaa ka ia oe ka oleio Kauai. Pane aku la no hoi o Pele. Kai no hoi oia ka'a i tfoike mua aku nei ia oe, no Kauai uei no au. He kamaaina paha au no Kaaai nei, he kamaaina aa no Niihau, he kamaaina aa no Kaula ame Nihoa me ka moka hapapa i ka halehale poipa ake kai. A i mfea e hoike aku ai ika oiaio o ko'u kamaaina mai Kaula mai a hiki i ka mokapani o Kauai nei, na paanaau ia'u na makani apau o keia maa mokupuni. Aole nae keia o ko'u wa e hoike aku ai ia oe i ko'u walewaha ina makani oko oukou mau paemoku nei. Aia a hiki kaua i kou hale a loaa hoi he wa pono; alaila, hoike aku au ia oe he kamaaina au no keia man mokapani, a mai iioho nae oe a molowa ke nee papa aku au i na uluulu makani apau o nei mau mokupuni a hoea i ke Koolpu oka paemoka o Hawaii-nui-akea, a i ole, o Kahoupoakaue. A' hoea laua nei i ka hale, oia hoi o Halauaola, ua boomaka ko laua hoao ana i kane a i wahine/a u-noho iho la laua nei ma ia ano, no ekolu po a ekola ao. Ua ike o Lobian-ipo ika nani o Puna—ua honi ike ala o ka hinano—ua mukiki i ka wai lehua o Panaewa—ua lei ia Hoakalei—ua inu i ka wai koo lihilihi—na kaa niniaa i ka wiliwai —a ua eha i ka eba lima ole a ke aloha.. Aloha wale Pilna aina paia aala i ka hala. A maanei i hoomanao ae ai ka mea kakau i keia maa wahi lalani mele: "Lei Maunaloa kilohi i ka maikai, Hanohano Kaioiohia i ka makani, Ke ike aka i ka lewalewa malie, Waiho toalie ka i'a o Hilia i ka makani e—ilaila, A malie Kaao la'i ke Kioea, Maikai ka nana akaLa i ke kula, . 1 uliuli e mapa i ka lau laau, Enaena i ke alo o Maohelaia, Hihina ka uwahi moe i ke pili, I walea i ka makani hauna iloli, Hoi ka manu noho i Palaau e—-ilaila, Lalaau ke kanaka ke kuleanā, o ka moe? Owau nae kai ola i kou aloha, - ' Oe an'ei —--e." Hoomanawanu'i ka Ono.