Ka Naʻi Aupuni, Volume V, Number 53, 16 March 1908 — Me na Pomaikai o ka Makahiki hou [ARTICLE]

Me na Pomaikai o ka Makahiki hou

Moolelo Walohia Ha inakolo ■ ■■■■ — KA UI PUA KA-MAKA-HALAO KA \I AlLELE 0 HIILAWE MOKUNA V Hoomauia. Pane aku la hoi kahi kanaka i hoouna ia mai ai e ia: "Heaha mai ka hoi kau, e kuu alii, olelo mai nei hoi paha keia poe kanaka e uhai mai nei ia'u, he kanaka ikaika ole oe aohe ka e hiki ia oe ke hakaka me ke keiki o umi makahiki wale no, e kuu hanai. Aia ka ke kanaka ikaika i kai o Kukuipahu. A ua like loa kou wahi ikaika imua ona me ko ke keiki ai-waiu. A olelo aku nei au ia lakou, o iakou apau ame ke kanaka ikaika o lakou o Kukuipahu i noke nui mai nei i ka haanui, e huihui kolea ia lakou apau, he mea puke wale ia no ko lakou mau puniu poo e ko wahi manamanalima iki. I nei olelo no a'u la, o ko lakou kauwa make loa mai nei no ia ia'u. A o ka holo nohoi ko'u laau lapaau. Oia keia a'u i holo mai nei, a nei poe hilahila ole j uhai mai nei ia'u. Ia wa huli mai la ua wahi kanaka nei a ninau mai la i ianaka i uhai aku ai iaia: Makemake oukou i ka hakaka me a'u ea? O — ia! Eia ka manawa o ko oukou ikaika, hoike mai!!" Aole i kana mai ka hoona -na o ua wahi kanaka nei imua o na kamaaina o waho o Kukuipahu. Ia wa i pane mai ai o Leimakani imua o na kamaaina: "Aohe maopopo pono iki o keia kalakalaihi o kuu wahi kanaka nei, elike nohoi me ka kakou e ike ae la. I hoouna mai nei au iaia nei e hele mai a loaa oukou, a koi aku ia oukou e pii mai iluna nei. Eia ka auanei ka ianei hana i hele aku nei, he hoonauluulu a he hakaka me oukou"Nolaila, auhea oukou e na kamaaina o Kohala nei, e kipa kauhale oukou. He wahi manao ko'u ia oukou." No ka maikai o na olelo a Leimakani i hoopuka mai aj imua o ua poe kanaka nei, ua ae aku la lakou i ke kon o a Leimakani. I ko lakou hoea ana aku i kauhale, hoolale mai la o Leimakani i ua poe kanaka nei e kamau wahi ai. Hoole aku la lakou nei. Ke ike nei hoi ua poe kanaka nei me ka piha pahaohao nui o ko lakou mau noonoo i ka ui launa ole mai o nei kanaka- opio e kamailio pu nei me lakou. Ke hoomaopopo la hoi lakou ma na mea a ko lakou mau maka e ike aku ana ia wa> he alii nui keia kanaka opio. He maa mau no nae lakou i na wa mamua aku i ka ike mau i ka pio mau o ke anuenue mauka pono o keia wahi, a ua manao nohoi lakou he mea okoa no ka mea nona ia hoike anuenue.

Ia noho ana iho a ua poe nei, oia ka wa, a Leimakani i pane mai ai: "He malihini makou e noho nei i keia aina. He poe Waipio makou, oia hoi, mai Hamakua mai makou. Aole no makou i liuliu loa e noho nei ia nei. A kakahiaka o ka la apopo e hoi aku ai makou no Waipio. Oia ka makou e kuka kamailio ana, a lohe aku nei makou i ka oukou wawa olelo ana mai nei ma ke alaloa, no ka mokomoko hoi a na kanaka ikaika o oukou. "O ka'u mea ia i hoouna aku nei i nei wahi kanaka e kii aku ia oukou; eia ka hoi, he hele aku ka ia nei a he ma kemake hooulu hakaka me oukou." I nei wa i miki mai ai ka olelo ana a ua wahi kanaka nei imua o Leimakani ma ka olelo ana mai: Auhea oe, e ke alii, e kala mai oe i ke kanaka. Ua hewa ,au. I hana aku nei hoi au ia hana i mea no keia poe e huhu ai ia'u a noke mai lakou nei i ke alualu ia u; o ka holo mai hoi ka'u iluna nei, a ma ia ano e hoea mai ai keia poe iluna nei, elike no me ka makou i hana mai nei. "I ko lakou nei ukiuki ana ia'u no ka'u mau olelo hoohaehae, ua uhai lakou nei ia'u me ko lakou nei manao kuhihewa, he wahi mama ko'u a lohe i ke a'o. No ko lakau nei ike ole no paha, he keiki pii pali au no Waipio, a he manu koae no na pali hulaana. Aka, ea, ua pau ae la keia. Ua hewa au i na kamaaina maikai, o Kohala makani apaapaa." Ua maikai keia mau olelo a ua wahi kanaka nei i hoopuka mai ai imua o Leimakani ame na kanaka kamaaina o Kukuipahu. I keia wa i pani; mai ai kekahi kanaka o Kohala imua o Leimakani: "He mokomoko ke malamaia aku ana e ko makou mau kanaka ikaika o Kohala nei. Hookahi no ko makou wahi ae nei; a hookahi noloko o Niulii. O keia ka makou e hauwawa ana i ko makou hoi ana ae nei." Ia wa ninau mai la o Leimakani i ua poe la: "A hea ku ka aha mokomoko a ua mau ikaika nei o oukou?" Pane aku la ke kanaka mua i hoike mua aku ai i ka olelo ma ka aoao o ka poe o Kukuipahu: "Aohe maopopo ia makou. Aole no nae paha e hala ke anahulu la, a ku no keia aha mokomoko:" Olelo mai Ia o Leimakani: "Makemake wale no ka hoi ka ike ana i k? 'a e ui ai na keiki hulu aa o Kohala nei. Owau hoi i kahi makemake i kena hana o ka mokomoko; aohe oi e hihi, o ko makou hoi e aku i Wai pio. He makemake nohoi au e loaa ko'u hoa mokomoko." Ua noke aku la ua poe kanaka nei o Kukuipahu i ka olelo ia Leimakani, aole e hoi i Waipio; e noho ia apa wahi lealea me na eueu o Kohala. Alaila, hoike mai la o Leimakani i kona manao i ka olelo ana mai penei: E noho io paha makou apau na la lealea o oukou, ala ila, hoi makou. A eia ko'u wahi manao ia oukou. He makemake au e ike i ke kanaka ikaika o oukou.