Ka Nupepa Elele, Volume IX, Number 51, 7 July 1888 — HE MOOLELO NANEA NO Uwepa Ka Mua o na Ui o ka Honua. Helu Ekahi o ka Wiwo Ole. Hale Aniani Pakui Damisa. [ARTICLE]

HE MOOLELO NANEA NO Uwepa

Ka Mua o na Ui o ka Honua.

Helu Ekahi o ka Wiwo Ole.

Hale Aniani Pakui Damisa.

Mahope iho o ko Taoa hui aloha aaa aa heike aka la o Uwepa i kema pili ani'i» oioteona, a pep mohol me Biufeona. 1 ka paa aaa oka iaua kukai olelo ana, naopopo iho k ia Biateona o kona kai* kaahine keia. a maopopo no bei ia Uwepa 0 kona kaikenaae ia. Mahope ihe o'keia mau mea, ua p»> e aku ia o ITwepa, e kuu kaikunane maikai> | mahope eku o keia w», i hee ia oe e hele •ka ai? I ka makaikai honaa, wahi a Biuteona. A ihea hei W e hele aku ai, wahi a Biuteoaa i maau «ai ai. I ka ao, waki a Uwepa. Aoie aaei 6e e pone e hele pa mai me a'u ma keia koakai hoekahi, a na'u oe e uaULae a hiki i kou hoi ana i kou home? wahi a Bieteeoa. Aole wahi a Uwepa. no ka mea, ua hoohiki paa au eo'e eu e hele me kekahi kane, owau wakwe wale no ke hele ma ka'u hoakai. Ae ae hik' ao, aka, ko hoike aku nei au 1 kekahi mea paakiki ia oe, a oia keia. i hele au ma ka*u huaka, a i loaa naunei ia'u , "—kekah» kane kaponō, i Ilte aa he kanē - kupono naui akiila ku mai au ia oe a lawe «JcB « nale a» ua kane la. { aku la o. Uwepa, heaenoaui , kela a»n#q ou e kuu kaikuoane maikai, ina na* be.-kasefca ikaika oia aei ae paha ( kona ikaika mamua o*u, alaiU o ka'u kane ia. Ua pono. mki a Biut«ena. Koe aku koio Owf|ife, i hele hoi au a» ~"Vailßai, a i loaa »'u he .. ..« .. ~ ■ ■ u . * Aa h».k•.-!.• rii^'eo:ii. ti-_ ki puue u,». u; W.l'-i '■ " » tv t . 1l: V, . ■; .'■■ , i C M. - ona aae keia au*.. . rt Aeo e koonanao oe e kou tuum u »~. ke nei kaau, aoie e male me itilftkhi kaae e akn, aole hoi au e aaeie me tce}ckhi wahine e «ku, ai«i a naa m«i ka «eahioe na*u aku hoi I» kane mb!e mai boi m. Hoohole 2be la iana »keia olele hoohiki a kua a paa, Mahopo iho o keia kokai elelo ana a laua, a mmmua ae hoi o ko Uwepa kaawale aaa«aaia Biuteona mai. Paae raat la o BiuteOßa, i hele ae ma kauhualni, a i iobe ae iMi oeua haale as ikko • ka popilikia, »e oe a pe(a hoi an, lohe au Uq)eo o 1 na popilikia, alaiia. ku aku au e mai ia oe, 4 Peae aku ia o Uwepa, ua pono, no ka mea, pela ka&aopofio ai fte aohe ake m* keia Bnjfftu. Mahope iko o leeia kakai olelo aaa, paae I aka h • Biutecma« aao e aaalele ana au ia < oe M kai huakai-a pela hoi oalaa. I Hui aloha bepe ao ia lakoa a huli ae la 0 Dwej» a hele aku 1* o Biateona ma hoi kaa ae ta kkea maluna o ku waapa a holo beu aku la no luna o ka meku. Maaaei-e wailio kaua e ka mea belubelu Ika katßMilio ana ao Biuteoua a me kon* akau hoeeele, a e atd ae kaaa a nana ia Uwepa »m» kana mau han* maiuua o ka

aokopni kamahao o D«mis%. Ow oa Owepa aia e m>he ana e n«<u ■ ko Biateoaa ma holo aoa maiuna o ka w«apa, aia o lekeooa keaoouoo ala penei. Kahiia, eia ka e Biateosa kela, ka mea a'a i k>ke wale ai lie kapoa ikaāka laaoie, • knhi io aaa hei au he oole a ia 1« e like ne ka«a qie» t Kfa» «ele ai, el» ka eo(e ne | hoi i eole*» ioa, be eakehewa wale iho ao ka ke kaulaoa inoa aoa, e aho oo ke kaikamakii» o ka lowa. ana me ke» nau huaoblo ala hou pa*e aoa leo mahope ona i ka paoe ana maī, ahahal loaa <m ia« u e keia kolohe. U wa i huii ae ai o Uwepa a naaa aku h i hope, a he mea e k» ieie ana o kona hauli ī kona iin aoa M i kekahi keiki kaaaka «i e kao ana malona o kekahi lio hnlupala nani loa. 1 ko Uwepa ike ana i keia keiki, hoona' oee koke ae ia oia i ke keiki ana i ike ai ma ke «upunl o "Heiomme malamalam». leia e nalu aaa i keia mea, aia hoi h.le maila aa keiki al* a ka iho la mamaa 0 Uwepe a pane mai la. Nawai oe i «U| o aka e komo h«wa ma o keia aina? Paoe mai la o Uwepa, ow»j oe e kamav lie mai oei, aole au i ike u oe. Ahahal ooeno kraa e nam o n% oani, a ne ka hitbie o nj hiah'e » pau o ' ■ W «Mw oj

m lo&i me ka*u oa&ao e l«a« aaa oe ItHi afet nae,*ote oe i loaa iki, a no la, tn laaa oe aoiaila. aoheaa e bal> hou aka aoa no ba «teā, tta lo«a oe ia'n i kela wa he flo oe n ku'n maa iima. Paoe aku la o Uwepa eohe o*u maepo* po ikaomau mea a pau e .kamailo mai Q.ei, me he la be ano oleluo paha kou. Mai oiele mai«e a<u ia mea no ka mea he |»o oe m*u i keia wa, « i oa oe e hoo paaHki mvr ana e boopaa do aaleoe. Pane ako la o U«repa, xae ka nni o koo iltaika ea e paa ai ia ae i oa a«e e oolea oe, aka,} na aole epoho aoa kou maoeo' laaamu. . ■ Paae oaai la ua kelki La, aha! e manao m»'aD«.oe e boofcefobel* ae i koa ikaika mamua o'u eal kahaha, he mea kupanaha ioi%a® e kamaiUo e»ai oei. ' SI«!owa waa ee, a n»e kau mau olelo e!a ka ke hni nei.

j Me lrela maa heaolelo oua Uwepa la i heopuka akuaid ku ae ia oia a nebe malia aku ia e hopu i kima lio. Aka, iaia i hoomakaokan ako ai e kau ilona o ua lio la oua, a<a hoi, holo mai ia ua kaiki la ■ puli«i iho ia ia Uwepa. I ke|a wa me ka eleu luaole ua Owepa la i huli ae lele eku la maloaa o ea

keiki la a noke iho la laaa i ka hakaka* Oiaī lrua e nononoke ana i ka hakaka oa kau ae la o Uwepa maluna o ua keiki 1» a o ke keiki hoi ke kupaka la oia maialo ae rofe ka ikaika nui, e hooikaika aoa hoi e kau maluua, aole nae be hiki. No kekabi mau aekona pokoie wale no keia hakaaa aoa o iaaa, ua aoo pilikia ma oli ihe la ua keiki la, a e hoomanao pu boi kaua eka mea helnhelu, aole keia he' keiki eae, o Wana Corobine Ba no ia, ke mea e uhai nei aia ka meheu o Uwepa, a oka inea hoi i moe a make i ke aloha ma* hope o ua nohea la a kakou--1 keia wa nae e aneaae iho ana e u& keiki la e make. b e aili ae ana i kena haao hope ]oa, «laiU, poana a« la oia i keia mau hoeoleio walohia e kalokelo ana 1 koua mau makua peoā: E kuu maa makua aloka, eia au ma ,na kapuai pueaaenu o ka make i keia aekona ake kokoke aku nei aa e iho ilaio i ka make, nohila, ke nonoi aku nei au i kou o]uola e ka'a mama aloha, e kokoa mai ia'u. 1 kela wa koke aku la kona ma* kuahine i keia leO piiikla o kan- keiki a hoonoa mai la e<a i ke k*ni o na kupua, «a lehu a me ba aakeaa, ko oana aku, nooa* > V īewa i kau a mea o ka nui o ke ■ : : '.rt 1 n ' 0.3 : ?'■«.: h v ) ■ ' ••[ t 1 ► ■'i i j';e !■ :a ... • '.■■■■ ; ► I '. »• ■ «-,•.»« •' leito«.»_ , • ■•'■'i.; .... ■:■>• ■ iho ie lakou ika hakaka, - ' kona pokole wale no, lanakila ae la o Uwe pa maiuna o lakoa a pau. Aobe ku<nu e«(o Hwepa i lahakila aj malana o keia poe kupua, o ka ehe hoooui ike wale no o Ramod», oiai, oana mai at ke kilokilo Wereneta a ike mai la i ka pilikia o kooa haka Uwepa, hookau mai la oia ike anu l u ekahi oua ohe hoonui ike ia, i kela wa koiee no i pnha mai ai k B mana o oa ohe hoonei ike la, aua lika kooa maaa me na pakaui eloelo e haul e noa iloka o na mehina o ka hooilo. I kela wa i haule pft> ai na kupna a pau, a pan loa iho la lakou i k* make, I keta wa nma mai la ka makuahioe o ua Wana C«r>bioe Ba a i kona ike ana mai ua make na kupaa. nolaila, hoomanao houaelaoiano ka make a kana keiki, nolaila, wehe ae la oia 1 kana Ipakokui paha'oha'o uona ka inoa Timida, lawe ae

la bookabi pokaa lopi mailoko ae o ua Ipu* poki la a hookulu iho la oia hookahi kulu wai Benito, he laao awahia a .he mea make ke pa mai i ke kioo o ke kanaka. Ika wa i pulu ai o aa pokaa lopi la, paa aku la ua luahine aia hookahi piko o ka iopiilona a hooku'u mai la ua luahine pok&a lopiiuloo ka honaa. E like me ka hu aoa oka makani ika*

ika, haule mai la ua pokaa lopi la i ka bo* oua ma kahi hoi e pokoke ana ia Uwepa raa. 1 ka w» oae i pa ai o ua pokaa lop» la maluna o ka h«oua |ele)e ae la o>a iiuaa m« ka pakaawili ana ma o a moaoei, I kola wa nana mai ia ke kiiokiio We* reneU mai kona aina m«i a ike mai la oia • tuake ana kona haku Uwepa i keia po* kaa lopi kupua. No »a me* i hookuu mai ai o Wereo«ta U ina a»u u ekola « kaoa ohe hoonai īke la a pa mai 1« i u« poieaa lopi U, a weliweli ae la oia a mokonoka pu ae ]a a līlo ae la i mea ole imua o ka mana o ua ohe hoonui tkfe nei. Ike hou mai la no ka iuahine i keia hoka ana ona uo ia mea hoonna mai la •ia i kona mau kin ponoi e kiī e pepehi j ia Oereneta m- ka manao e make «na oia ia.a. i ua maa kiai ta i hiki aku ai iniua o VVena«ta, ike mai la o Weoereia he mau k«u»ka laua a eiua, pmne mai la oi«, e na kinaka uiaik*i heaha ma« oei ka ol«a oo* nei? Pawe la ua mau kiai U, e ka wahinp opie. lowoino, e ao mai oe i ko j u ma *o <• lilo , t t kpuw» u« m»u« i keia hnni. , r ' • '' \Vciu-rek;., o u» Un.ik.t ! • f/ ay » %« i j^il

ola&lo&aAo eia ka,«iam raai aaa olaa i kekahi mea ka ole i ke*a lawkemakei a he»ha l» ko.a pomaikaii V oiM ®«a e Pane aku la ua maa kanaka aei, aole j «iiei iot «ku kau maa iuna mamn o ka ZDga kapoko, aole anei ©e i ike ia mea, aao, e ae aui oe i ko maua maaao i ole ai oe e make. Aole an e ae 1 fco eloa mhk&oiake, a ina he kaoa ka mea e haoa U ana mawaena o kakou i keia wa alaiia, aa hiki 00, aole no aa o maka'u aka aoa ia oe. t Pane aka la ua mau kaoaka la, >na pela kou manao e ke kaikamahine hapo. alaila< e kupaa ooa iho mai ka make mai a maaa aka neī. I kela wa koke no i leie «ku ai o Wenereta mnluna o oa man kanaka la a noke iho la lakoo i ka hnkakaHo mea hiki ole ia kao* e ka mea hei» belu ke koho aka owai la o iakoa ka oiea ikaika, nawai ana la o iakou ka lanaki'a, l oa ke kaikaaahme kilokilo paha, a na n» k»oaka paha ī hele a jana ka wai malun» <> ko lana maa kua. ' I fc* .wa nae a Werene|o» e hakaka »ei, me na kiii, aia hoi, ana la na ka maka ka mihi ana mai a ka laahin u; Tidor« ka makaahioehoi e Wana Cirobine Ba a e like o»e ka ho aha e I» makani, ana oia imaa o Uwepa * lete iho ia oin a hakaka pa me ia. Ma keia hakake aaa, he eiua ma keU;;h> aoao a he hook&hi wale oo o Uwepa <na kekahi aoao, me ke kekaa ole mai o ki ohe hoenai ike e RamoiM. No ia mea, ua iii«i ote ia Uwep ke kopaa nona tho, oiai, e hooikaika m j u mai ana na mea elua e poino eia; a poln iho U i haulepio ai e Uwewa milnlo o na mau knpoa 1» a lilo pk». a hooko iho iu wa hoohiki «■' aa U wepa ia i oielo ai. aia " o ke kanaka iltßika kana kane ia, aele nie I hoi oia i hooko ina elelo hoehiki a laua me kmia Uiukeon», a he bewa nui i» nona kc hooko oie. Pela iho la i lilo pio ai o Owepa ia Wana Carobipe Ba. i Lnwe ae Ja ua keiki alii la oka lewa ia Uwepa a hooaoho aka la maioko o koua hale alii nani, a ua oluoia na maka o na keiki a!n !u i koaa ike aoa i ua heleheleoa nohe.i o kana mea i aioha nui ai.

Ia laua i haule iho ai e moe no ka i po moa, be mea kam&hao loa i ko Uwepa maoao ka ike aoa i ke aoo o ke kaoe, aole pae oia i aeakn i ka laaoao o na kaoe la i koi m»i ai e liio' keia i boa moe po no aa keiki alii la » * «-<- • ..iW -'u keiea--1 ■ *■■ ■ ■ kn *»•!?»» x-\ i >- 'i ■ ";ic ;; 1 ; - u 1 •5.141 A— 1 ;v.\'n nuai; i ,:r. 'i 1 ' 1 • n.\ 4 m olelo ae hoi aa oa ku'u ko'u iuhi, ua pau ka auwana heie ana ma oa aioa, oa kai, ua loaa oe ka mea i oai ia, pehea, aoie aoei oe e ae mai i eloa kun «aa ka moe hookahi? Faoe aku la 0 Uwepa, he ken ako oe a ke kaoaka hilahiia ole. Heaha hoi ko'o mea e hilnhila ai, wahi aua keiki aiit la i pane m*£ ai. I koo hoike waie mai oohoi paha i kou aloha ia'a me ko'u aioha ole aku ia oe. Aole waba ia he ooea uo'o e hilahila ai, e hoike moakaka le'a aku aoa au ia oe i ko'u koleana 0 ke kii ana aku ia oe, e like me ka nai o ko'u aloha ia oe, no ia mea, i hookahi wai o ka like pela kana e pana ai.