Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume V, Number 8, 20 February 1884 — HIKUIKANAHELE! HE MOOLELO KAAO HAWAII. [ARTICLE]

HIKUIKANAHELE! HE MOOLELO KAAO HAWAII.

O H E L U 15. 11 )

i; I? BA la e lakou ma Waimanu; o ka awa h >vale no ka Hiku _ai i noho ai -ma^ai wahl. uukn 3oa kena īke ia aku. e ai ana 1 ka ai maoli a rae ka ia; aka, o ke ko me im nr.;j kana mau mea ai nui, e like no ine ke ano mau 0 kona noko pu aoa me kona niau mnku. la. Lkou i noho ai raa Waimanu a haia na L eia e hookupu mau ana no na'kanaka. i v> e iwui ī na ia a pau; e like me ke ano v. keia lahui, ka. makee'" Alif a me ke al^u 4ili raai ka wa kaliiko maif a hikl mai : iiō i keia wa. a kakou e noho nei. A Mkl I ba elima- 0 na la, hele aku la lakou, mailaila aku a liiki i Waipio, anolio iho . la. malaīlā.. Helemul m.ai la na kanaka mai kela pali keia pail e hoo-kupu ia Hiku a me : ke Alii o Kohala. O-ial, e like me ka hoo- ; hewahe-wa 0 ko Waimanu poe, a me ka lohe n6 hoi ne ko Hiku an©1 a.'rae ko-na moolelo, ; pela iho la 00 iakou i hookupu mal aiA ku ka p-uu 0 ka waiwai, a-oi akn mamua .0 ko Waimanu, Oia waiwai^ aole e hikl i oa kaiiaka, aialo 0' -na-' Alii' elua ke hoomappopo a ke lawe hoi. Oial, ua ku ke ahua o ka walwai a oi waie faku, e like me ko na.'Iii kanlana mau. la laapoSi mai iu- po & ao, ka hookapu maii-. ana o oa. makaainana i.namakana makamae a iakoa.. Holo koke aku ta ka lohe īmua o ka pepeiaa 0 ua Alii ikaika nei i ka haihai, a okalakala ae la kona mau hiohiona a pau. me ka liki a uwi ae Ja kona mau niho i ka huhu wela īloko o koaa -naau.me ka lih nui weliweli, A olelo iho la oia e huih&i 1 na Iwi o Hiku a me kana'aikane aloha, iee Alii 0 Ho-rj.oka.ee, O keia mau hana a pau a ua Alii ikaika nei 0 Waipio, ttk pau !oa I ka lohe iā e Hiku, jLc» i ka ike la e kfina mau akua. A hMa r<a I® be umi o ko Hiku ma noho ana ma ua aina paii ia, ,me ka ike mao ia o na kanaka o Waipio a puni, mai ō a 0 0 na paii 0 ua aina la. la inanawa, hphu nui loa iho la ua Alii nei, a olelo ino ia Hiku ma. Nolaila, ke halawai nei ko kakou ike me . na hana pono ole a keia Alii, a me he mea Ia, 0 ka poe Alil aku 110 pah.a kekahi malal-o ona. A ua oielo mai la oia ia O'iku' ma, 1 wahi ia Lawalu 110 kona paina kakahiaka. oiai, aoie i oolea na iwi; he kulana no- ka- ■ "V. malii, he iole ka mea loaa. Iwa-eia 0 neia mau hana a keia Alii, ua ahuwale. ia j ka mea nona keia moolelo, a ua pau iaja I ka lohe ia; aka hoi, aia iloko o koianei naau' ka iwaawa mu'|a 0- na mea a pau. ana i lohe ai mai ka mua a ka hope, aka, 0 kana'mau hana nae a pau, he ku wale no i ka naaikai a me ka hemo-le'Ie o kona . man&o^ka'-ke aneane xun-tcakou e ifee i ka ■ oi o- ki niho 0 ua Aiīl. la 0 -Waipio me Iie papai la. . la mau la .mal, hoouna mai la ua Alii nei 1 elua o 'kona mau kanaka,-e heie mai e ninau ia Hiku» Heaha la kon&'knleana 0 ka ■ -hehi mna mai i ko'u aina a me ko'u one hanau? Ina no ke kauāT -e kaua no. A iia ae ia-mal ellikii,. īna e kaua, e kaua 110; no ka mea, ina aa .maī oia pel-a, e hoi olua & oieio'aku, Apopo e faua la la ae? hoomaka ke ka.ua ana? a make na kana-ka he'.nui i ua Aliinel, me ka uha'i .«iim -kiola me'he laau popo 'k; aka 0- . ua ot iku kona - iknika i hui p«. me kona m®na« Ua papa ia na mea kaua o na aoao elnft:}'0 ka'lia}|©ko ma ka h'aihai, oia na pāhi kaua a nā-aoio elua; me' ka nau o na ku'i o ua Aliinei me ka inaina nui. .' • - Aka, ua.--hele niaikai ' aku 110 o Hiku me koaa ano oia māu no; me }ie. mea la e hele -aku ana i kahi 0 ka mnkamaka., e ike..a e nloha- -i kpna hoa».-. Aka, 0 k-e'Aliio Waipio,- . heano e loa, he--opu' ALii ole; aka hoi, hele malkai aku h 110 -o Hiku iiuua 0 kona "alo; a paUe-aku'la imua.okona lioa paio.me ka i'aku, Aieh# . maikai oe e kiiu haku; aole nae 0 īala'alohā mai, aka, pane mai la kela | me ka olelo hookano, Aole an i ike ia oe, a owai ta oe o-kena.. hehena i hele mai nei t j o'u. nel, oiai, uā hilahila.au i kou opio.pio3 a ! he makehewa- hoi' ia'u -e .hakaka uie oe. .. j - Ia. manawa, olelo' akm lā o Hiku iaia, Aole j au i hele maluei nolee 'kaua a ne ka haka- j ka, aka, i hele mai nei au e hui āloha.pu me | oe, a e malmikaL-puLho -^akā^no kou hoouiia -mi» .ao. I ieou'- mau kanaka, ē'l hele ae I o'u h-,. uo -kuu- < kaūa] me a'u< īa,-wiaaaw-aT pi«e. koke^mai īa' ua j ■ Alii nai, - Ae, • ua ••■»m«toma.kt m e 'kaua »•' !•

oe; aole -me ka poīolu; eia nae ka hewa,M kuu.hilahila i kou opi.opio, .ine he moa opiopio !ā "aole i hnlu ae a oolea ae hoi na wahi Iwi, : ■ Paneaku la o-.Hiku. ' Pela paha; he moa :Op:opc 10 10 pahā au. aka, he hoao .00 ; ka pono; oiai, ua pono no kou ikaika he'ka1 hiko oe, he moa kane ua ulu na. koo i ka .; w'awae, ua he'e hoi ou mnka a paapu'i ka ! unahi me ho paakai la oa kuakea I 'ka -la. ; O.keia hana'a Hiku pela 110 kona iheana ; aku i ua A 1 i i nei, oa - hele a 'mahuna I ka awa, ua hele ne māka a po i ka ula, ua mea be niakole. Ia mau huaolelo a Hiku,' uki«kl loa ua Aiii nei, a 0 ka hoomaka iho la no- ia o ka hakalea ikaika ana, ' Me ka mamro""0 ua Alii-n-ei- -e-^opn e uhai ia Hiku © Hke me kana hana mau iloko o na manawa a pau i haia ae, pela no ia I hoao aku ai e hajia ia Hiku, eia nae. ua hoohoka koke ia mai e Hiku i ka wa poeole. Oiai ua ku o Hiku me ka eleu nui, a ua nui na kanaka \ akoakoa mai ma 'kahi loihi e makaikai ana i k'a mea nona kei'a moolelo. a me ua Alii huhji nei ia Hiku. Oiai hoi i ka wa alau e ku ana. lele koke mai la'ua Alii nei e liopu lua īaia ne'i e uhaki hoi? e kiola paha, he mea ole ia, I ka kakou kamalei, īio ka mea, ua like me ka wai e'kahe ana kona akamai nui a me ka eieu. A hopu mai la ua kanaka nei I ka kakou kamalei me na lima kakauha 0 ka hookahekoko, e like me oa hana i loaa ma kona ikaIka a me ke-koa launa ole. - Aka, ia hao ana mai a.ua Alii nei, liopu ia aku ka lima akau a.paa maikai ia ilio e Hiku; aka, iho mafla ka lima hema me ke oolea launa ole; a hookahi no hopu ana aku a Hiku me na ilima elua me .k-a, ikaika.nui.. ua kiola ia'aku nia' kahi lie ekolii 'ahana ke kaawale 0 ua Alii nei 0 Waipio, a haule pa-hu aku la, a haihai liilil ilio la kona mau iwi i hele a nakaka i ka mahuna i ka awa, nie he akuhekuhe moe one la o kaheka. .Ala ae la ua Alii nei me ka huhu okalakala a kunahihi me ka nawali>vali, a ua hele iho la" hoi oia a ona,. me he kanaka inu rama la ka newa a ' me ka hio. . Ē. pane mai la 0 Hiku me ka ; leo oolea a weliweli, me ka i mai, Ka ! kupanaha maoli oe e ken?&wahi moa opiopio nana au i hoano mai, a o 0© ana ka ko'ii-'.hōa-paio. Pane hou aku ia 110 hoi oia. ""He olaio no 'kau i oleio m'ai n'ei he moa opiopio au? a-fre -opiopio.ko'u mau iwi, eia.nae, ua ioaa aku la ia oe na kalo elua o Waipio nei, a ua haanewa aku la oe i ua wahi plopio m-oa ulahiw.a meL He.-moa ieiki e .pau ai ou mau wahi maka i. ke. kikokiko ia a pouli ka ike 0 ko onohi. Mā la olelo anaaku a Hikuikanahele pela, 0 ko īala k'pnahihi mai la no ia me ka ikaika ole, a pela oi'a j hoohoka pinepine ia ai a Hlo'ia i pio maoli na ka kakou kamalei haku lani Hikuikanahele. " - Maluna 0 keia puu oioi na hanohano e ku hoomakaulii ai kakou, a nnna. ae i na mea a neia Alii huhu hana pono ole i ka inea nona keia - mooieio, a ua ka ia rjo na'e kana olelo maluna ona iho. Pela oia i hoohoka pinepine ia ai a hiki I kona pio ana-ia' Hikuikanahele a me kona malee aoa ia Hiku 1 ua ia ala a laua nei e hakaka ana me ka ikaikā nui. A make iho la ua Alh nei 0 Waipio.i hele a mahuna i neia mea he awa, a ike iho Vj. ' la ia 1 ka hua 0 kana niau hana, A lanakik ae i.a oia ma kona Ikaika a me ke koa o kana mau hana i loaa mai mamuli 0 kona ikaika a me kona mana* oia ae 1« no , paha ka m ea i pio ai ,0 keAlii o Waipio iaia. Afea, i na paha e loah ia mau ano kupahāha ee.hla i ka kakou uKamaIei» ina 110 paha na iala no la ka ai, na ka mea i hele M launaole a paka ka iii. Noiaila e- -hooma-. nae pu ae kakou I ke ang a me na '.h.ana '-a . ka mea nona keia mooleio, aole poe paipai e ae raam.ua ona, 110 ka mea, ua loaa .kona-.! alanui e hiki ai na mea a pau, oia -kona.< manā io. • • ... - - Aka, i na he kanalui maoii, ke ano.,e liiē1 me ko kakou nei; i na 00 la ua pmlehu ..im ; akaakāi- ma--'kela aoaot i -na la.ua 'haule'-.ino iloko-o ka lua"*mihi ole, wahLp.kā olel.o ma ia mau hana ana a laua, ua kui ae ke kaulana raa na wahi a pau o tia pali, a hiki aku ®a Hamakua,. a lilo iho la ia mea i mea wawa nui ia e na kamaainana o ua pali ia*» oona ke*''ka.utana mau>t-.aa wa a «pau, a fr®; mea no hoi i .mahaio |nui' la iloko o na wa kahiko haa'lele loa.,- ■' •' la-wa i h&ule ai tta -heana la iioko 0 na lima. o ka kakon- K«malei;hiwaM.w.aTHa,ila:kfr. la iho ia. ka malihini, a iiele .n-ui' .mai la. n*. kanaka a pāu mai Waimanu'; -a'" Waipio e hooku.pu, a e ike mai i ko Hiku kulana tae . ..kona ..ano., e li-ke .mau 00; -m.e;.kana .owa hana kauiaua j M ..w.a i .hala ae nei,.a ko kakou .iwika onaohā i .helwielu iho'nei rae.Aā ita.u.» oli feu i-k« kanohano « j®« ke ®«hia,- . ,, .