Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume V, Number 14, 2 April 1884 — HE NANEA WALOHA NO PISINOLIA KA or KALAKELA O AINAMAU [ARTICLE]

HE NANEA WALOHA NO PISINOLIA KA or KALAKELA O AINAMAU

~RA MEA i HANAU KAAPAHU 1A MAi H MONA ma u makoa, a ohe ~ ONA MĀU LIMA . HĒLO 6 ... ;• fjki« la oUī n komo #»ku ia iloko o ka ruiai o tena h:r\-Ydiine, a pane ak« la Imna o kon* muka»bina, me fcojv« kukuli ana iho. E kuu niama aloha, pehea ia ree haua nei i keia mea he uwe mau, mai ko maiia la i hoi raai ai t hiki mai no i keia m#oawn ? Noiaila, e hāt mni oe i kē kumu o keia iiana au i maopopo ai ia'u. Pane taai la kona malaiahine ine ka leo kaumaha i ke aloha, l\1o ka mina.mina i au hua he mau keiki, a me ko wahine hoi; mai lea wa i haalele mai ai lakon ia'a a hiki i keia Ja; pela an e kanikau. al , ia lakou, no kuu minamina i ko lakou pau i ka ai m e ' na holoholona hihiu o ke kuahiwi, kalii hoi a ko-leāa i kauoha mai at i ko wnhine me au keiki, inalaila la kou e heie ai a make. Oia w»« e uwe mau nei i ka minamiiia i kuii hunona a me a'u mau moopuna; no !ra meā7'h%liiraka ko"iāU"a-iri" mamua o olua e na makua, a he mau hoailona like oie hoi ma ko'Iaaa mau lae; he La ma ka lae o ke keikikane, a he' Hoku hoi ma ka iae o ke Jcaikama:hine,_ la manawa, ua huli mni ls kana keiki a hoonlAop^po i ke ano o ka kona makuahine. ■meae hooiaio mai nei, oole hoi pela ka ka Ieta o ka hiki'ana aku iaia, he okoa loa ia, a he okoa loa no hoi keia; a pela i' ulu mai ai ka manao kipaku -iaia, e hele ka Wah'ine me kana mau leeiki ino i i^.leuahiwi, a na -na holoholona hihiu Inkou e ai mai n pnu I ka make. IHolaiia, nmau aku la keia i kona makuahine. He mau keiki kanaka maoii no ka ka kuu» wahine i hanau ai, aole he ilio a rae ka ,pop#ki ? - - Hoole aku i& kor.a makuahine me na -\vaiimaka e helelei a.na māi '-''kona""man'"p'ipālirJā' .;,inah;. ; ;;; ' ■ . - in mannwa no. ua ano a koke'ae .ia, -koti» uo '&oaa plha: loa. i ke. āioha i.kaiia :«§yhifli.e a-me:kana i»au.4"eiki; a ulu . mai la :ka.:pa.aao iioko ona, ua kuhihewa a.u i keia j,eta a" iea erfeiui. na kuu wahine, ua pum uu .:i ka ia laka he mano. ■ Auwe ae h oia rao • ka leo nui. ';Au\ve 3 kuu wahine e ! , Auwe a'u keiki e I Ku-'u haina ia oukou— -a ! Kuu puni I ka leta — e, 1 kA1eta hoi a ka enemi — e !" O keia ae la kēkahi o na maniala olelo ipuka aku mai ka waha aku o ke Keiki Alii, ke kane'hoi a ko kakou Pisinolia, i kona wa 6 uwehelu- ana, A pau kana uwe helu ana, o kona pane aku la no ia i. konaMuaui makuahine — Ano, e haalele ana au ia olua; e hele ana an e imi i kuu wahine me a'-u keiki; ina e loaa aku ia'u ua make, alaila, e make pu no uu - ' . " me lakou, naka'māa. uu make lakou mamuli o ka'u mau kauoha lapuwalē; ina 'no. hoi e loaa «ku ana ia'u me"le otn, alailn, e hoi mai no makou, a -e hui hou no kakoU'-me ko aloha; a e ike no auanei ka' enemi i ka : hnpena o knna maii hami awaKua a opukee* moa. . la manawa, hoi aku la oia a ma ka nimi waiho kap« olaua, © kau nmai ana.no na loie koino © kma Piaiaolia aIotef ua hoopiha !oa ia mai la na puka wai o Kuianihakoi ine ka ukana luuluu a ka waim'aka. Huli ae la no hoi -cna,- e. .ku mai am no ke kii hoolele-. aka o kan.a. wahine;:ua oi loa ae ia kona pilikia 1 ka luuluu i ke aloha; « puana aē Ja oia he waki hiaalaai penei : ,lQwau ka ka ke aloha . f £ kaialupe hele "nei i be alaloa, ' ] 1 ohua na ka waimnka, *f I moepuu na ke aioha ole.'' A pau ia, lalau aku Jiram i koua mau aahu' o . koāa kulana Alii aimoku.-kaliki .iho la oia iaia iho: a 'makaukau; .puka aku la'-a mā.waho, haawt i ke mloha.l kona mau ma- - kua.a tnc na «ikaā.iuaija a pa«; a hele aku la ma ie ala no .& kana wahine i hele ai me ! :ctl!;k@i|i a - 4.* keia liel®. aaa-, hookahi no niea kupa'ixftha a ka-kou e' ike-Aho ai, oia ho>, t»a na w*hi no a |tia;kiai wahine i heiē kei'a» ';»me.:k© iaaēi ike ®1@ ae.nt%.ci" kphUia, .Kflpflia aloha i liele aii. pēk no hei ma ktna mau^waW a'paa imot: aii uiilaila no keia i hioiaai.lh.o,.iii.: pefa:'āka' ' no ko ianei hoomau. aoa-i ka,hēle a hi.ki-i ka ; ipnawal a Uana wahino i noho iho ai, kahi : ;:':h"§i I loaa «i iaia ki haawina hoopomaikai; ■ . ; -5f4 ^ "» "'• ;

hoomaha iko la oio ,maiaik nff fe«tali n'awa, ft helf afcct. la,-; Eiil® no'm&'-.ka, k&kōa »*-'i ito*ai ma S ' 'H 1 s na nelu i hnla aka, neiA» ko-Pi&iaoIīa: hoo. manawanui i ke ana :&;te ;lM«hiwi, jpel« n:or ■hcikeiai :a era|i|re ,|io keam halawai ana.,tn6 ka Iilamn; kona.&iLkai ia. a.na,a©"lioi e ua MaaiPla; kona hKonohn k aa&.noe ua 'Maau k mal'alo © ^la&lanuila -o ktt,iama« laau» a peln nf,tl; pe' po I:©' keia, aole no'kem i-nirfii:ak« i tekaki m«ft-o pili 'ina no kani wahiao i r> % 'u ' _ Ma keia haākai 'a ke "leiiei Alli no ka hnl' «-1- wahina i sa! hala no iaia he ihail lnahola laihi, e like 00 iiol m& La loihi .0 na ln i hc,la i kam wahiae. Oa hoomāu no oia 1 ka hel&āna ioina a hiki i konn pnka aaa me ka laeke non kihi aoao 1 o- ke kuahiwi; ua hoomen ©ku no oia i ka iie.le ,ana a hoea-aku la oia ma kahi haie no a Pisinolia inoho maa ai. f ■■ •• 0 keia wahl 0 noha V hei e m Lanaku, tia ike no kaleou ms na helu mua akii npi, he Ahi Kiiainp k.i men e aoh.© ana; a 0 kona noho aaa malalo aku -no ia o ka i\ioi 0 Aiaahau. oia hoi ka makuakame p keia Keikī Alii a kakou e ike neis. 1 ka hele au-w-.na roa ke ku&h«wi no-ke aloha i kana wahine, a me ka minamina- i kaoa raaii keiki. O1 lieia Keiki A 1 i i , da kamaaina kona mau helelieieoa i na mea 1 pau 0 la wahi, a aole hoi he poe e hooliewahewa iaia ke ike mai. Nolaila. iaia I hoe:i aku a i mawaho o ua l.wahi pupopu hai-e la, ua ike koke mai k no kamaaina iaia, -Hooho.ae la'kekahi 0 iakoUtū& ka 1 ana ; E | o ka Hooilina. Moi aku kena 0 kakou I Hookipa aku la lakou. i ua Keiki Alii nel me ^6 ano .pihoihoi, no-'ka ike ana mai i kona rn.au helehelena he ano kaumaha; no ka oiea, aole i m-aopopo lakou-ke kumu & ke kaumnha aoa. Ninau koke a*u ia no k|ia~~AoIe anei .oLikon 1 ike S kekahi wahiiie me na keiki elu-i ? Hooho lokalii inal la ba leo o oa kama- . 1 aipa me ka pepe 0 na mai^ao.-—' īanei iho nei no makou kahi.I noho ai no kekahi mau la loihi, a aia ota ma ka.hi o ke K!a#tioft kshi i noho ai, he in^ilama keiki ka hatis\. 1 kona lohe ana i keia pane a «a, kainaaina,f ua lioomama 1 kl ia ae la kona manao .kaamaha^uo-kāna monnālana eia Io uo uā" ke ola nei kanā wahine a me kana m.au keiki ; aka, hookahi nae hoi mea naoa i lum .1 hou tho iaia iloko 0 ke Iwumaha, oia no ka hoolilo ana 6 kana wahine i'Wahine' ma< lama keikinake Kiaaina: ka mea hoi e noho ft»ia malalo iho 0 .ua Keiki Alii la; ua paila ko'ke ae la Ua inaina iloko ona no ua KiaaK . na la, no kona h <na ana e like me keia ke ano; aka. he ma-nawa pokole wale no kona 1 kauo ia aku ai e ia manao. a ho©i-aoa -hou ta ae la konnnunao, ma kona nooiioo- ana ih©? ua haoa ke Kiauna h mea me ke maopopo ole u ia o wahine ia a ka Hooilina Moi. Ilōko-o ia manawa, ua hoeu kokene la no -ua Keiki Alir nei no ka hele ana nku no kalil 0 ke Kiaai.ia; kahi hoi a kana \v«hine a me ka laua nuu keiki e noho la; a ua oluolu 110 hoi i kekahi © 111 kamaaina ka hele pu ana aliu rae ke Retki Alii. Ma keia wahi akn, e ike nna kakou i ke kupaianaha hou 0 keia.mau keiki, oiai ko la«a makuakane i him aku ai, Hele ai. u ia lau» a kokoke loa i fea halē 0 ke Kiaaina, hulī hoi aku la ua kanaka la i hele pu niai ai me ianei, a hele haē'kahi aku !a no na Keiki Alii nei, a hiki wale 1 kona komo aua aku īloko o ka pa e-kn ana o ka pa 0 jm ana 0 k-i. hale 0 Piamoliama e. noho ann; a V manawa oia i ike aku ai i kek&hi mau keiki liilii ui leanāka maikai e horoholo >tna -mawaho iho © ka hnle; ia manawn no, olelo wale ilio la no keia. ilako ©na, — ina pilia u kuu mau keiki kela a'u i kipaku ai e hqle ka makuahine, h® keu io ro hoi a na keAI ui; a ola no hoi na i vi ia iaua0'Oko 0 ia mann.Wā, ua iioohikileie loa la kona maaao, 1 ua iike hoi oia me kekahi ruea i waenakauu 0 k t moana lipolipo, i ka ike ana aku I ua ruau keiki nei e holo raai: nna 1 ona ta, nie ka lioopuka anVniai I keia mau hnaolelo Ē papa ! fi pnp-i ! — Aole 0 Pjstnolia I >ke -mai,- o kana kane keia a na •keiki e noke nei i ke kahea; 110 ka mea, aia no oia iloko 0!ka hale kahi i nohe ai, e ha. nai ana 110 i fee«keiki s ke Kiā&lna. Iloko o la inanawa, ua kiei a.-feala aiai [a o Pisi»olia I wa'ho, he mea leie 110 kona haj uli, kona ike tnt pai eia io no ka:'§ kana kaiif no keia a na keiki e aoke 'nei i ke ka«" haa; a pa no hoi kahea a kamaaina e komo maloko. Eia nae ka meaapiki, ua haoh-ewa-hāwa iti la keia i ka wahme. no fea m#a, ike aka la keia p aa hploheieaa uo o;ka wahine, eia ,nae hoi k.a mea :ap|kis he llwm . ko iaoēi, a aohe hoi ona lima, pela kolaaei ihmio kan&Iua* ,, " No wu aJUL