Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume V, Number 20, 14 May 1884 — HE MOOLELO KAAO NO KEONI WAILA! KE KEIKI ALII O ENELANI. A O KA MEA I LOAA AI O KA AINA HEMO LELE O KA MONEKA KAHIKO. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KEONI WAILA! KE KEIKI ALII O ENELANI. A O KA MEA I LOAA AI O KA AINA HEMO LELE O KA MONEKA KAHIKO.

a m! KE KAIKAMAHINE AUI APE

.: :l l.-; l . e, r.cl7.;:c 's< ■ • *■ I , 7 H#L*C'T:.K * " ,

INA % paa'ea, alaila, kii aku oe i ua wahine ia a lawe _a e hoonoho aku ana nei ae J ia Liona Pea m rae rKika, : i tnau kiai iiu ~ia Aupunr ou"na lakou e maUma, tnai hookuu oe ia Llona ma.i kona pan aoa.'i kā hae'-a.&ele.iĒou kolohe,- 1 na _ Aupuoi o luna nei, e pasfia e pono ai, a e poino ole ai ka lohuiehu laia, a. e olelo oe iaia e kiai ae i kuu A'upaui,. k'hoi hou mai wau me ka Moi :o ~lrara: Aupuiii a 0 oe kona pu kaua. .... v.7. . : ■ • A pau* na kuhikuhi :anw.'koaa. makuakane mia o>ko-oa pane«aksi~"ia..ao ia e hele ana w-au i ka'u huakai hele, a e hooko wau i kau mau kuhikuhi apau loa, e noho oe rae ka heomanao .ia'*a- a ;me kneianĀ, ma ke no.i am i. ke- akua . ola. : i'a.manawa o ko ia.āei-wehe ae la no la I kana wnhi buke a ku ana kona lio i waho me ka inakaukau nui, a aloha hopē aku la oia i kona: makuakane hooka&a, a kau ae la oia maluna o kenaJio a iele aku la, a ia • wa no„oia i ike koke aku ai i ka moku ona e kalewa ana no i waho loa» 1 — O kona lele aku-la no ia a kaupono maluna o ka moku me ka-ike ole o na mea a pau, i ike ia, 1 ka halulu aua 0 ua moku nei a e hula haole aua hoi ua' Mo nei, ia manawa. ike mai la ua poe nei, o ko lakou hoa auUai 110 ka,. a ua lib ia hora i mea noonoo nui ia e ka poe alii hioku r. mo na kela 1 ke ano e o kein kanaka me leeia līo, a ua loaa ole ia lakou. Heaha. la 1 Alailā kauoha oia ia lukoii no kekalii mea a. lukou i ilte ole ai, ia m»? uawk ua welio 11 e la oia i kalii huke o kona 11« e piiu nei a ia inannwa i oili hc ai ua liei wei a lm una i ka papa hele o lc« moku, I !ta papn lohi 0 niuukelo." O koimii'i piiuuia »e la »0 k iluim o Uo in nei iio, n lalnu ihei la i kona kookoo n, haliau okwla i ko kai n kupil.ipikio la ko kti, y lelo aku !:>. leei» iloko <s nn ala iu lo noi nm ka moana, u oili paLooho ak« la uso ku iiīkiwnwe lou, « iiiki hk j ka pulia i'u.uu n 11 11 aii'o Kui. Ir, ;e'o>r. wu il. e !vl:ti lu kaia u lu ke niui aou iiii niko 0 Iiaia ln:vi 0 uu aiiiīi 11 ei oia !ru Pea, u ua lilo iu munawa īmu uei i mea e ; hookuomi hopo ai i koua Iiele aoa i inua, n.oio keia. e hiki ke helo aku ineuin v n lee eini mui ihope, ua |Kta ua, walu 0 p<su miu ktt ikuika « tia holoholpoa nei, a ua oihi nmi Sca liolo 0 vuv lio nei, 110 !«• makau 0 Ue lenli u 0 lun», a ua kupilikii loa iu 0 Keoni Wailu no n& h»pa apiki o ua I'eu n>' i, a 110 ko i.a nei lohi loa 1 ieu irao imuiii ua p« hn loa «a keiki nei e uoohoio innui i kona lio, n kokoka loa ī keia Pea, 0, houkui auu ko ia nei Uo me ka Pei a hina aku la Sca Pen 11 kilni ke alp iluna. A'ia inu n&\vu uu inoe 0111 ole ka Pea, a hala aku la lo U. uin ka apiia,, a liilei liia kekihi anuu lion uhu, kuhi 0 ke.Kiua e

noiio mainue mo Ini makuii nui, e ku e mai nnn i«ia. nei. i k« hele aka imiia, 0 1». hooikeika aku la 'm 0 ua lio nei i ku holo a peku s ke Kikn n mulio loa, a liala aileu la po iaua Sa, a k« ana iimiia 0 Sm L?ona, ua alai ia inui la no lapa nei €» kona ilaiika, aolo h.e lilki aku" i ka liale aua 0 lia nei. A ua neneni e 1I10 la keia 1110 koua lio i kn iknika hoohui mo ka Lionu, 0 ua «i ka, 1k ika o ka lio i ko ku Liona o lilo pio mai la ka ikaikn ona n inē na raett v |mu e pili ana, i kona kino. . A ua lilo mai ka huihui iiī 0 11« hale o ua Aupuni nei ia Keoni W aila, a ua lioopaa pio inai la ka Lionu ina ka liiiia o M,e»ia! 'Wailu. I* munawn ua lilaii aku la keiu i ka Liona a hoopaa i' ke kaulahuo a paa, ua heie &ku la oia ina ka puka mua, a nuna i ka helu 0 ka puka I, nana keia i ke ki helu 1, a loaa weho keia a hemo a pela ofa e wehe ai a pau pono mv lei, aNvehe aku. la oia 1 ka luini o ua wahine nei i hoopaa iu ai e noiio aua no, huii mai la oia |a nana mai lt ike mai la oia he 'kuio kanaka e ku aku ana, ia monawa hu mai la kona alolia i ko<na Aina hanau, a komo aku "ia keia a noho m& kekahi noho okoa e aku, ia manawm pane aku la keiff e hoi kaua «no mo ke kali ole, pane maila ke la e pmke au nei kaua ke ike mai ka Liona ia'u me 00 ē hele pu aku ana, e wiki oe ke nee nei ke an 0 ka mnoawa aole e kali i kau leo e apa m&i nei e ku it a hele a® ma kei« alanui a puka aku iwaho pela no e . Uo oi ka olelo a ka elemakule no ka Liona e paa aole e hooleuu kla.. O ko laua nei hei akt no ^ ia. a puka

V. -- : t.. -V*i.¥V ati4--.lwkhf>1 a 'iliā āka la aa wahine;*' nhi: W ; paa ka Llona>Lka-'.h'ao«. .'".•" i', . • ' ■ . ' 1 Kaaoha- ihyi«i oKeohi Waila i lia ' •Liona : : 0 noho oe e inilaeiia i - kuu Aupuni,- a . hoi .1 hou mai wtu .m® :ka ...Moi' .o^kēia, Aupuni, a o oe no ka mnlam'ā'.Aapūm. . ' . ' > . A pa« 'keia ;olē!o"teuohtt"Wehe ae la keia 1 kana J)uke a-oilLa'e la' kon&l.io -a ku a.iia iwaho, a he mt"a hou-ia i ua .wahine alii nei o Europa; ia manawa 0 ke kau _ ae la no ia 0 Keoni Waila, a Jiuki • ae la i .u'ā .. wahmē zz' r. y.r.::; c:ahope o- ua lio nei, a jkuhi ;aku |a ka iima o ianei.i ke aia a Ia.ua i hele mai he i:,;c r.naJ na .ka maka,.. paka faea ■ laua, :.-.cl iT..ra.7chc o ua aina neiea lēiē pololei aku . : la no nia ke aia o-laua 1 'hele: raāi ai, a Iioē'a. ana iluna o ka ii-ikai, a .hūii ae 'ia-Lkeia nana 1 ka nioku, e kalēwa. ao^ no'ma'-kekahi wahi c.T;;:r., • ' ' . Me ka ike ole o na mēa a pau? a ku '.ana ua lio nei iiuna o ka mo.ku,- mē kaiia uk-'&na nui he wahine. Aole no i'ike na mea &!';pau o luiia I ua Aiilwahipe nei, a nalo • wale no. £ifno;o Esa mokii;- o ke Kapena wale.no kaī ik® i ;'kona kino a me kona ' onohi maka. - ; "-■ Aīaa pau -ka •ia'hi o ke-Keiki Alii, ke'hao |a- ka iha"o 'ka moku no Europa,' he mau paleelaa ke kaukoe aua 1 ke aheahe malie: I keia moka huli fe"'hoi nei, oia hookahi -ktfsmoka J .koe, a pau pono"'loa'Pa moku hoouna- ia. A ke upu waie la ke Keikj Alii 1 na la a pa'n, no ka ike ia aku .0 keia moku 0 ka hoea-'mai; pela w al.e no ke Keiki Alii e pii maii ai iluna o ka aleo o kena hale I na laa-pau. a hiki 1 ke kakahiaka nuīmolaēlae. 0 ka 111.3 0 ka pule 0 ua moku nei i ka moana, pii ae la u» Keiki Alii nei nie ke kaikamahine alii o ke A ffpuni 0 Pelekane, ka mea 1 lawe ia i ka aina 0 ka poe i ko laua pii ana iluna o ka aleo a hoolai iho, a nana pono aku la ma ka huko aie o ka moana, ike moowini aku Ia ke Keiki Alil I kekahi inea kino'e nee mai ana loe-ka lohi; iio ka mea, ua hele ua mea nei a paih1 na wahi a pau i na peajme he . I& aohe • he kaula i koe; a mahope, ike pono aku.Ia lau'a he moku. 7^ 'Aole I hapilua -hoiu iho ko laua noho ana maialia ike pouo loa ia aku la ke.kino'.o ua inoku aei, a e welo-haalieo ana na hae ma na kia a pnu 0 ua (noku 11 ei, a ua ike aku fa no ua leeiki alii nai 0 kona moku no, a e welo au:i ka hae 0 leona A upuni ma ke kia hope, a he hae 11110 e le ekahie kau ana ma leē kia mu i . Iie hae nu i e halii pua una i ke leia, aole he ilee ia ako o ke ano o ia nea mu ka hv 11. t ike aku. A uii lioike uiai la no ka moku he alii ko lunn nei no kekalii Aupiuii e aleu, a 0 ka. lai'ui liaiM ia e kuka oes kekahi me kekahi. Pune nku lee keiki nlii I ke kaiknmaHine ealii o Euerani. Eoia paha kau aloha mainnii o keia moku nole palui, a peht no li 6i Sto kaileomaliine alii 1 lee keiki alii, a ua like luuu ma ia haawina. !ui h 08*ii 10 ponoi o ua kakāhiaka nei iiaulo ana ua moku uei mii ,vj.iho ae 0 keleahi I ie pohaku, ine ka welo no 0 ua han nui deii ina kona wahi a Inun i ike mua ai, 0 aoh« i upu ik>. iho kawewe anu na kaululmo o ua inoleu nei 1 ke awa, a pili nna ke l'nilaka m»ta.lo;„ a ninao i leu mea liou oluna uole i hai ia mai, nn pnpa aku 0 K>»ni Waila i ke kapeka o un moku nei, aole e hai 1 kekahi. rnen i ke Pnilnka, a nionu hou mai la. oia he alii pnhu 0 linia, hoole iu aku lu a huli hoi n k u ia kc PailaUa me Ua nele i ka mea hou ole. A ninnu nin i la ko uiui poa i ku mea lien lioole alm la ke Pu'ilaka 110 iea ninnu, aole i ika a i lohe, aio kekahi oiea e pili aun sio lia moku.

Ua Iiunn kete loa ia leoia mea e ua keiiei olii 114 i, n in iiku ka īliun i uka e >'K uhuuiki.' !!c Iwpulua. Siora maliope iho, ua iiuliu [u no u'i keiki alii neī 110 kn lēlo ami i uka mo kiinn ukiiiiu makamaē o ka ipo lauae o "Maknna,'!, uu ike ia »ku lu e ka pne o uka I«i oili nna ilio o kekahi inea nui niai ka nioku iho a haula u na i lee kai mo ka ilee 1 ole ia a ku o kekahi moa kino kanaka 0 loleo. y 0 keia »sea a kmkou e iko alu a e lohe ala o- lea poe o iika mai. Oia no ka waapy. 0 ua koiki nlii nei i nana 'hele mai ai i ku moana, i mea n'0; ko alii waliīno 0 nalowale loa ui, aole e ike ia niui e ka poe o uka, o lilo- i mea hana 11 u i n.o ia wahi mea 110 ke koiki 'alii o lele e ka hauli maiee e, a ua ike e no keia i ka hopena 0 ia mon a hana keia . 1 mea e luhi ole ai leeia a me na mea a pa.it 0 te Aupuni, i ka lioike ole anu ua Soaa ka wahnie a ke ulii eia iluna o keia, moliu nei. A inu e lohe ke keiki alii eia. k inn mea i aloha nui ai, e lelo ana kona hauli w lilo i ihea e ulia ai'tie puiwa lele ka Im uli. IJa hanaia keia wa.«pa ti paft loa' aole e ike mai ka poe e hoe ann i 11 a hoe, ia hope ko iakou nei wahi e noho nei ke Kapena 0 ka moku, ke alii wuhine a me uu Ueiki""' 'ali \ uei, a ua nolo wale hoi ka ,poe- hoe aiui i na iioe, poIo t īke mai 0 uka a liiki.i ka pil 1 ana i uka} 0 na S1.o0.wale no ka ikje in niai, ak» nae i ka manawa i haule ai ka wappa iloko o ke kai a kaalo 'raamga o ka mokn, ua liaule ihola ua hae nei 0 ke kia mun, a nalo. aku la, a oa kuu ia maila ke leani. kuihia 0 na pu kuniahi 0 ua moku nei. A e hoike malu mai una eia mui ka mahimai aukai o Pelokaiiē a m.e lee kaikamahinealii, a ia lakou nei e holo nei' ,ke "|iit« la no ka nana ana a ke keiki alii.o uko nei 1 ka. moku, a ua lele kona hauli 'i ke kani kuilua o na pu o ka moku, e hniia 0110 ole j mai ana_a liio loa ka laua nnna. «na ilaik, | (J¥bkahi wa aku% , j.