Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume V, Number 20, 14 May 1884 — Ka Lili maopopo o na wahi Hoahanau. [ARTICLE]

Ka Lili maopopo o na wahi Hoahanau.

He m.ea e kahah'a ai l-ro makou noonoo maikai, ka ike ana-oho I bekahi_ o na ma> nao o na wahi Hoa'-hanau Kawainui, ma ka .laua pepa o ka'pule s hala, ""lia paoho mai ]a ua mnu walii hoahanau nei, me he lio hou'Ia aieahi »o a pa kanaka, a e iike no hoi ma ko laua ano mau, o ka hoino- i ka poe e hoao ona e irni i ka poma ikai ou e Hawaii, a o ka poe hoi e hoaoana e kinai i ka po«iaiJ«i a rae ka holomun, o ka laua ia e hoapono ai. He mea maopopo loa ke hoomaopopo pono iho i ka Ia.ua kukoiu manuo ana, na hoopuka iaua me ka manao hoino a lili pihkuio i ka Lunamalenai- - nana Helu 1 o lea Apana Koho o Honolulu. Ma ko makon hooia ann, ina na 'kekahi o n& puhaheie a laua i lawe • mai i ka bila e noi ana n-) S6..iOO,,OCO d£|Ja. aolo loa e owaka ko laua mau waha, a oole nn hoi lāua e puoho ae e like mo laun i owala mai īiai i k& pule -i hala-, - Oa kapa akn ln no hoi «s mau uahi huahanau nei hē'pnkike a lie kipi ka o Ki< u:iiki'U i ke Alii ku Vloi, P' heu b e nniopopo ai ipj L un }>e pfdrske o KmhIi I'ou? v) tona 1 1 ve aoa mai unei i keLahi kumu kupono e lilki Li" ke huouolomuu lu IIu wuii? Ina pela5 alaila, pehea la -hoi ka punahele a Jaua i lawo mni ai i kn hila e noi ana i La0C),0hlJ eio lte alahao o "Vl; aila? Aole aneī m i ia-Muo i ne /Llii"!;) A'loi . o līke tru. U'u Luu i kamailio ae nei? Aole makoue leamailio loihi. no- koīa mea, aka, e waiho aku ana ma-kou na ka laliuī holookoa o noonoo a ei kaupaona hoi I Im ka inea hana pono. No ka na ule o k-i lili, ka uki'uki, ke kunki, ka huhn.'ka. hu-ahu-a, ka op-ukeeuioa., ka ma naoino, ka inaina a mo kn mulai uu-ia-wela o- ka pohai o na ilio hae i ke riali ana i» Kipikona i ka makahiki a oī i hala aku nei, no ka mea, he uaua o Kipikona e iiko me k-a loli, nrilailts, lee holeiki hou in mai nei na hoahanau kumnkuia e palu i ko "leikou Jaai o kela maknhiki i liala aku nei; n ma ka Paeaina o ka Poaono lu 3 o Meī, ua il;e ia,aku nei na -olelo a ua mau wahi ho<i hanau o,ei e paleeo- mai ana e luai m >i i ke -koeno eopuhue a laua o ka mnkahiki i hala aku nei, a ehin la auanei mau in e 'hahi oe kii hou nQ»jN-pTrtuT Ke A-e-A'e' niai nei na niho, he >Tr\vahif he hookiekie o IL i|>Uc.onn no lu iiio ana i Kuhinn Nui. Aiaka puhi & o kn olua maa punahele ke I ilo i liuliinn N u i , a!" ila. pono i ko olua manao? Pela io «o, no kn mea, nna kahi e haalei ia mai ai kn pauku iwi kuekue, malaila na ilioe holokiki ai e nnii na niho. - _ Ua pono a ua pololei k^Uopa iu ann o ke Pukona kona 'Kupikona, he Kuuina .Niu, no ka mea , aole no hooknhi wale ano o ke kuInnu e kapain ni he K ulnnn N ui e like me ke kularm o na hii i- knu ma ia kulanu oia hoi hekulano "Alii Nui," hnnau no ka ninn, »ka, he ano hou ae no kekahi e kupono ai ke kapa ia he Kuhina Nui, oi > hoi, he Poo no ka Ah-a K uhina, nan;i ealakai i nn hana aka"Ahn Kuhina. īlla ia ano ua nui ae kona kulāna mamua o koii» m ) u hoa iloko u ka Ah» lluhina, lva hou, ua kupono r«j;t k»ps an» iu Kipikoiui he Kuhma Nui jj/j J<n mea, 1k nui kapa muu hana nno unj i alakai 'iho ^opi a ua pau'i ka hooko ia . T nana i ka t oru 1VJ oi. i'ni. noh" I,e K uhin.i o ko im nina K>piU,n», a o J U Knw-i inni k<" Kuhikuln Kup' ikii aole ioa (• l'oni i.i ka iVI oi, no ka mea, hr j]Ii o ,1 U Kiiī/aiiuii i kn prff,ii r?i o k'» Moi,. I' hoomoiME - kn S( ue lloomanao o ka , i'o-i A iipnui Kf> iī'U' hamoha 1. N» K ipikoiia iu 3 ha pn i i |;t l'au Ahaoielo ,, I5-//) «iui oiu he i una Muhuuiimna mai i(uu ti i kr> li'io uuu i Kuhina '•Nul, ia knh Imm wio mii-

Ina o.J tT Kawalnai ke Kumuhihu. h« lilolile noho maialile ka .usea « loa, aole he , Ivia Hoomanao no Kamehameha.I, Ē iaoomaapopo'i-ka. Aie ..Miliona,. He kumuhana keia i maka'u ia'e ka Aha - Kuhīna n ko punahele e -Kawaioui» a ua ke- - ke pu mai no hoi ko mau niho e noke ai 5 ka hoonu-inui e hooinaka'iika'u' ai i ka lahui, aka, ao'le iie poe noonoo i punL i . kau mau hoonuinUi ana, koe walo no ka poe i k.aakaa ole ka noonoo. - ■ Aolo pāha.he mea hpokahi e pala-ka -»aa& a poiua iwaena o ka Lahui ka ioaa ana heLdala kumu no 'ke Aupum Hawali, ka mea'-i-loaa ole & 1 ike ole ia e na Kuhlna N ui o na 'Au i-hala ak-u jrsi . ' '■ Ina 0 -3 U Kawainui ke kuhi I HiWauhi, i. Kaunaka-kai, he pohue ka mea e lēi m ai e oa-wahi keiki a ua o Kawaioui. • • Aole paha hookahi makua Hawaii 1 moeuhanelmua e hoou'na ia' ana'.-ha -keiki Hawaii ■ ponoi ,e hoonaauao ia mn na aina e? Ina o J U Kawainui ke Kuhina Nu;.. i Kalawao a- me Kahakaaūlana wale ■ : . hoouna ia ai ka Lahui na' .kallo a me ka popo e hoonaaūao. Aka, iā" Kipikona kei'a-. i-h&mama ana o ka waha o ka ipuka Gula o Kaleponi a me ko -Europa no ka hoonaauao ana i na keiku Haw-iii. lna he keiki kane ka J [J Kawaimii me ■ Hatte- Hairama kana wahine «iua',-ina oa ( hauoli oia 'ke .hoouna ia i na aina e e 'hoonaauao ia ai. Ke manao nei makou e hiki nui o kana keiki. kekahi e hoouna-ia e hoonaauao ia ma na aina e.^ Oia kekahi o na hana ane nui i ke Āu hoopenopono aupuni q -k-e-Eukonako-na Kipikona. O ke kau ana i ka pahi . wakawaka -o ke Kanawai o ke Aupuni ma ka nuku o- Mamala, a mo-ku ia ka moku mai hehei'a iwaho i pakele ke ola o ka lehulehu a rae J U Kawainui. lua o- 3 U Kawamai ke kuhi i Kan. ma u-a hoi i Palahemo i k a i © Kahakaaulana he mau haneri a. he mau tausani paha, oiaii ke eu e noho ana ka punahete a 3 0 Kawainui. ua nana ole ia ka pono o ka leholehu, a o ka poipaikai o.na pakeke a me na waihona. o na poe kalepa ba mea i mnnao nui in, no-laila., ua ae ia ka niai luleu weliweli e anai i ke ola o ka lahui, a e bao lima nui n ie li 3 k;i wnihona aupuni ī 100, 00C) dala, Ma leeia mau hana ano'nui > alakni . Kipikona, ua manaoio m&kou ua kupono oia i kekulana he Huhina Nui, A-ole mako-u i inanao ua iawe ia. mn ke ano hookiekio a pakaha wale i ke kulana o na 'liihan-au oU aioa a e poino ana, kekahi o lakou nc> ia mea, a i ole e hoohnahaa Ina ia, ana ko 3 U Kawui nui kulana alii mai ka po mai, a i oh« o ia nohai. I Ina lm mea aneaue hiki ole ke kapaia o 1 Bi īui ik lie Kuhina Nui o, he Keiki Alii e Li.It p>' i U iUino r 1 »f ic rn iaiu, otai oin "he I (II ! o i nti n Ji k J npnn t inonmli o ko j > a 1 1 p I uliu i T il < j nu L han«H(ju. iui hkii u u k i i i Lr i i m u kiul'i kiekie, h hiki i , k.i vv» u u> uU lu jjtha i! t to i wn ilio o km In . Pehe i , iKs \> i.j ,i [i e i 1 > 1« ;uii o i. io lo) leela tiicj u kili tli i vul ' huj j I u l i Kj ' kfieaefi? i > i u f kni i mii' i a ko k n t>a k>ī i h t <i « !n j ) r lu na n« u u pt i ī a i a e kau i L h ik o L > h > nu \ h il e U ka nvea nana e hnki īlalo o a nee i leapu iln' E 3 U Kawninni e! Un oi aku nne nuokiii. ii» inm, :n liemolele, lo: linnhan. iv irl,,'ln ' ni>H» hua olelo i kuknU leo •ii i ,u in:si 1 1 n wa i i a Kaula mn nu k o ! a in u o ko 1 1 a wa i i Pae u i n a 1 "O Kalakaua, nole oia he keilei na Cnisani ft ip i I» n nie A. Keohokalole, alen, lie keiki I i ■ , a Lolohimu no loko o >.':> linie i(iimr ka k'unna.'' "ii Kalokaua, ao'ie oia iio alu, aua. he kauwa oia i hookae ia ma ku noiui o Kamae kn mnkunhine o Keolioka loie . ' 1 O lea lrooh enehene nku i ke kii o im Aloi i ma ke d;i]a Hawan he •'Kimoailuau/ a rne ka hmolelo a ka M o i no lea wehe ana i I;a Ahaolelo. -'he nni nu mea e henehene laai. ' He mat. mea lealea loa. a keke loa pnln ia no ko ou koi i i-nau ailin'l A. o ka mea liewa lo;s a liiipono loa ke lili iii u ka kaeko ia oia krr I ilo «na o Kij>ikona i Kuhina Nui'? E 3 U Kawainui e!1 No keia Uu|utin ana n nei o K ipileon a i Kuhina Nui ka inen i hae loa ni ka puuwui o na mnkaninana « Honolulii' noi ia oe i l;a la l;oho halola rna ke aln o Alii lolani Unle? A uwa iī oe a hiki i kou liolea iuuk Aole pola ka'u ike n me ka'u hoomaopopo jna, nksi. ua hae na piiowai o ka luhui nn kou kuha i na ;na!ca o k<> Moi me kela mau hunolelo i liai ia ae la nialuna, a ua nloh.i ia |ra Moi e kona num makaamana oiūie. a srre kona K uhina N ui K ipikonn.kn mea a oukou e enemi mau nei. Ina ī innnao ka laiuil he mea hewa ia no Kipikona ina paha ūa .puo.'liei mnkou i kau mnu olelo kiiammimu i ka Moi, a kumakaia ia oe iho. Mamuii o keia ma.u hana ioo au e J II Kawainui i hnule ino-āi ko halola iua ka, apun, a leomo ole oe i Luna Mākaainaha,, oia ka'u ike a pela rto me ka lehulehu a pa u . ,Ma keia wahi e hiki ai i ka lahui ke Uaū* paona ia oe e J U Kawaimii ma kekahl adāo, a o Kip.kona hoi kona eiUMii ma keSsa . hi aoao. owai I» o olua ka iuoa i iiauie ino i Sia ja kolio balota no lea hana ino i ka Moi, a pwai ho i k'n ka-uahi k&he ko. wa i no Kn hoolohe a inalnma i kn ihiihi a m.e Ip. eehi.a o ka Moi? 0 Kawainui ka ) kulou. ke poo t ka hila- | hila, , ' ' 1 O Kipikoim lea i pua k& «aW kaht ka wni