Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 23, 3 May 1862 — Page 1

Page PDF (1.62 MB)

KA

NUPEPA KUOKOA:

Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii

BUKE I.  HONOLULU, MEI 3, 1862.  HELU 23.

 

Olelo Hoolaha.

                E hoopuka mau ia KA NUPEPA KUOKOA ma ka Poaono o kela pule keia pule, a hiki i ka pau ana o ka makahiki 1862. O ka pepa wale no keia i paiia ma ke kauoha a ka Ahahui Hawaii nei i mea e hoonaauao ai i na Kanaka maoli. E pai mau ia'na maloko o nei nupepa, na moolelo i unuhiia mailoko mai o na moolelo haole; na nu hou a na aina e mai, a me na nu hou o ke kaua ma Amerika, a me na mea no a pau e makemakeia'na, i hanaia ma Enelani, Farani, Geremania, a me na wahi e ae a puni wale ka honua.

                A o na palapala hoi kekahi o ka poe kakau mai o keia mau mokupuni ; a me na mea hou no a pau o Hawaii nei. He Buke nui ka Buke mua, no ka mea, he 57 ka nui o na pepa, ke huipuia na helu manuahi elima o ka M. H. 1861. E pau ana keia Buke i ka la 27 o Dekemaba, M. H. 1862.

Elua Dala wale no ($2 00)

ka uku no ka Buke I.

                O ka poe kanaka Hawaii a pau i makaukau i ka heluhelu, e aho e lawe i ke Kuokoa, a o ka poe a pau e makemake ana e lawe, e loaa no ia lakou ma ka uku ana i ka uku makahiki o ka pepa, ma ka lima o na Luna malalo nei. O ka poe e makemake ana e kena'ku ka lakou pepa ma ka Eke Leta, e hooili mai i na Dala Elua ma Honolulu nei, me ka hai pu mai i kahi e hoouna aku ai.

 

Na Luna o ke Kuokoa.

HILO — T. Coan, (Mi Koana.)

" S. Kipi.

LAUPAHOEHOE. — F. B. SWAIN.

PUNA. — J. Kaina.

KAU. — C. N. Spencer, (Kale.)

" W. C. Shipman, (Kipimana.)

WAIMEA. — L. Lyons. (Laiana.)

KOHALA. — E. Bond, (Bona.)

KEALAKEAKUA. — P. Cummings, (Kapena.)

" J. D. Paris. (Palika.)

KAILUA. — A. Thurston, (Kakina.)

MA MAUI.

LAHAINA. — D. D. Balawina.

" J. Kahookano,

WAILUKU. — J. D. Havekost.

" W. P. Alekanedero.

WAIHEE. — S. M. Kamakau.

MAKAWAO. — George Miner, (Mahina.)

KALEPOLEPO. — J. J. Halstead, Keoni.

ULUPALAKUA. — Kapena Makee, (Ki.)

HANA. — S. Kamakahiki.

MA MOLOKAI.

KALUAAHA. — A. O. Forbes. (Polepe.)

KALAE— R. W. Meyers, (Maea.)

LANAI. — Iona Kalawaia.

MA OAHU.

KANEOHE.— B. W. Parker, (Paleka.)

KOOLAULOA. — M. Kuaea.

WAIALUA.— S. N. Emerson, (Samuela.)

WAIANAE. — G. H. E. Keauiaole.

EWA . — Solomona Kahoohalahala.

MA KAUAI.

KOLOA. — J. W. Smith, (Kauka Mika.)

LIHUE— W. H. Rice, (Laiki.)

HANALEI. — E. Johnson, (Ioane.)

WAIMEA.— G. B. Rowell, (Rowela.)

NIIHAU.— P. R. Holi.

                O ka poe a pau e noho ana ma na apana i haiia maluna, e makemake ana e lawe i " Ka Nupepa Kuokoa," e pono ia lakou ke hele e kakau i ko lakou mau inoa, a me ka uku aku i na dala o ka pepa i na Luna i haiia maluna, a na lakou e haawi mai i na Palapala Hookaa i paiia. O ka poe e no io ana ma kahi aole i haiia maluna, e loaa no ia lakou na pepa ma ka lima o ka Luna e kokoke ana io lakou la.

H. M. WINI, Luna Pai.

 

He Leo Paipai.

                Mamuli o ke noiia mai e ka Luna Hoopuka Nupepa Kuokoa, i na Lunakula a me na Kumukula, e hooili mai i na Ha-nau, Mare, Make, nolaila, ke paipai ia aku nei ka poe Hanau, a Mare, a Make, e noho ana ma ka Apana Kula ma Kau-makapili, e hele mai lakou ma ke Keena Kula ma Kaumapili, i kela hora 9 keia hora 9 o kela ia keia la, ke loaa nae ia oukou ka poe Hanau, Mare, Make, e hai koke mai no i ka mea nona ka inoa malalo iho, a i oleia ia Solomona no. Ua makaukau au e kokua aku ia oukou, e na makua Hanau keiki, a Mare, a Make. No ka mea, he kanawai maoli no ia o ka aina e waiho nei. A na ka Peresidena o ka Papa Hoonaauao ka malama pololei ana i ka nui o ka poe Hanau, a me ka poe Make, a me ka poe Mare.

                A ma kana papa hoike makahiki kakou e ike ai i ka oi o ka hanau a me ka emi ana, ka oi hoi o ka make a me ka emi ana.  W. N. PUALEWA.

Keena Kula, Kaumakapili, Aperila 28, 1872.

 

He inoa no KauMOALII, KEKAHI ALII KAULANA.

O Ku ke lii nana i noho ka lae,

A ka lae o Unulau i ka makani,

Ka niua na-na ka ihu o na moku,

Mo-ku lalea na moku i kai,

Me he pohaku hai-ku hai-kaula i ka moana,

Ke ku a Kalinokaakolu he lii,

Ka hoolou o ka moku e paa ai,

Ka heleuma kilou moku, kilou moku aina o ka lani,

Ka makua lawauli Lawalawaihonua he lii,

Ke kaele ululu-ha o ka waa o Hilo,

Ai mai ka i-a o Kaunuikuapamakani,

E nalo ai na moku i ke ehuehu,

Ehu kai, ehu na lani o ka makani,

E makani ai Kau i Moli — le — le,

Ka mea lele na o ka oili — e,

Ka lono mamua, ke kulina ia ho — pe,

Kulikuli wale i ka makani o Kau,

Ka wawa-walaau i ka lae o Kimo,

Ke ku-ku-ku, ke ku ki-ki-ni, ka paio ka hakaka.

Paiahaa ka hula lea o Paiahaa e paa nei,

Haa wailali i ke pili ka manu o Malaia,

Haa hula lea ka manu keiki, haa mai Kukalaula i Maukele,

Haa Maukele kahuli ka pahoehoe,

Haa ka lehua i ka papa lehua o Puna,

Noho haa i ka papa lehua o Maukele,

Kele me he wai lana i ka pahoehoe,

Ka pahoehoe lei lehua ohia o Kahalaopane o Puna,

O Puna umu ahi ua wela i ka papa,

E enaena e lapalapa o ke ahi kapu a ka lani,

O Oakaikiamahuahilaninui ke lii,

O Kauwewe o ka umu e paa ai,

Keiki a Kawaiki, o Kekukanaenae ka makua.

HE OKI.

O ke Kehapuu ka moku, Kehapuu ka aina,

Hailona hana i ka moku i maikai,

Ke ia ke kahua o ka moku i mania,

O paka i ka halau laa nui he moku he lii,

He haka kau moku, he haka kau aina,

Kau aku ka moku ua ea-ea he lii ka olelo.

F. W. KAAWALOA.

 

(Unuhiia no ke Kuokoa. )

NA MEA HUNA

-O-

KE ALO ALII

-O-

NAPELA!

HELU 5.

                AKA, I KA IKE ANA MAI O KA MOI i keia mau hana a kana kaikamahine, kaumaha iho la kona manao, a kokoe mai la kona mau maka ia Keohana, a kauoha aku la e mareia kana mau keiki ma-mua o kona make ana.

                Ku mai la o Anadaria ke keiki kane me kona mau Alii a pau, a ku mai la no hoi o Keohana me kona mau Alii, aole nae ona haalele i ka hilinai ana iluna o ka poohiwi o Sa Robata di Kabano. Ku mai na 'Lii elua e mare, haawi aku la ke kane i kona lima akau, a pela no hoi ka wahine; aka, haawi aku la no ia i ka lima akau i ke kane ana ; aka, o ke kaomi pumehana ua haawiia ma ka lima hema, i ke keiki a ka Rose o Katenia. A pau ka mare ana, make iho la ke Alii, a uwe ae la ka poe a pau, o Anadariana kekahi i uwe hookamani me ka Rose o Katenia, a ua puniia ka Hale Alii i ka poe uwe e kumakena ana.

                He mea mau ia ma Napela ia wa, ka heluheluia o na Palapala hooilina a pau o ka poe i make, ma ka la no i haalele ai ka hanu i ke kino ; nolaila, ninau mai o Kale ke Duke di Durasa i ka Moi Wahine kane make, i ka hora e weheia'i ke Sila o ka olelo kauoha hope loa a ka Moi i make. A haiia aku oia, ma ia ahiahi no e weheia'i ke Sila o ka Palapala Hooilina ma ka hora eono. A pau ka haiia ana mai o keia mau mea ia ia, alaila hele wikiwiki aku la ia i ka hale o kekahi Luna Kakau kope, o Patariso Venetura kona inoa, a komo aku la oia iloko o ke keena o ua ka-naka la ; alaila, papani mai oia i ka puka mahope ona. Ike mai la ka Luna Kakau Kope i ke Alii, ku ae la ia iluna, a aloha mai la ia ia.

            Hai aku la ua Duke nei i ka make ana o ka Moi, a ninau aku la ia ia Patariso Venetura, "Heaha la ka nui o ko'u mau dala e waiho nei ma kou lima i keia manawa?" Hai mai la ia he $60,000 a keu ae i aieia mai, a he $800,000 e waiho ana ma kona, lima ; alaila, i aku la ua keiki Alii nei, " Eia no paha ia oe ka Palapala Hooilina hope loa a ka Moi ?" Ae mai la ia ; alaila, pane hou mai ke Duke, " E haawi au i na dala a pau a'u e waiho nei ma kou lima, a e haawi hoi au ia oe i ka noho Kuhina Waiwai ana o ke Aupuni nei o Napela, ina oe e hana i Palapala e hooili ana i keia Aupuni owau ka Moi." Kunana iho la o Patariso Venetura a mahope ae aku.

                I mai la nae ia ia Duke di Durasa, eia ka hemahema e hiki ole ai ia kaua ke hana i palapala hou, o ka nele o ke Komo Kuni Hoailona o ka Moi ma ka lima o kaua nei, e hiki ai la ia kaua ke kau iho i ka hoailona kuni oiaio, o ke Aupuni ma ua palapala la." Pane mai ke Alii Duke, " He hiki no ia'u ke kii a lawe malu mai i ua komo la ; no ka mea, e waiho ana no ia mea ma ka lima kupapau o ka Moi make." Nolaila, kena mai la no ia i ua Luna Kakau Kope nei e hana i palapala, a nana no e lawe mai i ke komo hoailona, a no ia la, aole make kanalua ma ia mea. A pau ke kuhikuhi ana a ianei i ke ano o ka Palapala Hooilina ana e hana'i; alaila, hele aku la ia i ka Hale Alii, kahi o ka Moi e waiho kupapau ana, a lawe ae la i ke Koino mai ka lima anuanu a ka make i noho ai, a waiho iho la ia mea ma kona Waihona.

                I ka wa nae a ke alii e kamailio ana me Patariso Venetura, aia no o Anadariana Taresepolo, ma kahi paia o ka hale kahi i hoolohe ai i na olelo a pau, i hoopukaia e kekahi me kekahi, a i loa no i ke Duke a puka i waho o ka hale o ua kanaka nei, o ko Anadariana komo aku la no ia e halawai me Patariso Venetura.

                I aku la ia, " Ua lohe au i na olelo a pau a olua i kamailio iho nei, me ke Alii, a aole au i hele mai nei e hoole aku i kou kakau ana i ua mea la ana i kauoha mai nei ia oe. Eia nae ko'u manao ia oe, e haawi au i na dala i like me kana i haawi mai nei ia oe, me ka noho ana Kuhina Waiwai, a me ka noho ana Lunakanawai Kiekie o ke Aupuni nei, ke ae mai oe e hana i ke kau wahi mea uuku a'u e kauoha'ku ai ia oe ; a eia hoi ua mea la e kakau no oe i na mea au i kauohaia mai nei e hana, a e hoikeike no oe i ua mea la ia ia, a pau kona kuni ana i ka hoailona kuni ana i hele aku nei e aihue i ke komo o ka Moi i make, a i ko wa e opiopi ai a hookomo iloko o kekahi wahi, e hookomo oe i keia wahi lau laau uuku iloko o ua wahi la e waiho ai ua mau palapala apuka nei a olua, o keia wahi mea uuku wale no kau e hana mai ai na'u, alaila, e loaa ia oe ka noho ana Kiekie — Waiwai— a hanohano hoi." Ua maikai loa no ia mau mea i ka manao o ua kakau kope nei, nolaila, hana iho la no oia i na mea a pau i kauohaia mai ia ia e hana.

                Hoi aku la o Kale di Durasa, a loaa ke komo, alaila, hoi mai la e haawi aku la ia mea i ua Luna Kakau Kope nei, a nana pu iho la hoi oia i ka palapala i hanaia ma ka-na kauoha a ua like loa me ka mea ana i makemake ai ; nolaila, hoi aku la me ka naau i piha pono i ka olioli.

                Ma ka hora Eono o ke ahiahi o ua la nei, oia ka manawa i hookaawaleia no ka wehe ana e heluheluia ka olelo hoolina hope a ka Moi Robata i make aku, akoakoa mai la na kanaka a pau o ke alo Alii, a me na'lii hoi kekahi. O ke Duke di Durasa me kona mau Puali Alii Koa kiai kino, a me na kaukau Alii no a pau o kona alo ; a pela no hoi na lii e ae. Malaila no o Anadarina ke Keiki Alii o Hanagere kahi i noho ai, a o ka hooilina pu hoi kekahi o Keohana, e noho ana ma kona aoao o Sa Robata di Kabano, ka Rose o Katenia, a me Anadariana Taresepolo.

                Ku mai la ka Lunakanawai Kiekie o Napela, a heluhelu mai la i ka Palapala Hooilina oiaio, e haawi ana i ke Aupuni ia Keo hana a me ka huipu nae me kana kane mare. I ka wa nae i hoopukaia'e ai o ke kane mare, walaau ae la o Sa Robata di Kabano, elua, a ekolu paha ana hana ana pela; nolaila, aole i heluhelu hou ia ua Palapala Hooilina la. Ia wa ku ae la ke Alii Kale di Darasa, a koi mai ia Patariso Venetura, i Palapala Hooilina hou, a haawiia'ku la ia mea i ka Lunakanawai Kiekie, I ka wehe ana iho i ua palapala nei; aia hoi, aole he kohu inika oluna, aneane ua elima paha minute o ka nana ana i ikeia'i ke ano kakauia me ka ole : aka, ua nele maoli no. Hoakaka mai la ia i ke kakau ole ia o ka pepa ; nolaila, ku oe la ke Duke di Durasa, a ninau aku ia Patariso Venetura, i ke kumu o ka ino ana i hana'ku ai ia ia, Ia wa koke no, ku ae la o Anadariana a hai aku i ka Lunakanawai, "Ua. waiho io no ke Alii he palapala hooilina no Kale Duke di Darasa, a o ke kumu o kona hana ana pela, o ka ike ana i ke ano kipikipi a me ke ano ino o ke Alii. a i mea e hoomalielie aku ai i kona ino; nolaila, ua hana kela i palapala oiaio ole. O Keohana no ka Hooilina oiaio, a ke Alii i manao maoli ai."

                Mahope o ka lohe ana o Kale ke Alii i na mea a ke Kahuna Anadariana i olelo ai, nui loa iho la kona inaina ; a ku koke ae la ia me kona mau Alii, a hoi aku la i kona Hale Alii.

(Aole i pau)

 

[Unuhiia no he Kuokoa.]

KA MANU ULIULI.

HELU 1.

                I KEKAHI MANAWA, E NOHO ANA kekahi Moi waiwai loa ; a o kana wahi-

ne, ua make ; a noho ino la ia me ka oluolu ole. Ewalu la o kona noho ana iloko o kekahi lumi uuku, o kana hana ka hookui i ke poo ma ka paia ; aka, ua uhiia nae i ka pulu i mea e eha ole ai ia. O na makaainana ona a pau loa, manao iho la e hele aku e ike, a e hooluolu ia ia ; aole nae ona manao i ka lakou olelo. A Mahope, hele aku imua ona, he wahine i uhiia a paa i ka lole eleele, me ka uhimaka kanikau, me ka uwe ikaika loa,a kunana iho la ua Aili nei. Hookomo mai la ua Alii nei me ka oluolu, a no ka lilo loa i ke kamailio ; nolaila, aole o laua olelo no ke kumu o ko laua pilikia.

                O ua wahine kane make maalea nei (e uwe ana, wahi ana, no ke keu o na kane,) ike iho la ua kokoke e pau kana moolelo, wehe ae la ia i ka uhimaka ; o ke Alii me ke kaumaha nui, aole e hiki ke nana ole aku i ka wahine kanemake, i hele mai i ona la a hele aku ; pono loa no kana mea i manao ai, elua mau maka nui uliuli, a kuweluia e na lihilihi maka loloa eleele; a nana aku ke Alii me ka manao kau nui— a ma ke kekele kona olelo hoemi ana i kana wahine ; o ka pokole, ua hikilele na mea a pau i ka mare ana o ke Alii i ua wahine kane make nei. Hookahi wale no kaikamahine a ke Alii me ka wahine mua, e kapaia ana o na Kupanaha ewalu o ka honua ; o Fololina nae ka inoa. He umikumamalima ona makahiki i ka wa o ka makuakane i mare hou ai.

                Hoouna ua Moi Wahine hou nei i ke kaikamahine ana, e noho ana me ka makuahine papakema, he wahine mana, o Sousio. O ua kaikamahine nei, he huhu, aohe no he ui ; o Kulikone ka inoa.

                I kekahi la, olelo aku ka Moi kane i ka Moi wahine, o Fololina a me Kulikone, ua kahiko kupono ke mare. Olelo aku ka Moi wahine, " Ke noi aku nei au, o ka'u kaikamahine ka mua," a ae mai ka Moi kane.

                I kekahi manawa mahope mai, e oleloia ana e hele mai ana ka Moi Kanana ia aha. He Alii i mahaloia no ka oluolu a me ka nani. I ka wa o ka Moi wahine i lohe ai i ka nuhou, o kona manawa ia i hoonoho ai i ka poe ulana e hana, ka poe humu lole a me ka poe kuai lipine me ka lole o ka wahine, i mea e hoonani ai ia Kulikone; a me ke koi aku i ke kane, aole e loaa ka mea hou ia Fololina, a olelo aku i kona poe kahu, e aihue i ka lole a pau loa o Fololina, i ka papale a me ke kula i ka la o ka Moi Kamana e hiki mai ai.

                I ka manawa o ua kaikamahine nei i manao ai e komo lole, aole wahi mea i loaa, a noho iho la ia iloko o na wahi kapa ekaeka. No kona hilahila loa i kona ano; nolaila, noho ia ma kekahi kihi o ka lumi hookipa, i ka manawa o ka Moi Kamana i hiki mai ai. Hoike aku la ua wahine nei i ke kaikamahine ana ; huli ae ia ka maka o ka Moi opio ma kahi e, a ninau aku, " Aole paha he kaikamahine i kapaia o Fololina ? " Ae aku o Kulikone, a kuhikuhi aku me ka manamana. "E nana aku oe, aia ke pee mai la no ka inoino o kahi kapa." No ka hilahila o ua kaikamahine nei, pii ka ula i na papalina ; nolaila, olinolino na maka o ua keiki nei ; kulou aku i ua kaikamahine nei, a olelo aku, " No kou nani lua ole ; nolaila, aole no o'u makemake i na mea hoonani o na aina e." Pane aku keia, " E kuu haku, ke hai aku nei au ia oe, aole au i maa i ka ikeia me keia lole kohu ole; nolaila, e hooluolu mai oe ia'u, ma ka nana ole mai ia'u." "He mea hiki ole," wahi a Kamana, ina au e ike i hekahi Alii wahine opio maikai e like me oe, a he mau maka ko'u, aole au e nana ia hai, ia ia wale no." Mahope o keia manawa, hookahi wale no ona hoa kamailio o Fololina.

                Koi aku ka Moi wahine a me Kalikone i ke Alii e hoopaaia o Fololina, i ka manawa e noho ana o Moi Kamana ilaila. I ka manawa o ua kaikamahine nei i hoi ai i kona lumi, ia manawa eha kanaka i uhiia na ma-ka i hele aku e hopu ia Fololina, a laweia a hoopaaia iluna o ke Towela. No ka ike ole ana o ka Moi Kamana i ka pilikia i loaa ia Fololina ; nolaila, kakali ia o ka ike hou aku. Olelo aku keia me ka poe a ke Alii i hoonoho mai ai me ia no o Fololina ; aka, ma ke kauoha a ke Alii wahine, olelo mai lakou, " He kaikamahine haaheo, aole e hiki ke hilinai i kana mea e olelo mai ai, a he huhu ino, o ka pokole, aole wahine ino e like me ia." I keia mau olelo, ike iho la o Kamana i ka huhu e pii ae ana, hiki ole ia ia ke uumi. " Aole," wahi ana ia ia iho, " Aole e hiki i ka Lani ke haawi i ka uhane ino e like me ia i kela kino maikai." Ia ia e kuka ana pela, hele mai kekahi kanaka o ka aha Alii, i ike i kona manao maoli, a pai aku i ka maikai o Fololina. I kona lohe ana, piha koke ae la na papalina i ka olioli. O luna o ka papa hele o ko ia la wahi moe, i ka wa o keia mea e hele nei. Olelo iho la ua kaikamahine nei, " Mai uuku no hoi ka'u mea e manao ai, ina wau e hookomoia iloko nei mamua o kuu ike ana i kela keiki kanaka maikai, no ko'u hoomanao ia ia, nolaila ka nui loa o ko'u kaumaha."

                O ka Moi wahine, haawi aku i ua keiki Alii nei i na mea maikai he nui wale, i mea e huli mai ai kona manao. I ka manawa i hiki mai ai no ka hele hou ana e ike i ke Alii, hele keia ilaila, me ka manao e ike aku ia Fololina ; aole nae ia i ike, a ninau aku, "Aia la i hea." Olelo aku ka Moi wahine me ka huhu, " E kuu haku, ua papaia e ka Moi kane, aole e hele iwaho, a hiki i ka wa e mare ai kuu kaikamahine." "A no keaha oukou i hoopaa pio ai i kela kaikamahine maikai ?" Pela aku ua keiki Alii nei. "Aole wau i ike." Wahi a ka Moi wahine. Huli ae la ua keiki Alii nei, a nana ino aku ia Kulikone a puka aku iwaho. I ka hiki ana i kona lumi, olelo aku ia i kekahi keiki Alii opio i hele pu mai me ia, e haawi oia i ka honua a pau loa, ina e loaa kekahi kiai o ua kaikamahine nei, i hiki ia laua ke kamailio no ka wa pokole. Huli ke aikane a loaa kekahi wahine nana i olelo mai, e hele mai o Fololina a ma ka puka aniani ia ahiahi, a malaila laua e kamailio ai. I ka hoi ana o ke keiki e hai i ke aikane, hele ka wahine a olelo i ka Moi wahine, i ka mea a laua i olelo ai ; a hoouna aku la ka Moi wahine ia Kulikone ma ua puka aniani nei ia ahiahi.

                No ka pouli loa o ia po ; nolaila, aole e hiki i ua Alii nei ke ike i kona apukaia ana ; hele aku la a hiki me ka olioli loa. Olelo aku la ia ia Kulikone i na mea a pau loa ana i manao ai na Fololina, hai aku i kona aloha, a unuhi ae he komo, a hookomo aku i ka lima o Kulikone, a me ka olelo aku o ka hoopaa ia o kona oiaio. Ike iho la nae ia, aole oi ala olelo mai ma na mea ano, a mai eha ko ianei manao no koiala makaa i ka Moi wahine o lohe mai. Hoi mai la keia, no koiala ae ana mai e halawai hou laua malaila i kekahi po mai.

                I ka lohe ana o ka Moi wahine i keia halawai, manao iho la no na mea e loaa mai ana. I ka la i oleloia ai, hele aku la ua Alii nei me ke kaalele ona e kauoia ana e na moo eheu. He po pouli loa. Puka malu mai la o Kulikone, a apo aku la ke Alii me na lima ona, a hoohiki pinepine aku i kona oiaio mau loa i a no kona makemake ole e lele a loihi loa mamua o ko laua mare ana ; nolaila ninau aku ai ia i koiala wahi e makemake ai e mareia laua ; a olelo mai kela, he makuahine kupua kekahi ona, o Sousio kona inoa, a ilaila laua e mare ai ; olelo ae la uai Alii nei i na moo ana, e lele ilaila, aole i liuliu hiki laua i kahi o ua makuahine nei No ka malamalama loa o loko o ka hale, mai ike ua Alii nei i kona kuhihewa, i koiala wa i puka mai ai, ina aole ia i uhi i na ma-ka ona. Olelo aku la ua kaikamahine nui i ka wahine kupua i ka mea ana i hana ai ia Kamana, a koi aku e hoomalielie aku. Olelo aku ua wahine noi, he mea paakiki loa ia , no ka mea, ua aloha loa kela ia Fololina

                Ia manawa e kali ana ke Alii ia laua ilo-ko o kekahi lumi, o ka paia, he kaimana, a no ka malamalama loa, ike ia ia Kulikone a me Sousio, e olelo ana ma konu kua. A manao iho la ia e hana apikiia, ana paha ia. Komo mai la laua iloko o ka lumi, a olelo aku la o Sousio me ka leo kena, " E ka Moi Kamana, o ka mea kiekie Kulikone keia, ka mea a'u i hoohiki aku ai i ko'u manao paa ; oia ka'u kaikamahine papakema; a e ake au e mare koke oe ia ia." " Owai," pela aku ua keiki nei, " Owau ke mare i keia wahi holoholona uuku ! E hoihoi ia'u a ka'u mea kiekie ponoi." " Aole anei owau ia e na kanaka hoohiki wahahee." Pela aku o Kulikone, a hoike aku i ke komo. "Ia wai la hoi ko haawi ana i keia komo i hoopaa no kou oiaio ?" " Heaha keia," wahi a ua keiki nei, " Ua hana inoia, a ua hoopunipuniia ka paha wau ? Ina kakou — ina kakou e o'u poe moo, aole au e noho." " Noho mai aole iloko o kou mana," pela aku o Sousio— a hoopaa aku, ia manawa paa na wawae o ianei iluna o ka papa hele, me he mea la i kakia ia i ke kui. " Hiki ia oe ke hoolilo ia'u i pohaku, aka, aole au e mare i ka wahine e, hookahi wale no o Fololina," pela aku ke Alii,

                He iwakalua la, a he iwakalua po o kona noho ana pela, ia manawa a pau loa, aole he pau iki o ko Kulikone a me ko Sousio walaau, uwe, a me ka nuku. A mahope olelo aku o Sousio i ka Moi, " E koho oe, o ko hoopaiia i ehiku makahiki, a o ko mare i kuu kaikamahine papakema." " Hana oe e like me kou manao ia'u, ke mau nae ko'u kaawale mai keia wahi wahine ino." Pela aku ke Alii, "O oe no paha ke kane ino," pela ka olelo ana aku a Kulikone, " He mea kiekie ui maoli oe, o ka hele ana mai me ko kaalele, a ko'u aina ponoi, hoohilahila mai ia'u a hahai i kau hoohiki." " Hele maoli kau nuku a loaa i kuu puuwai," pela ka olelo hoomaewaewa ana aku a ke Alii. " Ua hewa io au i kuu hoole ana i ka wahine ui." Olelo aku o Sousio me ka huhu. "Hookahi wale no mea i koe au e hana ai, o ko lele aku ma keia puka aniani, ehiku makahiki mai keia manawa aku, e lilo ai oe i manu uliuli." O ke kua manu koke ae la no ia o ua Alii nei, a lele mai ka hale kupanaha aku o Sousio. O ka mea kiekie o Kulikone, hoihoiia aku la ia a hiki i kona makuahine. I ka manawa o ka makuahine i lohe ai i ka mea i hanaia i ke ke kamahine, hele koke aku laua a ke Towela me ke kaikamahine ana, ua hoonaniia i na mea maikai ; a he Kalaunu Daimana ko ke poo, a me ke komo o ka Moi Kamana; a ekolu kaikamahine a na 'lii waiwai loa, o lakou ka poe nana i paa ka hua o ke kapa. Olelo aku ka makuahine ia Fololina, " Eia kuu kaikamahine me na makana waiwai ona, ua mare laua me ka Moi Kamana."

                A manao iho la o Fololina he oiaio, a maule koke iho la ia. A ike iho la ua wahine ino nei ua ko kona makemake, haalele koke iho la ia me ka waiho ole iho i kokua no Fololina i kona wa pilikia. I keia manawa a pau loa, o ka Moi Kamana ; o ka pololei paha, o ka Mana Uliuli, aohe pau iki o kona lele ana ma o a maanei o ka Hale Alii ; ike aku la ia ua kiai paa loa ia kana mea nui, lele aku la ia a kokoke ma ka puka aniani i ike aku ia loko o na lumi. Ma kela aoao mai o ka puka aniani, he laau nui kiekie, lele keia a luna olaila kau; aole i liuliu kona kau ana malaila, lohe aku la ia i keia leo e uwe ana. A akaka ia ia o kana mea alo-ha, a olelo aku ia. " E Bololina, kuu mea aloha, o kou pilikia, aole i hala mawaho o ka lapaau."

(Aole i pau)