Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 17, 25 April 1863 — KE KAAO O LOSINEHAMA, KA PUA NANI IUIU O SEVILA. [ARTICLE]

KE KAAO O LOSINEHAMA, KA PUA NANI IUIU O SEVILA.

; [/ unuhiia mailoko ae o ka līuke a Geberiaiui.}

HKLI 3 I X KA EHIKU 0 KA MALAMA, MA | ka hel'«?(ioma hope oua malama la o iVy" kona manawa hoomalu ma ka Hale | v Alii. lUeia aku la he moku manuwa e hoea mai aua mawaho pono o ke awa ku i moku o Laelana. ! Ai ka ike maopopoia ana aku oua moku nei, ua ikeia rna ka Hae Geremania e kau lana ma ka pea liope, aia hoi he Hae ano-e e kau ana ma ke kia waena. la manawa, lawe mai la o Losinehama i i ke kii o ka Hae o Kaukesila, aia nae.ua like |me ka llae e kau ana ma ke kia waena o ua moku nei. i Ia wa koke no, hoouna aku la oia he wahi palapala ma ka lima o kona koa kiai i kana kumu, e olelo ana, 44 Ua hiki mai o Kaukeisila kuu kane hoopalau." j Ma ia wa, hoomakauknu ne ]a o Losine-

hama ia ia iho, oia a me kana kumu. • Aka, ika pau ana ae oka haawi ana ona • pu aloha o ka aina me ka moku, ua hiki mua jnae o Kaukesila ma ka Hale Alii, mahope iho o kona halawni ana ine ke 44 Kuhina o ko na aina e M o Beritania Nui. Iloko nae o kela manawa a Kaukesila me ka Moi ma ka Hale Alii, hai aku la oia i ke kumu o kona hiki ana i Beritania, (oia hoi i ke kii mai ia Losinehama e mare.) J A lohe ke Alii o Heneri i keia mea, kauo- ! ha ae la ka Moi i kona Puuku, e hoomakauj kauia i papa aina, no ka ahaaina aloha pu ana o ka inalihini me na kamaaina, a me Losinehama pu hoi kekahi. A makaukau ka ahaaina, alaila, kauohaia aku la o Losinehnma, a me kana kumu pu, a hiki mai la o Losinehama ma ka Hale Alii. Ia manuwa, akahi no a ike ke Alii o Beritania ia Losinehama ; o ka wa iho la no ia o ka h'ii una e launa maka o Losinehama me I Raukesila Homela. He nui ka mahalo oka |Moi, a me kona mau aialo a pau, no ko Lo'sinehama maikai, a me ka oluolu. | A hookuuia ae la ka ahaaina, ia inanawa, i nonoi aku la o Raukesila i ka Moi, e haawi ;mai i kekahi rumi o ka Hale Alii, i wahi e ■ kuka ai no laua. j Alaila, haawiiu mai la ia laua kekahi ru|ini maluna loa o ka Hale Alii, a malaila, o !Kaukesila Homela i kuka pu ai me Losinpihama Abenera no ko laua mare, a me kahi :e mare ai, a o ka mea i holo i ko laua ma- | nao, ma Sepania no laua e mareia'i. | Ai ko laua hoi ana aku mahope iho oko ilaua kuka ana, ia manawa, hoopuka mai la |ke 41 Kuhina o ko na aina e " o Beritania i ipalapala ia Raukesila Homela, mamuli o ke jkauoha a ka Moi, e ninau aku no ko laua Ikukaana. Aka, ua hoopuka mai o Raukesila i kana palapala penei : ; 44 1 KB KuHINA 0 KO NA AINA E," ) j Sa. Copenahagenasa. J Me ka mahalo: 44 Ua loaa mai ia'u kau jpalapa!a ninau no ka maua kuka ana, a ma ;ke kauoha a ka Moi ia oe, e hai aku wau i jka maua kuka ana me Losinehama. (Ja ku- ! ka maua no ko maua wahi e mare ai, a ooua hooholo iho ko maua ae, e mareia imaua ma ko'u aina hanau ma Sepania, nka, |ua u-aiho aku nuum i ka hooholo loa ana i |ke kumu o ke Kulanui kaikamahine o Lauiana nei, ka mea nana i ao ia Losinehama, ka puuwai palupalu o ko'u lima akau. Ravkesila Homela." A hiki keia palapala ia Sa. Copenahagenasa, a haiia'ku la ka lohe i ka Moi. la nuinawa, hoopuka inai la ka Moi i kana palapala penei: a JRiGHT Hox. Loed Rackesila Homkla, ) '•Kuhina o ko na aina e" ma Geremania. ) Me ka mahalo: Ua lohe mai \rau ma ko'u " Kuhina a ko na aina e " i ka oiua olelo kuka, aka % he mea pono no'u e hoopuka aku i olelo kaohi ma ka'u polapala. He oia mau ka lana ana o ko*u manao iloko o ko'u minute oluolu e mareia olua ma kekahi rutni nui o kuu Hale Alii nei, me ka. haawi aku i ka hanohano nui o kuu aūpuni no ko olua la e mare ai; no ka mea, o ko'u manao mua no ia maenua o kou komoana mai maloko o kuu Hale Alii nei» a ua lana ae no hoi kuu man\o, aole no e kanaiuaia mai ana kuu olelo kaohi no olua ma keia palapala." A loaa ia Raukestla keia palapala a ka Moj, alaila, hoopuka aku la oia i kona kanalua, a me ke kumu oia kanalua ana ona, a penei no kana mau olelo :

j "I KA Moi Heneki, ) i Ke Alii o I3erirania. ( j He mea oluolu no knu kauwa nei, ka loaa ;ana mai o kou palapala kaohi no maua, akn, |ke hoopuka aku nei kau kauwa i kona ka,nalua, a me ke kumu o ia kanalua ana ma j keia palapala. Oia hoi, hookahi makahiki Imamua ae, ua hoomakaukau wau i kapa ■mare no ka f u wahine, a ine na iako he nui :me ke kumukuai nui no na dala he miliona !a keu, a no ka manpopo o!e he manao ko ka! iMoi e ki\ohi i ko maua mare ana ma keia' ;aina, nolaila, ua waiho aku wau ia makau-; |kau ma Geremania. Hookahi wale no mea ! •a'u i lawe mai, he komo lima gula i uhiia ij i ka pohaku daimnna maluna, oia hoi, aia na i j inoa o maua maioko o ua komo nei, oia wale j |no ka'u mea i lawe mai nei. Raukesila. m I 14 Right Hon. Lord. Raukesila. ' He oi aku ko'u makee ena ia olua mamua j ; o ko'u Noho Alii.aka, ua hoopuka mai oe i ; ! kou kanalua, a me ke kumu o ia kanalua iana. Aka, me kuu manaolana koikoi loa, |aole wau e hookuu aku ia olua e mareia ma |kahi e. He hiki i kuu aupuni ke uku aku | i na mea hana kahiko hanohano o kuu au|puni e hanaia i mau aahu no olua, i oi aku 'na dala mamua o kau mea i hoomakaukau jmua ai. Henbri." I A hiki keia palapala ia Raukesila, nlaila, hooholo ae la oia a me Losinehama ma ka : olelo kaohi a ka Moi Heneri, a loheia aku la !ko laua ae imua oka Moi; ia manawn, kauohaia mai la o Raukesila e hele aku e hala- ; wai me ke Alii. | la Raukesila i hiki aku ai ma ka Hale Alii, :ua hoomakaukauia kekahi paiapola ae like inawaena o Heneri a me Raukesila, i mea e | maopopo ai i ka Moi Henen ka aeana ; aka, i mea e maopopo ni i ka Moi Henen, nolaila. kakau inoa aku la o Raukesiia mahiio oia - palapak me ke kauia o kona Sila. | Ma keia kakau inoa ana o Raukesila,alai« 11», ua kuuia ko ka Moi Henen kanalua. A maopopo ae la ia Heoen keia mea, ia wa, kauoha ae li ke Alii Heneii i kona poe humu lole, e humuia i kapa mare no Losi-

neham-A, a me Rcv:Ue>ila, me ke kauoha aku o ke Alii. aole o haiia aku koia h.\ua ana o ke kara raare in Kaakosil;t ma. Ma ke kauoha a ka Moi Henen. Inna iho ia na humu lole o ke Alii eiua ! Pale' o'-.i, a ma ka hu-a o na Palekoki. ua uhiia 1 ke keleawe melemele i awiii puia me ke dala. A hanaia ke Pu'.iki keokeo f ?iiika, ua uhiia ma ka hu-a o lalo, he dala me ke gula. a ma ka hu-a maluna ae. ua hoonaniia i na gula inaemae loa, aka ma Pale-umauma. he mau pohaku daimana, a ma na waiu, iie mau Aeko ; gula. a ma ka waha o ke Pukiki, ma ka lihihili, ua uhiia i na momi, a o ke Kaliki, he gula me ke ilaimana. O ka uhi o waho, ua kahikoia i na t:u!a maemae, a ma ka weluwelu o ka ' uhi, he pula i iU A hanaia iho la ke kamaa o Lo<inehama, he weleveta, aia maluna o ke ka-; maa, ma ka hapalua, he pua i hoona-i niia 1 na poliaku daimana. a me ka momi. Ma ka hana ana i keia kahiko o Losinehama, ua nui no na lilo o ke aumini. No ka mea. ma ka Bila kikoo o ka mea nnna i hana ka lole, a me na kamaa ma ke kahiko ana, he SS,OOO 00 ke kumukuai o ka lole, a o ke kamaa hoi he 56,000 00, huiia ia mau dala he 814,000 00. O kcgula, dala, dnimana. ka momi, a me na hoonani e ae i uhiia iluna o ke kapa o Losinehama, na ke aupuni ia, ua like me elua tausani talena gula. A ina ko Raukesila kapa a me na kahiko,

!ao!'' nui o na lilo e like me ko Losinehama.! A makaukau keia mau mea, alaila, hoolahaia ae la ka olelo kauoha a ka Moi Heneri ma na nupepa a puni o Beritania, eha ma!a-' ma mamua o ka mare ana, (oia hoi he olelo i kahea,) e kauoha ana i na Kuhina, na Luna-j kanawai Kiekie, na kaukaualii, a me ka poe | hanohano, a me na kanaka kaulana i manao; : ia he poe maikai. j | Ia manawa, ua kauoha puia na inanuwa a : pau o Beritania e holo ana ma ka moana, e | akoakoa mai i ka la e mare ai o Losineha-1 mama; ua kauoha puia aku la na makua o' ni: mea mare, a me na kuinu o na Kulanui j a iaua i komo ai, a me na hoa kula o laua a ; peiu ma ua mau Kulanui la, na Beritania i kokua keia mau mea ma ke kauoha a ka Moi Heneri. Ma ka la mare ma ka puka ana o ka la, hoomaka na papu a pau o Beritania e ki pu, a ine na manuwa, i ike ai na mea mare, he hanohano nui ko laua ma Beritania, e like me ka olelo kaohi a ka Moi Heneri. Ma ka hora 7 o ke ahiahi ka mare ana, mai ke kakahiuka a hiki i ka hookuu ana o ka ahaaina mare ke kani ana a ka pu, aole I minute kaawale o na hora oia ia i nele i ke! ki puia. Ua hanohano maoli no. j He mau hebedoma mahope iho o ko Losi- j nehama ma mare ana, loaa ia laua ka pilikia, me ka oluolu ole o ko laua noho ana; no ka mea, ua hiki ke kuko ma o Heneri la no Losinehama Homela, ka JRaukesila wahine aloha loa ia. J 1 kekahi awakea ia Losinehama ma ko! laua rumi, ia Kaukesiia hoi ma ka hale oi-| hana; komo ae la o Heneri ma ko Losīne- j hama rumi o laua wale. I aku la o Henen, " Ua hele mai nei wau j e halawai kaua, no kuu manao e hoolilo aku j 0 oe kekahi hooilina o kuu noho Alii ma Beritania nei." 44 E kuu Haku, ka Moi e," wahi a Losinehama, » aole pela, ua kamailio mai oei; kau kauwa ma ka mea ku ole i kou mau ka-: nawai, no ka mea, ia'u raa kou H.ile Alii i! hoolimalimaia e ka'u kumu, iloko o na ina-; lama ehiku o ko u mau la hoomalu, oiai aole I 1 hiki mai kuu kane. la'u ia mau la, aia oae he mau buke kanawai e waiho ana maioko o ka hale i haawiia mai no'u, a ua ike wau i ke Kumukanawai o kou aupuni, aole e lilo ana kekahi i hooiiina no kou noho Alii j ke helu pu oleia ma na ialani o kou hanau-! na Alii. Oia hoi, ke ike nei wau me ka; , haohao nui i kahi i hiki wawe mai ai ia olelo' | hoopomaikai a kuu Haku, i kana kauwa me | I hana ole o kau aha Alii. Me he mea'ia, i he manao e ko kuu Hako i komo mai ai ma ■ keia ninoi, ina he manao e ko kuu Haku ka! Moi, e pono ke hai mai. w j i akn la ka Moi, " O koHi manao nui iho< la oo ia i iiiki mai ai i oo nei, aoie be manao e ae, aka, no kau ninau nna mai nei i kelahi inanao e ae o ? u, a nokiia, akahi no

a kupu koke ae la ia wahi manao h.ou ano ? Owau hoi kekahi ma kou puuwai." I aku h o Los:nehama. " E kuu Haku Moi, ke ike nei wau, o kou mauao mua no ia ! i noonoo mua ai, a ine he mea la o kou kumu nui no ia i hiki mai ai ma keia keena. A i mea e kauo aku ai ia'u ma ke alanui o ka haumia, nolaila, ua olelo mai oe ia'u ma ka mea ku ole i kou Kumukanawai e ke Alii. me kuu makau ole ia oe e kuu Haku, ke Alii, e puka koke oe iwaho mai o'u aku, a e mihi oe i ke Akua, a me ka Haku lesu no kou hewa nui." : A lohe ke Ahi i keia men, he inea e ka ka hilahiia nui ona, nolaila, hoi aku la oia a ma ka rumi p.ilaj ala o ka Hale Alii, kakau iho la oia he ••Palapala Hooihna" no kona mau waiwai a jv\u. A mahope iho o keia mau mea, kauohae la oia i kona kahu lio e hanaia kona lio, a hooko aku la e like me ka olelo a ke Alii. A inakaukau kona lio, kahiko ue la oia ia | ia, a me kekahi mau puali koa kaua lio, a hele pu aku la me īa. I I ke Ahi i puka aku ai mai ka Hale Alii ; aku me kona puali kon kaua lio, hoomaka aku la oia i ka holo nui, a holo nui aku la 1 no hoi kona mau puali me la, a kokoke i kahi pali. huli aku la ke Alii i hope i kona mau j puali, a peahi aku la e hoohuii hope na lio ; | ia manawa, hoolohe ae la kona puali e like ■ ine ka ke Alii olelo, a huli hope aku la, me I ka manao o kona mau puali e holo aku ana ; no oia mahope o lakou. • I ke Alii i ike aku ai e hoi hope ana na j lio o kona mau puali, alaila, hoomaka aku la | oia e holo nui hou, ia holo ana me ka ikaika j loa, a lele aku la oia i ka pali me kona lio, a : make aku ta. Pela i manao mua ai ke Alii ; mamua o kona kakau ana i kana palapala i hooilina inahope iho o kona kipakuia'na mai : e Losinehama. I kona mau puali koa lio ī kali mai ai' ; ao!e i hoea aku ke Alii, alaila, huli houia . mai la, aia hoi, e waiho mai ana ke Alii, a | me kona lio pu malalo o ka pali ua make. j la manawa, kui aku la ka lono o ka inake i o ke Aiii Heneri ma ke alo Alii ma Ladana i a puni. | I ko Raukesila Homela hoi ana mai, alaila, i hai aku la o Losinehama i ka hana ana a ka j Moi Heneri ia ia ; ia manawa, akahi a mao--1 popo ae la ia Raukesila, o ka hoohaumia wale ana no i kana wahine ke kumu o ko ke Alii make ana. A no keia mea, hoolaha ae la o Raukesila ma ka nupepa i ke kumu o ko ke Alii make j ana, a eia kana olelo hoolaha : | " Oia hoi, i ka aui ana ae o ka malama- ! lama o ko ke Alii manno maikai inai ke Alii ae, a pee ae la kona mau kukuna hoomalamalama ia ia iho ma na ana hohonu o ka ! moana uliuli i uhiia ma ka nani o kona aui puni; aka, hoohaumia ae la oia i ka puuwai | palupalu o kuu Berita paa, oiai wau ma ke j kaawale no na hora elua, a no ka ikaika o | ka Uhane ike o ke Akua maluna o kuu puu- | wai j»lupalu, e hoole aku i ka manaolana j hnumia o ke Alii maluna o kuu puuwai pa- | lupalu, ka mea i ku like ole na la me ko ke | Alii mau la ; a nolaila, ua haule aku la ke | poo o ke aupuni i ka make weliweli me kona lio ma ka pali. Oia hoi, ke lana mai nei ia'u ka haumia o kana mau makana kumukuai nui i ko maua la i mareia'i; he olaio, ua loaa mua i ke Alii ka manao haumia mamua o ko maua mare ana, a nolaiia, ke mahalo nei wau i ke Akua, i ka lawe ana aku I i ke Alii i ka make weliweli ma ka pali, i I ole ai oia e hoohaumia mai ia maua. a me I kona lahui. Aka, ua makehewa ka inake ; ana okamea hewa oie (lio) me ke Alii, i mea e kaawaie aku ai maua mai ke koko ; aku o keia noho ana haumia, nolaila, he mea ! nani no maua ke kaawale aku ma ka lepo ! haumia o Beritania nei." I ka la i laha ae ai keia olelo ma na nupepa, he mea hikiwawe loa i na lima o ke aupuni ka lalau ana ia Raukesi!a, a hoopaaj ma Halepaahao, no ka mea, ua ano j kipi na olelo i hoolahaia, a no keia mea, he ; haunaeie nui ma ia mau la. Aka, iloko o kela paa ana o Raukeaait ma ; ka Halepaahao, he mea kaumaha nui no ia ; no Losinebama; ia mau la, haawi ae ia oia | i kona manawa i ka pule, a me ka hookeai, . a pule hoomau aku la oia i kela la keia la, a | haia na la elima. | I ka eono o na ia o ko Loainehama pule ■ hooinau ana ia Raukesila hoi ma kahi paa; I hiki mai la o Tariana, ka llamuku Nui ma« : ialo o ke aupuni ma ko Loainehama haie. { la Tariana i hiki aku ai ma ka hora elima

o ke kakahiakn nui, ;\ia nae o Lo^ine'.km; - . ' pu'e ana. ku 1:10 la o ua Tari.\:ia not ir.au i. Ju> o ka hale ir.a ka 'auai. & i ka pau ana a- 1 0 knna pule. kikeke aku la o Tar;.\na i ka puka. i.i inanawa. puiwa koke ao ta o Lcsnehama, aole nae o»a i wikiwiki v.\.u e w>.vr 1 ku puka. no ka :neti, elua ana mea e noo::.v> ana, o {\\ha, ho mea e ae jxiha. o ia manuwu kaii o kikeke hou no o Tariana i ka puka. noiaūa. lieie mai la o Losinehama, a ku aku ia ma ka puka maloko snai. A i mea o maopv ai ia ianei o Kaukes»la, a he mea e ae par;a. kahea aku )a keia ma ka oleh» Sepanu. "Owai mawaho?*' Aole nae he paneia m.-u. noiaila, kahea hou keia, " Owai mawah.o « A no ka hiki ole ke paneia mni, mno|*,>p.» ne !a ia Losineh:\ina he kanaka kalohe. r. ■ ka mea, aole i lohe ma ka ianei olelo aku ma ka olelo i>e|\ania. A o Tariana hoi, ia ia e ku ana mawah» , ia Losinehama hoi i ninau mai ai, ioho nku 4a oia, ua oleioia mai oia ma ka oleio S -juuia, hoi aku la o Tariana, e kii aku hc kauaka Se{\ania, e noho iawelawo ana mal.»i.. ona, a lawo mai la ia la i mea naua <• nnhelo ae ka olelo, a i waha hoi nana e W:\m niio aku ia Losineliama 110 ka manawa o u - nau houia mai ai. A liiki aku la laua mawaho o ka hal.* ;i Losinehatna e noho ana, kikeke pihoihoi aku h\, me ka oleloaku ma ka olelo Sopnnia, " 1-! ; LoMnehama ! E Losinehama !! liweiu in.u i ka puka A lohe mai la o Losinehama i keia ioo m i ka oieio Sepania, hele mai la oia me ke ka i : ole, ine ka manao o Raukesila keia 100 |{x\ne nei mawaho o ka puka, aka, he m» a iiaohao uo ia Losinehama no ka 01-- o ka ieo ine ko Kaukesila. (.iu.'e i />,;<. )