Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 27, 4 July 1863 — HE KAAO O NO KE KEIKI ALII OPIO CAMALAZAMANA, A ME KE LII WAHINE OPIO BADOURA. [ARTICLE]

HE KAAO O NO KE KEIKI ALII OPIO CAMALAZAMANA, A ME KE LII WAHINE OPIO BADOURA.

-: / untihint nnu <> .1 m'nan hoo' makaia nnu k<: y.,> h ha.'i- ri m> kanahiku, \ a pau i k? koena <■> ka ;»•» <'ua hancri me kanaha ! kumamaiu-n. lll'H 0 . KO LAUA NEI fIELE AKU LA no la o ka po o ke ao, a hiki ana laua I noi i ka poo aina o ka Moi Oaioa, a '".V piha loa iho la keia 1 ka olioli. Komo aku la laua nei iioko o ke kulanaIkauhale. Ekolu o laua nei la o ka hoomaha j ana ila ila. i Mahope iho, komo keia (Calamazamana) i ! ka aahu o ke kalej>a ; alaila, ia manawa olej lo aku la o Maza\vana ia ia, '• 0 hele e kuu ihaku a malalo 0 ka hale o ka Moi, a kahea iaku oe, 4 Owau ke kanaka ku-ka, ke kanaka |kakau, a me ke kanaka kilokilo ! Aia i hea i ka mea e makemake nei e kuka me a'u ?' A : ina i lohe inai ka Moi, e kauohaia mai auaI nei oe e hele aku imua ona, alaila, hoikeia īaku auanei oe imua o ua kaikamahiue la jana, kau mea aloha hoi : a ina ia e ike mai ;ia oe, jviu ka pupule ona, alaila, mareia olua |e ka makuakano. no kona piha i ka olioli, 110 ! ke ola ana o ke kaikamahine ana, a haawi '.mai ia oe i ka hapa o koni mokupuni, no ku |mea, ua hoopaa kela o kona kanawai ia." I O koia nei ae aku la no hoi ia i ka olelo a iMazawana, a hele aku la a hiki malnlo o ka ihale o ka Moi, u kahea aku i na olelo a MaI zawana i aoao aku ai. A i ka wa 0 na kaInaka o ke kulanakauhalu i lohe ai i ka iane» ikahea ana. hele mai la lakou nei e nana ia ianei, i kona nani a me ka maikai o ke kino, 'a olelo mai lakou la. 4k Ke noi aku nei inaikou ia oe, ma o Alahe la, mai kuko oe i ka | mare 1 ke kaikamahine a ka Moi; aka, e na|na muie oe i keia mau poo e kau nei iluna; jno ka mea, o ka poe a pau nona keia inau poo, ua pau lakou i ka pepehiia mamuli o ; keia kaikamahine, no ke kuko e lilo ia i wahine mare. M Aohe nae o ianei hoolohe aku i ka lakou olelo ; aka, kahea hou ae la no keia, papa jhou mai la no ua poe kanaka nei; a o koia jnei hoolohe ole aku, huhu roai la lakou, a ! oleio mai ia lakou, a olelo mai, " He keiki j hookano maoli oe." | i na kanaka e keakea ana ia ianei. ia wa, : j o he mai la >vabau o na kanaka, ■ olelo aku la i ke Kuhina, " E lawe mai oe i

koia iv't.iki." Alakaiia nku ia no hoi koia iinua o ka Moi, a honi ilio la i ka lop" imua oua. I ka iko ana mai o ka Moi. i.oonoho iii" la ia iauoi ina ku.ia ao io, a pau ia, p;ine mai la ka Moi. " Mai o!o!o 00 e kuu koiki, h" kiiokilo 00 ; no ka moa, ua hoohiki au. o ka 1110:1 e ike 1 kuu knikamahine. a oia oio ia ia. alaila. moku ke j>oo ia'll ; a ina h.oi e o;a i ka moa e ola o.i, o ko kane no hoi ia. Nolaila, mai manao oo i kou kanaka maikai ame kou opiopio. i mea nou e aiakai hewaia ai. Ma o Alahe, i na e ola oio ia oe, moku ia'u ko poo." Pane aku keia, '■ Ke ae aku .nei au i kau mau inoa i hooholo ai.' T ■ Alaila, kauoha ae la ka Moi i na Lunikai nawai i hoike no ianei : a jvhi ia, haawiia'ku ; la koia na ko kauwa e lawe imua o ka Lede , Bacloura. Hele aku la laua noi. a kahi o ko ; kauwa i olelo mai ai, " Mai wikiwiki oe i i kou make; ma o Alahe. aole au i ike i ko- | kahi kanaka kilokilo i wikiwiki loa i ka uiako e liko me oe." Ku iho la koia mahope 0 i ka paku 0 ka puka ; a pane aku i ke kauwa, . " Owai o na meaeiua kou makemake, o kuu lajv\au i ko alii wuhino niaanei, a o kuu iioli ana a halawai pu me ia <" Puiwa mai ia ke- < la i ka ianei 01010 ana aku pela ; i mai nae, ; " Ina e o!a ia oe maanoi. he hoike oiaio loa i ia 0 kou akamai/' Nolaila, noho iho la 0 ! Calamazamana mahope o ka paku, a kakau ;aku la koia i wahi jx lapala ponei : ' " Ke kakau aku nei au me ka puuwai i l lilo i ka manao nou, a me na lihihhi i eha, e : hookaho ana ī na ku-u koko, me ke kino 1 konoia. mahojv iho o ke kaii ioihi ana i ke • ka|xi o ka wiwi ; ke hai aku nei au ia oe no i kuu eiia i ke aloha, a ua haia ka wa o ke ka--1 li ana. E oluolu m.'.i 00 me ke aloha ; no ka ; mea, ke no'na noi kuu puuwai i ka ikaika o : ko'u a'oha." | A malalo o keia. kak-au hou iho la penei : !" O ka mareia ana me kana mea i aloha ai, ; ku mea e jxikeie ai o ka puuwai ; o ke Akua j \va?e no ka mea e o!a ai 0 ka mea nona ka imanao i kaumaha. Mai īa Camalazamana aku. ke koiki a Sha—Zamana, i ka niea hooIhaiike oleia o kona manaw#, ka oi mamua o I na wahine maikai. ka Let!e Badoura, ke kai- | kamahine a ka Moi Gaioa. E ike oe. ua hala ko*u po i ke alaia, a ua mai au 1 ke a!o--ha ; a nolaiia, ke hoouna aku nei au i kou komo, a'u i iawe ai i ko kaua po i launa ai, a e hoihoi mai oe i ko'u komo." Haawi aku la keia i ke kauwa i ua palapaia nei, a lavre aku la kela ia Lede Badoura, a ike iho la kela i kona komo; a i kona wa i heluhelu ai a ike i ke ano o na olelo o ua palapala nei, akahi no akaka iho la ia ia o Camalazamaoa kana mea ak>ha; a haalele koke iho la kona ike, no ki piha ioa i ka o!i--oli. 1 kona pohaia ana ae, hehi aku la oia me ka ikaika ioa ma ka paia o ka hale, a moku ae la ke kaulahao e paa ai kona a-i, a I hele aku la a haule iho la iluna o Cama!a-

/amana •' iioui ai. a 1110 ho manuku la 0 hanai ana i kana koiki. A mahopo ninau mai kola, '• E kuu haku, ko iko noi anoi au ia 00 i ko'u wa o ala ana, a ho mouhane paha ?" " Ae," wahi a Camalazamana. I ka iko aua mai o ke kauwa ua ola o Ba(.lnura. ia wa, holo koke aku la ia imua o ka Moi, a oielo aku, " E kuu Haku, o koia kanaka kilokiio, ke keu 0 na kilokilo a pau ; 110 ka moa, \ia ola mai noi ko kaikamahine ia ia. i kona wa e ku ana mahnj>e 0 ka puka, me ka hele ole aku i ona la." " He oiaio anei keia," wahi a ka Moi. Pane aku kei 1, " E ku ae oe e kuu Haku, a hele aku i ike oe i ka moku ana 0 ke kaulahao ame kona hele ana mai a honi i ke kanaka kilokilo." Ia manawa, ko ke alii ku ae la no hoi ia a hele aku la i kahi o kana kaikamahine ; a i ka ike ana mai o ke kaikamahine, ku ae la oia iluna a uhi i ke poo. a honi aku la ka makuakane i kana kaikamahino no ka olioli loa i ke ola ana ; a aloha niai la ia Camalazamana, a ninau mai, " Mai ka aina hea mai oe ?" Nolaila, hai aku la o Camalazamana i kona kulana. me ka hai aku o kona inakuakane ka Moi Sha—Zamana ; a hai aku i ka moolelo mai ki mua aka hope, me ko laua launa ana me ka L»do B.\doura, ame kona lawe ana i ke komo. Nana mai 1 1 ka Moi. a i mai, •• E pono e jv.iia ko o'.ua moolelo iloko o ka huke. i mea e heluheluia'ku ai mahopeoolua. la manawa, kauoiia kokeia'ku la na Lunakanawai a me na hoike. e hana i ka palapaia rnare 110 Badoura, ame Camalazamana, a e hoonaniia ke kulanakauhale i ehiku la." Hanaia iho la keia mau mea a pau, a mahalo aku la na makaainana i ke Akua, no kona haawi ana mai i ke aloha i ka L«de B?.Joura i kekahi keiki kanaka inaikai loa a na Moi. Ia manawa, hanaia iho la ka ahaaina, a i hele aku la na mea a pau e makemake ana ;e hele aku ; a hookahi mahina o ka ai ana. I Mahope iho oia mau mea, manao ae ia o Camalazamana 1 ka makuakane ona. a moe- ; uhane iho la, a lohe aku la ia i ka olelo ana i mai a kona maku&knne, " £ kuu keiki, peia ; ka oe e hana mai ai ia*u 1" O kona ala ae ; la no ia a hai aku i kana wahine i ua moe nei ; a hele aku la laua nei e hai i ka makuakane, a noi aku «» hele laua e ike i ko ianei makuakane, a ae mai la keia ia Camalazamaoa; aka, noi aku o Badoura, aole e hiki īa ia ke noho kaawale mai ke kane mai. Nolaih, ae mai la ka makuakane e hele pa ; laua ; ae mai nae ia e noho o Badoura me i Camalazamana i hookahī makahiki, alaila, help aku e ike ia ia (kona makuakane) i hoo»

kahi makahiki. A hoolako m.ii la ka Moi ■ no ko !au;.i 1101 ho'io ana, i k;i Lm> nmo na j Kamolo. a i mam'lo r.o ko kaikamahino ; 1 1 na moa no a pau no ko laua holo ana ; a pau ] ia, heie mai la hikou a ko laua nei wahi o i ka holo loa ana mai, hoi hou aku la ka 111:1* kuakane i hojn\ | l'ola ko lakou nei hele ana, i ka po aine \ ke ao, a hala hookahi inahina, lele lakou ; ilalo e hoomaha ai ; kukulu na hale lole, ai, ; inu, a jviu ka hoomaha ana. Ikawa o Ba- j doura i hiamoe ai. koino aku la o Camalaza-! mana, o hiamoo ana kela, ike aku la oia he ! jwhaku ulaula ua nikiia ma ka liu-a o ka 1- - \ le wawae o ka waliine, uana iho la keia a i j iho la, " Ina keia pohaku, nole he mea mi- j namina nana, ina aoie ia e malama, 0 lilo ! auanei ia i ka mea e; he mea oha la keia j ana ? A heaha la ka mea e hemoai oia mea ?'' j Kona hopu iiio la no ia a lawe iwaho e nana ' ai : a ia ia e nana ana, mai kahi e no ka manu a kiko ana i ua jx>haku nei. n ka lilo aku i la no ia ; lele nku la 110 nae ua manu nei, a j kau koke mai la no. j ' N'o ka maka'u o Camalazamana o nalowa- ; le ua pohaku nei, nolaiia, hahai aku la oia i ; ka manu. aka. holo aku !a ua manu nei e li-. ke me ko Camalazamana mama ; iluna ilalo : o kahawai, a hiki wa'e i ka napoo ana o ka la ; alaila, lele ae la ua manu nei iluna o ka ! ' laau o miK ai, a ku aku ia keia malalo me | ke akaka ole o knna niea e hana ai, no ka mea, ua heio keia a nawn'iwali i ka luhiame j ka jvj)olei. Manao iho ia koia e hoi hou i j ; hoj>e. aka. ua nalowale ia ia kahi ana i heie ; mai ai. a no ka uhi ana mai o ka po, nolaila,! moe iho la keia malalo o ka laau a ka manu ! ; e kau ana ; a i kona aia ana ae i kakahiaka, j ' uahalae aku ka manu. 0 ko ianei hele j aku ia 110 ia mahope ; a lele malie aku la no j ua manu nei 0 like me ka mama o ka īanei j • hele ana, nolaiia. 1 iho la keia, " He mea i j kupenaha maoii keia manu, i nehinei, ua le-! le keia manu e like me ka mama o ka'u ho- j lo ana, a i keiu !a hoi. ike mai Ia kela ua ; i luhi au, aole e hiki ke holo, nolaila, lele uo ; kela e iike me ka maina o ka'u hele ana. \ j He oiaio, he mea kupanaha maoli keia ; aka, e alualu ana no au i keia manu, a malie o; hiki aku i kahi e pakeīe ai o ko'u ola, & i j kahi j»ha o'u e make ai." 1 O kona hoomau aku la no hoi ia i ke alu- j alu ana i ua manu nei a hala na la he umi, j o ki lau naheleheie ka ianei ai, a hoea ana ; . laua nei he kulanakauhale, a lele aku la ua ; manu nei a. nalowaie iloko o ke kulaoak*u- ; hale. Oko ianei blau wale aku ia no ia a hiki ma kapa o ka muliwai, alaila, noho iho la oia maiaita, e kuka ai, i kona noho mua ana he oluolu, a i keia wa, ua kaawale mai joia mai kona aina ame kona mau makamaka

i; . r.\-- V';\ . : I '.: n - ">~ k;t polo'.oi. I Uoua • a M ( • t > t k'-: •. n k'T.i-' 1 i-' >'' %•» k .:!:•• <k :•:'.» • ■ . sr.«* ko ak '\v* i» ; • «"> >..:.i •• K . '»■ m. n h:si ken 5 kah» o L«- ! » r;: ■»n:i..k \ \ r 'o\- ?n \\ \\ ua k"t;. \ >. • '• » <v-v.i \i. •• K !;vo'Uinīit 'm" A> iv r ' p • a-\o ti. \ n..ii u:.u <* k»*i i k.''.- I :.' • '>.1 ; t:>! ' A kono aWi ! \ kv;n a Uli) "1 ' iHkn n«M. " ll' k;\ t> k < • keii \v:i|«i V A Li M' k '.:•. tk \ ni.n. " K ik«• |V\ ,1 k:t:i '. k;j «> k: p.v- ki:;>nr..ii n ; a k«» k..i aku i:-'t :ui n o 'i Al.lh'*. |H !if.l kou hiki :\\\ l <:>•»! i.i:,- • H.ti tk: 1 'll i\y\ l.«ti kl'll, n {H'U' !'.!•. • I', iKi' <»•* o .s.;:i *>■<*'. o k t n':)i > : : > i I ir."ū :u>.»i ;tk-.: . • » k.. aa»'i ;\kit n h;ki ihiln. < !n «:»..»!• .. ' k-.' kai. a h«>-.»k.:!,i h«.>i inak.i.hiki :n i k.i n i!io !.i k"« - i t. oka ni ,, a p«':j■■> :**i-s • :::t m ka m il.i.ii jn»' ua kanaka uo;. .; •• :::tp\!;a o ka S vjn, oia k'H;:\ uku. v .Mna!ioi. w.iiio kakou i k«* k:un:iil." .• :io Un huii nn:i o C.itn iUzan:ana i k:\ i: .imih i lawi* k t pt>!jaku mai ka piko •>«' ■ LovL' I>;»!« ::n\. a o kamailio k.ik«.u t." * Lr<lo l>.tii«>ura ) ka waliii:»- hui. o ka Le<io lV\Jo':r.i. « . : .:«• l i oia inai ka iwnim** nna, a tu:i;ut :<ku ' ; :;■> k« k.ii»«' : nka. auU* ia i Uuia. ia wa h:th:\ iho la <»i'\ i ka uipuu o k \ !<>!•• w iu v ; t ikt* ih«) ia oia ua lilo ; nolaihi. <>i« ':o i - «>i.\ i'««kn ona, "* Aia la i hoa kuu n«» i 'i •! t : l'a wi-ho pah:: i;» i ka pohaku u:.- kon t ? i<.!o i ka mea huua o ia m*a ; »m.i aku i i | ia i hoa kona wnhi o ka liok' aua ! K 1»«? ;ka koia pohaku amo ka hora i loaa mi: J koia jx>ino !" Noonoo iho ljj oia i kn n,- a j iio o hnna ai. a 01010 īho. •• li a wau «• ! aku i ko kumu o ka. nalowale nna o ku.. k no, lianainoi:» mai nu ; nolaiia, o ko'n i tuaal»:!\ waie no ka pouo." 0 kona komo iho la no ia » kokalii i: !o!o o ko kano, a hoonoiio aku la i ko k i . - : mahino kauwa iioko o ka manolo ; :i p ;•• j mai la oia iwaho. a kahea aku la u !iv.. rnai ka lio, a kau ae la oia iiuun. A p.ui • la keia, hole aku la lakou m:i, in<' k<> nn ike oieia mai, no k » nien. ua liko loa k<» i • auo me ko k<- kano. O ko lakou n< i !:• >tku |v no ia o ka jk> aine ke ao, a hi ki ; \ lakou uei iie kuianakauliale e pili ana i 1. k'ū ; ilaiia ko iakou wnhi o ka hoom.iha t:> Ninau aku la keia i ka inoa o la kuiarnvrihale, a hmia mai ii, " O ke kuiauakauh keia o Ki)oui, n <> ka inoa o kolaiia M.y:. Amanosa, o ka inoa o kana kaikamah ■« . Haiakalanifasa." 1 ka nianawa o Batlourn ma i kukul'i t i kona mau haie loie, hoouna mai la kn M. Amanosa, i keia inea c nnnao ia n- : i. Moi karv\ i ke kumu o kona noho a/in r:;waho o ke kulanakauhale. I ka hiki :r t mai oka aieie, haiia aku la ia ia, h» 1 k , :.»i keia na ka Moi. a ua ialau ko iakou ;,• • ana mai; a e h'*!e nna lakou i na mok-:; 0 Hah'.iana. knhi hoi o ka Moi Sha—Z '. : ina. No'uiia, ltoi aku la ka alele a ha: :■ ■. « ka Moi i ka nuhou ; a i ka iohe ana r.k . ka Moi, hele iaaj Ja oiu m« na aiii o kona aina e hniawai me ka ma'ihini. i ka !. > > ana mai o ka Moi, hele wawae aku ia «> I' doura, a leie iho ia ihio ka Moi A i.i!""" •, < aioha iiw la la«a. AlaiU, lawria aku !t k - ia iloko o ke kaianakauhale, a hoie !<>\ ?k.; la a komo iloko okn Haleaiii, a ilaiia k' t wahi i noho ai a haia ekolu !a. Mohop»; iho, komo «e la o Oadoura IhA--ka hale auau, a hoike ae la oia i kona r;r. j*aj>alina, e tike me ka mahina piha ; n«>! ■ ia, o na mea a pau i ike ta ia. ua ilihia i k na nani. Noiaila, hele rnai la ka Moi Am • nasa a oielo mai, " E ike oe, e kuu k< i . . he kanaka elemakuie loa au ; a iloko o k > ; ola ana, aoie ou i hoonaniia mai i ke k>'-.. kane. aka, he kaikamahine nae ka'u e li> • me oe ka nani. I keia wa, aoie e hiki t;.t ke hana ina oihana akm Moi; nolaih, ai • anei oe e ae e noho i ko'u aina ? Ina w e a , abila, roareoe i kuu kaihamahine. a haa .vi aku au ia oe i ko'u aupuni." A no keia mea, kulou ibo la ka LeUe [> • ,doura, a kahe iho la ka bon o kona lae no k\ hiiahiia; oieio iho la nae ia iloko ona, " H--|aha la ka mea pono ke hana, no ka mea, h" [ «ahioe au ? Ina wau e hoole i kona mako. leoake, a hele aku hoi au, kena ae paha ke'a 1 kooa poe koa mahope o'u, a pepehiia iho 1 \ au; a īna hoi au eae aku, mahope aku au o hoohilahilaia'i. No ka mea, ua nalowalo t aku o Camala2amana ka'u mea aioha.a ao e I no hoi au i £ke ika mea i ioohia ia ia, aeie i no hoi au i ike i ko'u mea e pakele ai; a ia no paha o kuu ae aku i ka makemake o ka

.Mo;. a noho iūe ia a hik. i ka wa & A«iua r ko n.ai ai i ka'u mfa •• nana āku ai, M Ea Ja kana poo aae aku ia ika Moi ; nohiia, pihn !c«a iho la ka Moi i ka olioh, a . kauoha kokn akii !a oii i iia kaukaualii e h'K-laha kokf'ia aku ka hooliloia'na o Ba- : . :n i Moi. I i.•«. .va i hoohioia i kn Le*ie Badoura i M') n'" r,;i h' okani a.'ia oka pahu, e hai an i t H i inki ana mai o ka wa olioli, e hoo!iia k:i:i hiuana ka M oi A manosa Ike kaikainahii!»' anU no ka m-trn ana ; he mau la maho;*r iho. aku ia ka L"de Badouni iniua oka Lede Haiakaianifasa. Ua like i i.i i ;ne na oahma piln, e pi!i like ana, a } oie n. a me he mau ia ala i hoea iike imi ; a mohope iho o ke paniia'na mai o ka puka. u kuuia ihs» la ka paku, noho iho la ka L'd" Badnuni me ka Haiaka!nnifa?a, »• h-y);!nir\o atra no Cainaia/amana kana mea i : a 110 ka nui loa o kona aloha, hooha. Siii»i !nai ia oia i koiia waiinaka. A maho-' iii". i.nho iho la oia rria ka aoao o ka Le- • !■: iiat.tkaSauifii. v a, a honi aku, a ku ino ae S i ; ; ■ i• 11, a pa!♦» aku la ike Akua, a hiki wa- !•' ī ka wa i hiamoe ai ka Lede iiaiak<ilanifa •a. aiaiia, kau aku ia keia iluua o ka tnoe,: ,i ii■ i!i aku ia ke alo ma kahi e. I k'- kakahiaka ana ae, hele inai la ka Moi • :i:■ i«• S;ana wiihine, ».> ninau i k«* kaikamahine tin k-j iaua inoe ana ia po; no'.aila, hai aku ! v (iia i ka m»»a i hanaia mawaena o !aua ia }•<•. () Kuini Badoura, ua liai;i inua aku la, a c noiio ana iiuna o ka nolio alii ; hele aku Ia ua 111• a a }«.iu e hoonani ia ia, at> pu- ]>• i k«' Akua no ka liooloihi ana i kona noho Moi ana ; no k i nioa, e inanao ana no lakou h»' Kaii'■ manli keia. Ilaila no kona wahi o ka noho ana a po ka la.nlaila, hoi aku !a oia iioko o ka nimi i hoomakaukauia nona, loaa i:i ii ka li''d;' i'l:iiaknlauifasa ia ia e noho ana ilaila ; nolio aku la no lioi keia ina ka aoao, a honi aku la, alaila, pule hou no keia a liiki i ko iala wa i hiamoe ai,a moe aku la no hoi keia huli ke alo rna kahi e. Kakahiaka ae la no, hele no keiii a noho īhina o ka. noho alii ; i:i wa, hele hou mai !a no ka Moi, c ninau i kaua kaikamahine ; a olelo aku la i no hoi keia i ka inea i hanaia e like me mamua. Pane mai la ka makuakane, u E kuu ' kaikamahine, e hoomanawanui oe i keia po j hookahi, a ina kela e liana pono ole mai ia! o<\ ahiila kakou ike i ke ala e hana aku ai ;i alaila, hoopau aku au i kona mana a hooku-' k»- aku mai leo kakou :iina aku nei." I .'h>!e i fx;u.)