Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 10, 5 March 1864 — No ke ao ana o na makua Hawaii i KA LAKOU MAU KEIKI. [ARTICLE]

No ke ao ana o na makua Hawaii i KA LAKOU MAU KEIKI.

Na kela makua keia makua e ao i kana j keiki. Ekolu mau mea nui ana makua ei ao ai i ka lakou inau keiki. 1. O ka hoopunipuni. 2. O ka hana hewa. 3. O ke po aku i na hana pono. Na na makua Hawaii no i ao aku i ka lakou mau )<eiki e hoopunipuni. Penei ka hana ana 4na makua : A hiki ika wa hanau, malama laua i lee keiki, a hala kekahi | mau mahina, ikaika iki ae ke keiki, hele ka makuahine i kahakai, a malaina ka makuakane i ke keiki, a loihi ka hele ana o ka makuahine, a uwe aela ke keiki, a hoonana ka •makuakane ; aka, aole noho malie iki, hii ka makuakane i ke keiki, ku iluna, a kahea iho ka makuakane, ine ka olelo iho penei: " aia —aia—ko makuahine i koleale—a, aia—aia —ko makuahine i koleale—a." Aka, aole nae he pau iki oka uwe ana oke keiki; ia wa, hai īho ka makua i ka olelo ku i ka hoopunipuni, penei: " Mai uwe oe, o haalele ia oe e a'u, a huli au i keiki hou na'u."

A hoi mai ka makuahine, e uwe ana no ke keiki, hanai i ka waiu, a pau ka uwe; a pela i malamaia'i ke keiki a nui wale. A hele ke keiki. kahea aku ka makua maliope, *• a pau—a pau ike akua," a makau ke keiki, holo kiki mai me ka uwe. I kekahi wa aku, hele hou no ke keiki, a mu-ki aku ka makua mahope, aole lohe.mai 0 ke keiki, a kahea hou aku no ka makua, " ei aku ke akua huluhulu," a lohe ke keiki ia leo, holo kiki me ka uw«, i ka makau i ka ua mea he hoopunipuni o ka makua. Eia hou kahi hana hoopunipuni e ao ai, a ike ka makua i ka moo e holo ana, olelo i ke keiki, " a pau ika mo—o, a pau ika peelu—a, a pau i ke kanaka mako—le, a pau 1 ka pupu—le, a pau i ka luahine aikana— ka, a pau i ka pua—a." A ina e uwe ia mai keka'hi mea make ma kahi e, he malihini, a he kamaaina paha, olelo ka makua, " mai hele oe, o pau oe i ka mea e uwe ia mai la." 1 ka wa i hiki mai ai o ka bipi i Hawaii nei, olelo na makua i na keiki, " a pau i ka bi—pi." A hiki mai. na haole i Hawaii nei, 0 ka hana iho la no ia a na makua o ka hoopunipuni, a ke noho nei no kekahi poe keiki makau i ka haole. Eia no kekahi hana hoopunipuni a na makua i ikeia e na keiki, ina he kalaiwaa ka hana a ka makua, hele no ia ma kahi loihi, ma kahi i ike ole ia'i kana hoopunipuni, a hoopunipuni aku i kona makamaka, "aiako waa i ka hale kahi i kau ai, ua paa, he waa nui, aole wahi kina." A lohe ka makamaka i keia leo, komo ka olioli i ka makamaka, a haawi mai ka makamaka i puaa, he upena, kapa, lole, a dala no hoi, a hoi puolo aku la ka mea hoopunipuni. A kauoha aku la ua kanaka hoopunipuni nei, " mai wikiwiki ae oe, e hoi au a Lahaina, noho au a ola ka mai o kuu keiki, alaila, hoi loa aku au." A holo ka olelo hoapunipuni pela, hoi loa ua kanaka nei a hiki i kona wahi, huipu me ka wahine, a me ka laua keiki, a hoike aku 1 na waiwai, olioli ka wahine a me ka laua keiki. Ama ia hope iho, oka hoomakaukau iho la no ia e pii i kalaiwaa, a loaa ka waa, kau-o a hiki i ka hale ; o ka hiki e mai la no ia o ka mea nona ka waiwai, a wikiwiki ua kanaka hoopunipuni nei e olelo aku i ka mea nona ka waiwai, " hiki mai nei au i ka hale nei, ua haawiia ka waa e ka wahine a kaua, ua lilo, a huhu au i ka lilo ana ; holaila, pii koke aku nei au i kalaiwaa, a ua loaa ka waa, aole emo paa." Ua ike no na keiki i keia hana hoopunipuni a na makua, ake hoopunipum nei na keiki; no ka mea, na ka makua i ao aku ia lakou. I He nui loa na hana hoopunipuni ana maku* ina keiki, ma kela ano keia ano. He elua mau keiki na kekahi mau makua, he mau keikikane no laua, a ninau aku ke kaikuaana i ka makuakane, " pehea la au e hana'i i puni ai kuu kaikuaana ia'u," hai aku la ka mnkuakane i ke keiki, "e kii oe a ka luau wahi, pulehu a moa, alaila, kahea aku i ko kaikuaana e hele mai e ai, a i ninau mai ko kaikuaana, hai aku oe, o ka'u puaano keia; a ina i olelo mai ko kaikuaana e kalua i kana puaa, e ae akuoe, i ai puaa kakou." A pau ka puaa i ke kalua, alaila, hele aku la ke keiki a hai aku i ka makuakane, ae mai ka makuakane, " ua puni oe i ko kaikaina." A lohe ke keiki ia mea, uwe ke keiki i ka make ana o kana puaa. ika hoopumpuni ia e ke kaikaina.

No ia inea, ninau aku ke keiki i ka makuakane, "pehea la au e hana aku ai i puni ai kuu kaikuaana ia'u ?" Alaila, aoaoaku la ka makuakane, w e hele «e a ko moo uala, wili oe i ka lau mai keia kaika a kela kai* ka. M A ina e hele mai ko kaikuaana a ninau mai, hai aku oe, " ua pau ka'u moo uala i kauhuki, a oia ka mea e maikai ai," a hele aku la ke kaikuaana a kana moo uala, huhuki a pau loa, a nana aku ua maloo, hele a ka moo uala a ke kaikaina, nana aole maloo, hele ua keiki nei a i ka makuakane hai aku, " ua maloo ka'u moo uala." hai makualiane, "puni aku la hoi oe i ko kaikaina," a uwe aela no ke keiki, ma keia hana' hoopunipuni ana makua ina keiki. A no ia hana lapuwale no a na makua i na keiki, ua hana no na keiki e like me ia.

He kino palupalu a me ka manao palupa* j lu ko na keiki, he hiki wawe loa i ka huli mamuli o ke ao ana a na makua. Ua kauoha ia ka keiki e hoolohe i kona makuakane, ka mea nana mai ia, mai hoowahawaha i kona makuahine ; Solomona 23 : 22. Aole nae i kauoha ia na makua e ao aku i na keiki ma kn hoopunipuni; aka, ma ka | pono e ao aku ai. I mai o Paulo. " E na! keiki, e hoolhhe oukou i ko oukou mau makua i na mea a pau, oia ka pono." Kolos. 3 : 1 20. " E na keiki, e hoolohe i ko oukeu mau makua no ka Haku, no ka inea, oia ka pono." Epeso 6 : I—3. E na makua, ua lohe oukou, uole i pono ka oukou ao ana i ka oukou mau keiki e hoopunipuni. Eia ke kauoha ia oukou, e na makua mai hoonaukiuki aku i na keiki a oukou ; aka, e alakai ia lakou ma ka hoopono a me ka hoonaauao aku i ka Haku, Epeso 6: 4. Ina e ao pono aku oukou i ka oukou mau keiki, a hoolohe mai lakou ; alaila, e hoohauoli nui ia oukou. Sotomona 10: 1. Alaila, e hoonui ia ko oukou mau la ame na la o ka oukou mau kainalii, a e loaa ia oukou ka mahalo ia, Kanawailua 11 : 21. E ao akn i ka oukou mau keiki, i ko lakou wa opiopio, a elemakule lakou, aole lakou e huli ne mai ka hoopunipuni ae, no ka mea, ua paakiki ko lakou naau i ka hoopunipuni, Soloir.ona 22 : 6. Ua haawi mai ke Akua i na keiki i waiwai no oukou, ua kauoha mai ke Akua ia oukou e malama pono ia lakou. Alua. " O ke ao maoli ana aku o na makua Hawaii i ka lakou mau keiki e hana hewa." Na ka makuahine e ao i ke kaikamahine, i ke ano o ka hana hewa, me ka olelo 1 aku, a ike oe i keia hana ; alaila,aloha ia oe e kau kane, aole ia e lilo aku ia hai, ua paa ia ia oe, pela no hoi ka keiki kane e ao ia ai, a ike mua na keiki i ke alanui o ka hana hewa, a o ka makaukau no ia e hana hewa. Ua haawi e no na makua i ka wa uuku o ke keiki, aia kau wahine o ke kaikamahine a mea, o kou hoa ia e kohu ai, i na kaikamahine pela no na makua e haawi ai, eia kahi, moe pu no ke keiki me na makua i ke kepa hookahi, hana na makua i ka laua hana alalea, o ka ike mai la no ia o ke keiki. o ka hana no ia o ke keiki i ka hewa, e like me kona ike mai na makua mai, pela no ke kaikamanine, ike no ia mai na makua mai. Ua lilo na keiki i mau haumana na na makua ma ka hana hewa, a nui ke keiki, o ka hana no ia i ka hewa, a kaulana ka hana hewa o ke keiki, ao aku ka makua aole he mea a hoolohe ia mai, ua ono ka hewa i ke keiki, a mahope mihi ka makua i kona poho i ka hana hewa o ke keiki. Hoi hou mai ke keiki e hooluhi i na makua, e hoopoho waiwai o na makua, olelo aku na makua, he oi oe a ke keiki hana hewa, wikiwiki e hoahewa aku i ka welau, aole hoahewa mua ia laua iho, i ke kumu o ka hana hewa i loaa ai, a hauie ke keiki i ka moekolohe, aihue, hoopunipuni, &c Stc. Na na makua e hana mua i ka hewa aihue, aihue no na keiki, na na ma&ua e hana i ka hewa hookamaleama, a ike na keiki, hookamakama no, na na makua e hana i ka hewa inu i na mea ona, ona rama,ona pu, oi>a uala, ona ki, ona awa, ona paka, ona papipl, a me ka ona ipuhaole. E na makua, aole anei o oukou i ka oukou mau keiki, i ko oukou hoolei ana ia lakou iioko o ka hewa ? A ke hana hewa nei lakou, a hoi hou mai ka lakou hana hewa ia oukou, a iee hooluhiia mai nei oukou e ka lakou hana a oukou i ao aku ai. E na makua, ina aia ka oukou mau keiki i Lahaina, a i Honolulu paha, e kii aku ia lakou, e kaili mai ia lakou mailoko romi o ia mau lua pa-u o ka hewa, a me ka make, A

na oukou no e hoopakele ae i ko lakou luau uhane, a me ko lakou mau kiuo mai ka bm> ke mai, a « alakai aku oukou ia lakou iba ka hoonaauae ameki ho«pom> a ka Haku ; pela mai o Pau)o. Epeeo 6:4. Aole o na kino wale no ka oukou i koelei iloko o ka hewa, o ka mea nui, o ka make ana oko lakou tnau uhane. Ke aloha uui mai nei o lesu Kristo i ko lakou mau uhane. a ke makemake nei Oia e hoopakeie »eiln lakou mau uhane, oiai eia bt wa pooo « p*. pa ikaika aku ai oukou i ka hana a k* ka< , neka kahiko. Na na makaa no i hana i ka huk a ike na keiki, a ke"hula nei no na keiki e like me ko lakou ike mai na makua inai, a hookahi no ka hauie pn ana o na keiki me na makua iloko o ka aowaha hookahi. Na na raak*a no i ao aku i m keiki e noho wale, aole pono e hana, ak a pou b ua ola, aiaila, aole maua i ike akia i k*<t na una, wahi ana makua. Ma Iwk ao ana a na makua i na keiki, he aao heopuiiahek paha ia i na keiki, o lepo na lima, « «ih na maka ike ahi. Kupanaha ! nka Immhi hewa I» e ao aku ai na makua, a ik» na ho» iki, hoopoho i k& waiwai o ni makoa, a hooluhi makehewa ike kino; kaiaoa e papa aku aU me ke ao aku, alaila poloiai. Kainoa o ka mahiai ka hana »ao aku ai, ka ho-a-imu, ka lawaUa, k« kukuiu | hale, n pela aku. Na na makua oo i h*t»« i

ka hewa (koloholooieio, ike aa Ikeiki, & k» na like pu nei ao me na oiakua, ua pa» U« na hana ino a na makua i ka ikeui • rm k«K iki, a ke hana like pu nei no pek. Akolu. 44 Oke ao ana eaa wilm» i«a keiki ina hana pono. M Uimmm mākmi i na keiki i na kaua pona» tt» a»w «a kaika> inahine ma na haaa a k» ma I» ukna moeaa. kttire kapa t k»p»kp»k. am* ka hooluu; a i keia wa liou, ua ik» i ka muhumu lole, holoi iole, akaa k»W, * pek aku ; maikai uuieli ia maa Immm. Ina hoi he keikikaae, i«a « ku« kuiu hale, lawai a» kabt«MA j m i k»m wa hou, aoia i ka aaauao a hinnaahiia i Kumukula, KakaiMklo» Lu»tk»atwai, U* na Auhau, Kakukuia, Low» hma a pvik aku; ake noho lako aei W»lrmk. ina na hana maikai i baa ia kkoo. He nui enaoli ka pomaikai o aa keiki ia mau hana i aoia'i, a ua iakou e noho nei. O kekahi p«» keiki i aoia e na makua ma kaia mau pr, ua hele no iakou i ka attw*aa m» ūi wa*ū aku ia wahi aku, e hoopili «ale ana ka aaa me hai, ua hoaiele i oa a ua hoi i ka hana hewa, k» aoho wniiahi k me lea wahine e; a ioa he latktnKk)M, ke noho manuahi ia me ke kane e. Ua pili no ia iakm ka manao akahi a mm ka manao alua r aia kkou ke nuho k 0 ka hai hana, hoopiii wak ka a»fc* ana, aia no kkou a pau u ikka o ke»•*«»» awa oka hewa, ame ka make." A aak mm hoi i hele poao na keiki ma ka me» i *ata e na makua; no ka mea, ua iiihlimmmkn k» ao na keiki ma ka haaa hewa, wm ka kaaa «m a na makua i ao ai, a iaa aok i ao oeumi ia na keiki ma ka hoopnaipiM» a oa* ka hewa, hookahi k aaea e ao mii ai a aa «m--kua i ka kkou nuu» keiki, aaa ka pow» aki» k hoolohe. Ke ike oei oukou i na keiki a aa Mmmn • noho nei mai Hawau o Keawe a Kmū o Mano, ua h<M>tob» na keiki i k» kki -»i makua, haaitaa na keiki oMtkk aat maliua. mai ko kkou wa liilii a i h» kkw* mmnawa uunui. Na ka makuahiae ke ao a«i aaa i «a ke«» ki, mai ka wa nuku » »»i ank. £ akn oukeu e na makua Hawmii »»a haole, e iiio kleou i knm» fc»a» m eofaea.» ina pek oukou e haa» »i i k» mmm keiki. En» makta»kaae H»waii. e a»»» p| ae no hoi kakou i k» na kaol» mm mm 1k» kkoa ia»u keiki, a e iik>»» ksi kIMM i kumu han» n» kakoo. ioa pak e W«*% ai. akik, aok paiM» twib kahao kki 0 ka Baibak hoMeoa, «a pft» i m papa, aok pono k» h»aa fewa. pak »o k> Kumukan»wai o k» »ma, wa i k»ika k» i k papa« aok pono k» h»a» keww. JTMa«, JM. »> & ®**A*S*BL J!Ui(aea Kinu—da a»ka aa ka k 13 o Oekeinaha iho i*ev k»k»lu fcuAk*!n&jfe» loa, iw a oi ae n» d ae»ko&»inott. U» ike ak :kn nalhi npimi an» a Kakaiopeo, »»» ik» p» »« ei» k i<eKo. Kddk» ao koi kei» S. P. R. Aikaae, i h»i o»i i k*k «mmu