Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 43, 22 October 1864 — Page 1

Page PDF (1.52 MB)

This text was transcribed by:  Kanani Mark
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE  III.  HELU 43.  HONOLULU, OKATOBA 22, 1864, NA HELU A PAU 152.

 

KA NUPEPA KUOKOA.

HOOKUPA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00

No na makahiki,

ME KA HOOKAA MUA MAI.

__________

 

            NA OLELO HOOLAHA--aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00.  E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia mai ana e pai.

            KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela’ku.

            KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia e hookomo mai no ma ka leta, a hoouna mai i ka Luna Pai.

            O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua.  E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.

 

KA “NUPEPA KUOKOA.”

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY,

$2.00 per annum……in advance.

 

            ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice for $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

            KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. A line.  PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.

            ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID.  No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for.  This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.

            H. M. WHITNEY.

            Publisher.

Volume I and II of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have them exchanged for bound volumes, by paying $2.00 each.

 

KA MOOLELO

        --NO--

KEPAKAILIULA.

      HELU 1.

       ______

 

MA KEIA MOOOLELO, UA OLELO nui ia ma Kaaekea i Waipio kahi i hanau ai, a malalo hoi o Waipio kahi i hanaiia’i.  Aole pela ka oiaio o keio Mooolelo.  Eia ka oiaio, ua hanauia o Kepakailiula ma Mokuola i Hilo—Waiakea, a mahope, ua lawe malu ia’ku oia e na kaikunane o kona makuahine, a ua hanai ia mauka o Kaunuamoa i Hilo-uka, a malaila oia i noho ai a nui, a hiki wale i kona wa i ho-ao ai me kana wahine, oia hoi ke kaua ana me Kaikipaananea ke’Lii koa o Maui.  A he wahi makaikai nui ia o Kaunuamoa e na malihini, a e ike pu mai kakou i ka hana a keia Alii, a me kona koa, a me kona ku ana i ka Moku.

 

            MOKUNA 1.

           

            O Kaunuanuamoa ka makuakane, o Hina ka makuahine, hanau mai na laua o Kiinoho, a me Kiihele, he mau keikikane wale no keia.  A mahope, hanau mai he kaikamahine, oia hoi o Hinaaikamalama, a i ka noho ana o ua mau keiki nei ekolu malalo iho o ka malu o ko lakou mau makua, o keia po keiki, he poe ui loa lakou, a he nani hoi ke nana’ku.  I ko lakou nei noho ana, a make ka makuakane, a me ka makuahine, koe iho la o lokou nei wale no e noho ana i ke ao, aole makua.

            A hiki i kekahi la, oia hoi ka po o Malani a ao ae, alaila makaukau lakou e paine, a hoi aku la na kaikunane imua e ai ai, a o ke kaikuahine hoi, paina no hoi oia i hope maloko o kona hale, oiai oia hookahi wale no malaila.  Aia hoi, i na kaikukane imua e ai ana, kahea’ku la ko laua kaikuahine, “e laua la e!”  Alaila i mai la na kaikunane, “eia no maua ke ai nei,”  “Ae” wahi a ko laua kaikuahine, ai no hoi laua la imua, ai no hoi keia i hope.  Aole nae i maona o Hinaaikamalama, popoi e iho la no ia i ke poi o kana umeke, a mahope, kahea’ku la oia i kona mau kaikunane ma ke ano ninau.

            Eia no ua mau ninau la.  “Auhea olua” wahi a ke kaikuahine, “eia no maua” wahi a na kaikunane, “Ae, e ninau ana au ia olua.  Eia ka ninau mua ia oe e Kiinoho, wahi a Hinaaikamalama,” “ae, ninau mai no” wahi a Kiinoho, alaila, “I aku la ko laua kaikuahine, ae, i ka wa e ola ana na makua o kakou, o keaha kau puni i hai ai ia laua?”  alaila, pane mai koke mai la no hoi keia kaikunane, “ka! o ka’u puni no hoi paha i hai ai i na makua o kakou ea, o ka noho no hoi paha e like pu no hoi me ko laua kappa ana i ko’u inoa o Kiinoho, pela no  hoi au e noho ai?  He wahi mea aunei la a lohe ia na kakou ma uka, ma kai, ma-o, maanei, aole au e kii.”

            A lohe ke kaikuahine i ka manao kupanaha o keia kaikunane, pau kona ninau ana ia ia.  Alaila, hoomaka oia e ninau aku ia Kiihele, “Ae, ke ninau aku nei au ia oe.  I ka wa e ola ana na makua o kakou, o keaha kau puni i hai ai ia laua?”  Alaila pane mai la no hoi keia kaikunane apiki no hoi, “O ka’u puni no hoi i hoike ai ia laua ea? o ka hele, e like pu no hoi me ko laua kapa ana i ko’u inoa o Kiihele, pela no hoi au e hana ai, he hele ka’u puni i lohe oe.”

            No ka mea, ina he wahi mea na kakou la mauka, kii au, makai hoi, kii au, ma-o hoi kii au, maanei hoi kii au, o ka’u puni ia la wahi a Kiihele.”  Alaila, ku mai la ko laua kaikuahine Alii, a wanana mai la imua o laua, me ka olelo mai penei:  “Ae, ua ninau aku nei au ia olua e o’u mau Haku, no ka olua puni i hai ai i na makua o kakou, aka hoi, ua hai pakahi mai nei olua, nolaila, eia ko’u manao e hai aku i kahi, a me kekahi o olua, o oe e Kiinoho, he puni maikai no hoi kau he noho, o ka anee wale iho la no paha auanei iloko o ka hale la, aole au loaa hele, aole loaa hana, nolaila, he puni maikai loa kau, he puni loaa io noia.”

            A pau ka ninau ana ia Kiinoho, a me kona hoakaka ana.  Alaila, hoomaka kona hai ana ia

 Kiihele penei:  “Ae, ua lohe ae nei au i ka ia la pono, a me kana puni.  A o oe hoi e kuu kaikunane Haku ke Alii o ka aina nei, ke hai aku nei au ia oe, o kau puni o ka hele, e aho ia mamua o ka puni o ko kaua hanau mua, oiai ma ka puni hele ea! He puni loaa no ia, na ka hele wale no ka loaa, aole loaa a ka noho, nolaila, ua mahalo au i kau puni, a ua maikai no hoi.”

            Alaila, hoopau ae la o Hinaaikamalama i kana mau olelo ia laua, a hoi aku la oia ma kona hale e hiamoe ai.  A mahope iho, ninau aku la na kaikunane ia ia no kana puni penei:  “Auhea oe e ko maua Haku Alii kaikuahine hoi, ke ninau aku nei maua ia oe, a o keaha hoi kau puni i hai ai i na makua o kakou, oiai hoi e like me oe i ninau mai nei  ia maua, no ka maua mau puni.  Pela no hoi maua e ninau aku ai ia oe no kau puni.”  Alaila, i mai la ko laua kaikuahine, “Ae, ke ninau mai nei hoi olua no’u, a ke hai pokole aku nei au.  O ka’u puni i hai ai ia laua, he Ia, a he Ai, o ka’u puni iho la no ia la i lohe olua.”

            A moe ko laua kaikuahine ma kona hale, noho iho la na kaikuanane ma ko laua hale imua, me ka ohumu i mea e oluolu ai, a e loaa koke ai hoi ka puni a ko laua kaikuahine.  Eia ka laua, pane mai o Kiinoho, “E kii oe ia Makaoku i ke Alii o Hile nei i kane na ko kaua kaikuahine,” wahi a Kiihele, “Ka! aole paha auanei e ae mai o Makaoku, o opa hewa hoi au i keia wahi loihi, mai uka aku nei a hiki i i kai o Waiakea.”

            Aiaila, pane mai la o Kiinoho, “ke hoike nei au ia oe, ina hiki oe i kai imua o ke ‘Lii ea, a i i mai ia oe e ai e oe mamua ea, mai ai oe.  Aia a lohe i kau huaolelo i hiki aku ai i o-na la, a kupouo paha i kona manao, a ae mai, alaila, ai oe i ka ai, a me ka ia, no ka mea, ua eo mai la kona manao ia kaua ma kau hai maikai ana’ku.  Aka, i hiki oe ma kai imua o ke ‘Lii, a i ai e oe mamua.  Alaila, ke hai aku nei au ia oe, pela no hoi e ae ole mai ai ke Akua o ko kaua mau kupuna, nolaila, e holohe loa oe i ka’u, i mea e ko ai o ka puni a ko kaua kaikuahine Alli.”

            Alaila, ke ae la o Kiihele iluna, a maloeloe, a ku ka puali o kahi alii, o kona iho mai la noia mai uka mai o Kaunuamoa, a hiki makai o Mokuola, a i kona hiki ana i kai, he la ua nui ia, me ka hekili, aka, i kona ku ana ma ka puka o ka Hale Alii o Makaoku, aia hoi e noho ana no ia ma ka puka o kona hale, he halau lihi.  Ua piha ka hale i na puali alii a pau.  O ka lakou hana ia la he puhenehene, oia ko Hawai'i nei hana lealea e like pu me ka pepa ana, o ke kappa, ua hoopuupuuia a he umikumamalua puu.

            O kekahi hana a na ‘Lii ia la, he pahee, a me ke kilu, aka, ia ia nei e kiei ana, hooho like mai la na ‘Lii maloko, “E! ka lawehala hoi kii ia’ku e pepehi, a puhi ae i ke ahi,” wahi a Kiihele, ke kanaka maikai a nani hoi e ku ana me ka Ahuula iluna o kona kua, a me kana ihe ma ka lima akau, pane aku la oia i ke anaina alii e noho hoolailai mai ana, “ea? Alia e make, a ia a lohe ke’Lii i ka manao o kana kauwa nei, a ina ua hewa, ailaila, aole au e hole aku i ka make, aka hoi, ina he mea pono keia i ko ke ‘Lii manao, alaila, ua pono.”

            Alaila pane mai la ke ‘Lii (Makaoku) no ka mea, he keiki opiopio loa ia ma ka noonoo ana o ka poe kahiko o Hawai'i nei, ina 25 anahulu, he 25 makahiki ia i ka noonoo o ka poe hou.  Nolaila, 25 makahiki o Makaoku i kona wa i ae aku ai e lilo mai o Hinaaikamalama i wahine nana e like me ka olelo a Kiihele.

            A pau ka hai aoa’ku a Kiihele i keia manao imua o ke ‘Lii, a oluolu mai la ke ‘Lii, aka, aole nae oia i ae koke mai, a mahope, hookahi hora paha, ae mai la o Makaoku me ka olelo kauoha a ke ‘Lii i kona kaikoeke (Kiihele.)  Apopo oe lawe mai i kuu wahine, ae mai la o Kiihele, a o kona hoi aku la no ia iuka o Kaunuamoa, me ka olioli nui, no ka pono i loaa mai ma kona hele ana, a me ka maliu ana mai o ke anaina alii a pau, me ka hooho like ana.  “Aloha oe! Aloha oe!! Wahi a ke anaina alii a pau.”

            I knoa hiki ana iuka, o ke aho noia a ko laua kaikuahine, he ninau, “E, pehea kau huakai i mahaoi aku nei? A hilahila ole maoli olua?” aole pane leo iki a ke kaikunane, a komo aku la oia maloko o ka hale, a halawai me kona kaikuana me Kiinoho.  Ninau koke mai la no ke la, ea, heaha ka huaolelo? A pane la! Wahi a ke kaikaina; he hua?  Eia, ua pono, ua ae mai ke Alii, e lawe aku au i ko kaua Haku kaikuahine i wahine nana.  Apopo au lawe aku.

            A pau ka laua olelo ana pela, kahea aku la o Kiihele i ko laua kaikuahine, “Auhea oe,” “eia no wau,” wahi a ke kaikuahine o laua, “ae, hele koke mai oe,” a o ka hele aku la noia, a noho mawaho o ka pae-humu o ke kuahu o ke Akua o lakou, i mai la o Kiinoho, “ea, ua huli aku nei maua i pono no kou kino, a me kou noho ana, e like me kau puni a ua loaa ia maua kau kane Alii kupono, ma ko maua nalu ana, a me ka noonoo ana i mea e pono ai oe, a me maua, a i mea hoi e puka mai ai ka mamo Alii mailoko mai o kou puhaka, oiai he Alii oe no ka pohina ua koko, a he Alii kela no loko oia pohina ua koko hookahi, no ka mea, hookahi o olua mau kupuna, a maia hanauna no i akaka loa ai ka pono, a me ka pomaikai e kau mai ana maluna iho ou.  A pela hoi au e hai aku nei ia oe.”

            “Nolaila, apopo oe ku a iho me ko kaikunae i kai imua o ko kane.  Eia hoi kuu manao ia oe, e hoolohe i ka olelo a ke ‘Lii.”  Alaila, pane aku la ko laua kaikuahine, “ua maopopo ia’u ia mea,” a o ko laua iho noia a hiki i kai o Mokuola, i e-a aku auanei ka hana, ua hoi mai o Makaoku me na ‘Lii a pau mai ka hi ahi mai, a ua komo na waa.  A ia laua nei e ki-ei ana, hea mai la oloko, komo mai, a komo aku la o Hinaaikamalama mamua.

            A ike pono mai la ua Alii nei i ka nani iuiu o ka nahele, i hele a ai ka manu oluna, ua kilihuna ia iho e ka ua lulehua o kanahele, ua hele mai na papalina oia nei a makole, i ka ua mea he nani o ke kaikamahine Hinaaikamalama, he mai la kela, “e hele mai,” o ka hele aku la noia o Hinaaikamalama a noho ma ka aoao akau, no ka mea, o ka aoao hema o na Alii o Hawai'i nei, he kapu, he make ke Kanawai, aohe punahele, make no, a pela’ku no.

            Ia Hinaaikamalama e noho ana me kona pau mao aala i hui pu ia me na laau e ae a pau o ka nahele, piha pono i ke ala, ua po ka hale a pau i ka ua mea he ala, a he onaona, ia Manawa o Makaoku i ike mai ai ia Hinaaikamalama, o ka wa ia i maule ai a haule ma kona aono ilalo ke alo, a mahope pohala ae la, a o ka wa iho la noia i apo paa mai ai o Makaoku i kana wahine ui, i oi ae ka nani mamua o na wahine e ae a pau ma ke Aupuni Hawai'i nei.  Ia Manawa koke no, kipakuia na ‘Lii a pau iwaho, aole noho kekahi mea maloko o ka hale, ina noho he ai-alo, he make ka hoopai, a o ka pau loa aku la noia i ka hele, a moe wale iho la no o laua wale no maloko o ua hale nei; oiai e hoolele ana laua i ka hauli a ka makemake, oiai ua iho mai kaukana a ke aloha e pauma mau ana ma kona waihona me na ume kau-aheahe.  Oiai ua kokoke mai na hora kupono no laua e hooluolu iho ai i ko laua mau kino ma ka nua moena o Puna.  Ia wa koke iho la no i hoao ae ai ke keiki Makaoku i kana mea i aloha ai ke kaikamahine Hinaaikamalama i ka ua mea he keiki laau o Hilo Waiakea.  Ia wa no hoi i wehe ia ai na kapu wai o Kulanihakoi, a o ka pau ae no hoi ia o ko Hinaaikamalama pilikia.

 

            MOKUNA II.

 

            Ma keia hoao ana o Hinaaikamalama ia Kepakailiula, kahe ka wai puna, a hapai ae la eiwa malama me ka hapa, hanau mai la o Kepakailiula he keiki kane, a ma ia hanau ana o ua Kepakeiliula nei, he ino nui ia ma Hawai'i nei i ike ia ia Manawa, kaikoo na moku a pau, pouli ka lani, ua ka ua, kui ka hekili, nei ke olai, olapa ka uila, ua ka ua koko, pio ke anuenue, kahe ka wai ula i kai.

            Ma keia la i hanau ai ua keiki nei, aohe nui ma ka hale, no ka mea, he wa kapu ia, oiai ua palama ia o Hina, a ua paa ia i ke kapu ihiihi o Makaoku, a o na ‘Lii hoi, ua pau loa i ka hi ahi, a komo na kaulua a me na kaukahi.  Ma keia holo ana o Makaoku, mehameha ka hale, aohe hanaka.  O ka la no ia i hanau ai o Kepakailiula, aole nae i ike o Makaoku, he keiki kana, a hiki wale i ka wa i ku ai kana keiki i ka moku a puni mai Hawai'i a Niihau, no ka mea, ua puni loa o Makaoku i na olelo o Hinaaikamalama.  E like me ke kauoha a kona kaikunane.

            Eia no ia, ia Kiihele i hiki mai ai ma Mokuola i Waiakea, ua hemo ke keiki, ia Manawa, e ku ana kekahi opu ko ma ka puka, o kona hahai aku la noia i ua ko nei a hahau aku la i mohair no keiki, ia Manawa no, alala ae’la ua keiki nei, a huli aku la ke alo io Kiihele la.

            Nolaila, maanei kakou e kiei iho ai i ka hana a keia kaikoeke, akahi, a akaka kaikoeke i ka hana ino wahi a ka olelo, oiai hoi, ma kana olelo ia Hina, ae, ke lawe nei au i ke keiki, a i hoi mai ko kane, i ninau mai ea, i aku no oe i ka hua o ka pono, ka, kainoa paha he keiki io keia a’u i hapai iho nei, a hanau iho nei hoi au i keia la.  Eia ka he keiki alualu.

            A pau ka laua olelo ana pela, ku ae la o Kiihele a hoi aku la iuka o Kaunuamoa me ke keiki pu e hii ana i kona poli, aole no hoi i liuliu ma ia hope mai, hoi mai la na ‘Lii a me Makaoku a me na makaainana aialo o ke ‘Lii.

            I ka pae ana o ko ke ‘Lii mau waa i ka ae one, o kona holokiki aku la noia a komo ana i ka hale i ea aku auanei ko ia nei hana e kuhelahela mai ana o Hina me ka waiho a make, ia wa koke no, hapai ae la keia i ke poo o ka wahine, a lele iho la honi i ka ihu, me ka i iho “ea! Ea!! E kuu haku, heaha keia.”  Alaila, wehewehe pololei mai la o Hina i na mea a laua i hana ai me kona kaikunane e like pu me na olelo maluna ae o keia moolelo, he keu a ke aloha ole o Hina i ke kane.

            Ma keia wahi e hooalii iho kakou, a e holo no ko Kepakailiula hanai ia ana e ko laua mau makuakane, a hiki i kona wa i nui ai, oiai hoi o keia alii, aole ona puu, aole ona kee, nona ka olelo i olelo nui ia, o kona maka, ua like me ka maka o ke kukuau ka ula, o kona lihilihi, ua like pu noia me ka lehua, a pela o Kepakailiula i noho ai a nui, a pii mai la kona nani a pau, a me kona ai lua ole, oia hoi o na makua a elua, he malama loa ia ia o loaa auanei kona kee, aka ua hai aku o Kiihele i kona manao maikai i ke kaikuaana ia Kiinoho, ea, o kau hana uanei o ka malama loa i ka ili oia nei, o kau hana mau ea, o ke kahili i ka nalo, mamuli auanei ino ia ka kaua keiki e ka nalo, inoino hoi, ae ua kaikuaana nei, ae ma ia hope mai, oi kahili aku ua Kiinoho nei i ke keiki a luluhi a hiamoe na maka, a pauhia loa ia e ka hiamoe, o ka auiana la ia, o ka malama hoi ia o Welo ma ko Hawai'i nei helu o Mei hoi ma ka helu haole.

            Ia ia nei e nono ana ka ihu e ka hiamoe nui, hoi mai ana o Kiihele mai ka mahiai mai, i alawa mai auanei ka hana ua ino ia ka puhaka o ke keiki, ia wa koke no, pii ae la kona huhu i ke kaikuaana, e hehi iho ana keia ma na wawae, puoho mai la o Kiinoho.  Alaila i aku la keiwa, ka, kupanaha, kainoa hoi ke noho nei oe me ka malama pono i ke keiki, aloe ka, e ike oe ano, ua loaa ke kina o ka kaua keiki la, ia manawa no, nonoke laua nei i ka anai, aohe wahi mea a pau ae.  Ma keia ino ia ana e ka nalo, kapaia keia inoa o Kepakailiula, a i na hoi, aole e kau ia kona ili e ka nalo, alala e kapaia kona inoa o Kahemoleleloa, pela a haiia ma keia moolelo.

            A nui ae la ke kino o Kepakailiula, nui pu me ka nani lua ole, a pii ae la kona manao maoli a pane aku la i na makua, ea, auhea ko’u mau makua, i aku la o Kiinoho, ka, aole ou mau makua, alaila, i aku la o Kepakailiula, ae, peha au e loaa ai, ina aole o’u makuahine, a makuakane paha, alaila i mai la o Kiinoho, ka, he keiki pio oe i loaa ia maua iloko o ka ulu laau e uwe alala ana, alaila, pau ae la ko Kepakailiula ninau maoli ana ia ia.

            Nolaila i ka nui loa ana o Kepakailiula, ua nui pu me kona nani, kuko nui mai ka naau o kekahi poe kaikamahine ia ia nei, no ia hoi, heaha oa ko lakou ano ia ia nei, he opala paha, he mea puhi na ka makani, oiai hoi, ma keia ni ana o ua keiki nei, olelo aku la o Kiinoho ia Kiihele, ea, apopo oe hele oe e huli i wahine na ka kaua keiki, kela hoi ka ui ka nani o ka kaua kamalei a, o ka wahine ole hoi ka hewa.  Alaila, ae aku la o Kiihele.

            Ia kakahiaka ana ae, a hai amu ana ka leo o na manu, ala mai la o Kiihele, a ku a hele aku la, ma Puna ka hele mua ana, a hiki ma Keaau, e noho ana ilaila o Haena, he wahine ui keia, i ko ia nei kiei ana i ka puka o ka hale o ua wahine nei, ua ala ae keia, alaila, ninau mai keia, ea, e hele ana kou kakahiaka i hea, i aku la keia, e hele ana au i ka huli wahine na ka’u keiki, i mai la kela, owau hoi ha, nana iho la keia i ka ili o ke keiki ana i lawe pu mai ai i kumu hoikeike e like ai na nani me kana keiki, i ko ia nei nana ana, aohe like i haalele keia ia Keaau.

            Hele mai keia a hiki i Kula me Kapoho, e noho ana ilaila elua wahine o ke kaikuaana, a me ke kaikaina, oia o Waiwelawela, a me Waiapele, a i ko ia nei puka ana i ko laua nei hale, ninau mai no laua i kana huakai, i aku no hoi o Kiihele, “e hele ana au i ka huli wahine na ka’u keiki,” i mai la hoi ua mau wahine nei, ka hele no a like ka ui o ko keiki me kou ui la, make pono no ka heleana e huli i wahine i keia wahi loihi, i aku keia, aohe o’u ui, he kapuai wawae ko’u maikai no ka nani o ka’u keiki, pela aku keia i na wahine.

 

            MOKUNA III.

 

            Ka hele ana o Kiihele a hiki i Kona.

            Ma keiwa hele ana o Kiihele, ia ia i haalele aku ai ia Waiapele, a me Waiwelawela, na wahine i olelo mua ia anei ma ka Mokuna elua, alaila, hele aku la keia mai laila aku, a hiki ma Kapalana, e noho ana ilaila he wahine ui, a nani no hoi oia hoi o Kaimu, aka, aole nae i like aku me ka ui o Kepakailiula o kana keiki, a haalele keia ia wahine, hele aku la no ua Kiihele nei a hiki aku i Panau, e noho ana ilaila o Apua, he wahine ui no hoi keia, a nani no hoi, aole no nae i like aku me ka iwa o ka nani o kana keiki.

            Haalele keia ia Apua, ko ia nei hele aku la no keia, a hiki aku i Kau, e noho ana ilaila o Kalae, he wahine ui no hoi keia, a nani no hoi kona kino, me kona mau helehelena, a o kona lauoho, ua uliuli maikai iho, e like me ka hulu o ka manu Koloaka a i ko ia nei hookuku ana, aole no i like me ka nani pau ole o kana keiki, ka mea i hanau kina ole ia mai ka oiwi mai o kona makuahine o Hinaaikamalama, a haalele no keia ia wahine, ko ia nei hele aku la noia, a hiki aku la i Kahaluu i Kona, oia ka aina awakea; ana i hele aku ai mai Hilo aku, a hiki aku i Kona e like me ia i hai ia ae la maluna o keia moolelo. 

            A iaia nei i hiki ai i Kahaluu, ike aku la oia i kekahi hale e ula ana o waho, pii ka ula iluna a puni ka hale, (ike aku la keia i ka ula mai a keia mea, i wale iho la keia,) “ina o oe e na ula a, he akua oe, alaila, e hakaka no kaua, a ina o oe e na ula a, he kane oe, alaila, i aikane oe na’u aka, i ole hoi ia, a ina hoi he ula oe a he wahine, alaila, o oe no hoi ka wahine a ka’u keiki.” A pau ka ia nei olelo ana pela, ko ia nei hele aku la no ia, a hiki i ua hale nei, halo ana keia ma ka puka, ia manawa, ua hiamoe ka makuahine, aka, o ua kaikamahine nei no nae e ala ana no, ia wa aia nei e ku ana i ka puka, me ke kalele ae ma na kikiki o ke pani, alaila, pane mai la ua kaikamahine nei me ka leo oluolu, a nahenahe, e! “maloko mai hoi a ka hale.”

            Alaila, na ia a’la ka hua e komo iloko olu iho la keia he wai ko lalo, ko ia nei komo aku la noia, a noho ma kapuahi,” ia manawa no, puoho ae la ka makuahine o Kahaluu, me ka ninau ae, owai kou hoa walaau e walaau nei o ke awakea?  Alaila, i aku la ke kaikamahine, ka, he malihini hoi paha kanaka ui kanaka maikai?  Ia manawa, kokolo anuanu mai la ko ia nei puuwai e ke kuko ino loa, i oiae mamua o na kuko a pau o ke ao nei, me ka i iho oia nei, o oe no e na kaikamahine ka wahine a kuu keiki no ka mea, ua like a like ko olua mau nani o elua.”

            Alaila, ninau mai la o Kahaluu ka makuahine o ua kaikamahine puukani nei o Kaluulu, ea! He malinini maoli kou hiki ana mai ma keia wahi, nohea mai oe, a heaha kau huakai i hiki mai ai?  Na ia’la ka ninau pela, olu iho la keia me ka pepe i ka wai o Niulii.  Ae, ke ninau mai nei no oe i ka’u huakai i hiki malihini ai ma keia wahi imua o olua, a ke hai aku nei au ia oe.  O ka’u huakai i hiki mai nei, hehuakai imi whine na ka’u keiki, alaila, i mai la kela, ae, ea, ua nele no ko keiki i ka wahine, no ka mea, ua hoohiki kona makuakane, aia ka o ke ‘Lii koa ikaika, oia hoi o Kaikipaananea, ke ‘Lii o Maui, nolaila, ua nele no kau huakai.  Alaila, olelo aku la keia i ka hua o ka pono, ka, heaha la hoi ka hewa, ua nele ae la no hoi au i ka io o ka wahine, a e aho hoi o ka iwi hoi ka’u.  Alaila, i hou mai la o Kahaluu, ka! aole no e pono!! No ka mea, ua haawi pu aku maua i keia kaikamahine na ke ‘Lii koa o Maui.

            I aku la keia, ka, ua lilo no ke kaikamahine iaia, aka, o ke aka hoi ka’u ia paakiki loa me ka ae ole mai.

(Aole i pau.)

 

NA MOKU OKOHOLA.—Ke hoomaka mai nei ka iho mai o na waa aila, mai na kai anu, lipolipo o ka Akau mai, e hoomaha ma ko kakou mau kapakahakai a hoolei ae i na @ na o ko lakou mau opu.