Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 8, 23 February 1865 — Page 1

Page PDF (1.40 MB)

KA
NUPEPA KUOKOA
Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.
BUKE IV. HELU 8. HONOLULU, FEBERUARI 23, 1865. NA HELU A PAU 169.

" KA NUPEPA KUOKOA.,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaha keia Poaha.
$2.00 no na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono, ME KA HOOKAA MUA MAI.

NA OLELO HOOLAHA — aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00 ; alua komo ana, he $1.50 ; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU — he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi — penei : he 25 lalani, $1.00 ; 50 lalani, $2.00 ; a pela'ku.
KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA — ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O KA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO — aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA — ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, mai ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA, (Lona Hooponopono.)

KA " NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY THURSDAY,
$2 00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00 ; twice for $1.50 ; and $2.00 for one month ; all advertisements must he paid for in advance. KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives will be inserted on the subscription list until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price. THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A. M. to 4 P. M.
L H. GULICK.
Publisher.
Volume I. II. and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $1.50 each.

A. F. JUDD,
ALAPAKI, (oia ke keiki a Kauka.)
LOIO!

Ma ke kihi o ke Alanui Papu, a me Kalepa
Honolulu, Oahu, Iune 30, 1864. 151-3m.

S. KUPANEA. J. W. KEAWEHUNAHALA.
Loio! Loio!

                KE HOOLAHAIA'KU NEI I NA KANAka a pau o keia Aupuni, ua makaukau na mea nona na inoa maluna e Kokua, a e lilo hoi i LOIO no na mea a pau e loohia ia'na i ka hihia, a e pale ana no kekahi hihia imua o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni. He mau mea laua i aoia i ka OIHANA HOONAAUAO ma ke Kulanui o LAHAINALUNA, a ua aoia hoi ma ka OIHANA Kanawai, a me ke kakau ana i na Palapala o kela ano keia ano, e ka Mea Hanohano G. M. ROBERTSON (LOPIKANA.) A o ko laua Hale Oihana, aia mauka iho o ka huina o ke Alanui Hotele a me Maunakea ma Honolulu, Oahu.
Honolulu. Feb. 6, 1865. 167-y

A. W. B. NAHAKUALII,
He Loio! A he Kokua!

                AIA KONA KEENA OIHANA LOIO MA ka hale waiho Ipukukui Mahu, ma ke Alanui Maunakea, makai iho o Liberty Hall, (Lepekaholo.) Ua makaukau oia e kokua ia oukou ma na mea a pau a oukou e makemake ai e hoopii iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, ma na mea hiki ia ia ke kokua ia oukou, a ua makaukau oia e kakau i ko oukou mau Palapala, oia na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, Palapala Moraki, Palapala Aelike, Palapala Hoolilo, Palapala Hoopaa, a me na palapala o kela ano keia ano, e hana no oia i na mea a pau e like me ko oukou makemake. A ke kahea aku nei oia ia oukou a pau, e ninau mua mai oukou i ona la, a mahope i na Loio e ae. E ninau no ia ia, no ka uku oluolu. Honolulu, Iulai 23, 1864. 162-6m

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.

Eia na huke kuai, a me ke kumukuai, Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4 00
  " Ohana, ano nui, me na kii, } { 2 50
  a me na Moohana, } 5 00

  " Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula, } 1 00
  " Ohana, me na Moohana wale no, 62 1/2
  " Okoa, - - - 50
Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 1838, 25
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 1/2
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 25
Hoikehonua, Hoikemanawa, ame Ku-

hikuhi no ka Moolelo, } 25
Haiao, - - - - - 25

Hele Malihini Ana, - - - - 25
Wehewehehala, - - - - - 25

Lira Hawaii, - - - - - 25
Na Olelo Hoopomaikai, - - - 25
No ko ke Akua Ano, - - - - - 25
Lira Kamalii, - - - - - 25
Kumumua Hou, - - - - - 12 1/2

Moolelo Ekalekia, - - - - - 50
Hoike Palapala Hemolele, - - - - -25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, - - - - - 12 ½

Eia na buke i haawi waleia.

Haawina Baibala.
Ui.
Olelo Ao i na Wahine Hawaii.
Ko Dawida Malo Kumumanao.

L. H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o Hawaii.

Ka Opu a me na Lala.

                Ohumu iho la na Lala i ka Opu, i iho la " I mau kauwa hooluhi wale iho no hoi makou nau a mau loa? Ka makou ka luhi, a o kau wale iho no ka ai iho i ka ai, a noho lanakila wale. Aole no makou e malama hou aku ia oe." Nolaila, aua iho la lakou i ka ai, aole e hanai aku i ka opu. Aka, i ko lakou hana ana pela, nawaliwali iho ke kino, a hokii, a eia ka olelo a ua mau lala nei kai pilikia. Alaila, mihi iho lakou i ko lakou pilikia pu.

Ue Kanikau no Kaaumoana.

Kanikau la he aloha,
Nou no ka Kaaumoana,
He aloha wale ko kino,
Ko leo i ka pane mai,
Ke u nei he aloha,
Ko hoa pili he makua,
Kuu hoa pili o ke kai,
Mai na ale hulilua,
I ke kai e ka moana,
Ke uwe helu mai nei,
Kapena no he makua,
He aloha no kuu kama,
Kuu pua lei mae ole,
Ke noho la paha oe,
Me Hiku i ke kuahiwi,
Nani na pua o ke ahe,
Na lehua i Panaewa,
Ke uwe helu mai nei,
Ko hoa pili o ke kane,
He aloha mai ka wahine,
Kuu hoa Pili o ka uka,
O ka malu o ka alani,
Ke noho nei makou,
Me ka u me ka minamina,
I kou hele ana aku;
Aia paha ka uhane,
Iluna o Maunaloa,
Ike i ka nani o Hilo,
I ke one o Hanakahi,
Auau aku ka uhane,
Ua pau kahi aloha,
E ku kamoni kaua.   W. KEO.

Kanikau la he aloha,
Nou no e Kaaumoana,
Auhea wale ana oe,
E ka Lehuamakanoe,
Punawai a ka manu,
E ku ana i ka lewa,
Haiamu ia kula,
I ka maikai o ka pua,
He mohala ke ike aku,
Lihilihi maka onaona,
Aki pohe o ka nahele,
Mahalo au o ka nani,
O ka lau o ke kawelu,
I ke aka lawe a ka manu,
I ka pali o Makua iki,
Ahi lele o Nualolo,

E kolo ana i ka pali,
Ike i ka nani o Puna,
Wailiula i ke kula,
Hopu hewa i ka limu kohu,
Ka wahine i Manuakepa,
Ku nana ka uhane,
Onekani o Nohili,
Ke milikaa lua nei,
I ka puolo waimaka,
Makahehi kou manao,
Ia Hiiakaikapoli,
Pilipoli mai ke aloha,
Ma kuu ini pakeke,
Ua pau keia la,
E good pai ke aloha, MRS. KAILIKEA

Kanikau la he aloha,
Nou no e Kaaumoana,
Ka maua kamalei,
Lei nani a ka makua,
A he lei mau no oe,
I ka po me ke ao,
Ua haalele mai oe,
I ka pili ia o ke kane,
Ke uwe helu nei ia,
No kou nalo ana aku,
O kona hoapili mau,
O ka la o ka makalii,
Ua hele aku nei oe,
I ke ala hoi ole mai,
Hiki ole ke paa aku,
Laweia e ka mea mana,
Ua pau ke aloha la,
Ku naika ke aloha, S. KAHOOKANO.


Kanikau ia he aloha,
Nou no e Kaaumoana,
Ua haalele mai oe,
Ia'u i kau kane,
Ua lawe aku ke Akua,
I kou kino wailua,
Ke noho nei no au;
Me ka u me ka minamina,
Ko kaua pili ana,
Pili ia e kaua,
O ke anu me ke kehau,
Ke au nei no au,
Aole iho nei oe,
Ua hele aku paha oe,
I ke ala huna a Kane,
Ko leo kai pane mai,
Me ke aloha pau ole,
Ke noho ne no au,
Me ka u me ka minamina,
He aloha pau ole kou.
ABENELA KALAWAKUA.


Ka Anesona Moolelo
No Hawaii nei.
HELU 5.

                Kekahi poe paahana e ae oloko o keia mau apana o na Kona elua, a hiki i ka makahiki 1852, o Forebe. A mahope aku o lakou o Parisa. Ua hoihoi mai o Forebe ikai ma ka aoao hema o Kealakeakua, ua oi loa aku keia wahi o kanaka. Ke ku la no ka Halepule i keia wa, aka o kahi i hoanaia no na Misionari, aole i maikai. Ua ike no makou ia makou i hele ae ai ma na kula aa, mawaena olaila a me ke kapakahakai, ua nui ka wela ma ia wahi a ka Pele i hohola ai, a he mea no hoi ia e alai aku ai i ka wa a ka makani o kekai e pa mai ai.

KA PUUHONUA.

                Ia makou e hele ana me Parisa i Honaunau, ke Kulanakauhale kahi e malu ai ke ola, i na wa hoomanakii. Elima a eono mile ma kela aoao aku o Kealakeakua. Elua mau wahi e like me keia ma ka mokupuni o Hawaii; hookahi ma Waipio ma ka aoao akau o ka mokupuni. I keia mau wahi e holoai kela mea keia mea, o kela ano hewa keia ano hewa. He waiho hoohamama mau ia na puka, a malaila e hooki ka mea e alualu ana, i ka uhai ana ia ia.
            Ma keia wahi e noho ai ka poe makemake ole i ka hakaka iloko o ka wa kaua, a ilaila no hoi ka poe pio e holo ai i ola. Ua olelo ia o Honaunau, ua hookumu ia oia i puuhonua, 300 makahiki i hala aku ne, i ka wa e noho Alii ana o Keawe. Keia wahi aia iloko o kekahi pa ma kapakai, he ehiku haneri kapuai ka loa, a he eha haneri kapuai ka laula, me na paia pele manoanoa a kiekie, a me elua puu pohaku nui. Keia mau puu pohaku he mau heiau, a iloko o kekahi o keia mau puu he kuahu kahi e mohai ia ai na kanaka. I ka wa mamua ua kau ia he mau kii maluna o na pa, he eha rod ake kaawale mai kahi kii aku a i kahi a ua paapu oloko a me waho i ka niu. Ua hoike ia mai ia'u kekahi pohaku iloko olaila, a malalo hoi o ua pohaku la i pee ai o Kaahumanu i kona wa opiopio i kana kane Alii, no kona huhu ia ia. Ua kapaia oia ma kona inoa.

KE HANA KOPE LOA NO NA KII.

                Ia makou ma ko makou ala i keia wahi, kuhikuhi mai la o Parisa ia makou i ke kula o Kuamoo, ma waena o makou a me ke kahakai, kahi i kaua ai ko Liholiho mau puali no ka hoopau ana i ka hoomana kii iloko o ka makahiki 1819. Nani ka maikai o ka hopena o ia kaua! O ka hopena kupono anei ia? O na pule a Opukahaia, Mila, Wosetera, Evata, a me na misionari, oiai lakou e hele mai ana.
            Pela i hoomakaukau ai kela nuhou maikai i haiia aku i na Misionari mahope koke iho no, oiai lakou e hookokoke mai ana i keia kapa kai, aole no hoi i mamao aku mai kahi a makou e ku ana. " Ua malu na mokupuni.— Ua pau na ano kapu,— ua ulupaia na akua.— Ua hoohiolo ia na haiau." Ua pau pu no hoi na kaua hupo, oia kekahi o na kumu o ka maikai, iloko o na lima o ke Akua Akamai lua ole.

KAHAWAI AHI PELE.

                He mile paha a oi aku mai kahi puuhonua aku, hiki aku la makou i kau wahi kupaianaha. Ke kahawai Pele o ka wa i hala, ua kahe aku no ia maluna o kekahi pali Pele i oi aku ke kahiko, a o ke ano me he mea la ua hoopaakiki emoole ia ; i ka nana'ku me he mea la o ka wailele o Niagara, a o kona mau wai ua hoopaakiki ia i ka wa hookahi ; a malalo o ka Pele e lele ana he poopoo kuhoho loa.

KA LULU MAHINA HOU ANA.

                Aia eha mau Halepule pohaku paa ma Kona Hema, i kukuluia e na kanaka, a hiki no hoi i na kanaka he iwakaluakumamalima ke noho iloko. Ka Halepule nui loa o lakou ka Halepule mawaenakonu, e kokoke ana ma ka aoao Kealakeakua o ke awa. Ua ike au i ke ano o ko lakou hookupu mahina hou ana. Ua hai ia mai au e Parisa, na lakou i hanaia ia ano o ka hookapu ana. Mamua o ka haiia ana o ke poolelo, noho iho elua luna ma ke poo o kekahi papakaukau, mamua ponoi iho o ka awai. Ua maheleia ka aha kanaka holookoa i mau papa, e like me ke ano Metodita ; a o kela papa keia papa he luna pakahi ko lakou, alaila, kahea mai la ka luna e noho ana, i ka inoa pakahi o kela luna keia luna, a hele mai ia me kana papa i makemake e hookupu imua o ka papa-kakau, a waiho iho i ka lakou dala ; a o kekahi luna hoi, kana hana ke kakau i ka inoa o ka poe hookupu, a me na dala e hookupu ia ana. O keia hana, ua ane like no me ka hana a ko kakou mau kupuna. Iloko o ka buke moolelo Ola a me Manawa (Life and Times) i kakauia e William Brewster, ua olelo ia, mahope iho o ka pau ana o ke poolelo, alaila " paipai aku la ke diakona i ke anaina no ka hookupu ana no ka poe ilihune, a me ka malama ana i ka hoomana, alaila hele aku la ke Kiaaina a me kekahi poe e ae i ka noho o ke diakona, a waiho iho i ka lakou makana, a hoi aku."

KA MOOLELO O KEPAKAILIULA!
MOKUNA XVIII.
HANA-INO O KEPAKAILIULA I KAHI MOE O KAIKIPAANANEA, A KIOLA IA OIA E KEPAKAILIULA ILOKO O KA LUA LEPO.

                A HELE AKU LA NA KAHU O ke'Lii e hana i ua wahi la, iea'ku auanei ka hana, ua hana-ino wale ia a ua ino, a he pono ole no hoi ke hoi aku ilaila e moe ai, nolaila, hoi aku la ua mau Kahu nei a hai aku la i ke'Lii, i keia mea hou a laua i ikemaka'i. " Pela no ka hoi ka opu punalua."
            Ia manawa, okalakula'e la ke'Lii, (Kaikipaananea) me ka olelo ae, " Ka! Kupanaha maoli no na'Lii o Hawaii, a me na aialo ka hana-ino, o ka nee ia mai ka ia o ka hana-ino a ko'u wahi e moe ai, hookano maoli no." Pela ka olelo o ua 'Lii nei o Maui. O ka Kaikipaananea olelo mau no ia laua, oia na Kahu ponoi ona, e like no me mamua, o ka hele e hana i kahi moe, o ka Kepakailiula hana mau no ia ka hana-ino i na wahi a pau a Kaikipaananea e olelo ae ai i na Kahu ono, a pela'ku no.
            [Ma keia wahi, ke hoopokole nei ka mea kakau i keia Moolelo Kaulana, no ka pono ole, a no ka nui maoli o na mea ino ma keia pauku, nolaila, ua kapae ia ia mau olelo ma na Papa Helu o ka like ole me na mea maikai, ma ka hai ana'ku i ke akea, e like me ke kope mua.]
            Nolaila hoi, i ka olelo hope loa a Kaikipaananea i na Kahu, e hele e hana i kahi moe maluna o na Kaulua, (elua waa) oia hoi ka pola, a malaila i u-hola'i na Kahu i na moena lauhala makalii, a me ke kuina kapa aala o Hawaii nei, i hooluuia i na mea aala o ka nahele, a oia wahi, aole o Kepakailiula i hana-ino e like me mamua.
            Aka hoi, ua holo malu aku oia a komo iloko o ke kuapoi o kekahi waa, e pee ana oia, a i ka wa o Kaikipaananea i hoi mai ai e moe, a me Makolea pu mai, ka mea a Kepakailiula i paulehia'i i nei mea he aloha, ia ia i ike aku ai i ka wahine, hookahi no a na hana he uwe. " Oiai hoi akahi a ike aku oia i na pua o kona kihapai, i hoopuluia'i e ka ua lu lehua o ke kuahiwi hau anu o Hawaii."
            Maanei hoi, e huli like mai kakou e ka poe heluhelu, a e nana mai no. I ka wa i hoi mai ai o Kaikipaananea, a me Makolea, eia hoi ka olelo a Kaikipaananea i kana wahine " Ae, pii aku aluna o kahi o kaua, huli ae ke alo iluna, a hoi aku au e moe pu kaua." A pau ka olelo ana a ua koa nei, ke alii ikaika loa i kui ae ai kona Kaulana ia manawa, a me kekahi olelo pono ole. Ke hoolohe mai nei no ua Kepakailiula, ke uwe la no nae ilalo o na waa, ia manawa a Kaikipaananea i hoi aku ai iluna e moe pu me kana wahine, ia wa koke iho la no, i hookuu ia mai ai na hunahuna maawe kuakolu a ko laua mau puuwai, me ka hooleilei ae hoi i ko laua nui kino, i loaa'i ia laua na kaomi pumehana a ka manao, a pau ae la. Ia wa no, ma ia hope iho, pauhia iho la laua e ka hiamoe nui, no ka mea, ua luhi maoli iho la laua, a me ka ona o ka awa, aole kekahi o laua i ala, aole hoi i oni, a pela'ku.
            I keia wa, ke hoopu mai la no kela ilalo o ka waa, me ka hoolohe mai i ka nono a ka puka-ihu o ka wahine, a me ka punalua. A ia ia nei no paha ka ike ua hiamoe io, o ko ia nei pii mai la no ia, a ku iluna o ka waha o na waa, e nana'na i ka laua la moe. A i kona ike ana, ua huli kaawale loa'ku o Kaikipaananea i kahi e, a ua kowa nui o waena. O ko ia nei nana iho la no ia a ike, o ko ia nei komo iho la no ia mawaena, a hoala'ku la i ka wahine, me ka iniki iho, me ka hoohuli aoao ae i ka wahine, aohe no hoi he wahi a ala'e, o i hana wale keia aohe ala iki, o ko ia nei hana malu iho la no ia i ka wahine, (hooluolu) me ko ia la ike ole ae. He keu no hoi ka wahine hiamo loa, maneo ole i ka hoomaneoneoia, no ka ona nae paha i ka awa ka mea i hiamoe ai? A pau ka hana ana a ua 'Lii kolohe la, (Kepakailiula) i ka wahine, o ko ia nei lele iho la no ia nanahu a moku ma ka puhaka o ka wahine, a ma ka waiu he uau, a ma ka poli kekahi, a kau ka ia nei hoailona, akahi akaka ka Kaomoa puaa, " ua moku na pepeiao."
            A pau ka hana ana a ke'Lii pela, hoi iho la ia a ku ilalo i ke one, ma ka aoao o ua mau waa la, e hana i wahi hoailona nana, i mea e akaka'i ka hiamoe maoli o Kaikipaananea, a me ka ole, ia manawa no hoi, e pai ae ana keia ma ka aoao o ka waa, eha ana hana ana pela, halulu, aohe no hoi he ala iki ae o Kaikipaanananea, a me Makolea.
(Aole i pau.)

No ka Moolelo o Pele.

                E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :
            He wahi kanalua ko'u no ka moolelo o Pele, aole nae au i kanalua no ka helu 1 a hiki i ka helu 5, aia i ka helu 6 ka'u wahi i kanalua ai, no ka pule o Pele, oia hoi keia.

HE PULE NO PELE.

                1 Hulihia Kukalani, 2 Hulihia Kilauea, 3 Hulihia ke au nee ilalo ia Kea.
            O keia mau mele ekolu, ke hoole aku nei au me ka wiwoole, aole ia he pule no Pele, he mele ia no Kahuakaiapaoa, no ka make alua ana o kana mea'loha he aikane, oia hoi o Lohiau, Puukani o Kauai, o ka nui o keia mau mele a Kahuakaiapaoa, 8, lakou.
            O ka moolela o Pele, aole i pili keia mau mele ilaila. Pili keia mau mele i ka moolelo o Hiiakaikapoliopele, ke oluolu ka Luna o ke Kuokoa, e hoopuka hou ia ia moolelo, no ka mea, ua hoopuka au i ka moolelo o Hiiakaikapoliopele ma ka Hoku o ka Pakipika, aole i pololei ka hoopuka ana a ka Pakipika, ua molowa no.
            A o na mele loloa ua hoopokoleia, aole like me ke kope. Pela ka mea i maopopo ma ka'u moolelo e waiho nei, mau ia, ke hoi nei ko Kailua keiki, ua pa ka makani he malanai. Me ke aloha. J. M. KAPIHENUI.
Kailua, Koolaupoko, Feb. 28, 1865.

Ka Hoomana Kahiko.
HELU 8.
KEAWENUIKAUOHILO, HE AKUA KAHIKO O HAWAII NEI.

                O Keawenuikauohilo, aole ia he akua kahiko loa mai e like me Pele a me Hiiaka, a me kekahi mau akua e aku. Aka, o Keawenuikauohilo, he wahine oia i make a hoomanamanaia, a lilo i akua, a oia kekahi akua o Hawaii nei a hiki i keia wa.
            A ua kapaia he akua hoounauna, penei : Ina e huhu ke Kahu o ua Akua nei o Keawenuikauohilo, ia Kekoa, no ke kuhalahala paha i ka ia, a i ole ia, i ka nui paha o ka waiwai. Alaila, hoounauna aku la ia i ua akua nei ona, ia Keawenuikauohilo penei : " E Keawenuikauohilo, e hele oe a i a Kekoa la, e komo poo aku oe, e komo hiu iloko ona, o kau ai no ia, o kau ia no ia, o kou hale no ia e noho ai a make o Kekoa ia oe ; i ko ai kuu makemake, mai noho oe a manao mai ia nei, he hale nou, he Kahu nou, a he ai kau o onei :" A o ka hooko iho la no ia o ua akua nei o Keawenuikauohilo e like me ka hoounauna a kona kahu. Ua like ka hana a keia akua me ka hana a kekahi mau akua, me Kuamu, Kuawa, me Kapo, a me Pua, ua like ka lakou hana, a me ko lakou akua ana. NAUMU.

Eia ka makamaka maanei, no na hana pono Nae.

                E KE KILOHANA POOKELA O KA LAHUI KUOKOA E ; ALOHA OE :— Ua ikeia ma kou Helu 5, o ka la 2 o Feberuari ; makahiki 1865, o ka Buke 4 o ka Nupepa Kuokoa ma ka aoao 4, na huaolelo ano nui " Hanaio hoi ka haole ia Niihau." Aia malaila kou wahi kukulu manao aloha, ma ka pauku 6 penei : " Aohe olelo ana a ka poe mea makamaka ma Kauai, o ka poe mea makamaka ole ka hoi. Aloha ino! hoopili wale aku no paha ka noho ana, a i kipaku hou ia mai, lewa hou aku ana me na wahi apaipu, noho ana la ihea?"
            Ma keia mau huaolelo ano nui, ina he oiaio kela huaolelo ninau, " noho ana la ihea?" Ke pane nei au me ka oiaio i keia huaolelo ano gula i haiia mai e ko'u Lunaikehala " Noho ana i o Limahana la, a me Hookuonoono." E ninau mai oukou, aia mahea ia wahi? Ke hoi nei au, aia ma Palolo, Mokupuni Oahu, aia malaila ka makamaka, ke aikane, ke kaikuaana, ke kaikaina, ka makuakane, ka makuahine, na makamaka no a pau loa. " aohe hua holo i Niihau, o kipaku hou mai anei e ka haole."
            Penei ka olelo a ua poe makamaka la o Niihau i hele aku la i Kauai, " eia no makou maanei na makamaka, e hele mai no nae me ka ikaika o na lala i ka hana, i ka mahiai, i ka hoaimu, i ka lawe ma Honolulu, a loaa mai ke dala, a mahele me ka poe mea ai, a kaawale hoi kekahi manawa, hele i ka mahiai, a hele no hoi e kokua i ka hana a ka mea aina, a i ole ia, he wahi mahele no hoi no na loaa mailoko ae o ua aina la i mahiai ia ai e oe, a e hana no hoi me ka oluolu like iwaena o na aoao elua, i ke kumu e hoka ole ai, alaila, o ka makamaka iho la no ia.
            Aka, i hele mai oukou me ka molowa i ka hana, me ka makemake i ka pepa, me ke kukulu i aha hula, i aha lealea, i aha hoomanamana i na mea kahiko, makemake i ka Leikini hookamakama, a me na ano lealea a pau, e kupono ole ana i ke ano o ka noho pono ana, a me ka hookuonoono, alaila, ke olelo aku nei na makamaka o oukou ka poe o Niihau i hele ma Kauai, mai hele mai oukou maanei, e like me ko ka haole makemake ole ia poe, pela makou. I na o na hana pono, a malaila e loaa mai ai ke dala, alaila, eia kahi kupono e noho ai, a waiho na iwi i Kaea, na iwi o kamahele. Mai manao oukou i na kanaka o Palolo e noho nei e, noonei ponoi ka nui, aole, no Hawaii mai, no Maui, no Molokai, no kekahi aoao Oahu nei, no Kauai, a no Niihau kekahi, ma ka ikaika, ma ka hana, ma ka hookuonoono, ma ka hoolohe i na kanawai o ke Alii, malaila no ka pono o ka noho ana, oi aloha ae i ka aina hanau, a pau wale ae no hoi. No ka mea, ina e noho no oe ma Niihau, na'u no e hana kau, a hele aku no hoi oe ma Kauai, a nau no e hana kau, a pela no maanei.
            Nolaila, ke kahea nei au ia oukou e ka poe o Niihau i hele i Kauai (ka poe makamaka ole) e hele mai lakou ma Oahu nei, ma Palolo nei, e hana ai, e mahiai, e maauauwa ai, e kukulu hale ai, e hana ai i na hana pono, e noho loa ai a make. Ua pau ka minamina, ke aloha ana i ko oukou aina komohana, i ka ua kualau o Niihau, a me ka ua lele makani o Lehua, a me ka wai huna a ka paoo. I na oukou e ku a hele a hoolohe i keia leo, a noho malalo o ka hooponopono ana a ka mea nona ka inoa malalo, alaila, aole no e uwe i ka pololi, aole no e hele i kauhale e noi lole ai i na makamaka. No ka mea, ua hahai kakou, ma na rula o ka Palapala Hemolele. " Ina aole e hana kekahi aole ia e pono ke ai."
            Makehewa ko oukou noho ana'ku me