Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 11, 16 March 1865 — KA MOOLELO O KEPAKAILIULA! [ARTICLE]

KA MOOLELO O KEPAKAILIULA!

' MOKUNA XXI. KE KIPI ANA O KEAMOHULIHIA, A ME KE KAUA WELIWEH ANA O KEPAIUILIULA ME KAIKIPAANANEA. A KEI A MOKUNA £ IKE MAI fl i kakou a pau i ke kaua nui weliweli a keia mau Alii Kahiko, a ir«e ke koa luaole o Kepakailiuia imua o Kaikipaananea, ke koa o na koa ma ka 00-ihe ana, a me na haoa kaulana ana i hana'i. A ma ia ao ana'e, oia ka )a e kaua'i. Oia ka maiama o Hinaiaeleele ma ka Helji o Hawaii nei mamua. I un la nei, he Ia malie ia, oiai ua wehe mai ke alaula o ka malamalama o

ka la muluna iho'o ka honua, oiai no hoi e keelii iho ana konn mau kukuna olino!iijK> i ka piko o nn mauna, «ohe hoi ? he kau ao iki ina na £ale lewa o ka lani, nka nae, he-Anueiiue pipio i ka lewa ka mea i .ikeia'ku, o keia Anuenue nae e pio nei, un hele.ae a kupono iho maluna ponoi iho o ko Kepakailiula Puali kaua, i ka manawa e hooinakaukau ana lakou. A makaukau na'Lii o' Hawaii, a me na Makaainana he nui mnhiio o Kepakailiula, oko Hawaii poe wale no keie. Ua kahikoin na'Lii i ke kapa alii, oia 110 hoi ka anuula iluna mai o ke kikala, he like loa ke kahiko mai ka muaa ka hope, a o Kepakailiula no nae ka mea i oi loa'ku o ka nani; a maanei iho kakou e ku iki iho ai, nlia kakou e olelo 110 ke kaua ana.

[Aka maanei, e ku ae Uakou a noho iho e hoomaha ma keia puu oioina, a e huli liou ae na maka ihope, no na oleioao n Keamohulihia ia Kepakailiula, mahope iho o kona pakele ana i ka Leiomanu ma ka lima o Kiihele.] Nolaila, ika wa i launa ai lauo, ninau mai ia o Kepakailiula, " Heaha kau ma kein aoao i hele mai nei, no ka n»ea, ua lohe no oe i ka mea i kukalaia ma ke ahiahi nei ? " Alaila i mai keja, " Ae, ua lohe no au,aka, no ka ioanana o ka hala o Kaikipaananea ia'u, noiaila, kipi mai nei au ma ou nei, me kuu manao hoi e iuake ana au i kou mau liamuku. a me kou poe alii, aka, ua hiki pololi mai nei au ianei imua o Kiiheie, kou Alihikaua, ka mea nana e hooponopono ana i kau hana ine 1 kou makuakane me Makaoku, āka, ua loaa hoi ia'u ke ola, nolaila, o oe a me a'u ke ku aku i ke kaua i ka la apopo me ka maka'u ole i na mea weliweli a Kaikipaananea." Alaila olelo maila ke Alii, <' īna he oiaio kau, alaila ua pono, aka, ina. he kiii oe, aiaila, e aho kou make." A hai pono mai ia no kela i ka olelo maikai i ko ke Alii manao*" Loaa'ku la ia ia la, ke ia manao maikai, olu aku la ua'Lii ia he pelā pulu oiaio. Alailn, ao mai la ua alii kipi la i Kepakailiuia, penei: " Apopo auanei, mai maka'u oe, mai hopohopo, no ka mea, ua aloha au ia oe, a me kuu minamina nui no kou nāni lua ole, me kuu manao paa aole oe e lanakila ana maluna o Kaikipaananea, no ka mea, ua ike pono no hoi au i ke ano koa o ko hoa paio. Aole kekahi alii, -aole tioi kekahi kanaka okamai e lanakila'e ma)una ona. No ka mea, i ka wa e ku ai oia e paio mai me oe, ua imi ia kou mea e make ai, oia hoi eha ihe i ka manawa hookahi, e puiii ia mai ai iloko o kona poho lima, a hbokahi ihe e hoikeia mai, me ka hooioi ia mai o ka maka o ka ihe iwaho, a huna ia mai ekolu ihe, me ka ike oleia e na na mea a pftu. No ka mea, oka Kaikipaananea ihe, aole he loihi, he poupou loa, mai ka welelau o ka lima a hiki i ka hai-lima. Nolaila, iku auanei oiua iwaho i ka la apopo ea, e nana pono loa oe me ka makaaia hoi."

Pela aku ua Keamohulihia nei i ao aku ai ia Kepākailiula, aka hoi, ma kekahi mana o kei& Moolelo, ua haiia me ka lalau maoli, penei: " Mai make no ka ! o KepakaiHula ia Koikipaananen, e ole no ka ke ao-ao ia ana." Hele pela ia, eia wale no, no konā koa no, a me ke ao ia ana e Kiinoho i kona wa uuku, oia wale no ka mea i lanakila nui ai o Kepakailiula maluna o Kaikipaananea, a me kena lei ana i kona akua (Kaili) ma konn ai. A pela no oia i lanakila mii ai maluna o Kaikipaananea. , Molaila, malalo iho nei kakou e ike ai i ko laua kaua ana i ua la Aei. Ma ke kahiko o na'Lii, ua ai ka manu iluna, nui na'Lii o Hawaii i hele mai ma keia kaua ana, ua haiia ma keia Mooleio alii, " He umi kanaha alii, oia hoi hookalii lau ko lakou nui," a o lakou a pau he ahuulamm wale tto, me na papale hūlu i hanaia i mahioU. Oia hoi, he ie oloko i haku ia hoi ka hulu mawaho, he iauoho

ke kaula, a lilo ai ia he mahiole. Pela na'Lii i kahikaoaui ia'i e ka ui kina c»le o ka ia hiki ma Haehae, a o na Makuainana hoi e kai hnJe like ana lakou ma kela aoao keia noao, a mawaena, konu na'Lii, i hanaia a maikai. He memele wale no ka! ka hulu ke nana'ku, ī ka pa iho hoi paha i ka la, hele kela a ula weo kela i ka la kaua. Aia hoi, i na'Lii e heleana me ka like loa, me ka walaau ole, hookahi hana a na Makaainaqsi ia manawa, he knhili, e iuli mau ana ke kahili ma kela aoao keia aoao iluua o na'Lii, me na elemakule he kanaha, me na pahu nui i humuia i ka ili oka mano. He hea inoa ka ia poe, me ke kani nna oka pahu kakalaau. Ia manawa a lakou e hele hoolai nna, ua mahalo nuiia no e ko Maui a me ko Lanai, me Molokai, a me kekahi mau alii Oaliu nei, a me ka pbe e ae e nana mai ia mamiwa. Aka, o Kaikipaananea, a me kona poe alii, me na Makaainana, aolo lakou i kahikōia i na mea nani, e hiki ai la ia lnkou ke alualu mai i ka naiii a ke Alii o Hawaii i hana'i i mea e pao ai no kona inoa, e kaulana'i i na hanauna hope o keia lahui. Aua inaopopo io no kana kukulu ana i kana j)ao kaulana a hiki nei, na hnnauna hope o keia lahui.

A hiki like na aoao a elua ma ke kahua kaua o laua, oia hoi ma kahi e kokoke ana i ka Halepule i Wainee ma Lahaina, ma ka aeao Hikina akau, malaila kahi i kaua ai laua, a he kuia waie no ia ikā wa kahiko, he akulikuli. la manawa, aohe noho nui ia o Lahaina e na'Lii, aia wale no ma Olowalu me Ukumehame, mniaiia wale no kahi i makemake nui ia e na'Lii oia kau, pela ka mea i kaknuia ma keia Mooieio. Ikawai ku ai laua i ke akea iwaena o na'Lii, a me na Makaainana o na aoao elua, a halawai laua he alo he alo, he ihe he ihe, he koa he koa. Aka, o Kepakailiula nae ka mea i mahalo nui ia e na niea a pau loa oia wa, no ka oi o ka hanohano a me ke kanaka maikai maoli no hoi ia laua e ku ana, i ka uhi ana iho hoi kekahi o ka hulu memele o ka Mamo me ka 00, pakeia loa ka nani, a he mea no hoi ia e ume ana i ka naau o ka poe a pau e nana mai ana ia ia. Eia no paha ka mea hilu loa, ua papa ia na Makaainana o na aoao elua, ame na'Lii o kela aoao keia aoao, aole lakou e kaua'ku a e kaua mai, ua hooholoia e na'Lii, a ua ae ia, o na'Lii nui wale no ke kaua, a i na make kekahi o laua i kekahi, a pio hoi kekahi aoao, alaila iiaila e kaua'i na'Lii o kela aoao a me keia aoao, a me na Makaainana pu ona aoao kaua elua. Aike ku ana o KepakaiHula me Kaikipaananea, ua hoonohonoho ia na 'Lii mahope iho ona, penei: O Kepakailiula mamua a me ke aikane a ke Alii o Maui i kipi mai ai ma ko ia nei aoao, mahope iho o laua o Ahi a ineMakaoku, mahope iho hoi o laua, o Kuehu me Kiinoho, a mahope iho no hoi o laua, o Nihiailani me Kiihele, mahope iho o laua, o Hinaaikamalama kona makuahine me Piipiikulani, he mau alii wahine laua iwaena o kā huakai, a mahope mai na'iii a pau loa he nui e like me ka mea \ hoike ia maluna'e.

I ka manawa i ku ai laua, ua hoomaluia ka hea inoa o na aoao elua. A malu pu me na Makaainona, ua oleKiia ma keia Moolelo alii kahiko loa, o Molokai ka aina i kipi. mamuli o Kepakailiala, a kokoke ka ia i ka 1010, (oia ke kupono ana o ka la i ka aina alaila, hea mai la o Kaikipaananea me ka leo iki, no ka mea, he Alii leo iki ia, he kuli, a he wi koiuiu ka leo ke hoolohe aku, penei na olelo weliweli a Kaikipaananea: "E ! e Kepakailiula e ! I keia la, ke aa aku oei au ia oe, me kuu manao aole oe e ianakiia iki i keia la n\aluna o'u, no ka mea, akahi wale no alii nana au i aa mai o oe. a i keio la ke ku nei au imun ou,

ine ka wiwo ole i kou poe alii lio aui, a me kou mau Makaainana, no ka mei, o Kaikipaanauea au la. aohe e haia ka'u ihp i ka naonao, a me kt pua innuu fiie ka nalo, n me ka elelu, a me oe hoi e k» mni la he aka nui, papani i ko piko." Alaila i aku la keia, " lieaha lu hoi ka hewa, ina ua ku au i ko ihe n make, alaila, ua maikai no ia, no ka inea, ua kaulana oe no ke koa, u me ke akauaai, aka, no kuu aa ana e kaua me oe me kuu hohe o!e, i na he manao hohe ko'u ia oe, noho aku la no au i Hawaii, okw, no kuu manao nui e kaua ia oe, nolailn, ua hele pu mai au me ko'u mau alii, n me o'u inau Makaainana, a i na make au ia oe, ua peno no, no ka mea, aoie'no ad i aoia i ke koa, a uie ke kaua ana, e like me oe. * A nolaila, i na ua make au ia oe, alaila ua maikai no, aohe hoi au e lūlahih ana, aka, i lioouka kaua, ano, a i mako oe ia'u i keia la, alaila, e liilahila auanei kou uhane, a me kou hanauna'lii, a e aai loa aku kou make ana ia'u o ke koa kiulana a hiki k»a i na iahui hope o keia Pae aina." Alaila pau ka laua olelo ana, ninau maMa o Kaikipaanane, "in wai ka inua ?" ! aku la keia, U nau ka nma," alaila iioloholo ua Kepa&nauea nei ilok-> o kona iima i hoaiiona ia, eha holoholo ana imua iliope, a i ka lima, pahu ia Kepakailiula eha ihe i pahu ai, alo oo keia, hou hou no eha ihe alo no keia, a*hoaka ae Ia i na wawae, pela no hoi i hooaka mai ai ka wawae o na'Lii mui ka mua a ka hope, a pakele ae Ja ia niake, a ike kela aohe i ku o Kepakailiula, pahu hou mai noeha ihe, heaha ia ia ia Kepakailiula.' He wai auau ia nona, aka, ua make aku elua ihope loa i na ihe a Kaikipaa* nanea, he wahine, a he kane, no Lahainu, a no Hawaii mai. iA oiiipau.)