Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 12, 23 March 1865 — Ke Ino o na Halekuai Rama. [ARTICLE]

Ke Ino o na Halekuai Rama.

Ma ka pepa oka pule i hala ae nei ua hoolana makou i kekahi mau manao no ka Ahahui Hoole i na Wai ona, i hoomaka ia iho nei ma keia Kulanakauhale. Ma keia pepa ke manao nei makou e olelo hou nō na wai ona. He nui wale na mea keakea ika pono ona kanaka o keia Pae Aina. oka palaualelo kekahi mea alakai i kanaka i ka make, pela no hoi ka hehi ana i ke Kanawai ehiku, a pela no ka inu ana i na wai ona. He enemi ikaika loa ka rama, me na mea e ae e ona'i, no ke kanaka. E nana iki kakou i ke ano o ko kakou noho ana i keia wa. He umi paha tausani ka huina ona kanaka o Honolulu nei. He eiwa hoi halekuai rama i ae ia e ke Kanawai, okoa na hale inu malu. Ua lako ua mau hale nei i na mea a pau e iealea ai ka manao o ka poe imi lealea, a e puni wale ai Ua poe nopnoo o!e. Aia iloko oia mau hale na mea kani maikai, na keena ulu-maika, na papa-pahupahu ; he maunu ia» mau mea e puni ai ka naau o ke kanaka, a oia ke kumu 0 ka hoopili ia ana o ia mau mea me na hāle inu rama. Oka rama ka mea nui, oia ke kumu waiwai o ia mau hale, a o na hana lealea e pili ana me na halekuai rama, he maunu wale no ia mau mea, he mau makeneka e ume ana i ka manao i o ha!e nima la. E like me ke puhi ana oka poe lawaia 1 ko lakou maunu i hauna ke kai a holo mai na ia, pela na Kapena o na hale rama o Honolulu e pupuhi nei i na hana 1-ealea i mea e hauna-lealea ai ko lakou mau hale, a lulumi mai kanaka iloko o ko lakou mau upena.

Eia hou hoi : Ma na hale inu rama o keia Kulanakauhale, he poe luna kekahi. O ka hana a ua poe luna la, oia ka imi i ka poe nana e inu na mea ona o ko lakou mau hale. Aole paha hale i nele ina luna, ahe poe makaala lakou. Ina e hiki mai ka malihini i Oahu nei, na ka luna o ka hale inu rama ia e imi a alakai ma kona wahi. Ina

ua īke kekahi kanaka inu rama i ke ino o ia mea, a hoao oia e haalele i ke kiaha o ka make, ke haule ka kekahi la o kona hele ana i ka halekuai rama, o ka imi koke no ia eka luna iaia e hoomalimali ai. Ina e hoea mai n\ keiki o ka moana, oia hoi na luina a kakou e iini ana i kahi loaa ma ka holo moku, na ka poe luna o na halekuai rama lakou e alakai i na lua meki o Honolulu ; ilaila lakou e luaieleia'i a pau loa na wahi pono, pau loa na wahi hua o ka luhi ana, pau loa kahi manaolana, pau loa ka inoa maikai!

Aole nae oia wale. Ua hai ia mai ia makou kekahi hana okoa o na halekuai rama a kakou; ua kapaia ua hana la "ka lulu ana." A penei no ia ; Ma kekahi ona hale rama, ina e ona loa kekahi kanaka, aiaiia, 0 ke kii aku no ia o ka poe nona ka hale a hopu aku ma na wawae, hapaiia'e la na wawae iluna a ilalo ke poo, alaila lulu ia ua kanaka Ja, a ina he koena dala kekahi ma< kona mau'pakeke, pau loa i ka helelei, a hoi oiā ke pau ka ona he kanaka ilihune! Aole hiki ia makou ke hoohiki no ka oiaio o keia; pela nae i haiia ia makou, ai ka nana'ku he oiaio no paha. Heaha la ka hana hiki ole i keia poe kuai rama ? Auhea la ko lakou hilahila ? Auhea la ko lakou aloha Ina hoalauna ? Auhea la ko lakou manao ika pono o kanaka ? Aole loa. Ua aho paha ka hele wale ana o na holoholona hihiu hae iwaena o kanaka mamua o ia poe.

Oia iho la kekahi mau mea ino e pili ana i ko kakou noho ana i keia wa, he mau ino i ulu mai no na hale rama, Ina aole ia mau ino, o ka ole no ia a na hale inu rama. I ola no ia mau hale no ka nui o ka poe hele ilaiia. A ua heie nui ieanaka iiaiia no ka nui o ko laila mau hoowaiewale. A ua wailoia mai na hoowalewale i inu kanaka i ka rama. Makemake ka poe kuai rama e inu ka lehulehu. loa aole ina ka lehulehu i ka rama, 0 ka nele no ia o ka poe kuai. Nolaila, o ka hana nui a ka poe kuai, oia no ka hooha;nu i ka lehulehu i na mea ona e make ai. Oia maoli no. Aole pomaikai o ke Aupuni 1 ua poe ia, he ole loa no. Aole pomaikai ka lehulehu kanaka, aole hoi ka ohana kanaka ia lakou. He poe hoomahuahua lakou i ka ona, a ma ia mea he poe kue i ka maluhia o ke Aupufli. He poe enemi i ke ola o lta lahui. He poe hooilihune i kanaka. He poe hoolaha ino, haunaele me ka make, ka poe kuai a hoolaha i na wai ona. Aka, ke olekmiei paha kekahi, *' Ua pomaikai ka aina ma na puu dala a lakou e uku nei i kela makahiki keia makahiki no na leikini kuai irama a lakou." He olelo naaupo ia. Heaha ila ka waiwai o na ieaukani daia ke hoohalilieianae ke ola o ke k«daka hookahi i make

ika rama ? A, ina e kaupaonaia na dala a pau loa i loaa mai i ke Aupuni no na laikini kuai rama o keia aina, me ka nui o ka poe i make no ka inu rama. Ma hea Ia ka aoao koikoi, o ke dala anei, o ke ola o kanaka paha ? E waiho ma kekahi aoao oka mea kaupaona na waiwai a pau i loaa mai noloko ae o ke kuai ana i na wai otfa, a ma kekahi aoao hoi ke ola o na kanika he nui wale i make i na wai ona, a jpa hea ka aoao koikoi ? Aole anei he inama loa lea aoao o ka vraiwai, a kaumaha Jou ka aoao oko kanaka ola ? Ae,, |je mea ole loa ka waiwai ke kau pu me ko ke kanaka ola.

Mamuli o na manao i hoikeia'e nei, ke olelo nei makou no ka poe nona na halekuai rama a īne ka poe kuai lilo aku i na mea ona, he poe kue lakou i ka pono, ka maluhia ame ke ola oka aina. He mea pono hoi i ka poe i aloha i ka pono, ka maluhia ame ke oia o ko lakou aina, e kue ma'u a e kue ikaika i ke kuai ana me ka inu ana i na mea ona. E kue pono nae. Aole hiki ia kakou ke kii aku e wawahi i na hale o ia r\no, Aoie hoi pono ia kakou ke pepehi aku i ka poe hana ma ia mea. Ua malu lakou ike Kanawai. Aka, he pono no ke kukulu ina Ahahui no ia hana., 'He pono no ke ao, a koi, a paipai, a noi, a kuhikuhi i kanaka ma ia mea. Ke hooikaika nei lakou e hoolaha i ka ilihune me ka make. Aole anei he pono ia kakou ke hooikaika e pale aku i ka ilihune me ka make ? Ke hooikaika nui nei lakou ma ko ke kanaka poino. Aole anei he pono ia kakou ke hooikaika ma ko ke kanaka pomaikai ? Oia kekahi mau kumu o ko makou manao ana he pono ke. kukulu ia na Ahahui Hoole ina Wai-ona. He pono no hoi ina mea a pau e hoohiki ia lakou iho e haalele i ke kiaha wai awaawa, o ke kiaha no ia o ka make.