Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 24, 15 June 1865 — Page 3

Page PDF (1.55 MB)

This text was transcribed by:  Czyz Silva
This work is dedicated to:  Nakuina And Kaai

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HUNAHUNA MEA HOU.

o na Aina e.

 

           

            Ua pio o Baraunu ke Kiaaina o Keorogia i ka po o ka la 9 iho nei o Mei ma Milekevile.

           

            Ua make o Kenela Foreke i pepehiia e Kapena Waila (Wilder) o ka puali koa Kipi, no ke ki ana i kana keiki i ka pu.

           

            Ua uku aku ke Aupuni o Amerika Huipuia i na miliona dala hookahi haneri me kanakolu iloko o kela malama keai malama .

           

            Ua hoounaia'ku kekahi palapala i Maderika oia Sepania no na mea e pili ana i ka hana a na'lii Aupuni oia aina i ka mokuhao Kipi Papohaku, ka mea hoi a ka Peresidena e huhu loa nei.

 

            Ua nui luana ole na kanaka i haiamu ae ma ke Kulanakauhale Alii o Wasinetona e makaikai i ka paikau ana o na koa Aupuni.

 

            E hele ana o Kenela Keridana i Tekasa me na olelo kauoha o hana ino a hoomaunauna'ku i na waiwai oia wahi i na e paakiki loa na Kipi.

 

            Wasinetona, Mei 22.-Ua hoolaha'e ka Peresidena i kana olelo kuahaua e weheia r.a awa ku moku ma ka Hema i ka oihana 'ealepa koe nae na awa ma Tekasa ma ka la aikahi o Iulai a mahope aku paha. Ua kauoha ae no hoi ia in a e ike ia na moku o na aina e e kalepa ana, e hanaia'ku no lakou e like nei ka hanaia ana o na moku powa.

           

            Ua ku ae ka moku-hao Kipi Papohaku ma Havana ma Kuba i ka la 11 iho nei o Mei. I ka la 13 iloko no ia o ke awa kahi i ku ai, a ua makaikai ia e na'iil Sepan. Ua hoolahaia e ke Aupuni Amerika e liia no na kanaka o ua moku in a e loaa.

           

            Ua lilo mai o Auguseta, Keorogia i na koa Aupuni i ka la 6 iho nei o Mei, me na kukaa pulupulu 100,000 me na waiwai o na hale kuai e hiki aku ana paha i ka 'umi miliona dala, me na dala maoli 400,000. O ka hapalua o kekahi waiwai o Davisa, ua pio pu mai me na dala gula 185,000.

           

            Ua pio ke Kiaaina o Tenesi o Hailaki (Harris) me na waiwai o ia mokuaina.

 

No Mesiko.

 

 

            Ua lilo mai nei ke Kulanakauhale o Salatilo (Saltillo) me Monatare (Moneterey) i ka poe hui, a ua loaa hou inai nei kekahi mau koa hou e kue ana i ka poe Huarito.  Ua hoounaia'ku kekahi mau tausani koa Fatani i Sonora a me Sinaloa, a ua hooholo ka ahaolelo o Kalifonia lalo e kue kau i ke komo ana mai o na koa Farani ilaila, oiai o ke aupuni Repubelika, a aupuni Kuokoa hoi ko lakou makemake.

 

            Ua olelo ka Emepera Masimalilana i ke ano o ka poe e noho aku ai ma ka nohoalii o Mesiko i poe alii hanau wale no,  ai poe Kaiolika wale no. I ka wa e make ai o ka Empera, na ka Emepera wahine no e hooponopono.

 

            Ua haiia mai nei ke pio ana o Oahaca i na koa Farani, aole nae i maopopo loa.

 

            Ua hai mai ka poe Farani i ko lakou lanakila ana maluna o Anatonio Rohasa, oia hoi kona make ana me na koa he 60, me ke pio pu mai o na lako koua he nui wale.

 

            Ua haiia mai ko Roinereke pio ana me kona inau kanaka he 160, a 200 i make ma Nuewa Leona, a ua lanakila no hoi ka poe Farani maluna o Menedosa ma Beritala.

 

            Ekolu tausani koa Farani i hoounaia me ka awiwi loa i Sinaloa.

 

            Ke hoehu nei na keiki o Huarese maSonora a me Sinaloa. Aia no o Huarese ma Kihuahua.

 

            Ua hiki mai kekahi mau kanaka he 50 mai Misouri mai ma Orikaba, a na lakou i hai mai, e hele hou mai ana kekahi mau kanaka hou he 20,000, a 25,000 paha mai Amerika Huipuia mai e kuai i mau aina a noho loa malaila.

 

            O ke Auanoka Farani i manaoia e holo i lucatana, ua emi pu iho ia manao o lakou.

 

            He nui na moku i manao iho e komo iloko o Kulavetona, aole nae i hiki, ua haka pono mai na maka o na popki o ka aoao Akau, a ua hoi hou aku lakou i Havana

 

            No Europa

            UA olelo ae ka nupepa /Times o Ladana no ke Kaua Kivita ma Ametika, ua biki mai ka ka hopepa. Pio ae la no ke o Kenela Li ke kumu, maloo wale mai no ka lala, iloko o na malama elua i hale'ku nei, he hiki no paba ia Li ke holo i Linebuga, aka ua alualu na Kenela o ka aoao Akau me ka eleu e like me ka eleu o nu'lii malalo iho o Napoliona Nui.

 

            Ua ikeia maloko o na nupepa o ke Aupuni Beritania na manao hoalohaloha ia Linekona wahine no ka make ana o ka mea hiwahiwa, ka Peresidena o Amerika Huipuia, a e kue ikaika ana hoi i kona poe nana i pepehi. Ua kukuluia kekahi mau halawai ma Landana a ma na kulanakauhale nui o Beritania Nui me ko lakou hoopuka'e i na olelo ino loa i ka poe powa nana i pepehi o Linekona me Sewada.

 

            Iloko o kela mau makahiki aku nei, ua ike kakou i ka manao kue o Enelani ia Amerika, aka i keiia mau la ke lohe nei kakou i ka lakou mau olelo hoalohaloha i ke Aupunni nana e pulumi ka honua nei.

 

            Ma Auseturia, Perusia, Geremania, Rusia, Helevetia, Farani, a me kekahi mau aupuni e ae, ua kukuluia na halawai he nui wale e hooholo ana i ko lakou manao kaumaha ia Linekona wahine no ka make ana o kana kane kaulana.

 

            Ua hai maoli aku o Vitoria i kona manao kaumaha ia Linekona wahine, a ua kauoha maoli aku no hoi ia i kona Kubina e noho la ma Wasinetona nana e hai aku i kumu e hooiaioia mai ai kona aloha, a me kona kue i ka Peresidena o na Kipi ame na'lii koa malalo iho on a.

 

            Ua noho Peresidena iho ke Aliiwahine Eugenie o Farani ma ka Ahaolelo Mokuaina i ka la 6 iho nei o Mei. Mahope iho, hiki mai ka Amabasadora Amerika i on a la, a heluhelu aku la ia i kana palapala aloha ia  Linekona wahine.

 

            Ua manaoia e kapaia kekahi alanui ma ke Kulanakauhale o Palamo (Palermo) ma Sililia ma ka inoa Peresidena Linekona.

 

            Ua haiia mai e kkahi nupepa o Farani e hui ana kekahi poe a loae, ka pau dala, alaila han i medala gula a hoouna'ku ia Linekona wahine me na huaolelo i kakauia penei: "Kuokoa, Like Hoahanau- Ia Linekona, ka Peresidena i koho aluaia o Amerika Huipuia, ka aloha aku nei ka poe Demokatata o Farani; ia Linekona, ke kanaka pono, ka mea mana i hoopio ka hookauwa kuapaa ana,  kukulu hou i ke Aupuni Hui me  ka hoola i ka Rebubelika me ka uhaki ole i ke Kia Hoomanao o ke Kuokoa. He powa maluia oia ma ka la 14 o Aperila, 1865.

 

            Ua ikeia ka moku  Kipi Kenadoa ma waho ae o Manila.

 

            1,994 mile o ka urea telegraph Atelanika i paa, a 1,400 mile i kau maluna o ka moku Hikina Nui.

 

            Ua whe ae ke keiki alii o Beritaoia i ka Hui Hoike o Dubelima ma ka la 9 iho nei o Mei. He 10,000 ka nui o na kanaka i akoakoa ae malaila.

 

Na Palapala

 

Owai o "Keonimana?"

 

Maluna o kela ninau ke kukulu mua ana i ko makou manao iloko o kei kumailio ana, mamuli o na mea i aoia mai ai kuhikuhi kanawaiia hoi, e pili ana no ka Olelo Hoolaha a Puniwai o Kaiwiki i Hilo, i hoopukaia e makou ma ka Hele 23 Buke IV o ka "Nupepa Kuokoa" aaa i kuhikhui …… nei. Aka, mai nei. Aka, mai lilo ole nae kela mea ma ke poo i mea na makou e ninau ai, in a  ua hai mai oia i kona inoa a makou i ike ai, a i ole ia, i kekahi inoa e ae a makou i lohe ai o Hookmani, alaila, aohe kumu a mkou e ninau aku ai; aka i mea e maopop ai, he he pono ke ninau hou. "Owai o Keonimana?" No ka mea, ua hualele kela i kona inoa maopopo a makou i ike ai, i ku hoi iloko o kana kamailio ana ma ke Au Okoa o keia pule. MAi hoopau loa paha makou i ka ninau ana no kela inoa, in a ma Holualoa i Kona Akau, Hawaii Kahi i kakau ai, no ka mea, aia malaila ke kanaka i like me ka inoa ma ke poo. Ina paha ua ahona iki. Aka, ke hoopau loa nei makou i ke kamailio ana no kela ninau, i mea e ae ka mokou e oleolo ai.

 

            Aole he mea nui e ae a makou e olelo ai ano, eia wale no. Ua oleloia ma ka pauku hope peni: "A in a aole e hoopololei na mea nana e hoopuka nei ua Nupepa Kuaokoa la, alaila e pono paha i ka Loio Kuhina ke ao aku ia laua, no ka mea, o ko laua hookomo ana ia Olelo hoolaha, ua kue loa noin i i na mea maikai." A mamuli o keia olelo ao ia makou, aole e hiki ia makou ke hoopololei aku e pili ana no ka Olelo Hoolaha a Puniwai: No ka mea, ua huli hoa makou a nana ihope mamuli o na mea i kauahohaia mai ia makou e nana, aole nae i ku i ke Kanawai i kuhukuhiia mai, aole no hoi i ku i ka hilahila na mea i oleloia iloko oia Olelo Hoolaha mamuli o ka hoohuli ana i olelo hou e ka mea nana ka Oleo Hoolaha, i mea e uhi ai i ke ano ino ma ke kamailio ana i loaa noloko mai o na olelo kumu o Hawaii nei: No ka mea, ke olelo aku nei makou peni. Ma kekahi mau olelo kumu o Hawaii nei i pili i ke ano ino a hilahila hoi, ua hoomaikaiia ia e na olelo, hou a na hanauna o keia mau la. Aka i ke kamailio ana i kekahi mau olelo hou e olelo, hou a na hanauna o keia mau la. Aka i ke kamailio ana i kekahi mau e olelo hou e olelo ano lua ia nei i pili i ka mea hilahila wale, ua nani ma ke kamailio ana, aka, i ka noonoo ana'ku i kona ano maoli ma ke olelo kumu, he pelapela maoli; aole nae oia noonoo wale ana ka mea e kauoha ai i ka Loio Aupuni e hele mai e ao ia makou, me ka nianu ole aku i ka manao o ka mea nana ia olelo, ma ka hoohalike ana i ke ano hookahi ma na huaolelo like ole elua.

 

            Ua olelo mua ia penei. "He menemene loa waa ke hoopuka ae ia olelo ma keia pepa." Eia ka ninau. O ka olelo hea ia? I mai nae o Keoaimana, " he menemene" ia ke hai ae. O ka mea kupanaha keia, phea la Keonaimana, "he menemene " ia ke hai ae. O ka mea kupanaeha keia,  pehea la o keonimana e pono ai ke lilo i hoike no keia hewa i na e hookolokoloia mai makou no ka hewa e oleloia nei. E mumu auanei ka waha me he kii lea ole? A in a pela owai la ka hoike o keia hihia? Manao onakou lilo ka hoopii a Keonimana ka Makai Nui i mea lapuwale.

 

             Eia ka makou ninau hope. He mea mau anei i keia Keonimana ka "menemene" i na olelo ano hilahila? Pela ko makou manao, no ka mea, ke lawe mai nei kela i ka liki a "Kelikukahaoa" ia ia la. A in a hoi he mea mau nona ka menemene. Pehea la e ua Keonimana nei i kekahi mau lalan mele a makou e pakui ae nei malalo i haiia ma ka Hoku o ka Pakipika, he nani ke ka mailio ana, a o ka hoopili ana i ke ano, he launa ole, penei.

 

            "He nani, he maikai (la'ku.

 He hemolele ke olowa o Hibimanu," a pe-

            a penei hou iho kekahi mau lalani o ia

            mele no.

 

            "Ke hopu aku i ka mauu,

Pahee i ka limu ka kanako o Manuakepa,

Kapekupeku iluna ka ua o Hanalei,

Awala lua ka lae o Haena i ka makani,

Aole wahi koe o Hoohila,"

            A penei hou oho no, o kahi maikai loa

            aku ia.

 

            "Auamo ilusa ke ahí a Kalalau

li ka welo'na a keahi komo i Koholanui," (a pela aku.

 

            I hea la o Keonimana i loaa ole ai ka mememene iaia? Ua hele paha. Ina paha e noho ana, in a paha ua hele koke kela i ka Loio Kuhina e kauoha ai e hele mai e ao i na Luna Hooponopono o ia pepa. E oki makou maanei, aia a haiia mai ka huaolelo in a o ka Olelo Hooaloha, alaila, hoomaka makou e wehewehe i ke ano o na olelo kumu, a ine na huaolelo hou. H.N.

 

Na manao S.N. Haleole.

 

"Hookae i ke Kuauha Alii"

 

            E Kauinei :-Aole i pau ka'u mau olelo nou a me  ka'u mau ninau ma kela pepa o kelau pule, no ka mea, ua makemake makou e lilo ka makou hoakea ana i mea e pololei iki ai mamuli o na kumu e hoohalahala ia mai ana, i like ole me kau hoohalahala; no ka mea, o na hoohalahala kumu ole au, aole ia he mea hoonaauao mai ia makou, aka, he mea ia nana e hoopouli mai ana i ka lehulehu, mamuli o ke ao naaupo ana a ko Hamakua kihiloa keiki, i mea e lilo ai ka Moolelo o Hawaii nei i mea nalo loa aku. A nolaila, ke hoike ae nei makou i na kumu o ko makou imi ana i ka Moolelo kahiko o Hawaii nei i mea nalo loa aku. A nolaila, ke hoike ae nei makou i na kumu o ko makou imi ana i ka moolelo kahiko o Hawaii nei a hiki mai i ko Kamehameha Moolelo, a me ka hanauana mahope mai o kona ku ana i ka mkou, aia ka hanauna o keia mau la, a hiki i ke auhulithin nui ana o ke ao nei, e like me ka hana ana a ka poe kakau moolelo o na aupuni naauao o ka honua nei.

           

            O ko makou imi ana,  ahuli ana hoi i ka moolelo o Hawaii nei, he mea nui no ia, no ka mea, e aneane nalo aku ana no ia, a e nalo pu aku ana no na olelo kumu o Hawaii nei. A nolaila ma ia ano. e pono no makou ke ala,  a ku, e imi, a e huli hoi i ka moolelo o ka pae aina Hawaii i waena o ka poe kahiko, mamulli o na kawelewele lohe kuhiko,  a me na mauli olelo, a aweawea ike hoi o ia mau la, i aweawea loa mai a hiki i na hanauna o keia mau laie noho nei. A no ia mea, ua olelo mua makou me ka i iho; "Aole nae makou e olelo ana, ua kina ole makou ma keia kakau moolelo ana," e like me kuu olelo hoakala ma na pepa mua o Mei i hala iho nei. Anolaila, ke hai ae nei au i ka lehulehu. I na e papa loa ia mai makou ma ke kaukau moolelo ana no Hawaii nei, mamuli o na kuhikuhi makapo a Kauinui o Kaluaolena i hamakuahihiloa. Pehe la auanei e ike ai na honauna mahope aku? Pehea hoi? Ei ae paha ka maopop o ia pinau ia Kakaiahili laua me Kauinui, na kiekie pookela o ke akamai ma ke Kuauhau Alii, no ka mea, ua hala e aku na akamai o kela wa i ka make, a koe iho nei lakou nei eha e ola nei, a owai lakou? Eia, o Kauinui, a o Lukanui, o Kakaiahili, a me Kaialile, o lakou wale no ka poe i koe i heluia ma ka papa helu kuauhau a Kauinui, ka mea nana i pale i koo makou malama ana i na mea a makou i lohe ai mamuli o ka imi ana aku, huli ana, a makilo ana aku hoi i waena o ka poe kahiko i hulina lohe i na moolelo o ke kau i hale. a mamuli o ka me i koe kiekie ia mai ia makou ma ke kakau moolelo ana no Hawaii nei, nolaila, ke pakui ae nei au he mau ninau malalo penei.

           

            E Kauinui kiekie na-Ma ka Moolelo o ko Hawaii Pae Aina. I ka wa e uhi paapu ia ana ka honua nei e ka pouli, oiai role he malamalama, aole he honua, nole aina, he poule wale no. Owai na Akua mua nana i hana ka malamalama, a me na mea i piha ai ia mau mea? Ehia ia mau Akua? Owai na inoa? Ehia ka nui o ka helu'na o na Akua? A ehia hoi hanauna o lakou? E hoomaka ana mai ka aina ana ma Hawaii nei a hiki ia Kenookahonua? (ma ka moolelo o Hawaii keia.)

 

            O Kane, o Kanaloa, o Kauakahi, a me Malia, noho ia Ukinaopapi, loaa o Hulihonua, o Laka, o Kamooalewa a me Maluaka po. A mai a lakou mai a hiki ia Luakahakona, ehia honauna?

 

            I ka manawa i loaa ai ka nalamalama ma Hawaii nei, owai na kanaka mua i lona ma Hawaii nei? Owai ka inoa o ia mau kanaka? Pehea ko laua hana ia ana?

           

            Ma ka papa kuauhau o na Akua kapu e loaa anei ia oe ka lulani poloeli mai ka po mai a hiki ia Kamehameha, a i keia Ohana Moi e noho nei? " E loaa ana no anei?" (ke loaa iho.")

 

            Ma ka Moolelo o Opuukabonua, pehea ke ano o ka aina ana ma Hawaii nei?

 

            O Kapaheeuanuu, he kanaka no ia i oleloia ma ka moolelo o Opuukahonua. Heaha kana hana? ( he mau ia.)

 

            E Kauinui" O keia mau ninau i waihoia aku nau, he mea nui no ia ia makou, aka,  he mea liilni nae ia oe. Mamuli o ka makou imi ana i ka moolelo o Hawaii nei, nolaila, ua loaa he mau ninau e hiki ia makou ke ninau aku ia oe, i lilo ai kau olelo pale iaʻu i mea waiwai no makou. A nolaila, ke olelo aku nei au ia oe ma koʻu ano kanaka Hawaii, a kakau moolelo hoi no ko kakou Pae Aina nei. I na i loaa ole keia mau ninau i haawiia aku nau, alaila, e pai hoolaha mau ia oe ma ka "Pepa Hoolahaike," mamuli o kau olelo papa ano ole.

            No ka mea, o ko makou imi ana i ka moolelo no ko Hawaii Pae Aina, aole ia he mea na makou e hoolilo ai i mea lealea wale no a paani hoi, a imea paha e kaao wale aku ai, aka, ua imi makou i mau mea e hiki aku ai ke kaulana o ka moolelo i na hanauna mahope aku. No ka mea hoi ua ana nele loa keia mau la i ka poe i ike maoli i na moolelo maopopo o keia lahui. A nolaila, oka moolelo a makou e huli ai, a hoakea ae, a hoopololei iki ae hoi e lilo i Buke nui, nolaila he waiwai nui ia no kela a me keia, no keia hanauna a no ka hanauna mehope aku.

            A no ia mea, e hoomaka no makou e pai hoolaha i ka moolelo o ka Pae Aina Hawaii nei ma keia pule ae, e hoomaka ana i ka moolelo ma ka Mokupuni o Oahu nei, alaila i ko Molokai, a me na mokupuni e ae.

(Aole i pau.)

Ka hoolaha hemahemaiaʻna o ka Mooolelo o Umi.

           

            Ua kamailio ia pela ma ka Episetole a S. F. Napuaopio, i ko Kalihi poe Iusaio, i kakau inoa ia e ke koena i koe o ka poe e kamailio ana ma ka olelo Helene, e noho ana ma na kapa muliwai o Ulakua, o ka la 20 o Abipa, i hoi keia ma "Ke Au Okoa," Aloha no oe.

            E. S. F. Nspuaopio, auhea ka hemahema o ka mea nana i kamailio ka mooolelo no Umi au i ike ai ma "Ke Au Okoa?" Me he la maloko o kau kamailio ana, e a pono aku ana oe i ka mea nana i kamailio ka mooolelo o Umi; a o kou kamailio ana kai oi aku o ka hemahema; nolaila, ua ike ole oe i kau mea i kamailio ai a me kahi i hemahema ai kou hoa, o oe o olua ai pena ia i ke pena eleele.

            Aia nae ma ka hapa waena o kau kamailio ana penei: "Pela ma ka mooolelo i humuhumu Buke ia." O ia no la hoi ua like na halau i ao ia ai.

            Ua maopopo lea ma ia kumailio ana au, ua hilinai oe ma na mea i paiia ma ka Buke, me kou manaoio o ka pololei loa na mea i paiia mamua o na mea i kamailio ia ma "Ke Au Okoa." Aole anei i like ka hemahema oia buke? Pela no, ua like loa.

            Aka, no kau olelo ana, "oi no la ua like na halau i no ia ai," oia no kou mea i lalau loa ai, o ko hoomanao ole ia olelo, malia paha ua oi aku hoi ka pili o ka i ala mamua o kau kapa e nae oe i kou hoa he hoolaha hemahema i ka mooolelo o Umi, no ka mea, aole loa i like ka ike o ka poe akamai nana i malama i na mooolelo lehulehu wale o Hawaii nei.

            Haohao no au, me kuu olelo iho, i nahuia paha ka lihilihi o na maka o ua wahi keiki nei e ka ukulele i kamailio la, ke hoaa mai nei nae hoi i Puna na kalawakua.

            Ua mahalo no au ia oe i kahi elmakula akamai i ke kamailiio moooolelo, a i kou wa ui hoi aole pelu. E aloha auanei, aloha aku i ua wahi elemakule o kau hale.

                                                                        O wau no me ka mahalo

                                                                                    Kou hoa aloha nui.

                                                                                                J.K. Kaunamano.

                                                Maemae. Iune 7, 1805.

Kahuna Hoopunipuni.

 

            Eia ma keia uka e pili ana me Ahuimanu aia malaila keia wahine hoopunipuni o kahoanui kona inoa. Eia ka mea i akaka ai o kona hoopunipuni, hele aku la kekahi kanaka o Nahaalu kona inoa. I hele mai nei au ia oe e hana mai oe i kuu noho lio, ninau mai la ua Kahuna nei, "i aha ia ko noho?" Ua lilo i ka aihue ia, i mai la ua Kahuna nei, "aohe mea e ae i lio ai o ko noho, he hoa paio no no ko keiki ka mea i lilo ai o ko noho," i aku la ka mea nona ka noho, "pehea la auanei e loaa ai kuu noho?" Olelo hou mai la ua Kahuna nei, "aia nae ka hale i lilo ai la i ka palena e kaawale ai o Kahuluu, a me Waihee, aia ilaila ka mea i lilo ai," i aku la ka mea nona ka noho, "e hele ana au i ke Kahuna-kuni, eana e hana mai ia manawa," o ka hele koke aku la no ia i ke Kahuna-kuni o Kapohaku kona inoa, e hai mai ana ua Kahuna nei he 20 dala oia ka uku ia Kuana ka mea nona ka noho, ai a loaa ka noho alila haawi ka uku. Eia ka hoi ua noho nei i ku pake. Alaila maopopo iho la ka hoopunipuni nui o keia wahine, a a me keia Kahuna-kuni. Eia ka hoi i keia pake kalohe, aole no hoi he olelo mai o ua Kahuna-kuni nei ua lilo i ka pake.

            E ana pu mai kakou e ka poe naauao i keia hoopunipuni nui. Loa he kupono i ka Luna-nui o ka Nepepa Kuokoa, e hookomo iho i keia mau hua e kau ae la maluna, ke oluolu oe. Me ke Aloha.

                                                                                                            Na Poliuliu

            Waihee, Maui, Iune 5, 1864.

           

            E Hookaa! E Hookaa mai oukou!!

            la oukou e ka poe e lawe ana i ka nupepa Kuokoa ma ko'u apana, ke kauoha'ku nei au ia oukou, e hookaa mai oukou i ke dala hookahi ($1.00) o ka nupepa Kuokoa a kakou, oia i o ka malama keia e pau ai o ka hapalua makahiki mua o keia makahiki 1865 nei, a hiki mai ka la 6 o Iulai oia ka hapalua makahiki i koe aole i kaa mai kona dala, a mai ka la e puka aku ai keia leo paipai ia oukou, oia ko oukou wa ehoomaka ai i ke ola o ka nupepa Kuakoa, a e imi ai no hoi, in a e kii aku kuu wahi keiki a oukou e ike mau nei, e haawi mai i ke dala hookahi iaia, ino no hoi ke hele aku a launa me oukou, e haawi mai no hoi ia'u me ka mahalo, no ka mea, owau no hoi ka oukou kauwa ahonui nana e lawe nei na kaimi pumehana a ko oukou makemake, a no ko'u apana keia olelo paipai.                                        W. H. Kanaona.

            Kaluahole, Waikiki-kai, Iune 9, 1865

 

Haina o na Ninau a A. Kalauli.

 

E ka Nupepa Kuakoa e; Aloha oe:

            E oluolu oe, a me kou Luna Hoopuka e hoike aku i keia mau haina o na ninau a

A. Kalauli.

            1. Heaha ke ki o ka Enekina-mahu o ke kanaka? Haina he Uhane.

            2. Heaha ka hewa a ke Akua i ike ole ai? Haina aole hewa i ualo i kona maka, aole mallalo ma ka po, aole ma ke ao malamalama.

            3. Heaha ka hoeuli no Adamu i pono i ko ke Akua manao no ka Lahui? Haina, o ka Hoola o (I.K.) ka hoeuli no Adamu i ola ia ka lahui. He nuikau no na wehewehe ana.

                                                                                    R W. P. Kanealii

            Waikane, Koolau, Oahu, Mei 26, 1865.

 

Na ke Aupuni.

 

Hookohuia.

            E ke Kuhina Kalaiaina, Mr. H. Kapukui, i Luna haawi i na palapala ae mare in a ka Apana o Kona Aaau, Hawaii.

 

            Ua hoopukaia e ke Kuhina Kalaiaina, he palapala ae na Mr. S. W. Papaula, e hooholo i ka mareana ma ko Hawaii nei pae nina.

            Keena Kaiaina, Iune 9, 1865.

 

Oihana Hoonaauao

            No ka mea, iloko o ke kau Aliaolelo i hala ae nei, ua hoolooia kekohi Kanawai i ka paia "He Kauawai e hoopau ai i ka Mokuna 10 o ke Kanawai Kivila, a e hooponopono ai i ka Oihana Hoonaauao;" a noka mea, ma ka Pauku31 o ia Kanawai, ua oleloia, "E kokua no hoi ka Papa Hoonaauao, e like me ka mea e hiki ai me na dala ma kona lima, i na kula ohana no na kaikamahine Hawaii, in a ke kula ua kukuluia e ua Papa nei, a na kekahi mea e ae paha i kukulu, a no ia kokua ana, he mana ko ka Papa Hoonaauao e hana e like me kona nianao he pono."

            Nolaila, ke haiia ku nei i ke akea, ua makaukau ka Papa e kokua aku me ke dala i na kula oia ano, malalo nae o na Rula i hoakakaia malaio ae nei,

            1. E neia ke Kahu Kula Kula Nui i na manawa a pau, e hele ae a e makaikai i ke kula, hookahi a oi aku paha o kona makaikai ana pela iloko o ka makahiki hookahi, a e hoike mai oia i ka Papa no ke ana a me ka holo pono ana o ke kula.

            2. Aole no e kokuaia kekahi kula e ka Papa, ma ke kukulu ana a ma ka hoomauia ana paha, ke ole i hoike mua mai imua o ka Papa, he kula ia ua akaka kona hoomauia ana.

            3. Aia a nonoi mai e kokua i ke kukulu ana i kekahi kula hanai no na kaikamahine, e haawi pu mai me ka palapala noi, i palapala hoakaka lea no ka nui o na dala i hooliloia no ke kukulu mua ana a ka hoolako ana. Alaila, ua makaukau ka Papa e hoomaopopo no ka nbui o ke dala kokua e pono no ia mau lilo.

            4. Ma ke kokua ana i ne kula ohana i olelo muaia, e hoomaopopoia ana ke dala kokua, e like me ka nui o na haumana Hawaii iloko oia kula.

            5. A penei e haawi ai ke kokua no ke poo hookahi: No kela a me keia haumana kanaka Hawaii i noho ma ke kula ohana, eono mahina, i e umi dala; - hookahi makahiki, iwakalua dala; - hookahi makahiki, iwakaluakumamalima dala; - eha makahiki a oi ae, he kanakolu dala. E ukuia keia mau haawina i kela a me keia hapalua makahiki, oia hoi iwaenakonu o ke kau, a ma ke Kahu Kula Nui.

            6. Aole no e uku ana kekahi haawina no kekahi keiki i uku makahikiia ka mea nona ke kula no ua keiki la e hai, e oi aku ana ua uku makahiki la i na dala he kanalima no ka hanai ana a me ke ao ana i ua keiki nei; aole no hoi e loaa ka haawina no kekahi kula ke ole i oi aku na haumana mau i ka umi, iloko o na mahina eono mamua iho o ka hele ana a ke Kahu Kula Nui e makaikai i ua kula la.

            7. Iloko o kela a me keia kula hanai, aole no e emi ae ka mea i ao ia malalo iho o ka heluhelu ma ka olelo Beritania, a i ole ia,  ka olelo Hawaii, ke Kakaulima, ka Helunaau, ka Pili Olelo, a me ka Hoike Honua, a me kekahi ano hoi o ka hana lima.

            8. E pono ke hoomaopopo ae imua o ka Papa, ma ka hoike ana mai a ke Kahu Kula Nui, no na kula ohana e makemake aana e kokua ia, ua hoomaopoponoia iloko o ua kula la ma ke ano e loaa'i ka maemae, ke ola maikai, a me ka noho pono ana o na haumana.

            9. No ka mea, ua akaka i ka manao o ka Papa o ka manaoio i ke Akua, ke kahua no ia e ao aku ai na keiki iloko o ka noho pono ana, nolaila,  ke lia nei lakou e hooponopono aia na kula o keia ano mamuli o na manao Karistiano. Aka hoi ua waihoia'ku na ka poe nana e hooponopono i ua mau kula la, e wae e koho no lakou iho, i ka aoao Karistiano i manaoia e pono ke hilinai ae.

            M. Kekuanaoa,

            Peresidena o ka Papa Hoonaauno.

Keena o ka Papa hoonauao, Iune 8, 1865