Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 1, 6 January 1866 — Page 1

Page PDF (1.46 MB)

This text was transcribed by:  Verna Nalani Podlewski
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

"KA NUPEPA KUOKOA,"

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00

No na mahina he UMIKUMAMALUA!

$1.00 no na mahina eono.

ME KA HOOKAA MUA MAI.

----------

NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.

KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.

NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.

O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.

AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.

L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)

 

KA "NUPEPA KUOKOA."

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY,

$2.00 per annum, or $1.00 per six

months, in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.

ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.

THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.

L.H. GULICK.

For the Publisher.

Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

JOHN H. PATY!@a Hooiaio Palapala, @@ Honolulu, Pae Aina Hawaii,@@ONA KEENA HANA MA KA HA@@@ @@ 195-8msHALE PAI KII.@KO’U HALEPAI KII MA KA HALE@ ka Hale Leta, maluna’e o ke Keena Pai o ka "Nupepa Kuokoa,”

@ ka kakau e na ka

            H. L. CHAAL (Keiki.)           Mea Pai Kii

S. KUPANEA,@. KEAWEHUNAHALA.Loio! Loio!

HOOLAHAIA’KU NEI I NA KANA@@@@ ua makaukau na mea nona na @@@, a e lilo hoi i @@@ no na mea a @@@, a e @@ ana no kekahi hihia imua  @@@ ke@a Aupuni.  He mau mea lana i aoia @@ ma ke K@@ nui o LAHAINA. @@@ ma ka OIHANA K@@ a me ke kakaou @@@ kula ano keia ano, @@@  Hanohana @@@aua Hale Oihana, @@@ Maunakea @@@

HOOLAHA!KANAKA HAWAII:

@@ oukou @ No kuu makemake e @@ ka Hawaii i ka@@, ua pai ana ke hooana’aku nei i keia @@@ o ke@a mau Mokupuni, ma ka loa hoi @@@ a ke nonoi aku nei au ia oukou, e @@ i hoikeia mahope nei.      @@ na ia oukou a pau loa, ua makaukau au e @@@ ka kuai ana, a me ka hana ana no hoi, @@@ ai no  @@ oukou ka p@@ o @@ mai @@@Kaai ana i - @@@ kuaia ka Loli i @@i malalo iho @@@@ - ma ka eha l@iha a pii ao @una ka @@ a o ke ka@@@kaai p@@ei noia:  Ina @@ ka uku o ka paona; a lua @@@ ka uku o ka paona, a ina EHIKU @@ no ka paona, a pela no hoi e pu @@ me ka pu ana’e o ka nui o ka @@@.            @ku Pepelau Lanui – Ua makemake no au i ka @@@ a u uka no au i ke kumukuai makepono ke lawe @@, no ka paona hookahi!          @a Mano: - E kuai no au i ka Lala Mano a ka poe a @@ mai @@ lu’u nei, @@@ o ka paona. @@@ Halek@@ ma ke Alanui @@@@@, ma ka aoao makai @@@ o @@@ (A. S. Cleghen.) ma ka aoao hikina Ala@@.  Me ka mahalo.          KIULANA,    PAKE KOLEPA.@lu, Oct. 25, 1865.   201 6m

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii

Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baibala nui no na Awai o na Halepule,                                   $4 00

" Ohana, ano nui, me na kii,                                        2 50

a me na Moohana,                                                       5 00

" Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula,            1 00

" Ohana, me na Moohana wale no,                             62 1/2

" Okoa,                                                                        50

Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 1838,                    25

Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho,                 12 1/2

Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.)                        25

Haiao,                                                                          25

Hele Malihini Ana,                                                      25

Wehewehehala,                                                           25

Lira Hawaii,                                                                25

No ko ke Akua Ano,                                                   25

Lira Kamalii,                                                               25

Kumumua Hou,                                                          12 1/2

Moolelo Ekalesia,                                                        50

Hoike Palapala Hemolele,                                           25

Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834,                      25

Ninauhoike,                                                                 12 1/2

Ui Kamalii no na Kula Sabati                                     12 1/2

Kumu Leomele                                                           12 1/2

Haawina Kamalii, Buke 1, a me 2,                             12 1/2

Haawina Kamalii, Buke elua i huiia,                           25

Eia na buke i haawi wale ia.

Haawina Baibala.

Ui.

No ka Aoao Pope.

Hoike Pope.

Palapala Liilii Helu 4

Helu 4-Makemake anei oe i ke ola?

Helu 6-E hele i o Kristo la.

Helu 7-Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha

Helu 11-No ka hoohiki wahahee i ke Akua,

Helu 16-Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Papekiko ana.

Helu 17-Mai hana ino i na Holoholona.

Helu 18-No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.

 

Ka Davida Malo Kumumanao,

Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.

L. H. Kulika.

Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.

 

 

Ka Nupepa Kuokoa.Ka Makahiki Hou.

He makahiki aha nei?Nawai, nawai la e hai mai?He wahi kaula iki au,He wahi haina iki ka’u;Ma keia makahiki hou,E paio nui ana no.Ka deregona ulaula.Na koa one, koa huila.Na koa hoi o Babulona,A uwe ae me na liona;Na Anekristo ano e,A me na kaula wahahee;Na mihona koa pagana,I kai mamuli o Satana,He paio hoi no na Negero,I kapaia o ka huelo.He poe nae i hookuuia,Na @@ i hui ia,E pono pa@a ke balota,E noho pale @ka hoka;A holo ole e balotaHeaha la ka hope ona?Ka paakiki ia Ionesona,Ke pani o A. Linekona.He hoopaapaa no Alabama,Ka moku powa a kaulana,Me kona hoa o Senadoa,(E make loa, kona inoa!)Nawai e uku ka poho,Na miliona dala no?E naue no na manawa,A lele paha na poka,A pahu ae na boma welaI pau na moku, na kue la,E kaua paha na aupuni,A wiwo e na ilihune.E noho a kulanalanaKe ‘lii o Maxemiliana,E ala kue paha Roma,A hoauhee ia Pio Nono,E hoomakaukau nui ana,Na legiona Feniana,I kuokoa IrelaniMai kona Haku Beretani,(Pihoihoi Enelani!)He paio hou me ka moanaI hooleiia ka weia kaulana;A moku hou, heaha la?E hoao hou, mai manaka,He paio me na luna luku,Na Luna nui luna uuku.Me Make, ke ‘Lii enaena,Ma kona lio lenalena,Me kona poe koa kauaA luku no a ahulau la,Ka paio ma Hawaii nei,Heaha la, nawai e hai?He paio no ke kanu pulu.Ka mahi ko, ke ako hulu,Ka naauao, ka naaupo,Ka pono, me ka hewa no.E ala nae, e na haipule,Na koa nana e hookahuliNa enemi o na aupuni:E hana mau, e pule nui,I pau na hewa, me na ino,I malu pono no na kino,I ala a huli na uhane,A kai iluna i ka laniI kaa ke kaa Euanelio,I wiki mai ka Milenio.   HAWAII.

HE KAAO NOPIKOIAKAALALA!Ke Keiki akamai i ka Pana.HELU 4.

            Alaila, olelo mai la o Kakuihewa, o ka inoa ua olelo aku au ia olua, aole ka @@ ka pohaku, aole i ka laau, aole i ka hale, aia no a he Iole maoli e like me ka Mainele e waiho mai nei la; he kino Iole, he poo Iole, he wawae Iole; a ina pela kau e na keiki la, alaila ola oe, ke eo nae ia oe o Mainele i keia la.”  Alaila, kau hou ae la o Pikoiakaalala i kana pua iluna o kaupaku o ka hale, no ka mea hoi, ua hoi ae la na kaikuahine Iole ona ilaila e kau ai; oia hoi kela aho maluna iho o ke kaupaku, “He Kuaiole.”       A hoomaka o Pikoiakaalala e hookuu i kana pua, alaila, heluhelu ae la no ia ma ke mele penei:            “Aia la aia la o Pikoiakaalala, O Alala no ka makuakane,      O Kookou no ka makuahine,      Hanau o Kikoookalani,           O Kikookahonua,        O Kikoookamauna,

O Kikookamoana.

            O Kikoookapo,           O kikookeao,   O Kapunanui,  O Kapunaiki,   O Ke-i,            O Ke-hamau,   Hamau – Aia ka ua Iole,         I pololei no a kua ka pua ma ka lemu,   A hulili no ma ka waha, a lau, a lau,   Mai ka maka o a ka pua a hiki i ke kumu.”A no keia pane ana o Pikoiakaalala, alaila, pane mai la o Kakuihewa, “Ina oe e pana a i ku io kau Iole ma ka lemu a hoea ma ka waha, alaila ola oe, a e amu no hoi o Mainole i ka huna lepo o kau Iole, ke nui nae e like me kau i olelo ae nei, he lau, a lau; aka hoi, ina aole e pololei ka maka o kau pua a ma kahi i oleloia ae la, e make ana no oe.”  A lohe ia ae la ko Kakuihewa manao; o ka pane ae la no ia o Pikoiakaalala i kana pua, oia lele no a ku no ka Iole; ku aku la no hoi ma ka elemu, a hoea no hoi ma ka waha, a pela wale no mai ka maka o ka pua a ke kumu, aohe wahi Iole i ku ae ina kahi e; nana iho no hoi na maka o ua o Kakuihewa i ka mokaki mai o Iole, a hewa ka maka i ka ua nui pono ole o ka Iole, oi helu ino ka helu Iole aole e pau, oi uwa a aku no hoi ka aha kanaka a a wale aku no, n o ke kunou wale mai no hoi ka kekahi.  Hui ae la ka aha, loku aka loku mai na kanaka iloko o ka hale nui o Kahuihewa, o Helumoa ka inoa.  Akahi no hoi a paia’e la ka maka o Pawaa kona kaikoeke, pau ae la ka hoohewahewa ana, a ike lea mai ia o Pawaa, a i iho la ia.  “O kau wahi kaikoeke no ka keia, a pakele mai make.”  A no ka nui o kona @lona i kona kaikoeke ia Pikoiakaalala, alaila, hemo ae la o Pawaa iwaho a ku ana ma ka puka me ka newa i kona kima, oiai ole he kanaka i hemo e mamua o ka Pawaa hemo ana.            A he mana no hoi ko Pawaa e pepehi aku e like me kona manao.  Aia iaia no hoi kekahi make i hawaiia e ke alii aikane ana o Kakuihewa, oiai ua maopopo wale no hoi ia Pawaa na Hamuku o ke alii Kakuihewa.  A oia poe kanaka no hoi ka mea nana i hopu a hoomainoino ia Pikoiakaalala, i ka wa i pae mai ai mai ka heenalu ana me ke aliiwahine Kahamaluihi.  A ia Pawaa e ku ana, oili ae la kekahi Ilamuku, o ka hahau iho la no ia o Pawaa, pa no i ka hokua make loa, a pela no o Pawaa i pepehi ai a pau i ka make he iwakalua kanaka, ilaila, ike maila o Kakuihewa i ka pau o na Ilamuku i ka make, alaila, ninau aku la o Kakuihewa, “Heah hoi keia?”  Alaila, olelo mai la o Pawaa, “O keia poe kanaka no ka poe nana i hoomainoino iho nei i kuu kaikoeke, no ka mea, o keia keia keiki, o ka muli no keia o ka’u wahine (Kauiomanoa,” “Oia hoi na?” wahi a Kakuihewa.  “Ae, wahi a Pawaa.” A ua pono no kau pepehi ana pi ina ai wau i ike e he kaikoeke keia keiki a no ka ua?” “He kaikoeke hoi paha n@ kaua,” wahia a Pawaa.            A pau ae hei, a me ka i ka puka, wa@ e ike no keia mea nuiai hana ia iho la e Pawa, kau ae la ka weliweli i ka poe i koe he nui, nana i hoomaewaewa ia Pikoiakaalala, oiai i k awa i hopu ia’i o Pikoiakaalaala, he nui loa ka poe olelo hoino mai ia ia, me ka haikaika ino, a kuhakuha mai hoi, ma ka olelo hooho like mai, “E make! e make!! no ka mea, ua laa na keiki i ka nalu o ke alii.”  A oia poe a pau, no ko lakou ike ana ua lanakila ke keiki, a ua make hoi kekahi poe ia Pawaa, alaila, holo liilii aku la na kanaka ma-o a maanei, mauka a makai, me he auhee kaua la, aka nae, aole o lakou mea nalo iki ia Pikoiakalala.  A i ua aha kanaka la e pu-hee liilii la, a ma ia wa, haka pono aku la na maka o ke keiki akamai Pikoiakalala.  A lena ae la ia i kana kikoo, a kau aku la i ka maka o kana pua mahope o ka poe e hole ana, a heluhelu a aku la ia i kana mele mau penei:      “Aia la o Pikoiakaalala,           O Alala no ka makuakane,          O Koukou no ka makuahine,  Hanau o Kikoookalani,            O Kikoookahonua,      O Kikoookapo,           O Kikoookeao,            O Kapunanui,      O Kapunaiki,   O Kei, O Kehamau,    Hamau- Aia ka hoi ua Iole he kanaka,            O ke kanaka iki,          ‘o ia, e hoi @@@@,  O ke kanaka @@        O ke kanaka poko,          O ke unu haha lima,    O ke ke, o ka hua ino, I i ia ai au e make,            E lele ae oe e ka pua a ia lakou           A hoi ae no i hope ku no,        A pili wale ae no ku no.”O ka hookuu aku la ia oia nei i kana @ make, o ka eku hele aku la no ia o ka @ aia nei mahope aku o na kana e hole ana @ ku aku la no ke kanaka e hole ana imua, o ka pololei aku la no ia o , ua huikau ka hole ana, o ka poe hoini iaia, a me ka poe maikai, aka nae, ua oi loa ke akamai o ka pua i ka imi ana ka poe wale no i olelo ia e kona mea nana i pana (Pikoiakaalala.)  A ma ia poe wale no ka luku ana a ku ke ahua, a kahe awai ke koko, no ka nui loa o ka poe i luku ia a ka pua a Pikoiakaalala.         [E ka mea heluhelu, e aho e nana iho kakou no ke akamai lua ole, a no ka like o ka maka o kana pua me he mau maka kanaka la, ka wae wale no a ka mea i kena ia iaia.]            “Ahu no hoi kupanaha.           A ua mea o ke akamai.”          A pau ka luku ana a ka ka pua aia nei a ke kanaka no nana i hooho iaia e make, a ma aia i hope ka mea i hewa, hoi ae la no ua pua nei ilaila, oiai no hoi pua i ka poe i oleloia ae la, alaila, hoi mai la ua pua nei a komo ana iloko o ke kuina kapa, ia Alala no ka paa.  Pioloke ae la ke Alili me na ‘lii, na puali, na koa o Kakuihewa, pihoihoi like ae la lakou, me ka olelo ae penei o Kakuihewa.  “Aia no i ko ke keiki manao, ina no kela e luku mai la kakou a pau, oia ino a no, noho o kakou mea e koa aku maua o kela keiki akamai nui wale.”            A maopopo lea ae la ke akamai o ke keiki ia Kakuihewa, pau ae ia hoi kona hoomaloka ana: a ko ino ia ka ke kahu wahine mea i hoopaa’i, lilo ae la ua keiki nei i mea n@ i ke alo o Kakuihewa.  A o Mainele hoi, ua hilahila oia no kona a@a aua i k ka hana lepo, a me ke koko i paele i ka pua a Pikoiakaalala.       Hol wale aku la o Mainele me ka haawina ole i loaa iaia; a hea wale aku la no i kauhale o ka poe haahaa loa.  Aole hoi e like me kona haawina mua mai ke alii aku, ka kuhuki ku o na maka @ ma wale no.       A o Pikoiakaalala hoi, aole no i lohe iki ia kona inoa, mai kona hoomaka ana i kana hana i oleloia ae nei mamua, a hiki i keia wa i hoike ia ae nei maluna.  Aka nae, ua hapaia kona inoa, mamua o ka inoa o ka pana iole mua a Kahamaluihi, i Kulaokahua ai, oia hoi o Kapanakahuahi.  O ka inoa wale no ia e kaheaia ana, aohe hoi he loheia o Pikoiakaalala.  O kekahi mea kupanaha no hoi, o ko lohe ole o na kanaka i ka wa e heluhelu ai o Pikoiakaalala mamua ae o kona hookuu ana i kana pua, ma ka hai maoli ana mai no ikona inoa.  Oiai no hoi, ua kaulana mua mai no ka inoa o Pikoiakaalala a me kona akamai i ka pana ana, a ua kaulana ae no ia a puni na moku.  He oi no hoi o ka poe hoohewahewa nui wale, pepeiao kuli no hoi.       Lilo ae la hoi o Pikoiakaalala i pana iole nui na Kahuhihewa, a hoihoi ia ae la eia me Pawaa kona kaikoeke, a me Kauiomanoa kona kaikuahine, a me Alala hoi ko lakou makuakane, a hoonoho ia ae la lakou ma kekahi hale halau nui o Kakuhihewa, a he hanohano ka olelo ana. Ia lakou nae e noho ana malaila, aole no hoi he hooulu hou o na alii i ka pana iole, no ka mea, aohe no he pana iole akamai i koe, nana hoi e aa mai i ke keiki kaulana.  Oiai no hoi, ua eo ae la no o Mainele, ka mea i kui ae ke kaulana mai Hawaii a Kauai.  O na alii nae o Maui a me Hawaii, aole no i pau ko lakou hoomanao ana no Mainele, no ka mea, o ko o Oahu wale no kai ike i ke eo ana o Mainele, aole hoi i ike ia e na moku e ae.  O ka inoa wale no nae o Mainele ka lakou i lohe, a @ kona kaulana i ke akamai ma ka pana iole @na, ak@ aole nae lakou i ike kino ia ia; a pe @ no hoi o Pikoiakaalala, ma ka inoa wale o kai lohe ia, aole nae i ike ia ke kino.  @ no hoi i loaa ka inoa @ eia e la maluna, aka, hoi o @ Oahu nei i ike, aole nae e loaa o ka i@ o ka hoi o Pikoiakaalala no hoi keia, o @ ole no hoi kekahi o kahi makuakane, aole no hoi i lohe o Kauiomanoa i ka inoa.  O kahi kaikunane @ no kana i lohe.  O Pawaa hoi, o kuu wa maikoeke wale iho la no hoi kana e olelo i kekahi o ka loaa o ko Pikoiakaalala inoa, nolaila hooko ole o Kakuhihewa kana m@ hoohiki ai penei, “Ina o @@@ ai o, u pana iole akamai oia hoi o Mainele nei, alaila, oia ke kane hooao a kuu kaikamahine @apu.”  Ua loheia nae hoi keila hoohiki ana a ke alu mamua ae o ka wa a me i hiki mai o Pikoiakaalala i Oahu nei.  Olelo aku la nae ka poe i ike, a i @ hoi @ Pikoiakaalala akamai i ko pana, @ @ olelo kaena iho, “Ina paha e hiki mai @ Pikoiakaalala i Oahu nei, aolel no e pakele ana o Mainele i ke eo, no ka mea, he oi loa aku no ko i ala akamai, aole no ola lua e like ai, hookahi wale no he ilio oia @ o Pupualenalena, aole no nae hoi he @ ka ilio, aole no hoi he eo i ua keiki nei, @ ke wale no.”

            No ka lohe ana hoi o Kakuhihewa no keia mau olelo i hoikeia ae ne maluna, nolaila, olelo hoohiki hou iho la no ke alii, “Ina io e eo ana o Mainele i ua keiki nei a oukou e olelo mai nei, alaila, nana kuu kaikamahine kapu, a e noa kona ili ia Pikoiakaalala.”            O keia mau olelo nae i hoike ia ae nei maluna, ua moe loa iloko o ka naau o kela kanaka keia kanaka.  Aole no hoi au i hoike e aku mamua, no ka mea, aole no hoi i hiki aku ia wahi a kakou i olelo ae la, no ka mea, akahi no hoi a hiki aku i kana kupono ke haoi aku i na nane kuna a Kakuhihewa i hoohiki ai, no ka mea, ua ike ia ae la ke kino o ka mea ana i hookohu ai na kanaka kamalei alii wahine; a e ike ia ae ai la hoi paha ka inoa e i ana o Pikoiakaalala, ina no ia hoi paha ua hoao no la hoi me ua kaikamahine la, loaa no la hoi kona hoa heenalu o Kalehuawehe.  Aole no nae he hoike iki o Pikoiakaalala i kona inoa.  Noho pu wale iho la no lakou ma ia hope iho.         E ka poe e heluhelu ana, e waiho iki ae hoi kakou no Pikoiakaalala a me Kakuhihewa, a e olelo ae hoi au ia kakou no Keawenuiaumi, ke alii o Hawaii. I ka lohe ana o Keawenuiaumi no ka pana akamai a Kakuhihewa ke alii o Oahu, @@@@@@@@@@@@@@        Hoouna mai a @@@ Keawenuiaumi kona mau hoe waa pae ana kona mau waakaulua e ku ai Mainele no ka mea, ua nui kona ukiuki no kekahi mau manu.  O kona mau manu nae, he mau manu hooiloilo w@@.  No ka mea, i ka wa a Keawenuianui hoomaka ai e pa i ka @@ waa no k@@@ @@@ kahana kalaiwaa.  @@@@@  Kua ia @@ ke koa a hina ilalo, ka lai ia no hoi a paa o waho, a kua waa no hoi, o ka manawai iho ia no ia e pane mai ai ua maa manu ia pepei, “E Keawenuiaumi e haalele ia iho na waa ino, he waa puha, ua loli kae@  Ma keia pane ana mai a ua mau manu nei, ua paha @@@ ka waa.  Ma ke kalai ana @@ ia loko a me ka waha, ua p@@@ @@ no ka waa.  Haa ele iho la na kahuna ia waa, a hoomaka hou e kalai hou waa, a o ka hana maa no hoi a na manu ka hooilo@@@, nolaila, k@na ae la i Keawenuiaumi i ka poo akamai i ka pa@@, e hele hoi ilaila e pana ai, aole nae he ku iki aku o ua mau manu nei.    A no ke kui mai hoi o ka lono no ke akamai o Mainele, nolaila, ua kona mai o Keawenuiaumi i kana mau @@@ e k@ @@@ Mainele, e like me ka mea i kama@@ mua a ae nei maluna. Hole mai la ua mau waa nei a pae i Maui, a pela aku a pae ma Waikiki Oahu, malaila no hoi kahi i noho ai o Mainele.  Hele ma ka hoi na elele i  Kakuhihewa la, a ninau aku @@ “heaha ka oukou?” Pand @@ ka elele e ike ma ko lakou @@@ mai ai, ua maikai no hoi ia i ko Kakuhihewa manao.  Ua hoouna mai nae o Keawenuiaumi hookahi ka@@@, eha kanaka maluna o na kaulua, a hookahi wale no maluna o kahi waakaukahi.  I ka wa nae o na elele o ka waakaulua e olelo ana me Kakuhihewa, hele aku la kahi kanaka o kahi waakaukahi o ka makaikai ma Ewa, Puuloa.  A pau hoi ka olelo ana o na elele i olelo ia ae ia i ke alii Kakuhihewa, alaila, kena’e la no o Kakuihewa ia Mainele e hole i Hawaii, e like me ka mea i ku ia mai nona: a makaukau na waa a me Mainele no ka hole, o Pikoiakaalala no kekahi e ku pu ana ma ke awa, me ka mano e hoio pu i Hawaii e makaikai ai, no ka mea, he makemake o Pikoiakaalala e ike i ka mea i kii ia mai ai o Mainele: aka nae, aole he pane iki mai o Mainele, a me ka poe elele hoi.       A no ke koi ole ia mai o Pikoiakaalala e lakou la, noho iho la no keia i ke awa, e kali ai i kahi kanaka i hele ai i ka makaikai. (Aole i pua.)

He moolelo no Aferika.No Aitiopa.

            O na wahi a pau ma ka waena konu o Aferika, ua kapaia i ka wa kahiko o Aitiopa.  Aka ma ka mea i maopopo, elua wale no aina o Nubia, a me Abesunia e kapa ia nei i keia wa.  Aia ma ka hemo iho o Aigupita keia aina a moe loa aku ma kapa kahakai o ke Kai Ula.  Ua manao ia o na kanaka mua o keia wahi no Arabia ka Pomaikai, oia no kahi hapa o Arabia.  Aneane no e nalo loa kona moolelo kahiko.   O kekahi wahi uuku ma Aitiopa, o Sepa, nolaila ke Alii wahine i hele ae ai e ike ia Solomona.  Ua olelo ia, ua noho alii no kekahi pua ana ma Abesunia, i na makahiki he 50 a oi aku i ka wa i hala aku nei.       He mea mau i ko Aitiopa, i ka hoopaa i na’lii opio maluna o kekahi mauna kiekie, i kapaia e lakou o Gesena.  He paliku na aoao o keia mauna, me he hale pohaku nui la ke nana aku.  Aole he kanaka e hiki ke pii aku iluna o ka puu, a pela hoi i ka iho ana mai ilalo, aia wale no me ka haka, a maluna mai hoi me ke kaula.          A maluna pono iho hoi o ua mauna nei, e ku ai ka pupu hale o na’lii, o ka pupu @@@@@@@@@@@@@@@@@@.

 

            O ka @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@.

 

            O ns kanaka o @@@@@@@@@@@@@@@@@@@.

 

            Aole no ke eleele ka @@@@@@@@@@@@@@@@.

 

            O keia @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@.