Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 49, 8 December 1866 — Page 2

Page PDF (1.51 MB)

This text was transcribed by:  Gwen Lazear
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

ke kumu nae o ka hele pu ana mai o ka Luna o ka halepaahao me Anetipoli.  @ ku mai i ke dala i mea e hemo ai o Anetipoli mai ka halepaahao mai.  A no ka mea hoi, o ke dala a Aderiana i haawi ai ia Doromio o Surakuse, ua haawiia ia i ka Anetipoli o Surakuse.

            Manaoio loa iho la o Aderiana, he oiaio ka ka wahine mea i olelo ai no ka huhu o kana kane, a ua pupule ia hoi, no ka mea, ma ka papaaina a lakou i ai ai i ka ainawakea, e mau ana no ko Aderiana hoomanao ana, no ko Anetipolu hoole ana'ku, aole ia o kana kane, a o kona hiki ana mai no ia ia la ; a ma kahi hoi o ka wahine, ua hai aku o Anetipoli no hoa ; hookuke ia ana aku mai koha hale aku, a ua paniia ka puka nona, aohe nae ia he mea kanalua nona, ua pupule io kana kane.  Hookaa aku la nae o Aderiana i ka uku o kana kane i ka Luna o halepaahao, a kauoha ae la i na kauwa ana, e nakinaki i kana kane a paa i ke kaula, a e hookomo ia maloko o kekahi rumi pouli, a e kii aku hoi kekahi i ke kauka, e hele mai e nana i kona mea i pupule ai.

            A no keia mau huaolelo nae a Aderiana, hoole ikaika mai la o Anetipoli no keia mau olelo kuhihewa wale no a kana wahine.  Aka, o keia mau leo ikaika o Anetipoli me ka nauki launa ole, pela ka nui o ko lakou hoopaapaa ikaika ana ia ia, e kuhi ana na ulupuni nuiia e ka hehena a no ko Doromio i ana mai hoi kekahi, aole i pupule kona haku.  A ma ia huaolelo no, ua hoopaa pu ia aku la oia me kona haku.

            Mahope koke iho no o ko Aderiana hoopaa ana i kana kane, hiki mai la kekalu o kana mau kauwa, a olelo mai la, ua hemo aku nei o Anetipoli ma, a ua ike ia laua e hele ana ma kekahi alanui e aku me ka hoopaa ole ia i ke kaula.

            I kona lohe ana i keia olelo, o kona holo koke no ia e hoihoi mai i kaua kane me kona kaikaina pu a me kekahi poe e ae.  Ia lakou i kokoke aku ai i ka puka pa o kekahi hale o na wahine Virigini, (he nui:ere kona inoa), malaila lakou i ike aku ai ia Anetipoli a me Doromio, ie like me ko lakou manao kuhihewa no ka like loa o na hoahanau mahoe.

            O ke kaula hoi a ke kanaka hana gula i haawi aku ai ia ia, eia no ia ke kau nei ma kona ai.  Ia manawa no, hiki ana ke kanaka hana gula, a pane mai la ia ia, "Eia  no ka hoa ia oe ke kaula gula, hoole mai oe, aole i loaa aku ia oe, aole hoi e uku mai ia'u."  Pane aku la hoi o Anetipoli, "Ua haawi wale ia mai no ia'u keia kaula ia'u i kakahiaka nei, a mai ia hora mai a hiki i keia manawa, aole au i ike hou ia kanaka."

            Ia laua no e kamailio ana, hiki ana o Akeraina imua on a me ke kahea ana ae, "O ka'u kane keia, ua pupule oia, ua pakele mai nei hoi mai ka poe nana ia i malama."  O na kanaka hoi i hele puana ia Anetipoli a me Doromio, aka, holokiki aku la laua iloko  o ka hale nunere, me ka nonoi aku e haawi i mai i wahine laua e maluhia ai iloko o kona hale.

            Alaila, puka okea mai la ka luna wahine o na nuna iwaho e ninau pono ai i ke kumu o keia haunaele.  He wahine kuoo oia, a e akamai hoi i ka hooponopono ana i na hihia imua o kona alo, a he naauao no hoi, a ua kaulana oia no kona noiau.  Aole no hoi oia i pulalelale koke i ka hookuu mai i ke kanaka i imi aku i ka maluhia o kona hale, nolaila, ninaninau mai la oia i ka wahine i ka mea i pupule ai kana kane ; a penei hoi na hua ninau : "Heaha ke kumu o keia poao ole koke ana o kau kane ? Ua poho paha kona waiwai ma ka moana, a ua make paha kekahi o kona hoa'loha i pilikia ai kona manao ?"  Pane maila hoi o Aderiana , "Aole no kekahi o keia mau mea ke kumu."  Malia paha ua kukulu ia kona aloha maluna o kekahi wahine e, mamua ae o kona aloha ia oe kana wahine mare, a o kona mea ia i pupule ai, wahi a ka mea ninau.  Pane aku no hoi o Aderiana, "Ua loihi no ko'u noonoo ana, ua aloha oia i kekahi wahine e no kona nalowale pinepine mai ka hale aku."

                        (Aole i pau.)

 

 

            KA LA HANAU O KA MOI E OLA NEI: - O ka Poalua e hiki mai ana, oia ka la 11 Dekemeba, e malama ia ana ia la ma ke Aupuni Hawaii nei a puni, he la lealea a hauoli no ka hoomanao ana i ka la hanau ia mai o ko kakou Moi Ilihia Aliiolani Kapuaiwa Kamehameha V, mai ka opu mai o kona makuahine Alii Kinau.  O ka la 11 e hiki mai ana, oia ka la e hiki aku ai o ko kakou Moi i ke kanakolu kumamaono o na makahiki o kona ola ana.  Nolaila, e pani ku ia ana na hale oihana Aupuni, a e kukulu ia ana paha he mau ahaaina ma kela wahi keia wahi.  Ke kukui mai nei ka lono ke hoomakaukau la na keiki o ka Malu Ulu o Lele i ka lakou mau ahaaina, a e hoomanao ana lakou ia la, e like no me ko ke alo Aliikulana ana.  E kani mai ana na pu o Puoaina, a e kahiko ia mai ana na pahu have i na waihooluu o kela ano o keia ano.  Ua makemake loa ia nae ma e oi ae ana ka maluhia o ia la mamua o ko ka la 28 iho nei o Novemaba.  Ua mahaloia ia la e ko ke kaona nei poe, no ka maluhia mai ke kakahiaka a napoo ka la.

           

            KOMISINA BERITANIA A KANIKELA NUI.

            Ua lawe ae nei keia haole hanohano i ka pa o ka Moi Wahine Emma ma na huina o na Alanui Nuuanu a me Beritania i wahi noho nona ma ke alo Alii o Hawaii nei.

 

KA NUPEPA KUOKOA.

HONOLULU DEKEMABA 8, 1866

NUPEPA KUOKOA NO 1867.

            Ma ko kakou pepa o ka pahu i aui hope ae nei, ua noi makou i na makamaka, e hoomakaukau no ka lawe hou ana i ka Nupepa Kuokoa no ka makahiki e hiki mai ana.  Ke makemake nei makou e kamailio hou aku no ia mea i keia pule.  Ua koi ia makou e ka puuwai aloha aina, a me na pono o ko kakou nei Aupuni, e hapai ikaika i keia mea.

            Ua kukuluia ko kakou Nupepa maluna o ke kahua Hawaii maoli, a i mea kokoua hoi i ka pono o ka lehulehu Hawaii.  O kana hana nui, oia ka koolaha ana i ka ike iwaena o kona poe heluhelu, a me ka hooikaika ana e alakai i ka lahui iluna hou ae, a i ke kuleana e oni paa loa ai na pono i waiho ia mai ia kakou e ka poe i hele e aku.  Nolaila, he kulana pono ko makou e koi ikaika aku ai i na makamaka a pau o ka aina nei e kokua pu mai, e kau ka Hae o ka Nupepa Kuokoa a e naue imua!

            Eia kekahi, ke manao nei makou e nele ana ka poe lawe ole i ke Kuokoa no ka makahiki 1867 i kekahi pomaikai nui.  E hemahema loa ana ka ohana kahi e heluhelu ole ia ai keia pepa iloko o keia makahiki ae.  Iloko o ia makahiki e hoomahuahuaia mai ai o na mea hou ma ko kakou nei Aupuni, a mai na aina e mai hoi kekahi.  E hoomaka ana ka holo mau o na moku mahu nui mai Kalefoni mai, a mai ia nei aku a hiki i Kina, iloko o ka malama o Ianuari.  E lilo ana kakou i hale hookipa no na elele ahai nuhou o na aina nui o ke ao nei.  He wahi oioina kakou no na kukini holo mama o na moana.  Ma ka helu ana i na mea hou a me na hana ano nui, e oi loa ana ka makahiki 1867 mamua o na wai hala.  He makahiki mea hoa ae keia.  Maloko o keia pepa e hoolaha ia ai ua mau mea hou la.  Maanei e wehewehe ia ai na mea ano nui i ike ka poe heluhelu i na mea i hanaia ma na Aupuni e ae o ka honua.  Aole makou e kapae ana mawaho o ka pepa i kekahi mea e naauao ai a e lealea ai ka poe heluhelu.

            Nolaila, in a he makemake ko oukou e ike a e naauao hoi e like me ka poe noiau a oukou i ike ai, e lawe i ka Nupepa Kuokoa.  Ina he makemake ko oukou e holo imua a e pii iluna, e heluhelu i ka pepa.  O ka poe kolo ilalo a mahope, o ka poe lolo ma ka moonoo, o ka  poe ike ole i na mea hou o keia au, he poe heluhelu ole lakou i na pepa.  O ka poe ike, ka poe hana a me ka poe waiwai, aole lakou e hoonele ia lakou iho i na nupepa, ka mea e ike ai, a e waiwai ai.

            Nolaila, e na luna a me na hoa heluhelu pepa, e kau ka Hae a e huro no ka makahiki hou o ka Nupepa Kuokoa.

 

 

Ahaaina no na Luna o ke Kuokoa o Oahu nei.

            Ma ka la mua o ka makahiki hoa, e haawi ana na Lunahooponopono o ka NUPEPA KUOKOA i ahaaina no na luna halihali pepa o Oahu nei.  Ke manao nei na Lunahooponopono, e loaa ana ke keena kupono no ia hana iloko o kekahi o na hotele o keia kulanakauhale.  A malaila e hoomakaukau ia ai ka papaaina e lawa ai na hoa a pau.  Ke makemake nei na mea nana e haawi i keia, e lilo ia i ahaaina hanohano.

            Mahope o ke paina ana, e kali iki ana na hoa iloko o ke keena ai e hoonanea ai ia lakou iho ma ke kamakamailio ana, a he mau wahi haiolelo pokole paha ko kekahi mau hoa e lealea ai.

            E haawiia ana keia ahaaina no na hoa i hoopau pono i ka lakou hana o ka makahiki i kaahope ae, a no lakou wale no.

 

 

Ua Mihi.

            Ua ike makou i ka manao niihi o kahi keiki o ke Au Okoa iloko o ka helu o na pepa i puka ma ka la 10 Novemaba iho nei.  Penei kana : "E HOONANA AKU. - Ma ka makou pepa o ka la 10 o Novemaba nei, ua hoopuka aku makou "no ka moe ole o ka po o na wahi keiki o ke Kuokoa, a lakou hoi i lawe ai, e like me ka makou i manao ole ai.  Aole makou i manao ia mea, he mea hoohalike me kekahi mea ino ia lakou."

            Ua makaukau makou e pale ikaika aku i kana mau olelo lapuwale ; aka, no ka mihi ana o ua wahi keiki la o ke AuOkoa, ke manao nei makou e waiho ka hoolaha ana i ka mea a makou i hoomakaukau ai no la mea.  Ina nae i hoolaha ia, ina no ua ike na mea a pau i ka pono o ka makou, a me eha ana o ka lawehala.

            He pono ka mihi me ka hoopono.  E ka hoa, "E hoopno ka hele i ka uka o Puna."

 

 

Ka hoonohonoho ana o ka Huakai.

            O ka hoolewa ka Mea Hanohano Koleneia Kaisara Kaluaikau Kahanupauokalani Kamakaehukai Keolaokalani Kapaakea, kekahi o na Hoa o ka Hale Ahaolelo Alii, a me ka Aha Kukamalu, Hoa Koa Hanohano hui o ke Kea Nui O Kamehameha.

Ka mea hana Pahu

Puali Koa o ko ka Haku o Hawaii ponoi

Ka Puali Hulumanu

Na koa ku mau

Na ohua o Ka Mea i Make

Na Kauka

            Mahele koa Lio                                                                                                                       Mahele koa Lio

            Na Kahili Nui                                                                                                                          Na Kahili Nui

            Na Kahili liilii                                                                                                                          Na Kahili lililii

            Na hapai pahu                                                                                                                         Na hapai pahu

Ka ohana ponoi

Ke kaa o ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa

Na ukali o ka Moi

Ke kaa o ka Moiwahine Ema

Ke kaa o ka Moiwahine Kanemake Kalama

Na hoa o ka Ahakukamalu a me ko ka Hale Alii a me ka lakou mau wahine

Ka lehulehu

Ka puali koa lio i hookaawaleia

Ma ka hora 3 o ke ahiahi Sabati Dek. 9 e hoolewaia ai maloko o ka Luakini o Kawaiahao, - Ma Alanui Alii e hoonohonoho ia ai ka huakai, e Major Moehonua.

Keena Oihana o ka Akukana Dek. 6, 1866.

 

Na mea hou o ke Alo Alii

            KE OLA O KA MOI : Ua oluolu mau makou i ka lono pinepine mai, mai na uwalo he nui, aia ka Moi Lokomaikai Aliiolani Kapuaiwa ke noho la ma Hilo, me kino maikai a me ka oluolu kupono o kona ola.  O ko makou ake nui no ia, a o ka makou no ia e kaukau nei i ka Mea Mana Loa maluna e hooloihi mai i kona ola ana, a me kona malama ana i kona Aupuni.  Aole i lohe ia mai kona haalele ana ia Hilo i ka wa a makou i kakau ai i keia.

            KA MEA KIEKIE MATAIO KEKUANAOA : Ua oluolu loa kona o nawaliwali, a ke noho nei no ia ma kona hale ma Papakanene.  Ua loaa iho nei oia i keia wahi mai, aka, ua oluolu nae kakou i ka lono ana mai ua pale kana, a ua haalele mai la ua wahi mai la i kona hoopipili ana i kona nui kino.  "E ola ka elemakule Alii a kau i ka pua aneane."

            KA MEA KIEKIE LUNALILO : Ua haalele aku nei ke keiki Alii i kona Home Lau Niu ma Waikiki kai, a ua hoi mai nei, a eia ke noho pu mai nei me kona Luaui makuakane ma Pohukaina.  Ua oluolu mau kona ola i ka makou ike aku, a i kekahi mau la mamua iho nei, malalo loa nei kahi i naue mai ai.  No ka pau ae la no paha o ka noho ana ia hale ona, a i ole ia, i hoi mai paha i ke kaona, no ka loaa iho i ka mai kii koke aku i ke Kauka.

            NA MOI WAHINE KANEMAKE:  Ua hoi aku ka Moi wahine Kaleleonalani ma kona Home noho i ka olu mauka o Nuuanu, me ke ola maikai a oluolu.  O ka moi wahine Hakaleleponi K. Kapakuahili hoi, ke noho nei no ma kona hale noho mau ma Haimoeipo.  He maikai kona ola kino, a he oluolu kupono hoi i ka wana'ku a ka lehulehu.

            NA PUA ALII:  Hon. Davida Kalakaua, Lilia Kamakaeha Dominis, Likelike a me Pauahi Bihopa, ke noho nei iloko o ke kanikau i keia mau la, no ka lawe ia ana aku o ko lakou makuakane Alii mai ko lakou alo aku.

            E HOOLEWA IA ANA ma ka auina la o ka la apopo ke kino kupapau o Ka Mea Hanohano Kaisara Kapaakea Keola, mai ka hale noho mai o kana keiki mua, mai Honuakaha mai, a hele pololei aku a ka Luakini o Kawaiahao.  Mahope iho o ka pau ana o ka haiolelo e hoolewa ai, alaila, e lawe ia aku ma kahi e waiho ai o kona kino lepo.  Nolaila, ua kauoha ia na makamaka pilikana, na hoaloha a me na hoalauna, e hele ae i ka huakai hope a ka mea i haalele mai.

 

            HOONUI MA KA MOANA. - I ka hora 11 paha a me ka hapa o ka po Poakahi iho nei, ua hookui ke okohola Korenelio Haulani me kekahi okohola o Uleu ka inoa mawaena o ke Kowa o Molokai.  Ua holo ikaika mai ka moku mua o hookui mai i kekahi moku, a ua opu pu ia mai elua waapa oia moku, a ua nihomole no hoi kekahi mau wahi e ae.  O ka ia maluna ae o ka ia mua o ke kia waena o Uleu, ua lilo i mea lele kowali mai i ka lewa a he mau poino e ae no kekahi.  O ka moku mua hoi, ua haihai ke kai mua o ka ihu, a ua haalele mai i ka pili ka laau ihu.  Ua hoi mai o Uleu i ke awa nei e hana hou i kona mau wahi i hoopoino ia

 

 

NU HOU KULOKO.

            E hoolawaia ana ka Hon. Kaisara Kapaakea i ka auina la o ka la apopo.

 

            MOKOMOKO - Ma ka lapule i hala aku nei, ua hakaka kekahi mau hao'e elua, a hookahi i eha loa: moku ka lehelehe luna, a na Kauka Bofama i humuhumu kahi i moku.

 

            NO HANAKAHI MAI - Ma ka Pealua i naue ae nei, ua ike aku makou i ka Lunakanawai Hoomalu o Hilo oia hoi o D. H. Hikikoki ua hiki mai oia ma Honolulu nei.

 

            UA HOOLAHIA ma kela pepa iho nei a makou, ua haawi mai o Rev. Z. Poli o Waikane $2 37 1/2 no ka Hoku Ao Hou e hiki mai ana : aole pela ka oiaio.  eia no $4.25.

 

            AHU KA APA I KAPAKAI - I keia Poakahi i hala ae nei, ua ike aku makou i kekahi mau mea e papa leo wale ana, me ka anehe ana o kekahi e unu mai iluna i kona pulima palule, a e kui aku i ke kokoolua, aia hoi, ua ike koke ia mai ia e na popoki o ke Aupuni, mikiia aku noho i ka Halewai.

 

            MAKE I ALOHAIA - Ma ka la 23 o Novemaba i hala ae nei, ua hiki mai ka make maluna o Manuwai wahine a James Castle (Kimo) o Onomea, Hilo, Hawaii, a ke waiho nei na ukana luuluu maluna o ke kane a me na makamaka a pau. Aloha ino.

 

            PAU KA PONO : - Wahi a Okamu, na hoonele mai na nalo meli o ka nahelehele i ka hana ana i na meli momona. o ko'u mau buti ua pau aku i ka nahaehae, a o ko'u mau lauoho, ua hele a kuku i na lala laau, a o ko'u ola wale no ka i koe mai.  Hu no ka aka i kahi Okamu.

 

            MUIMUIA LI'A KA UAPO. - I ke kakahiaka Poalua i naue ae nei, ua naue aku kekahi o makou ma ka uapo, a ike aku la i ka haiamu a na kane me na wahine, no ka lawelawe o kahi mau keiki o ke kai e holo aku i ka moana kai lipolipo a ale kawahawaha hoi.

 

            MAKENA NO HOI I'A NE O KA WAI : Ma kahi la o keia pule, ua lono mai makou i ka ne launa ole mai o kahi poe mahiai i ka wai, aumeume lua kahi wai.  O ka hookahe aku ka hoi keia iloko o kahi loi a pau hoi aku, a ea hou mai, ua pani'a ae la, a e kahe ana i kahi e.

 

            IKE OLE IHO IA LALO. - Ma ke ahiahi o ka Poaono i h@la ae nei, ua holo lio hoonoonoo ole ae kekahi wahine Hawaii, a malalo mai o kahi o ka Pepee kui'a kekahi holokahiki, a palaha ana ilalo, lele liilii ke dala a ua kauaka nei i o i a nei.  No keia holo hoonoonoo ole ana, nolaila ua pili keia mea i hoikeia, " ike ole iho ia lalo," i ua wahine nei.

 

            AIHUE HILAHILA OLE. - Ua hai mai o G.B. E. Paele opio o Lahainaluna, i ka lilo ana o kona wahi palule i ka aihueia ma ka auina la o ka la 23 o Novemaba i hala iho nei.  He keu no hoi o ka hilahila ole o ka mea nana i aihue.  I ka ike aku no hoi he poe keiki makua ole lakou la ma ka noho ana i Lahainaluna, ua kaawale loa na makua i kahi e loa, ka mea e loaa koke ai ka lole, o ka mea kii aku ka hoi ia a ka aihue.

 

            E HOOKO IO IA ANA KA MAKE MALUNA O ASI. - Ma ka waha olelo palale o ke Aupuni o kela Poaono aku nei i hala makou i ike iho ai, ua lawe mai o Oddfellow mai Hilo mai i ka olelo ae a ka Moi me kona kakau ana mai i kona inoa no ka hooko ioana i ka olelo hooholo a ka Lunakawai Kiekie i kau ai maluna o Asi pake i pepehi ai ia Jure Kuakuwa haole Farani i noho a kamaaina ia Hawaii nei.

 

            LEHULEHU NA PAKE. - Ma ke ku ana mai o kekahi moku kalepa ma ka nuku o ke awa o Honolulu nei mai Kapalakiko mai, ua ike iho makou i ka lele makawalu ana mai o na pake ma na alanui nei.  I ka lono mai e hoi loa ana lakou i ko lakou aina hanau, oia hoi o Kina.  Ma ka la Sabati.  Dekemaba 2 make iho la maluna o ua moku kalepa la ekolu mau pake.  I kekahi la o keia pule, ua holo aku ua moku la i Kina me ka makani maikai e hoopoho pono ana i na pea o ka hale lana kuoili i ka moana.

 

            WAAPA KAHULI. - Ua poloaiia mai makou e D.S.K. Kaelele, o Niihau, i ke kahuli ana o kekahi waapa ma ka moana, mawaena o Kauai a me Niihau.  I ka la 7 o Novemaba i naue ae nei, ka haalele ana o ua waapa nei ia Lonopapa ma Niihau, eha kane elua wahine o luna, a me na ukana pu no hoi.  Oia holo a mawaho pono ae o Kamalino, o ke poi ia iho la no ia e ka nalu a huli ana ua waapa nei, pau na wahi ukana i ka lilo, a he mau dala he kanakolukumamakahi.  Aloha maoli keia poe.

 

            HE WAHI PAHU I PUHI'A I KE AHI : - Ma ka Poaono i hala ae nei, ua puhi'a i ke ahi, kekahi wahi pahu o Wm. Smith (Uilama,) e kekahi wahine hookohu kahuna, me ka ike ole o Uilama.  Ua lohe mai nae makou, " he akua ka ko loko o ua wahi pahu nei, no ia mea ke kumu i kii'a e puhi i ke ahi, no ka pau i ka make o kahi poe.  He keu a ka wahahee, o ka i ana iho heakua ko loko o ka pahu.  I na hoi pahu he akua, he aha la hoi ka mea i pau ai i ke ahi ? Eia, no ka ole maoli, nolaila, he pono e hoopau ae ka poe e hoomana ana i na akua kii peepoli, a me na mea ano like.

 

            UA NA EKU MAI ua kauna lepo o ke kaona nei mai ka Peakola mai a ka Poaha.  Nana aku kamakena ua mea he lepo.

 

            I KEKAHI LA O KELA PULE AKU NEI, ua lawe ia mai he haole no ke puhi hale ma Hilo, me kona hoopai pu ia.  He ano kanalua ia ko ua haole la.  Ua pupule paha ia, ua aha la.  Aole nae i maopopo.

 

            KE KANAHAI MAI NEI: - Ua akakuu iki hoi ka make ana o na kanaka no ua wahi mai ahulau noke nei.  O ko kakou olioli ia o kona kikaha aku ma ke alanui e hele aku ai.

 

            UA KAU AKU MALUNA O KONA MOKU - Ua hai makou ma kekahi hunahuna o keia la, ua hoole ke kapena Homana i ka uku hoopai i kau ia maluna ona.  I ka Poakolu iho nei, ua uku aku oia i kona mau hoopai a pau, a ua holu aku e imi i kona moku e kalewa mai ana, ma ia la no.

 

            "O KEKAHI KEONIMANA i hopau iho nei i kona noho ana hana maanei a hoi aku nei i Kapalakiko, ua lohe mai makou, ke puunaue la oia i kona manawa mawaena o na papa aina oia kulanakauhale a me ka hale o ka poe ona " wahi a kahi nupepa puka la.

 

            UA HOIKEIKE IA ke kii o ka Ogana hou o Kawaiahao ma ka halawai ahiahi o ka Poakolu iho nei.  I ka nana aku, ua nani maoli.  E make ana ia Ogana no na dala he tausani a me na haneri elima paha a keu iki aku.  E wikiwiki mai ka poe i kakau inoa no ke kokua ana.

 

            WAI MAPUNA HO. - Ma kahi nupepa puka la o Honolulu nei o ka Poaha iho nei, ua ike iho makou, ua loaa hou mai nei he mau lua wai mapuna hou na ka pele ma kala he 12 mile paha mai Hanalei aku.  Aole i hai ia mai ma ka akau a ma ka hema paha.  E kali ia ana o ka lohe pono mai.

 

            E EKU HOU ANA KILAUEA : - I ka Poakahi e hiki mai ana, Dekemaba 10, e haalele hou ai o Kilauea ia Honolulu nei, a e holo hou ana ma na awa a pau e ku mau nei.  O ka poe makemake e holo ana e makaikai i na hana a ka wahine o ka loa, eia ka wa pono.

 

            NALOWALE : - Ma ka Poaono aku nei i hala, ua lawe aku o S.N. Holokahiki o Wailupe, he 20 palapala hookohu ona o Hokuao Hou, a iaia e hoi ana ma kona ala e hiki ai i Wailupe, haule iho la ma ke alanui na palapala a pau i hoike ia ae la maluna.  O ka poe i komohia e ka naau aloha, a i loaa hoi iaia, e oluolu no ke hoike mai i ka mea nona ka inoa maluna, a i ole ia ma ke keena o ke Kuokoa nei.

 

            KE HOLO LA I KA MOANA. -  I ka Poakolu iho nei, ua haalele mai la i keia awa ke kiapa A.J. Pope i ike ia e na kanaka noho kaona nei he moku holoholo mau mawaena o keia awa a me Beremana.  Ua lawe pu aku la oia maloko o kona kino, me ka holo pololei a hiki i Nu Bepeki, he 126,100 galani aila kohola, 68,482 paona iwi, 5 pahu nui lolo kohola, 1 pahu aila bea, he 54 pahu aila pipi a me kekahi mau waiwai e iho.

 

            UA HALA AKU LA I KE ALA HOI OLE MAI. -  Ma ke kakahiaka o ko Poaono i hala, Dekemaba make iho la ma Honolulu nei o Hikiau kane.  He kanaka oia ike nui ia, a he on a hoi no kekahi mau pa o Honolulu nei.  O kona wahi mai i pauaho mai la i keia ao o keia wahi mai no e uliola mai nei.  Ma ke ahiahi la Sabati ae ua ukali ia kana huakai hope ma keia ao e kona mau kini makamaka, na pilikaua, na hoaaloha a me na hoalauna.

 

            HILAHILA NO HOI KA HANA LA - I ka la pule aku nei i hala, ka la i hookaawaleia, he la hoomana i ke Akua, mai ka mua mai o ko kakou hoohuli ia ana ma ka pono maoli, aia hoi, o kekahi wahine Hawaii ma ia la no, ua inu oia i ka wai ona, a ua hehena oia ma ka ike ana o ka lehulehu a pau i ike i kana hana kupono ole.  Ua hopu koke ia ua wahine la mawaho o ke alanui, a lawe ia aku maloko o ka hale hoopaa.  Pehea, ua kupono anei keia hana ana e keia makuahine Hawaii, e hele hilahila ole ai ma ke alanui me kona ano on a rama ? Pehea no la hoi i loaa ai iaia ka rama.

 

            NA MOKU KALEPA O KA LAINA O BURUA MA.

            - Ma ka Poaono aku nei i hala, ua haalele mai na moku kalepa Kilona (Ceylon) a me Arita (Arctic) ia Honolulu nei.  Ua lawe aku ka moku mua he 143 234 mau galani aila kohola, $.314 mau galani aila Pama, 144,235 mau paona iwi kohola, a me na waiwai e ae.  Me he mea la o ke kuinukuai paha oia mau waiwai a pau e hiki ana paha i ka $163,341.59.

            - O na waiwai hoi i lawe ia aku e ka moku Arita he 76,078 mau galani aila kohola, 2,126 mau galani aila Pama, 12 mau pahu loko kohola, 18,917 mau paona aila pipi a me 8,648 mau paona keleawe kahiko.  E hiki ana paha ke kumukai oia mau waiwai i ke $48,939.94.  O keia mau moku a i elua e holo pololei ana laua mai keia awa aku a hiki i Nu Bebeki ma Maketuseka.  Ua maa no keia mau moku i ka holo pinepine mawaena o keia awa a me kela awa i hai ia ae la.  Maluna mai o keia mau moku i lawe ia mai ai na buke kauoha hou hapa haole a me kekahi mau buke e ae o ka Papa Hawaii.

 

            KE H@ KAWALAWALA loa mai nei ka @ekoheia o ke awa, me he mea la @ @ @ uuku wale no koe, a noonoo hou @@.

 

            PUKE HOU. Ua pai hou ia iho nei @ @ ke a Lunaikaika i kakau ai mamua, oia @ @ ka "Hoike Pope," a e hoouna ia ana i kahu Ekalesia a pau o Hawaii nei @ kaoha a ka Papa Hawaii.

 

            UA HANA HOU IA IHO NEI o ka H@ @ Ulakoheo (Mr. Hughes) he ipuhao puh@ hou no ka mahiko o Kaalaea, i pana @ mea i nalowale ai, a e huli ia nei @. O lilo a pau o ka hana hou ia ana iho nei, Kimo Pelekane wale no.

 

            I NA WA I HULI IA ANU Ai ka Hale K@@ Kalaka haole i pau mai nei i ke ah@ l@ iho o ka pepehi mamomo ia ana ma K@ Hawaii, ua loaa aku i ka Hope Luna @ Neville he $1000 ua he @ @ a ua @ @ eleele.

 

            KE HOIKE NEI KEKAHI NUPEPA ua kaa @ Hawaii nei i ka makahiki 1555 i k@ @ Panioli i maa i ka holo moani, ua 223 makahiki paha mamua aku o ka loaa @ Kapena Koke.  Ke ku nei keia moolelo @ ke akaka ole, ke olelo ia nei ua kapa @ keia mau pae moku aia ka inoa "Island @sa" a i ole ia o na mokupuni pakaukau.

 

            MAEEIA MA HONOLULU NEI - Ma ke kulanakauhale o Honolulu nei, Dekemaba @ ua hoohui ia ma ke kaula gula o ka @ mare ke Kanikela o Belogia a me H. F. Banning, me Karala Limaikaika, keikamahine a Rev. Limaikaika i make @ Rev. Koawina o Kaukeano laua i @.

 

            MAI HOLO NUI E NA LUINA M@ i @ ma ke kulanakauhala nei, eia la ke @ mai nei na keiki hanai a ke Aupuni Poalua iho nei, ua lawe ia i mua o ka Lunakanawai Hoomalu kekahi holonui a hoopai ia he $15.00.  Puu ka lae o ka @ hookuli a u hai i ke kanawai.

 

            KA PALAMA HOOILINA A KEALUIHIN@. I ka Poalima aku nei o kela pule, @ mai ka mea Hanohano Robata i kona @ no ka hihia a Kalakaua i hoopili iho @ ke kakau hewaia o ka Palapala H@ maluna, ua hoonele ia ka ake mai a ka @ i noi aku, ua hoi no ka palapala e like @ ka mea mua, a ke mau la no ka @ ka palapala.

 

            KA HELE ANA I NA KANAKA E HAWAII NEI - I ka ponei oia ka po a ka Papa H@ naauao i hooholo ai e helu ia na kanaka Hawaii nei a pau a me na ano kanaka @ e noho ana ma keia Aupuni no ka h@ i ike ole ia mamua.  He palapala ha@ kakau ai i keia a na na luna i haawi @ ohi hou mai i keia la.

 

            KA PAPA HOIKE E KAUKA HI@ - Ma ka nupepa haole o ke Aupuni i pohi ai i ka Poaono aku nei i hala, ua ko makou i ka Papa Hoike a ke Kauka@  na mau hana i holo aku nei i K@ mai i na luna paahana no keia pae a@a@ muli o ka ae ia ana e keia Aupuni.  H@ihi loa aku kona wehewehe ana.

 

            I KELA MAKAHIKI AKU NEI.  ua kepa na i luna o na moku okohola Amerika, @ haneri lumi Hawaii, a me he m@ @ aole e emi iho ana ko keia makahiki @ keia, no ka mea, akahi ko makua a me i na Kapepa e ohi hapuku ana i k@ @ @, ka haawi mai i $60 no ka olu @ ana @ le no pela i na makahiki mua aku @ $40 wale no ka ohi mua ana oia @ @.

 

            HALAWAI A NA PAKE : - Ma ka po @ iho nei, ua halawai ae na pake o Hawaii nei, he 17 paha ka nui, maloko o k@ keena kaawale o ka Hale Luina, a na @ @ pake o Lahaina i hai i ka olelo @ Kristo imua o kona poe ponoi. No @ i na pela io e hana ia ai, alaila, e wehe no ka puka no na pake a pau.

 

            MAKE HIKIWAWE LOA : Make o Mika @ ma Waikapu i ke ahiahi Poaono Nov 1@ aole mai, hele no i ka mahiai, a loaa aku waiho ana kona kino kupapau iloko o ka papaloi.  "O ka la o ka Haku me he a @ la i ka po," Nolaila, e makaala kakou. @ aole kakou i ike i kona hiki ana mai, a @ mai kakou e hiamoe ana.               Me Ka Mahalo

                                                                                                            J. Kamake

 

            KA LALAU LOA O KE "AU OKOA " - Ua wikiwiki ke Au Okoa e hakukole a e @ @ kona hemahema i mua o ka lehulehu @ koa ma ka hoonalonalo ana i kana @ @ ike ai.  Ua olelo makou, ua kukahekahe @ Au Okoa i mua o ke akea me ka hai ana @ ka nui o na kanaka i make a i kanu @ @ Kawaiahao mai ka la 1 o Novemaba a k@ 23 he 104.  Pela io no kau hai ana @ @ mea ua olelo oe he 61 kane a he 43 wahine i make ma Kawaiahao, nolaila @ a@ hiki ke hui ae i ke 61 a me 43 i hiki aku ka huina i ka 104, alaila, ua ahona ka @ noho ana ae ia Hika ma ke kulana au @ ho l@.  Eia kekahi, ua olelo mai oe e p@ makou e kau i na maka aniani i haawi @ ia oe e kekahi @ makou, ke olioli loa n@ makou e ke aku e kau mai ana ma k@ mau maka a e lilo i hoahele pu nou no ka @ a me ka ua malia o pau ae kou powehiwehi a like pu mai oe me ia la.  Ua ike iho @ makou aohe oe i ekemu mai no kekahi w@ mea iho e pili pu ana.  Ina nae no k@ @ hapopo, alaila e kala ia no oe.