Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 3, 19 January 1867 — Page 4
KE KUOKOA, HONOLULU, IANUA RI 19, 1867.
Ka Nupepa Kuokoa.
Ka Waa Hoola.
MAN THE LIFE BOAT. - Golden Censer.
1. Kuu waa, ka waa hoola!
Pilikia ka moku nei,
Eia iloko o na nalu,
Luli weliweli e!
Ku, ku, ku, auwe! ua ili!
Wiki loa e kii, a kau
I ka waa, ka waa hoola,
Wiki e ee o make pu.
2. Nani e! ka wikiwiki;
Aole emo, kuuia'e
O ua waa, ka waa hoola,
Pau lakou la maluna'e.
Nani hoi ka hiki wawe
O ka piha a poho
O ua moku nahaha la,
A mai make pu lakou.
3. Hoe ikaika, e na hoa,
Pau ka moku o kakou,
Me na waiwai pili kino,
Hoee ikaika o pau pu.
Aia la! ke poi mai la
O na nalu nui e;
Nana a pule i ka Haku,
Nana e hoomalu mai.
4. Aia hoi ke pii maikai la
Ma na nalu nui e,
Iho hoi, a hoe ikaika
I pae ae i kahakai;
Malu ma ua waa hoola,
Lana, lana ka manao;
Aia la, ke pae la i uka,
Ua ola pu lakou a pau.
5. Hui mai na makamaka,
Lalau, apo, uwe pu;
Lokomaikai, e, ka Haku,
Mai kaawale loa kakou.
Nani keia waa hoola,
Me na hoa hoe nei;
Pau ka moku, pau ka waiwai,
Ola nae na kino, e.
6. E na hoahanau haipule,
O ke ao, ua moku nei,
Piha i ka poe hewa,
Poi mau na nalu e,
Luli e, a ke poho la
Iloko o na nalu po;
Kuu ka waa, ka waa hoola,
Kii a lawe ia lakou.
7. Ie su no ka waa hoola
Waa laula, a paa maikai;
Wiki i ka hookuu iho,
A hoolalelale e,
I ka poe e poho ana,
E ee ae, a hoe pu
I ke kahakai olino
O ke ola oia mau. HAWAII
"E ke Kumu, e ke Kumu, ua make makou."
Makau ka oukou e Petero ma i ka make? Aia hoi o Iesu, ke kumu, me oukou. Ae, eia no o Iesu me makou, ua hiamoe nae, a makau makou o pau pu makou i ka make, no ka ikaika loa o ka makani a me ka ino, a kii makou e hoala i hoopakele oia ia makou. Kapekepeke io ko oukou manao! Kuhi ka oukou he hiamoe palaka keia o Iesu, a e ae oia i ka make pu ona me oukou. Aia ka hiamoe palaka ma ka moku o Iona. Ua kauoha ke Akua ia ia e holo i Nineva ma ka Hikina. Ku ka oia a ee i ka moku, a holo aku i Tasesisa ma ke Komohana. Hookuli oia, a mahuka. A ee oia i ka moku, iho ae la i ka lua ilalo, a lilo koke i ka hiamoe. Hiamoe iloko o ka hookuli, iloko o ka palaka, me ka pule ole. Pehea la e hiki ai ia ia ke pule i ke Akua? Aia kona kua i ke Akua, a kona alo i kahi e. Aole liuliu loaa ka pilikia. Nou mai ka makani ikaika, a pa mai ka ino nui, a ane nahaha ua moku nei. O ua Iona hiamoe nei, ke kumu o keia pilikia, a mai paa loa lakou i ka make. He waa hoola anei ko lakou? Aole paha, pehea ko lakou pakele ana? Ua pule lakou i ko lakou mau Akua, ua hoala ia o Ioma e pule i kona Akua, ua hoolei i ka ukana iloko o ke kai, i mama ka moku a lana pono a pakele. Mana ole nae ka pule a me ia hana a pau. Mahuahua ka makani, ka ino, ka pilikia, ka make wale ka i koe, ke loaa ole kekahi mea e ae e pakele ai. I mai la o Iona, owau ke kumu o keia pilikia, ina lawe oukou ia'u a kiola iloko o ke kai, alaila e pau ka ino, a e malie iho. Hana lakou pela, a malie io no ka. A holo aku no lakou ma ko lakou moku. Aka, o ua Iona nei, heaha kona moku, kona waa e ee ai a ola? Ua haalele anei ke Akua ia ia, a waiho wale ia ia e make, me ka haawi ole mai i kahi mea e pakele a pae ola aku ai i uka? Aole, ua hoomakaukau o Jehova i ia nui, nana e ale a malama, a hoolualuai ola aku ia ia i uka. Kona waa hoola ka, o ua ia nui nei.
Ea, e na hoa, ke aoia nei kakou ma keia wahi moolelo no Iona. Ua like ke ao nei me ka moku o Iona. Maikai no ka holo ana o ka moku mamua. A mahope, ua ee kahi Iona maluna iho, a holo kekee, a ala mai ka makani, ka ino, a luli wale i o ianei me he mea la e kahuli loa ana, a pau na mea a pau i ka make. A pehea la e pau ai ka ino, a e loaa'i ka malie, ke ola? Ma ka pule anei i ke Akua? aole, ma ke aha la? Eia, ma ka lawe ana ia Iona, a hoolei iwaho o keia ao. Aohe malu, aohe ola, ke paa iloko o ua moku, ua ao nei. Pehea? pohihihi anei? Eia ke ano, o ka poe hana hewa, lakou na Iona. Pono ole lakou, a pono ole ka moku, ke noho mau lakou maloko o keia ao, e make ana no. E kii, e hoolei ia lakou iwaho o keia ao, iwaho o ka hewa, a heaha ka ia nui, ka waa hoola ia lakou? O Iesu no ia, nana e kii, a lawe, a malama a hoopae aku ma ke kahakai o ka aina maikai loa, oia hoi o ka lani.
Paapu keia moku, ke ao nei ia Iona, i ka poe hewa, mai ka poe uuku, a i ka poe nui, e poino ana, ke waiho ia pela. E ala mai, mai hiamoe, e lele iwaho, e kii, e lalau, e hoolele i ka lehulehu iwaho, e kuu i ka waa hoola, ia Iesu, imua o lakou, e lalau, e kokua i ka hooee, i ka hookomo ia lakou iloko, i paa, i malu, i pakele, i ola a mau loa aku.
O ua moku, ua ao nei, e pau ana no ia i ka nahaha a liilii, a wela i ke ahi, a pela ka poe e pili ana iloko, aka, o ua moku hoola nei, o Iesu, e paa mau ana ia, a me ka poe a pau e komo ana iloko. HAWAII.
KO'U HELE MALIHINI ANA.
HELU 2
He wahi mokupuni luhi, aia mawaho ae o Lae Rose, oia hoi ka lae Hikina o Berazila. O Fernanedo Narona kona inoa, a ua 180 paha mile kona kaawale mai ka aina aku. Ilaila kahi a makou i kalewa ai a pae iuka, e loaa ai kekahi mau pono. He pukiki wale no a me na negero ka nui o ko uka poe. He mokupuni neoneo, he nui na pali kahakai; a ua loaa kekahi mea ano e malaila, oia hoi he lae pohaku e winiwini loa ana iluna me he kia la. Ua 800 kapuai ke kiekie o keia kia pohaku, ua oi loa ae mamua o Leahi e ku mai nei, a me he aha la la ia puu ke nana ia mai ka moana mai. He ehuehu ko laila mau kai, aohe malie e like me ko na mokupuni o ka moana Pakifika, a nunui na ale ke popoi mai, ma na lae pohau malalo o ka ili kai, oiai aohe akoakoa o ia mau kahakai.
Aohe no he hiki ia makou ke kamailio pono aku i na kamaaina, aka ua kuaiia mai a lakou mai he mau hipa a he mau manu koloa, i mea e pono ai ka makou papaaina, aohe no i mahiai ia kela mokupuni e loaa ai na mea ulu ia makou. I ka nana 'ku he inu waina ka puni o ko laila poe, oiai he poe koa no Berazila ka nui.
Ua kokoke keia mokupuni i ka Poai Waena, mai laila aku he maikai ka holo ana i ke Komohana akau e imi pololei ai ia Amerika Huipuia, no ka mea o ka makani, he makani kamaaina mai ka Hikina mai, a he lai ka holo ana o ia hapa o ka moana. I ke kokoke ana aku nae i Amerika Huipuia, a hala hoi ka latitu 32˚, komo aku makou i kela wahi ino o ke Gulf Stream. He muliwai wai mehana ke ano o keia mawaena o ka moana mai ke kai kuono mai o Mekiko, - he au ikaika e kaa aku ana i ka Akau. Ilaila loaa ia makou ka ino - ka hekili nui, a me ka makani lauwili i o a ianei, aole no i launa aku ko Kepa Honi mau makani i keia, a ike pono aku la au i ke ano mau o ka moana Atelanika Akau he ano oolea.
A hala keia muliwai kaikuono komo makou i na kai pili kahakai, he mau kai omoomao keia aohe uliuli pono mai e like me ka moana nui, aole nae i ikeia aku ka aina, ua uhiia mai e na ohu paa loa o ia wahi, ia wa la kuu ia iho la ke kepau ana hohonu (soundin g line) a ikeia 100 anana ka hohonu o ke kai. Ekolu la o ko makou kalewa ana iloko o keia pouli o ka ohu, me na makani opili mai ka akau mai, a aohe ike pono ia, o kahi hea la o ka aina ka i kupono ia makou. O Nupota ma Rokilana, oia ka makou awa i makemake ai e komo. Ilaila na iini o na naau o makou, ka poe i auwana hele i ka moana i keia mau malama e lima, me ka hoomanawanui, me he poe la ua noho i ka hale paahao. Ua nui na manao i kupu mai ia makou iloko o ia mau la o ke kali hoomanawanui ana iloko o ka pouli o ka ohu. Eia kokoke mai kela aina nui a kaulana o Amerika Huipuia, ke lau kanaka nei kona mau kulanakauhale, a ke haalulu nei kona mau kaa mahu, a ke kaiue nei na huila o na moku ahi a kinikini wale, aole nae makou i ike a lohe aku, pela ka noonoo ana. A eia kekahi, ke makaukau nei makou e haalele i ka hale lana o na malama elima, e haalele ana i na wahi kikihi aloha i pupue ai i ke anu o Kepa Honi, i na wahi rumi o lalo a me luna, i na o neki i holoholo pinepine ia iloko o na hora makaala o ke kulu aumoe kahi hoi e walea ai me na hoa eemoku ma na kamakamailio hoonanea o na po mahina; i na wahi no hoi i halawai ia ai e kekahi mau mea o makou e pule, eia ke hoomakaukau nei e haalele a hookaawale aku a kau liilii i o a ianei ma ka aina malihini.
I ka auina la o ka la Sabati, wehewehe mai ana na pouli o luna, kau liilii aku la ka ohu, e like me ka ohu o ka liula o ka noho ana mauna o Hawaii, poha mai la ka la, a aia e kau mai ana kekahi lihi o ua aina la. He aina haahaa wale no ka i ikeia aku, aole kuahiwi mauka aku he kahakai me na ahua liilii, a me na kauhale kakaikahi. O ke kahakai keia o Long Island, ka mokupuni e waiho loihi la ma ka Hema o Conetekuke. Aohe no ano nui ke nana ia'ku, aka nae ua ike pono makou ka poe e nana ana, aia ma uka aku oia kahakai he aina nui.
O ko makou holo no ia a ao ia po ma ka pili aina. He la malie a maikai ka Poakahi, ka la akahi o Mei. E pa maikai mai ana na makani oluolu o ka Hema, a ua piha pono ko makou pea. E keokeo mai ana na kia malamalama kuhikuhi moku ma na lae o ka aina. I ko makou komo ana i ke kowa e alakai aku ana i Nupota, ua kikokiko ka moana i na pea moku he kinikini wale. Akahi no au a ike i ka lehulehu o na moku e like me ia. O ka aina nae e waiho mai ana me he la ua puhi ia i ke ahi, no ka mea aohe uliuli mai o na lau nahelehele. I kuu noonoo ana, aole no i puka mai na lau o ka wa kau o kela aina anu, a e koe ana no ka neoneo o ka hooilo. O ka waiho mai o na mea a pau, aole no i maopopo loa, no ka mea, ua uhi mai he wahi mea powehiwehi uuku, me he wahi pele la i olelo ia e kanaka. A he mea mau no ka ia no ia kai, aole i like me ko kakou kai nei, ka moakaka loa mai o na helehelena aina.
Ua kokoke napoo ka la, kuuia ko makou heleuma ma ke awa malie o Nupota. I ka nana ana i uka, e kinikini mai ana na hale o kela kulanakauhale kahiko. He mau hale uinihepa ka nui, a o ka mea nui e kau mai ana, oia no na puka uahi o luna. I ka nana ana mai o ka malihini ia Honolulu nei, aole he mau puka uahi ko ka nui hale, a he mau lanai ko na hale a pau, a ua puni i na laau ulu ma na aoao a pau. Ma na kulanakauhale o na aina anu, he kiekie na hale, a pili kekahi i kekahi, a o keia mea o ka puka uahi he mea i ike nui ia ma na hale a pau.
O ka pae ana i uku, no ia palapala aku ia.
No ka Ai ana.
HELU 2.
E malama pono, mai ai ka poe momona i keia mau mea i hahaiia malalo iho nei, a me ka poe hoi e manao ana e hoohalike me ia.
Na io momona, a me ke kelekele o na holoholona.
Ka palaoa i hoohuia, na palena (Biscuits) ka raiki, pia, na palaoa i hoomomona ia, na mea ono palaoa i hana pu ia me ka waiu, a me ka aila, na mea ono hua o kela ano keia ano i komo pu ia me ke ko-paa, na pudini (Puddings,) ka waiu, ka waiu bata, ka waiu bata paakiki, oia hoi ke Cheese.
O ke ko o na ano a pau, ko-paa, a me ke ko e ulu ana.
Na uala pake, na kapiki pake.
Na hua o na ano a pau (o na laau hua ono ke ai ia) o na hua pala hou, a me na hua maloo e like me ka fiku maloo, a waina maloo paha.
NA MEA KUPONO KE INU IA E LAKOU.
Ke ti, a me ke ko fe, aole nae ko-paa a me ka waiu.
NA MEA KUPONO OLE KE INU IA E LAKOU.
Pota, a me ka ela o na ano a pau. Ka waiu, na waina pota, a me ka waina momona, ka wai niu, a me ke ki-koko, (Cho colate) na wai ikaika a pau.
HELU 3.
He mau lalani pokole ka makou e hoikeike aku ai ia oukou maanei; e ka poe e heluhelu iho ana me ke ahonui, e pili ana nae i ka poe kino wiwi.
O ka wiwi ana, a halakau paha o kekahi mea i loaa i ka mai, he okoa no ia ano wiwi, no ka mea, aia a pau no kona mai, alaila, e hoi ae ana no kona kino a ka mau kahiko, a i oleia, e naele hou ae ana paha.
O ka wiwi ana o kekahi mea i loaa ia ia na io huki ikaika, a me na iwi oolea, he okoa no keia ano wiwi, no ka hana mau paha ke kumu, a me ka hoohialaai ole. O keia nae ka wiwi maikai, e like la me ka hapa nui o ke kino o na haole.
O na ano wiwi e like me keia, oia na wiwi e hiki ole ai ke hooemi iho i ko ke kanaka ikaika, a me kona mana eleu, hi-o, ano hoihoi, mama.
O ka wiw i ana, a me ke emi ana o ke kino o kekahi mea iloko o kona hooilo o ka mu-o hou ana ae, a i oleia, mohala ana ae paha; he okoa keia ano wiwi, ke makau nei makou i ka hope oia emi ana, oia ka hokii ana, no ka mea, he ino ia, aole i mau aku ka pii ana o ke kino i ka maikai, emi e no. Pela no ka hapa nui o na opiopio a pau o Hawaii nei. Aia a hoomaka ae kona nani e kahiko iho i kona kino, alaila, aohe manawa ma ia hope iho e pau auanei i ke poko, o ka omino iho la no ia, aole nae makou i manao ua pau loa na Hawaii opiopio iloko o keia ano, ua koe no kekahi poe, a no lakou ko makou mahalonui. Nolaila, e na opio Hawaii, e malama i ka nani o kou kino iho, mai hoomaunauna wale, no ka mea, oia kou hiehie. E malama pono i ke kino, e hoomaemae pono ia oe maloko a mawaho, mai hoonani wale ia waho, koe hoi o loko. E kawele i na aoao a i elua, alaila, e kohu pono ai kou kino. O ka malama pono no hoi i ke kino kekahi kumu o ka loihi o na la o ka ikaika kupono o ke ola.
Maanei ke hookomo nei makou i na mea ai kupono i ka poe wiwi i ai ai, malia he nui ka poe wahine wiwi, a kane paha i makemake e hoonui ae i ko lakou kino, nolaila makou e hooaiai wale aku nei no i keia mau mea.
NA MEA AI KUPONO E AI AI LAKOU.
Na io momona o na holoholona, bipi, puaa, hipa, &c, no ka mea, aia wale no iloko o na mea io o keia mau mea ka hapa nui o ko ke kanaka momona.
Na io o na manu.
Na io o na ano a pao.
Na supa, na kai bipi, (Beef Tea) na io i bailaia, na mea io i awili puia me ka palaoa, a me ka uala kahiki, a me kekahi mea e ae paha.
Na hua-moa, bata, waiu, waiu bata paa, (Cheese)
Na kele, (Jellies) i hoomomona ia, na mea ono, a me na mea ono hua-moa o na ano a pau etc.
Na hua pala o na laau, hua pala hou a hoomalooia paha.
Na ko-paa o na ano a pau, ka meli.
Na ai maoli o kela ano keia ano, e like me ka berena, ka pia, raiki, na uala o na ano a pau, na mea hua e ae iloko o ka lepo, e like me na uala pake, etc, etc.
MAI AI LAKOU I KEIA MAU MEA.
Na io holoholona i miko i ka paakai, a me na io paakai. Na mea mikomiko, e like la me ka makeke etc, na lemona.
MAI INU LAKOU I KEIA.
Na waina awaawa, na akida a me ka vinega.
E INU LAKOU I KEIA MAU MEA.
Na wai o na hua laau, e like la me ka wai niu, etc etc, etc. Ke ki-koko (Chocolate,) kofe, ti waiu, na wai hoonoonoo ai.
O ka aila koda, (Cod-liver oil) kekahi mea kupono loa i ai ai i kela la keia la, ekolu paha puna nui i ka la hookahi, a i ole ia, elua paha.
(Aole i pau.)
Ka Puali Inuwai ma Hilo i ka La Hape Nuia.
E oluolu ana no paha na makamaka o ke Kuokoa, e ike a e lohe hoi i na mea i hanaia ma Hilo, ka aina a ka ua moani ala i noho ai? No ka manao ana iho e oluolu ana no, nolaila, ua hoolana ia mai ka manao e kakau i ka moolelo o na mea i hanaia ma Hilo aina a ala, ma ka la mua o Ianuari nei.
O KE ANO O KA LA,
Hapenuia, he maikai no, ua hoomalihini ke kamaaina oia aina o ka ua ma ia la, a o na eheu o ka malie kai hohola mai i kona hopena maikai maluna o ke kulanakauhale o Hilo, a maluna hoi o na papalina o ka poe i hoohauoliia no ka hiki ana mai o ka la makahiki hou. Ua hoea mai ka la me ka nani nui, a ua hehi menemene ole mai kona mau kukuna maluna o ka pali uliuli o ia kulanakauhale lu lehua - o ke kai o Paikaka, ua waiho naue ole, a pela no hoi na nalu o Huia, e koaheahe malie ana ka malanai, me ka halihali mai i kana ukana o ke ala. A oiai keia mau mea e haiamu ana ma na kapa kai o Hanakahi, aia hoi, ua lohe ia he mau leo himeni e wawalo ana na leo iloko o Haili, a i ka huli ana ae e hoomaopopo, ike aku la makou, o ka
PUALI INUWAI
keia a na keiki kula o Hilo i hoomakaukauia e kekahi poe makamaka pumehana o ka naauao e noho ana malaila; he pono paha ia makou e hahai aku i ke ano o ua Puali Inuwai la; a penei no ia: He mau la mamua aku o ka hiki ana mai o ka la Hapenuiia, aia hoi, ua hoomakaukauia e H. R. Hikikoke a me Aikue Hikikoke, (E. G. Hitchcock) he ahaaina na na keiki kula o Hilo, ma Mokuola. A nolaila, ua houluuluia na keiki kula ma Haili, a malaila i kukuluia'i ka huakai, me ka hoomakaukau hoi e kai aku a hiki i kahi e ahaaina ai. A mahope iho o ke kukuluia ana o ka huakai, ko makou lohe ana i ka wawalo o na leo a makou i hai mua ae nei.
KE ANO O KA HUAKAI.
O ke ano o ka hoonohonoho ana i ka huakai - ua kukuluia na keiki puhiohe mamua, a ua hoonohonohoia aku hoi na keiki Kula; na keikikane a me na kaikamahine mahope aku, a mahope mai o lakou na haumana Kula Sabati, a mahope mai hoi oia poe ka lehulehu. Na Ka Mea Honohano Rufus A. Lyman a me Have R. Hikikoke i alakai i ka huakai - he mau Luna e ae no kekahi o ka huakai i kahikoia me na kapa koa - he mau lihilihi ulaula ma na lole wawae, kuka a me na papale, a ua kinikohu maoli no i ka nana'ku.
KA HELE ANA.
Mamua iki aku o ke kai ana o ka huakai, ua
"Oi ae no au a Alenoho kakali,
Nana i ka huikau a ka lehua,
I ka luluu a na pua i ka wai,
He wahine kane pua na ka Puulena,
I na no la i ke kai o Punahoa-e."
A oiai makou e noho ana ilaila, aia hoi, kai mai ana ka huakai ma Punahoa; - Ma-kena ka nui o na keiki kula, ua aneane paha eha haneri a me kanalima ka nui o na keiki kula, e kau ana na hae lehulehu wale o kela kula keia kula, e kai ana me he poe la e hele ana i ke kaua.
Oiai e kai hele ana ka huakai, ua mele ae ka huakai holookoa i kekahi mau mele hoonaueue puuwai; a ua lea maoli no ka hana ia ana. A i ka ae ana mai i ke one o Waiolama, me he mea la, ua paweheia ua one aloha la, i ka hele a muiamuia i ka hala me ka lehua; a i ka moani ana mai o ka Malanai, ua amo pu mai i ke ala lu o Kalokini. Ua kai hele ka huakai a hiki i ka Nukuokamanu, a kau aku na hoa o ka huakai maluna o na waapa, a holo aku i Mokuola, a malaila i paina ai i na mea maikai i hoomakaukauia e Mess rs Hikikoke ma. Malaila pu no hoi ka poe hanohano a pau o Hilo kahi i lilo ai i mau hoa hauoli no na Hawaii opio i haiamu aku ilaila. A i ka pau ana o ka ahaaina, ua hoi aku la kela mea keia mea me ka manao iho, he la ia no lakou i holo pono ai.
HIMENI MA KA PO.
Ma ia po ana iho no, ua wehe ia o Haili e ka Ahahui Himeni, a ua mele ia ilaila kekahi mau mele lea loa, a he mau mea no hoi no Hilo e haaheo pono ai, no kona lako ana i na poe himeni maikai.
MANAO LAHUI.
Ua nui loa ko makou hauoli i ka ike ana i ka lehulehu o na keiki opio maikai e ulu ae nei ma Hilo. Maikai ke kino, maikai ka helehelena, a, maikai no hoi ka noho ana o na keiki o Hilo. Ma na la Sa bati, he kakaikahi loa ka'u mau keiki i ike ai e hele wale ana ma na alanui o Hilo. A, ma ia la no, ua mehameha na hale noho o Hilo, aohe kanaka, no ka mea, ua pau loa i ka hele i ka pule; a i ka'u nana aku, ua oi paha ke kulanakauhale o Hilo ma ia mea, mamua ae o na kulanakauhale e ae o keia Aupuni. He hoike no hoi ia no ke kanu pono ia o ka pono ma ia wahi, a he mea hauoli no hoi ia'u ka mahalo nui ana i ka ikaika o ke Kahu Ekalesia Hoole Pope ma ia wahi; a ina e hoopili na wahi e ae o keia Aupuni e like me ka hana a ko Hilo, alaila, e ohi ana no i ka pomaikai. R.
No na kumu kula.
OUKOU E, na hoa kumu kula. Ua iini makou na kumu o Lahainaluna, e ohi i na haumana makaukau loa e komo hou maanei, i keia makahiki hou ae: a o kekahi makaukau i makemake nui ia, o ka heluhelu i ka olelo Beritania. O na haumana e komo mai nei ma keia kahua i hookumu mua ia, he hiki wawe ko lakou pii ana'e maanei.
No ia mea ka'u paipai ana ia oukou ma ka pule i hala ae nei. Ina he mau haumana ko oukou, he miki no ma na mea helu, he poe kolohe ole a ua makemake lakou e komo i Lahainaluna a lilo i poe naauao ma Hawaii nei, ea, mai palaka oukou i ke ao aku ia lakou i ka heluhelu olelo Beritania.
Ke hoomakaukau nei makou e wae ma keia makahiki hou aku i papa hou, he nui, he 45 a a keu aku paha, ke hoolako mai oukou ia makou me ka poe kupono. He wahi olelo pokole wale no ko'u ia oukou i keia pepa. Mahope nae, e hoomoakaka aku au ia oukou i na hemahema nui o ko Hawaii nei poe haumana, ma na mea helu.
C. B. ANDREWS
[I ka loaa mua ana mai ia makou o keia palapala, ua kahaha nui makou, i ka lohe ana no ka komo ana ma ka kula Nui o La hainaluna: "O kekahi makaukau i makemake nui ia, o ka heluhelu i ka olelo Baritania." Me he mea la, ua hoololiia na kanawai o ke komo ana; a ina pela io, alaila, pehea ka hapa nui o keiki Hawaii e imi nei i ka naauao. He kakaikahi na kula e ao nei i ka olelo Beritania, a he kakaikahi na kumu kula makaukau e ao ma ia olelo. Pehea na keiki o na wahi kuaaina he nui wale o Hawaii nei? Ina e hooko ia ana keia hoolaha, e nele ana na keiki heluhelu Hawaii, na kupa o ka aina, i kahi e naauao loa aku ai.
Aka ma ka palapala ana mai a na kumu ia makou, ua akaka, aole e hoole ia ana kekahi no ka ike ole i ka olelo Beritania. Ina ike i ka olelo Beritania, pono; a ina ike ole, pono no, wahi a lakou. Ina pela, pono io no, a e mau ana no paha ka nani kelakela Hawaii o Lahainaluna.
LUNA HOOPONOPONO.]
Kanikau aloha no Kahananui.
Kuu punalua mai ka la wela Okapiliokahe,
Mai kahi a kaua e hele ai e kuu makamaka o kahi makamaka ole,
Kuu hoikeike o kahi ike ole ia ka uhane noho i Nanakuli,
E nana ana ia Kaolae kahi a kakou e holo ai me na lio-e,
Kuu punalua mai ke one wela Oulehawa mai na a o Kalaau,
Ka uhane hele i Kohepalaoa e hiki aku ai i Pakiiahua,
Kuu punalua ma ke one laula Omaihi,
I piliia ka ua ke anu me ke koekoe i hele ia e kaua ka po me ke ao,
Ka uhane noho i Koheliilii e nana ana i na waa a Maui,
Kauhane hele i Keiki e hiki aku ai i kulanahale o kakou i Neneue,
I o oe ia nei au haalele ia iho no au he kanaka e noho kanaka okoa ana no,
Iahaia ae la hoi o ka mea pau ole o ke aloha-e,
A BELAHAMA, KIMOKOLO LIMAHAKI.
Kuu kane mai ke kai o ke ahi mai ka ai haunaele o ka aina,
Oniau ia nei o ka uhane o kuu kane i hele hookahi aku nei,
Ke uwe nei no au i ko aloha noho aku la oe i ka hale paiaole,
O ke kino he aka ko laila ka uhane nana ia Kawaiolelo,
Me Waikulani i pili ia e kaua ka po me ke ao,
Kuu kane mai ka ai uahi ole o ke kaha mai ka la wela o ka Makalii,
Mai ka po loloa o ka Hooilo mai kahi a kaua e noho ai-e,
Ke hii mai la o Lilinoe i kana kane o ka ohu,
Kokolo mai ana ka halia aloha io'u nei, i kuhi no au o oe ia,
Hopu hewa au i ke aka o ka ua lelehuna hoi mai ana ka uhane io'u nei,
Hoala mai ana i kuu kino ko kino aloha me ka pau ole no-e,
SALAI, KAMAKAKOA.
Kuu kane i ke one kui lima o Ewa-e o Ewa aina ka uhane i hele ai,
Hele aku kuu kane i ke kula o Keahumoe auau ka uhane i ka wai o Kumio,
Nanea aku la ka hele ana a ka uhane i ke kula e Kanehoa,
E hoohoa aku ana i ka lae o Maunauna mauna ia iho la e ka manu,
Ka pua koliliu i ka la i ke kula o Kanoenoe,
Noe aloha ka hiki ana o ka uhane o kuu kane i hele aku la,
I ke kula Omalamanui luana ka uhane a kuu kane,
I Kaukonahua ninau ka uhane malihini i ka uka aku i Kukaniloko,
He ihona na ka uhane i ke kula Opiikalauae kaha ka uhane i Kauamoa,
Noho kuu kane i Kamooloa au ka uhane i ka wai Opaukauila,
He aena na ka uhane Oanahulu keehi aku la kuu kane i ke,
One Omaeaea ku ka uhane nana i ke kai Opuaena,
Ena maka ehu kai aku la ka uhane i ke kula o Kealia,
Auau ka uhane i ka wai o Laniwahine i wahine ia i kane o Kahananui,
MILIAMA KEKAHUNA.
Kuu kane mai ka makani nana iuka e nana ana i ke kehau anu,
O Lihue ke hue ae nei no loko o'u e lawe i ke Au Okoa,
He okoa wale no ko iala manao oia nei ka hoi ka mea e pia ai,
O kuu maka e moe ole ai o ka po loloa o ka Makalii,
He mea liilii wale noia iaia nei e kaua aku ana i ko'u pokii,
Aole e paa e ia la e hoi mai kaua-e.
KAHAUANU, KAONOHI.
Keahi, Puuloa, Oahu, Ianua ri 11, 1867.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui. J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii. J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai na mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka poe pilikia i ka wela o ka houpo; i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino; i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine,a me na mea like.
Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka puna ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne.
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Ili, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha he umikumamalua paha kulu a hiki i na iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malana ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inu ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu; hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mau laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HOKII noi ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia. HE KUHA KOKO ANEI KOU? HE KUNU ANEI KOU? HE EHA ANEI KOU KANIA-I? HE KUNU UMII ANEI kou me ka NAE? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA ma ka QMAUMA? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i keia LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake.
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka HUAALE OLA A DR. JAYNE.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowalipono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau NAIO me na KOE, A KAUKA JAYNE, Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI NALULU PAA O KA LEPO, MAI KUNA, MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1y