Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 38, 21 September 1867 — Page 4
| This text was transcribed by: | Gloria Vlachos |
| This work is dedicated to: | Na Lei Hulu I Ka Wekiu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Na Nupepa Kuokoa.
BE LAMA MA KA PUKA
A LIGHT AT THE WINDOW - Golden Censer.
1. Ma ka puka he lama kau nou, kuu hoa.
Ma ka puka ke lama kau nou;
He hale na Iesu i hoomakaukau.
Ma ka puka he lama kau nou.
Cho. Nana ia hale mao.
Ma ka puka he lama kau nou,
Nana ia hale mao.
Ma ka puka he lama kau nou.
2. A he lei a he lole ao nou, kuu hoa,
I ka wa e pau ai kou luuluu.
He home no kou ma ke ao me Iesu,
Ma ka puka he lama kau nou.
Cho. Nana ia hale mao, &c
3. E haipule, kiai a kuoo, kuu hoa,
Ma na wahi auwana no ou,
Ina kau mai na eha, na ino a po,
Ma ka puka he lama kau nou.
Cho. Nana ia hale mao, &c
4. Hooikaika, kikoo la a mau, kuu hoa,
Aia pau ae na pilikia ou,
E pii ae iluna i kou home mau,
Ma ka puka he lama kau nou.
Cho. Nana ia hale mao.
Ma ka puka he lama kau nou,
Nana ia hale mao.
Ma ka puka he lama kau nou.
H. M. H.
HE LAMA MA KA PUKA.
He wahi keiki, akaka ole kona wahi i noho ai. O Edewadi kona inoa, he 12 ona mau makahiki. Ua make kona makuakane, koe kona makuahine, he ilinune oia, a he mau kaikaina hoi. Pehea la e loaa'i na pono o ke kino? He keiki aloha keia, ikaika hoi i ka noonoo, a i ka hana. Ua huli oia i hana, a ua loaa, he hana hoolimalima, he uku ma ka la. Hana no oia a po ka la, hele me kona uku i ka hale kuai, a kuai i na mea ai, na mea aahu, a hoi ia ka hale o kona makuwahine e waiho malaila nona a no na keiki uuko iho. Loihi no, he mau mile ekolu paha kona wahi i hana ai. "A ma kekahi po" wahi ana, "ua hoomaku wau e hoi me kuu ukana, he pouli loa a he ino hoi ke alanui, lalau wau i ka hele ana, a ua aumoe i ko'u puka ana i ka hale. O aku la au, a lohe kuu makuwahine maimai, nawaliwali i kuu leo, ala koke oia a hele mai e halawai pu me a'u me ka honiwaimaka mai, a me ka olelo, "e kuu keiki aloha, na ke Akua oe e hoomaikai." Ia'u i haawi aku ai i kuu ukana, a lawe oia, olelo mai oia, "e kuu keiki, ma keia hope aku e kau aku nu ma ka puka aniani i kukui nou. E like me kana olelo, pela no oia i hana mau ai, a lana pinepine kuu manao, o ko'u hoi ana me kahi epe ukana ma na po pouli. Mahope, ua loaa ka nawaliwali ia'u, a holo au ma ka moana a lilo i sela ma kekahi moku ma ka moana Pakipika; a nana kaikaina i malama i ka makuahine. A hala na makahiki ekolu make kuu makuwahine; A eia kana muu hua elolo hope no'u, "E haawi aku ia Edewaki i kuu aloha a me kuu hoomaikai, no ka mea, he keiki hana maikai oia; a e olelo aku ia ia, e kau aku nu ma ka puka aniani i kukui nona."
No keia wahi moolelo maikai no Edewaki a me kona makuahine i hakuia'i kahi mele maluna. E ke keiki aloha e hoohalike ana me Edewaki, e hooikaika ana ma ka hana hoolimalima i hiki ke hanai i ka maku wahine me na keiki liilii iho, ke kau la paha ma ka puka aniani o kou home ponoi, he kukui nou, aole paha. Ka olelo a ke Akua, baibala, ka pule ohana, kekahi kukui nana oe e alakai ma ke no a ma ka po.
E na makuahine, makuakane paha, ua lako anei ko oukou mau hale i keia mau kukui, ka baibala, ka pule ohana, ke aloha io, ka noho pono; a ke kau la anei ma na puka aniani keia mau kukui no na keiki? Ina make oukou, ua akaka anei e hele ana oukou i ka oani, a malaila, ma ka puka aniani e kau ai oukou i kukui no ka oukou mau keiki? Ua akaka paha, aole paha. Ina paha e hiki aku kekahi makua i ka lani, a kau ma ka puka aniani kukui no ke keiki, no ke keiki hea ua kukui la? No ke keiki kolohe, hookuli, malama ole anei? Aole; no ke keiki wale no e hoohalike ana me Edewaki.
E na hoahanau, na hoaluhi, ma na hana maikai iwaena o na eha, no pilikia, na ino, na pouli o keia no, e hoolana kakou, a hauoli pu, ua akaka loa, aole pohihihi iki, ua ha la e Iesu i ka lani, ua hoomakaukau ma ka hale o kona makua, i mau keena maikai, a ua kau ma na puka aniani i kukui malamalama loa no kakou na haumana. E nana na maka ia kukui a kikoo mau aku, a hala na eha, na luhi, na ino, na po o keia no, alaila e kii mai na anela a e kaikai aku a hookomo ia kakou iloko o ua mau keena la kahi e kau mau ana ia kukui malamalama loa.
H. M. H.
He Mau Ninau.
E NA MAKAMAKA I JE JYIJIA; ALOHA NO:
E oluolu oe e Mr. Lunahooponopono, e hookomo iho ma kahi kaawale o ko kakou mau kolamu i keia mau ninau, i ike mai ai ka poe e hoomaopopo ana i ke ano o ko kakou olelo Hawaii; a penai no la:
1. Heaha ke ano o ka huaolelo "Kuauhau?"
2. Heaha ke ano o ka huaolelo "Mamo?"
3. Heaha ke ano o ka huaolelo "Hoka?"
Oia iho la no na wahi ninau i manaoi'a, a na ka poe puni ninau no hoi ia e hai mai; me ka lana no nae hoi o kuu manao e loaa ana no. Mai manao nae oukou he haawi ninau aku keia, aole. Me ka mahalo.
J. W. KALUA.
PAPA HELU
O ka Nupepa Kuokoa, no ka M. H. 1867.
I keia pule, ke waiho nei makou imua o ko makou poe heluhelu; ka nui o na Nupepa Kuokoa i laweia i keia makahiki. Ua hookaawale makou i ka nui o na Kuokoa o ka hapa mua o keia makahiki, a pela no hoi ko keia hapa e hele nei e pau. Ma ka papa helu malalo nei e ike ai kakou, ua emi iho ko ka hapa hope poe lawe i ke Kuokoa mamua o ko ka hapa mua. Aole i akaka ia makou ke emi ana iho o ko keia hapa, aka, no ka oawaliwali no paha a hemahema o na Luna Lawe nupepa kekahi kumu.
HILO.
Dr. C. H. Wetmore 5
Rev. T. Koana 95 93
Rev. D. B. Laimana 95 4
Kaiwiki, J. W. Alapai 12 12
Pahoehoe, Hanai. 10 10
Onomea, S. N. Ausetina 27 30
Onomea, Rev. Pahio Haui 10 10
Kaupakuea, Kinipeki 11 11
Hakalau, Rev. T. Pohano 12 10
Laupahoehoe, J. Hanaloa 9
187 194
PUNA.
Keaau, Palau 6 6
Makou, J. K. Pae, 6 6
Pohoiki, Lianna, 6 6
Opihikao Malao, 4 4
Koae, Kahuluna, 8 7
Kaimu, Lainaholo, 13 13
Panau, L. Kaina, 5 5
Kealakomo, Timokeo, 8 8
56 55
KAU.
Kapaliuka, Rev. J. Kauhane, 17 17
Waiohinu, W. T. Martin, 44 15
61 32
N. & S. KONA
Kapaliliua, Rev. S. W. Papaula, 11 11
Kealia, Haleole, 19 19
Kaawaloa, Rev. J. D. Parisa, 11 13
Kaawaloa, Lumaawe, 28 28
Kaawaloa, Maluaikoo, 9 9
Napoopoo, J. Kahookaumaha, 11 12
Kenuhou, Rev. J W. Kupakee, 20 13
Kailua, Rev. G. W. Pilipo, 10 11
Kalaoa, N. Simeona, 21
Kalaloa, G. P. Kaonojhimaka, 21
140 137
KOHALA.
Kawaihae Rev. A. Pali, 23 27
Kawaihae uka, J. W. Keoni, 27 23
Waimea, Rev. L. Laiana, 21 21
Iole, Rev. E. Bona, 175 170
Rev. S. C. Luhiau, 31 40
277 281
HAMAKUA.
Waipio, Rev. S. Kukahekahe, 6 13
Waipio, Halemanu, 9
Kawela, p. Kaaekuahiwi, 35 21
Maunahoano, S. Kamelamela, 20 8
Eleio, Waiau, 14
61 65
Huina pau o Hawaii, 782 764
MAUI.
Lahaina, Rev. D. Balauwina, 62 39
Lahaina, C. W. Pehu, 49
Lahainaluna, Rev. W. E. Bihopa, 30 23
Kaanapali, J. D. Kanehoa, 20 20
Waiehu, Kolopapela, 10 12
Waihww, Pohinauakea, 21 24
Wailuku, W. P. Kahale, 32 34
Waikapu, Pulehu, 15 16
Makawao, Rev. J. P. Gerina, 5 5
Haiku, P. Nui, 75 75
Keanae, Rev. S. Kamakahiki, 20 18
Hana, Asa Hopu, 51 52
Kipahulu, Rev. D. Puhi, 15 15
Kaupo, Rev. P. W. Kaawa, 4 5
Honuaula, Rev. H. Manase, 18 26
Kalepolepo, D. H. L. Hakuole, 25 14
Kalepolepo, Kahelemauna, 7
Huina papu o Maui, 452 385
MOLOKAI & LANAI.
Kaluaaha, Rev. A. O. Polepe, 48 52
Wailua, S. Paulo, 8 8
Halawa, Rev. S. W. Nueku, 30 30
Kalaupapa, Kahananui, 20 20
Lanai, M. W. Kealakaa 9 7
115 117
HONOLULU.
Kupihea, 53 46
Lawe pakahi, 20 17
Hu, 59 48
Beni, 28 19
Papa Ola, 6 6
Eha Lino, 10 6
Kunawai, Keoinoku, 19 6
Kalihi, Kioi, 30 8
Kalihi, Oleloino, 36 31
Nuuanu, Manu, 11 11
Pauoa, Moku, 39 24
Waikikikai, Kamoana, 45 24
Waikikiuka, J. W. Mikasobe 21 19
Manoa, Kapakaula, 28 32
Wailupe, S. N. Kaholokahiki, 13 11
417 308
KEKAHA & KOOLAU, OAHU.
Ewa, Rev. J. Bikanele, 50
Ewa, Maawe, 49
Puuloa, Kaauamo, 10
Waianae, Rev. A. Kaoliko, 42 46
Mokuleia, S. N. Emesona, 20 12
Waialua, U. S. Emesona 25 20
Waialua, Rev. M. Kuaea, 8
Waialua, Nakuina, 8
Waialua, Rev. O. H. Kulika, 20 17
Hauula, Kinimakelehua, 15 14
Punaluu, Kaaimanu, 20 13
Kahana, E. Kekoa, 24 6
Waikane, Rev. Z. Poli, 48 27
Kaneohe, Rev. B. W. Paleka, 68 48
Kailua, Aimanuman, 17 9
Waimanalo, Rev. W. Waiwaiole, 20 26
369 295
Huina pau o Oahu, 805 603
KAUAI & NIIHAU.
Waioli, Rev. E. Ioane, 41 45
Koolau, Rev. E. Helakunihi, 25 13
Lihue, P. Isenberg 36 36
Koloa, Rev. J. W. Kamika, 50 40
Waime, J. Kauai, 12 9
Kuhiau, Kamahalo, 12
Anahola, T. K. Anahola, 10
Niihau, Rev. D. S. Kupahu, 4 5
Huina pau o Kauai & Niihau 168 169
Huina pau o ko na Aina E, 58 42
Huina papu loa,. 1963.
HE INOA NO HANAKAULUA.
O mai ka wahine nona ia inoa.
la Kaulua ka malama hanau ke keiki,
Hanau oe me ko makuahine.
Loaa ka uwila anapu e lalo.
Kui i ka maka o ka hekili.
Olai @ honuamoku.
Heluia ka inoa o ko kaikuahine, 1, 2, 3, 4,
Hiaina ka inoa o ko makuahine;
Ia Milikaa lima ke ao a ka naula,
Lohia lima ia ka nani e Heeia.
I lohia ka wei o Wailuku me ka maikai.
I lohia ka wai o Koplopulepule me na mauu a Paao
I lohia ka wai o Waikapu me na lehua Mokupane
I miki kai ia e ke Koolau, miki ka abiu,
Holu i ka makani, miki ke kauaula, kipu mai iuka,
I kukehuia e ka ua Apuakea,
Noho hoomanawanui i ka luna o Puuonioni,
I ka uaia e ka ua.
O ka inoa ia o ko makuahine.
Nana hoi nei kaikamahine ke o la.
KEAKAOKANE,
J. P. IWA.
Honolii, Hilo, Auk. 242, 1867.
Ka hele malikini ana ma Honolulu.
Ua hala ae nei keia pule no ko oukou hoolohe ana aku i ka Nohoaekai mau olelo e pili ana no ia; a, a no ke hoomaka hou nei ko kakou kamailio ana. Ua lohe mua aku nei no oukou ma ko kakou mau kamailio mua ana i ku'u ano kuaaina a naaupono hoi ma na mea o ke alo alii; a ua lohe aku nei no hoi oukou i ka Nohoaekai @u olelo makamae e pili ana i ka Hoohanohano ana ia'u; "owau ka hupo o na hupo," a pela aku; a ua hoopili ia ko'u apiki e like me ko ke keko a ai aku no nae. Ae, e o'u mau kamaaina maikai, na hoa mamailio hoi, mai aua mai oukou ia'u i ka hookuu ana ae ia'u e uwa ae me ka leo nui. "Aloha! Aloha oe e
Nohoaekai? Ola nei mau iwi ia oe? Akahi ka hoi a loaa ka hoohanohano ia mai a oe mai? Nau auanei kuu mau kumulaupuaa e hapai la i keiki, ua hele wale keiki e koko la i ka opu a olokea ka niho. A mau no auanei a'u mau loi kalo e ulu la ua hele ka oha a nunui, oia iho la no paha la (me na lima eluu e apo) a o kalo ka opihipihi. Nau ia ua lilo ia ia oe; a, o Piinaio no auanei ko wahi aina; a o ka'u makana ia ia oe.
KA IKE NUA ANA I NA KANAKA KAULANA.
He mau la loihi ae nei no i kaa mahope, ua hoikeike ia mai au i na kanaka kaulana a hanohano hoi o Honolulu. I kekahi la ia'u e naue hookahi ana ma ke alanui ma ko'u ano makaikai, hoea mai ana keia kanaka ui hanohano maluna o ka lio, he lio keokeo. Komo wale mai la no iloko o'u ka halia he alii paha, aka aohe maopopo iki ia'u. Hoike mai la no nae kona mau hiohiona he kanaka no ke kulana keikei, a no ko'u ake nui e lohe a e ike pono owai la ia, ninau aku la wau he mau wahine e ku ana, "owai keia kanaka e holo mai nei maluna o ka lio?" a hai mai la laua, o ke alii no hoi o Kalakaua? Eia no kela ke hele mai mai nei, a no ke kokoke loa ana mai, ko'u pipika wale ae la no ia ma kapa alanui a ku malie iho la e nana pono ana. E ake aku ana hoi au o ka nana mai ia'u i aloha aku la hoi au, aole nae wahi mea a ike iho o ua alii la; kehahi o na pua alii, a'u i lohe mau ai, a i imi nui ai hoi e ike. Ae, ua ike; aka, aohe i kaana like ma ka papa leo ana; anohe hoi i kuikahi like ma ka haawi kunou poo ona.
He la okoa mai, ike au ia Maj. Moehonua, kekahi o na kana kaulana o keia pae moku. He kanaka nu maikai, he mau umiumi nupanupa e welu ana ma kona mau papalina; a, o kona hiohiona, he mea na ka manao e kanalua ole ai, ua hanau ia mai no ka kulana o ka poe ano koa. Ua ike aku no aole nae i hui aku, aole hoi i kamakamailio pu. He kanaka oluolu ma kona nanaina, a he kanaka hookipa maikai paha i ka malihini, aka, aohe hoi i ike mai i nei wahi malihini. Owai no la uanei hoi kai ike mai i nei wahi u-a, no Honuaino mai ka hoi.
I kekahi la no hoi halawai ko'u mau onohi me ka helehelena o Komoikeehuehu, kekahi a na kanaka kaulana o ke alo alii, a i ka'u nana aku, ua ku io no kona ano ia kulana hanohano. He kanaka ui a honohano no, he oluolu ka nanaina a he ano puni i na mea pili kanawai a ina ia la he loio, ina ua kupono loa ia; aka, nana aku la nae au, he ano loio no, o oukou paha hoi kai maopopo. Pinepine ko'u halawai pu ana me ia ma ke alanui, aole nae i kunou aku aole no hoi i kamakamailio pu, hu ole loa no.
Ua pau loa na kanaka hanohano i ka ikeia e a'u, aole nae hoi i hookamaaina ia aku.
Ua ike'a ke alii Kalakaua ka Puuku o ka Moi.
Ua pakua hoi i na kii onohi o Moehonua, ka makia o na koa o ka Moi, ka mea kaulana hoi Komoikeehuehu; na keiki lalawai hoi o Moanauli, Kahai a me kekahi poe e aku.
Ua kamaaina hoi i ka Mea Hanohano loane li, a'u hoi i lohe mau ai, he pai wale no make ka lio. Ae, ua hookamaainaia e na hoa kamaaina hanohano o ke alo alii; ua omo pu me Holoholopinaau i na kulu wai aloha; ua kuili pu hoi me Ukali i ka akaaka henehene o ka launa oluolu ana; ua kaana pu me Nihiaumoe a me Nohoaekai ma na luana oluolu ana o ke aloha io. Ua ike a ua kamaaina ia J. M. Kapena, ka Lunahoponopono o ka nupepa Au Okoa; ua ai pu no hoi i kahi mea iki ma ke keiki a Kawainui losepa, ka Hope Lunahooponopono o ka nupepa Kuokoa; ua hookipa oluolu ia no e Lulanela Ka, ua kuikuilima pu me Noa ke Kakauolelo a ke Kiaaina o Oahu, a ua inu kope pu hoi me ka Opio Niagara, ua paa ia ka ohe a ke keiki Pauli, ua kunou poo ia hoi o W. B. Ragsdale ka Mahele Olelo Aupuni, a lululima hoi ma J. D. Halai ka Elele o ka Ahaolelo Kuikahi, ua kike olelo pu hoi me David Malo ke kumukula haole o Kawaiahao. Ae, nani wale no na hoi ka hui aloha ana me na hoa hanohano o ke alo alii, ua ai po, ua inu, ua aka, ua nanea, a ua hoohui io ia no iloko o ka oluolu a me ka launa olioli pu ana.
He nui wale aku no o ia poe, aole nae au i launa, aka hoi, ua kamaaina iho ia no nae me nei mau hoa. I kekahi la, ia'u e naue hookahi ana, maalo ae ana keia kanaka ui opiopio me ke kahiko maikai no, aka, ike aku la au ia ka hele pono ana mai mamua o'u, hele ae la hoi au ma kahi e, a hele ae la no kela malaila; pili loa ae la hoi au ma ka pilipa, hoohele loa ae la no kela, a kokoke loa mai ana, o ko'u ku okua iho la no ia, a manao ae la he kalohe ka hana a ua ui nei. Pau ae la nae ko'u manao pono, a oa ko'u okalakala ae la no ia, pii mai la kuu ula aole i kanamai, no ka hele a piha i ka ukiuki. O ko'u pane aku la no ia me ka leo halulu, "E! Heaba la kau e hana nei pela?" Unu mai la no hoi au i ka pulima o kuu kuka, a ku hoolahalaha iho la e nau ana na kui, me ka manao no nae e hoolale no i na ai a wahie, he hala no la ka pakele, ina ia loaa pono aku hoolana i ka wai. O ko i ala hele mai la no ia a kokoke loa me ka hoohalulu i ka leo. Kahea mai ana hoi he wahine, "E i ala e, e hookaawale ae oe i ke Lii, o Lunalilo mai kena e hele aku la." Ia lohe ana no o'u, e holo iho ana au aole no hoi i kana mai ua mea he mama, a e alualu mai ana no hoi kela; aole no hoi au i mamao loa mai, hemo aku ana kekahi kamaa o'u, a maanei mei hoi haule kuu wahi papale, a puo ae la hoi o'u wahi lauoho, ke holo la no paha. Ei no ka hoi ua ku aku la no kela, ke holo nei no paha wau, nana aku no hoi pau ke aho, a e ole no kuu kaikuahine e paa mai mamua, a pau ae la kuu holo ana. Nana aku no hoi i ua mea he maka'u, eia o ka o ke Alii no, ke Keiki Alii o ke Anupuni Hawaii nei. Ei aku no hoi ia wahi apiki, o kuu k@i hou ana i kuu papale me kuu kamaa, eia no ka hoi ua pee ae la no kela ma ke pilipa, oia hele no hoi ko'u la a loaa kuu wahi papale, a loaa aku la no hoi kuu wahi kamaa, a noho iho la no hoi au e hoe ana, a e komo ana no hoi au i kuu wahi kamaa, a ku ae la no hoi iluna, aole nae i paa i ka nakii na li, eia ka auanei kela mahope mai kahi i nihi mai ai, i lohe au i ka oeoe o na kamaa, i aui ae auanei kuu hana, e nihi mai ana kela, ua hele no hoi a kokoke loa, o ko'u lele ino ae la no ia me ka manao e holo imua a holo loa mai, eia nae ua lele hewa wau, a ua huli kuu alo ma ka ia la wahi e hele mai nei, a o ko'u holo pololei aku la no ia, a o ka paa mai la no hoi ia ia ia la, ke noke wale la kela ia'u i ka uluia, a mai eha loa nae au, o ke ku ana o ka lima o ua alii nei i kuu poo a eha haalele, lilo i ka iima kahi i lulu ai, e holo iho ana wau puhalahio. AHANUI KU.
Ka Hele Malilhini ana ia Hawaii a me na Mea Hou i ike ia.
Ia'u i lohe ai i na olelo a me na manao a keia kaikuahine o kakou, oluolu loa wau, a i keia manawa, he luna mahinahou oia no kekahi mau apana o Hilo nei. A ke ninau aku nei au, auhea la ka wahine kupaa i na kipakuia a me na koi ia hoi e na kane men barani i komo i ka barani mai Hawaii nei a Niihau, i ano like me keia? Ina e loaa kona kokoolua, eia ka'u. Pomaikai na mea i kupaa i ka hoowalewale ia mai, a pau ko laua hoao ia mai, e loaa auanei ka lei o ke ola i haawiia mai no ka poe e aloha 'ku ana ia in, a pela no kekahi mau barani e ae o Hilo nei, ua lohe au ua komo nui iloko o Haili i ka la Sabati, o ko'u makemake nui no ia, ina e hoohuli nui mai ana ke Akua i ko lakou naau a ike i ka Baibala, me he mea la, e neoneo loa ana ka luakini a Rev. Mr. Kalolo o Hilo nei, i kanaka ole, a e pau loa ana paha ia Mr. Koana.
Ka Hoike ana o na Kula Aupuni o Hilo nei. Oi aku kuu olioli a me kuu mahalo nui ana i na Kula o keia apana, i ko Puna oki loa malalo iho o ka hooponopono ana a Hon. D. H. Hikikokiopio, he lunakula haipule, Mamua'e o ka hoomaka ana i na hana, ua kahea ia mai au e pule, a pau kuu pule ana, ua hoomaka ia ka hana mua ma ke koho ana i wahi Komite nana i ka akamai o na Kula, a eha lala o ia Komite, a eia na mea a ka lunakula i koho ai, Mr. Hawe Hikikoki, Kauka Wetemoa, Rev. D. B. Laimana, a owau no hoi. A ua hoomaka ke Komite i ka hoike ana ia na Kula ma Kaumana ka mua, a ua hoopau ia ma ke Kula o Puueo, o Mr. Paila ke kumu.
A i ka nana ana o ke Komite, i na Kula a pau, ua mahalo loa ia kekahi Kula, a ua hoowahawaha loa ia kekahi mau Kula, a mawaena nae o na Kula o ke Komite i hoowahawaha'i, o kahi Kula barani ka haueka loa nolaila hoi, o na Kula a ke Komite i apono ai, a i hoohoholo ai hoi e hawi i ka uku makana i ke kumu ikaika ma ka hana a ke Aupuni, oia keia, Ka helu akahi o ke Kula i Haaheo, o Solomona ke kumu, ua haawiia ia ia elima dala makana, a o ka lua, o ke Kula o Kaumanam o Kane ke kumu, o me ke Kula kaikamahine o Punahoa, o Mrs. Keabiloa Nahinu ke kumu, a no ka like o ke akamai a me ka makaukau o nei mau Kula ma ka manao o ke Komite, nolaila hoi, ua haawiia ia laua ka lua o na uku makana ekolu dala, dala hapalua i kahi a pela no hoi kekahi, a o ka hapanui iho o na Kula, aohe o lakou wahi uku makana, ua hoi nele aku no ka ike ole o kamalii.
A o kahi i Hoike ia'i na Kula a pau maloko no o ka luakini anoano o Haili, a o ka'u mea i mahalo mua'i o ka malama mua ia ana o ka pule i ke Akua, a pau ia hoomaka 'ku ka hoike ana. aohe pela ma na wahi e ae i ke kau iho nei o ka lilo ana ia Aberahama ke Kahukula Nui, Ma Ka Hoike Kula ma na Koolaupoko o Maj. C. H. Judd ka lunakula, aohe i pule ia ka hoomaka ana i na hana, oiai, malaila no au a me kekahi kumu Katorika, o Vikolino peha ka inoa, aohe nae i kahea mai ka lunakula i kahi o maua, ina e ia la, a i na paha owau e like me kona makemake.
Aohe i liuliu iho ka hoike ana e uu mai ana ka ua, makena ukele, ka uai ia ana'e a waho o ka lanai, oki ka hana, aohe i mao iki ka hana a ka ua a hiki wale i ka pau huluhulu ana o na Kula, a koe aku no ka nui o na mea i aoia, a i kuu nana'ku, me he mea la, aohe no paha i ae ia mai na hana oia la, oiai, aohe i hoomaikai mua 'ku i ke Akua i ka mea nana keia oihana, aka, aole loa nae pela ka mea i hana ia ma Hilo nei e keia lunakula, ua malama ia ka pule, a oia iho la no ke kumu nui o kuu hauoli a me ka mahalo ana i ka Hoike ana o na Kula Aupuni ma keia apana, malalo iho o ke alakai a me ka Hooponopono ana o Mr D. H. Hikikoki.
A ia'u e lealea mau ana i na mea nani, a me na nu hou kaulana i loaa ma keia hele malihini ana, a e noho ana hoi e nanea iki iho i ka olu o Haili Church, a inehiuei ia la 'ku, aia hoi hiki mai ana ka palapala aloha mai ka'u wahine mai, e hai mai ana, ua hiki mau aku ka hoowalewale i ona la i kahi manawa, e koi aku ana e hana i ka hewa aia a ike pono iho au i ka palapala holookoa, haule iho la ka manao i ke kaumaha, a kupilikii mai la ka noonoo mau i loaa ia'u mai ka hoomaka ana o ka'u huakai helemalihini, a hiki wale i ka halawai pu ana me keia lono ehaeha.
A ina paha ua hookoia aku ka makemake oia mau Geragona nui i Waikane, maluna iho o kona poo no ia, aohe maluna o ke poo o ka malihini hele, ina nae he oiaio ka palapala a ka'u wahine, owai la nei Nahesa o Waikane? O kahi moo kahiko no paha i nahunahu mua ai, aohe nae i hooko ia aku loaa e, he wahi moo hou paha? Aohe i hai ia mai ia'u, a ina wau e ike, alaila, ua hiki ia'u ke papa 'ku, eia ka moo kahiko ke kokolo nei, ma na aekai o Waikane, e malama ia oukou iho e na makamaka mea wahine, o nahu auanei e ka Nahesa wela o ka make, a pilikia oukou, aole nae i hookoia ka makemake o ka men hoowalewale, ua hoohoka ia a hiki i kona nele loa ana, e aho ia, hilahila ino. A keia Poakolu ae, e haalele ana au ia Hilo nei, a e hele ana mauka a puka aku i Waimea, aia hoi a hiki aku ilaila, alaila hoakaka hou aku au i na mea hou oia hele ana 'ku i ikeia. Z. P.
OLELO HOOLAHA.
KEPAPA IA AKU NEI NA KANAKA.
a pau aole e hoaie wale mai a hookipa paha i kuu wahine mare oia hoi o REBEKA ma ke ano kolohe, no ka mea, aole no au e hookaa ana i kekahi aie me kuu kakau inoa ole. WILLIAM GRAHAM
Kohala, Aug. 27, 1867 300- 4t
Olelo Hoolaha.
E IKE AUANEINA KANAKA A PAU MA
keia ke nana mai lakou, no ka upena hahau a haupoa paha, he upena keia ua hoomaluia mai ka wa kahiko mai ma na aina kai kolo, nolaila, ua papaia ia upena, aole e @ ma ke kai o Waipio i Ewa, i ke ao a me ka po ma nei hope, a pela mau aku. Ina e ike ia ana ia upena a ano upena paha oia mau ano upena ma ua kai ia i oleloia mauna ma nei hope, e laweia no ia upena a me ka waa, a e hoopii la no imua o ka Aha Hookolokolo Apana o ia Apana, no ka uku poho he $60. @ me na kiona pu. E lilo keia i kanawai paa mai keia la aku.W. NAIPAHUEKOLU,
Luna Aina o Waipio
Halaulani, Ewa, Aug. 27, 1867 300 4t
KA PULUPULU SI AILANA
KE HOOMAU NEI NO AU I KE
Kuai ana i
Na Oulupulu si Ailana!
me ka anoano; a e haawi no hoi i ka manawa e loaa mai ai i
KE KUMUKUAI KEIKEI LOA.
Na Pulupulu Si Silana o Fatuhiva, Tahiti a me Fiji
Ina e loaa mai me ke ano maikai kapono, e loaa no na kumukuai keikei loa ma ka moana Pakifika nei; me ka hooakakuu iki mai i ka uku moku.
Oiai, ua loaa mai ia'u na mea
WAE PULUPULU MAIKAI LOA.
a ua makaukau no ka hoomaemae ana, a bela ana i na Pulupulu, no ka poe hana lole o Europa, me na olelo hooakaka pu mai ia lakou mai, nolaila, ua makaukau au e kuai aku a e wae hoi i ka nui o na mea e lawe ia mai ana.
Aole Pulupulu e ae i makemake ia, o ka Pulupulu me ka UKU OLE. I kela a me keia mea e noi mai ana, ma keia pae moku, a ma ka moana Pakifika nei.
H. M. WINI
N. B. Aole e nele ana ka loaa mai o ka uku o ka luhi, ka poe mahiai i kela a me kela makahiki, ma kela a me keia ano oo ana, me kahi PUU DALA UUKU i hoolilo ia. e like me ka Pulupulu Si Ailana; a e mau no ia no na makahiki he umi e hiki mai ana. E noonoo pono nae i kahi e kanu ai o kahi owaawa ka maikai. e kokoke ana i kapakai; i ole e pa ia mai e na makani ikaika, a ma kahi no e ua mau ia ana.
290 8m @w H. M. W
Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii
Eia na buke kuai, a me ke kumukuai
Baibala Ohana, ano nui, me na kii, 2 50
a me na Moohana, 5 00
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 25
Haiao, 25
Hele Malihini ana, 25
Wehewehehala, 25
Lira Hawaii 25
No ko ke Akua Ano, 25
Lira Kamalii 25
Kumumua Hou, 12
Moolelo Ekaleisia, 50
Hoike Palapala Hemolele, 25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, 12
Ui Kamalii no na Kula Sabati 12
Kumu Leomele 12
Haawina Kamalii, Buke 1, a me 2, 12
Haawina Kamalii, Buke elua i huiia 25
Eia na buke i haawi wale ia.
Ui
No ka Aoao Pope.
Hoike Pope.
Ka Ekelesia Oiaio.
Palapala Liilii
Helu 4 Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6 E hele i o Kristo la.
Helu 7 Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhanuha
Helu 11 No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16 Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka
Haku a me ka Papekiko ana.
Helu 17 Mai hana ino i na Holoholuna.
Helu 18 No ka mahi ana, kuai ana, a me la
inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Paaaiki.
L. J. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hookoo ka Ahahui Euanelio
o ko Hawaii Pae Aina.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE.
Ma Honolulu.
J.T. GOWER. - Makawao, Maui
J.D. HAVEKOST. - Wailuku, Maui.
C.H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J.W. SMITH - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO
NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka moi wahine,a me na mea like.
Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la ahiahi. E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku,ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha iau ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aole a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
Laau Kunu a Kauka Jayne,
hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hoola i ka mai
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no hoi i ola nui, na mai i oia ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou e ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI HE KUNU OO OU? AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne. Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE,
A Kauka JAYNE,
e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI.
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
MAI KUNA,
MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA.
ALAALA,
KAOKAO, PUUPUU, PEHU,
KUNAKUNA, Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
214-1y