Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 4, 25 January 1868 — Page 1

Page PDF (1.66 MB)

KA NUPEPA KUOKOA.

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE VII. HELU 4. HONOLULU, IANUARI 25, 1868. NA HELU A PAU 321.

"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00
No na mahina he UMIKUMAMALUA
$1.00 no na mahina eono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.

 

 

NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)

 

KA "NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY SATURDAY,
$2.00 per annum, or $1.00 per six months, in advance.

 

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.

PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.
L. H. GULICK.
For the Publishers.
                Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
                Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

 

KAUKA LAPAAU.
---O---
Dr. Kennedy (Kenede) kona inoa.

AIA NO KONA HALE KAUKA MA ke Alanui Papu, makai iho o ke Alanui Hotele. Honolulu 318-1y

 

 

HALE PAI KII!
AIA KO'U HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE,

Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumu kuai o na KII. H. L. KEIKI (CHASE.)
318-1y Mea Pai Kii.

 

KE KUNA MALOLO!!

KE KUNA MALOLO!!

E HOLO MAU ANA KEIA KUNA ma na awa o KONA, HAWAII, i hoi like me ke kona "KONA PAKEKE," No na ukana a me na ohua, e ninau ia KAPENA RATHBUN ma ka moku, a i ole ma ka Hale Oihana o
PALAIKA (F. S. PRATT)
318-tf

 

HE MOKU HOLO MAU NO KONA
—A ME—
KAU, HAWAII.
E HOLO MAU ANA KE KUNA
"Kona Packet,'

KAPENA BALAAMA, mawaena o Honolulu a me Kona, Kau. Haweli. No ua ukana a me na ohua, e ninau i ke Kapena ma ka moku, a i ole, ia
PALAIKA (F. S. PRATT)
Honolulu, Aper. 23, 1867. 318-6ms

 

Papa Nukama (R. Newcomb),
—A ME---
Toma Kea (Thomas Cross)
NA MEA HUMU BUKE.
Alanui Kalepa Makai o Hale Luina.

318-3m

 

No Hilo.
KA MOKU KUNA
"MELE HILO,"
O Sebastian ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE Awa maluna, no na ukana ame na ohua e ninau ia
HULIPAHU, (L. L. TORBERT).
318-tf

 

HE MOKU HOLO MAU
No Lahaina, a me Makena.
O KE KUNA KALEPA PAA maikai,
"Kate Lee."
O Crane ke Kapena,

E HOLO MAU LOA ANA A HIKI MAI no hoi ma na Awa i olelo ia maluna. No na ukana a me na ohua, e nina i ke Kapena ma ka moku, a i ole ia ia
318-tf C. BREWER &co. (BURUA MA)

 

 

Na Buke i Paiia e ka Papa Hawaii.

Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baibala Ohana, ano nui, me na kii, 2 50
 me na Moohana. 5 00
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 ½
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 50
Haiao, 25
Hele Malihini Ana, 25
Wehewehehala, 25
Lira Hawaii, 25
No ko ke Akua Ano, 25
Lira Kamalii, 25
Kumumua Hou, 12 ½
Moolelo Ekalesia, 50
Hoike Palapala Hemolele, 25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, 12 ½
Ui Kamalii no na Kula Sabati 12 ½
Kamu Leomele 12 ½
Haawina Kamalii, Buke 1, a me 2, 12 ½
Haawina Kamalii, Buke elua i huiia, 25
Moolelo o Heneri Opukuhaia - 25
Hoike Akua, - - 25

Eia na buke i haawi wale ia.

Ui.
No ka Aoao Pope.
Hoike Pope
Ka Ekalsia Oiaio.
Palapala Liilii---
Helu 4---Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6---E hele i o Kristo la.
Helu 7---Ke hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11---No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16---Ka eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Papekiko ana.
Helu 17---Mai hana ino i na Holoholona.
Helu 18---No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L. H. Kulika.

Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.

 

Ka Nupepa Kuokoa.
KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.
NA S. M. KAMAKAU. HELU 57.
NO KA NOHO ALII ANA O LIHOLIHO MALUNA O KE AUPUNI, A UA KAPAIA O
KAMEHAMEHA II.

I ke ao ana o na kumuao pi-a-pa, ua ao pu ia na pauku o ka Baibala i unuhi kakaikahi ia. O ka Baibala kekahi mea nana i hoonaauao i ka lahuikanaka. O ke ao kula ana i ka wa i hiki mai ai na misionari, ma ka pualu ke kula ana; a ua hoihoi ka manao o ka poe e ao ana, a ua hoonoho ia kekahi i mau heke. O ka hana ana a ka poe kumuao, ua holo ka lakou hana ma ke ao ana, a pela no na kula kakaulima me ka makaukau loa, a ka hikiwawe loa ka ike kakau palapala; he loina no ma ka hoomakaukau ana o ke ao ana ia manewa, i ike na haumana i ke ano o ke aloha ana. O ke kunou ana o na poo imua, oia ke aloha e pili ana i na kane a me na keikikane ; a o ka hoalu ana iho iho i na kuli a emi iho ke kino, oia ke aloha e pili ana i na wahine a me no kaikamahine, a ua ao nui ia keia mau mea e naauao ai. O ke aloha kahiko a ka lahui Hawaii, o ka honi ana ma na ihu, o ke kunou ana o ke poo, a o ke aloha ana ma ka waha, a o ka uwe me ka waimaka, o ke kaa ana iloko o ka lepo, o ke kukuli ana i na kuli e hoohaahaa iaia iho; a oia iho la na aloha i aoia e na makua kahiko Hawaii. Ua pili ka nui o ke aloha maloko o na hale alii; a o ke aloha e pili ana i ke kuaaina, oia no ka honi, ke kunou, ka uwe waimaka me ke kuo ana, a o ke alaha ana no hoi ma ka waha. Ke mau nei no keia mau aloha a ka poe kahiko i keia mau hanauna. O ke aloha lulu lima, he aloha hou wale ae nei no ia mai na haole mai. Ua papa ia ke aloha Hawaii, aohe nae he pau, ua pipili loa e like me ka mea i maa i keia lahui, a aa mua no ia i ka hanauna hou.
            I ka ike ana o na kanaka a me na'lii i ke kakau palapala, he oi aku ka nui o na palapala a na'lii wahine, ua kakau Buke ia na pauku Haiao o ka Baibala i unuhi ia e na kumu i hai poo olelo ia i na la Sabati a me na la e ae ; he hana nui no ia iloko o ia mau makahiki. Ua aneane he umi a keu na makahiki, aole i unuhiia ka Baibala, a mahope iho, ua unuhi liilii ia, he hapa liilii wale no a he mau wahi pauku. O ka hapa o Mataio, ekolu mokuna, mai ka mokuna 5 a hiki ka mokuna 7 ; o ka hapa mua o ka Euanelio a Luka, o ka Halelu mua a Davida. O ka Euanelio a Mataio, Mareko a me Ioane, na Lumiki i pai ma Amerika, a pela no hoi i na apana liilii e ae o ka Baibala i unuhiia e na misionari ; a he wahi haole e ae kai unuhi ia Mataio. Pela ka loaa ana o ka apana o ka Palapala Hemolele i ka lahui kanaka Hawaii.

NO KA NOHO ANA O KE AU O KA MOI LIHOLIHO
KAMEHAMEHA II.

A paa ka noho alii i ka Moi Liholiho, alaila, ohi mai la oia i na keiki alii a me na keiki kaukau alii, a me na keiki a na puali, a me na keiki a na makaainana, i mau punahele, i mau aikane, a i mau keiki hookama ; he poe hoaai, he poe kanaka nona, e like me ke ano mau o na alii a me ka hanohano alii o ke aupuni, e like la no hoi me ke ano o na'lii Moi o ka wa kahiko o Hawaii nei. O ka Lei Ahi Kalaunu o ke Aupuni, o ka nui o na alili a me na kanaka. He kaula moku ole ka noho ana o ko ka Moi Liholiho ma ka aoao o kona makuahine o Keopuolani, aole hoi i loaa ma ke kaua ana ko lakou noho Moi no na haneri a keu hanauna Moi a hiki ia Liholiho, ua loaa na kaua kuloko no na kipi hoahanau, a pela iho la i loaa ai no kaua ; aole i kaua ia no hai ke aupuni a kaili wale aku, a pakaha i ko hai, aka, o Kahekili ke alii i pakaha wale i ko hai.
            Iloko o ko Liholiho noho aupuni ana, mahope, iho o ke kaua kuloko ana ma Kuamoo, hookahi no hana nui iloko o ia manawa, o ka inu rama ana o na alii a pau loa a me na makaainana ; a ua lilo ka rama i wai auau, aohe ku aohe moe. Ua lilo ka okolehao a me ke uwiuwi he mau waiwai kalepa, e maauauwa hele ia ai ma na kuaaina. A o ka hula, na ume me na laaupipili, a me na aha papuhene, oia na hana i hana ia i ke au o ka Moi Liholiho, a ua lilo na aha lealea i wahi e haluku ia ai na kino iloko o na paumaele o ka newa. O kekahi poe iloko o ia wa, ua haalele i ka rama no ka awaawa, a o kekahi poe, ua haalele no ka palaualelo, a ua haalele kekahi poe no ke kailiia o ka wahine, a ua inu ole kekahi poe no kekahi mau kumu e ae ; a o ka lehulehu hoi, aia lakou iloko o ke kio lepo o ka haumia. O kekahi kanaka Hawaii i holo pu mai ai me na misionari o Paulaliilii kona inoa, oia kekahi i hai mai i ka olelo a ke Akua; a no kona ike ana mai i na alii a me na kanaka e inu ana i ka rama, a ua haule pu oia iloko o ka inu rama, a pela no ka hapa nui o ia poe i holo pu mai ai.
            Holo ka Moi Liholiho i Lahaina, Maui, a mai laila ae i Hilo, a hoi hou no i Kona. A hala ia makahiki ma Kona, oia ka makahiki m ua o kona noko Moi ana iluna o ke aupuni.
            Ahaolelo iho la na alii no ka hoi o kaMoi i Oahu e noho ai. Ma o Oahu no kekahi poe alii e noho ana, oia hoi o Poki ke alii Kiaaina o Oahu, a o Kalilikauoha kana wahine ; a o Kahalaia, o Liliha kana wahine ; a o Kalolaehukaikai ma, o Kakae ma, a me na hanauna alii he lehulehu wale, aka, lawe ae la no o Poki ia Liliha ka wahine a kana keiki, a lilo loa ae la iaia.
            Holo mai la ka Moi Liholiho, a me ka poe a pau me ia he lehulehu wale, ma ka aumoku a ma ka auwaa peleleu, ma na kaulua a me na kaukahi, a pae ma Lahaina, a hala kekahi mau la, hele aku la i Wailuku, a hala kekahi mau malama, hoi mai la i Lahaina, ua hala mua nae o Kalanimoku ma i Oahu, no ka hanau o kana wahine o Likelike ia Lanihau, a o Kahekili Keeaumoku ma no hoi kekahi no ka hanau no hoi o kana wahine, oia o Kekuaiaea ia Nanaulu.
            Ua hanau e Likelike ia Lanihau ma Honolulu, a ua nui ke kipu ana i ka wa i hanau ai, a no ka nui o ke kipu ana me ka ona o Boki Kamauleule me Kalanimoku; a ua lele ka hauli o ke keiki a ua make iho la, a ua make pu me ka makuahine Likelike.
            Ua lawe o Kahekili Keeaumoku i kana wahine ia Kekuaiaea e hanau iloko o Kukaniloko, aole nae hoi i hanau malaila, ua hanau ma ka Halemomi i Waialua, a ua make o Kekuaiaea ma Kauai.
            A pau ka noho ana a ka Moi ma Lahaina, a me ka ai ana i ko laila mau momona, holo mai la ka huakai alii a pae ma o Oahu, a noho iho la ma Honolulu. Ua hoomakaukau na'lii a pau o Oahu i ka hula, e haa imua o ka Moi Liholiho. O Keano ke alii wahine i hoomakaukau no ka haa ana, a he mau haneri ka nui o ka poe i kokua i ke alii e haa pu, he hula ka-laau ka hula. O ka hula a na alii o Hawaii, o ka hula alapa, hula pahu, o ka hula kuolo, a o ka alala, a o ka pihi, o ka hula kii, o ke pai umauma, a o na ano hula he lehulehu ; a o ke ano lealea ia o ke aupuni o keia alii, a o ke ano opiopio no hoi kekahi, o ka iwakaluakumamalua no ia o kona mau makahiki.
            I ka noho ana o ka Moi ma Oahu, a me kana mau alii wahine elima, oia hoi o Kamamalu, Kekauluohi, Kalanipauahi, Kekauonohi a me Kinau ; a o kona makuahine alii Kalanikauikaalaneo Keopuolani. O na kahu alii o Kaahumanu, o Kalanimoku, o na Kuhina alii, o Kahekili Keeaumoku, o Kekuaiaea kana wahine, o Ulumeheihei Hoapili, o Keopuolani kana wahine; o Naihe a me Kapiolani kana wahine ; o Kuakini me Keoua kana wahine ; o Kaikioewa me Keaweamahi kana wahine ; o Koakanu me Loeau kana wahine ; o Kawelookalani a me Peleuli kana wahike; o Kamehameha Kauokoa a me Kiliwehi kana wahine ; a o Boki me Liliha kana wahine ; o Kaiko a o Haaheo kana wahine; o Kalanimoku a me Likelike kana wahine, a no ka make ana, ua hoao oia i wahine hou, oia o Akahi, ke kaikamahine a Pauelua, a oia no keia Akahi e ola nei. A make o Kekuaiaea ma Kauai, hoao ae la o Keeaumoku me Kamaikui iho nei ia Kauka Ruka ; o Kaheiheimalia me Kanuha kana kane ; o Kekuaipiia, o Laanui kana kana kane. Pela no hoi o Kapulikoliko, Kahakuhaakoi, Kekikipaa, Kalilikauoha, Kalola, Kekupuohi a me na alii he lehulehu loa, na kaukau alii, na puali alii, a me na koa i hele pu mai me ka Moi, e hoohanohano ana i kona noho ana.

(Aole i pau.)

HE MOOLELO
—NO—
HAMANALAU,
HANAI A HAWEA.
I laweia mailoko mai o na kaao kahiko o
Hawaii nei.
HELU 5.

A ma ia ano, he mea kaumaha loa i ko'u noonoo ana, aole hoi pela i na la o kaua e noho pu ana me ke kupunawahine o kaua ma Kaala, he oluolu maikai ka noho ana, he launa pu me na uhane o ka po, a i keia noho ana iho nei hoi i ka hale kane, opea no ke noi ua mea he lawe malu ia mai, aole i loaa pono mai mai ko kaua makua hanai, o ko kaua kupuna-wahine. Ke noho la no me ke kaikamahine a kaua, ua ike iho la no i ka ai o ka nahelehele nei, he maia, he pala, he kikawaiko, he pia no hoi, hoao aku no a he lau manalo, hanai iho no ia mea i ka waha o ke keiki. O kela laau no anei la (olomea, a me ke kawau.) aia no ilaila ke ahi, o ka aulima no ia a me ka aunaki, hia iho no a a ke ahi, oia no ke uhi e pulehu ai, a e kalua ai paha kau mea ai e naku aku ai o ka nahelehele, i ola no ke kamalei a kaua. Ina e make au, alaila pau ka huhu o na kupuna o kaua, ina no hoi i nui kou malama ia'u, alaila ola hou mai no au, aka hoi, i hapa kou malama ia'u, o ko'u make loa no ia. Ina i make au ea, mai lawe loa oe ia'u i kahi e e kanu ai, e waiho no anei oe ia'u malalo o ka paepae o ka puka o kahi hale nei o kakou la, a o ko'u wahi no anei ia e waiho ai, hana no anei oe ia'u a maikai, alaila waiho pono no oe ia'u a nau no hoi ia e haawi mai ia oe i manao hoolana e hookipulu ana i na lau nahelehele a pau e pono ai, mai loko mai o kuu kino uhane, oia ka'u e hoohoihoi mai ia oe, a na na kupuna o kaua e malama maikai mai ia oe a me ke kaikamahine a kaua, aole a lakou huhu e koe nou, ua pau ae nei ko lakou huhu maluna o'u. "Nolaila, mai hoopoina oe i ka'u kauoha e kuu kaikunane."

KA MAKE ANA O HAMANALAU, A ME KA MALAMA
PONO ANA O KAUKANAPOKII.

I ka pau ana o ka Hamanalau olelo kauoha ia Kaukanapokii, o kona hiamoe aku la no ia. A i ka ike ana iho o Kaukanapokii i ka waiho ae o kona kaikuahine iloko o ka hiamoe kau, a hiamoe hooilo hoi, aole hoi e like me ka hiamoe ana i luna o Kaala, a lakou i lawe mai ai, a he hiamoe ia e puoho koke ae ana i ka moana o Pailolo, a he hiamoe no hoi ia e waiho ana me ke kino pumehana. O keia hiamoe, he hiamoe anuanu, a i ka hoomaopopo loa ana iho, he make io ka keia e waiho ae nei, a hoholo mai la ka maeele kupouli a ke aloha o ke kaikuahine. A ke nana ae la o Kaukanapokii i ke kaikamahine a laua e pipii ana i luna o ka makuahine e ai waiu ai. A ke nana aku la na maka oia nei i ka hooluliluli ae a ka laua keiki i ke poo o Hamanalau, e huki ai ka lima i ka lauoho, aole nae kela a ala mai, ua hiamoe loa, he hiamoe hiki ole ke hoala mai. A no ka oni ole ae o Hamanalau ; nui loa ae la ka uwe o ke kaikamahine a laua; a pipii okoa mai la iluna o kahi makuakane. A ma keia pilikia mua loa o ka manao o ka kakou kamalei, no kona kaikuahine, a no ka laua keiki, a no ko ia nei noho mehameha no hoi i kela uka makamaka ole, hookahi no hoi makamaka i hele mai ai o ke kane a ke kaikuahine. Ke waiho mai la ke kaikuahine me kona nani nui, aohe wahi i luia iho ka maikai ; o ka mea opalapala hanau keiki ana ae hoi paha, hele wale no a puloku ke waiho mai, me he mea la no aole i make.
            I wahi e hoonana ai i ke kamalei a laua, ua ohi mai la keia i na ai o ka nahelehele, a ke kaikuahine no i kuhikuhi mai ai, a ke wikiwiki la keia i ka pulehu, o ke keiki no ma kekahi lima e hii-ai, a o kekahi lima no, lawelawe no i ka mea ai a ke keiki. A moa ka mea ai, hanai waiu ole aku la keia a maona ke keiki, a hiamoe, hoihoi aku la keia a ma kahi kupono e hoohiamoe ai. A eli iho la keia i ka lua, no ke kaikuahine malalo o ka paepae o ka puka, he lua pao, a kipulu aku la keia i ua mea ala o ka uka wao kele, ka awapuhi, ka ieie, ka maile, ka palapalai, na mea ala no o ke kuahiwi a pau. A no ka nui no hoi o ke kapa a me ka pa'u, ua hookipulu wale aku la no keia ma ka aoao o ka lua o ua kaikuahine. A o kahi hale o laua nei, e hoonua wale la no keia i na lau nahele o ke kuahiwi, hele kahi hale o laua nei a luluu, a me he mea la o Laka kai loko, ke akua wahine o ka poe hula. O ko ia nei hana no ia a nalo, a maikai no hoi ua kaikuahine nei o ia nei, oia hoi o Hamanalau-wahine. Hookahi a ia nei hana aku i koe o ka imi i mea e hanai ai i ke keiki a laua, oia hoi o Kukona. A ke hanai hoomanawanui la keia, me ka waiu ole, aole hoi ka nana ana ae, he lehulehu, a he makuahine hoi nana e hanai mai i ka waiu, a ke hele la keia ma-o, ke kui ee wale ae la no keia i ke kiki, a waiho iho la keia i ke keiki ma kahi maikai no hoi, a hele aku maloko o ka nahelehele, ke alala paiauma mai la ke kaikamahine, e uwe haa-kiki ai. A ke kii aku la no keia e haawe me ka pauaho ole. Pela keia i hanai hookahi ai i ke keiki, a nui a kokolo ke keiki, a hele, aole nae hoi o ka hele a mama loa aku.
            I kekahi la malie pii ae la keia a luna o kekahi kumu-laau ohia kiekie, nana aku la keia i ka malie o kai, o ka paa mai a ke ao o Oahu nei i luna o ka aina, aloha wale ae la no keia i ke kupunawahine o laua nei, a aloha ae la no hoi i ke kaikuahine. A aloha ae la i ke kaikamahine i ka uwe ae malalo o ke kumu ohia, ua ku ae la i luna e paa ana na lima i ke kumu ohia, e nana pono ae ana ia ia nei i ke kau iluna o ka laau. A aloha iho la no hoi keia ia ia iho, hu wale mai la no keia wahi a ia nei e noho mehameha kanaka ole nei, hookahi kanaka o ka leo o ka manu, a o ka leo hoi o ke kamalei a laua. Kupu ae la hoi ka manao e hoi i kai i kahi laukanaka, he hiki no la hoi paha i na lehulehu o Kaihuauwaalua ke kii mai e lawe aku e hanai i ke keiki. Me he mea ia i pa-ia wale ia ae la no ia manao paialewa oia nei, a nana hou aku la keia i ke kaikuahine aia nei, o ka waiho a hiamoe a kau, a hooilo mai iloko o kahi hale o laua, nolaila, hoopupu hou wale iho la no keia, e noho no e kiai i ke kaikuahine. A kupu hou mai la ko ia nei manao, ae, ke hoomanao ae nei au i ka olelo kilokilo a ka poe kahiko, a me he mea la mai na kupuna mai paha o kaua keia manao.
            Ua lawe mai au ia oe mai ko kaua wahi i hanai ia ai me kou ike ole ae, a he opeope kapa ka makou i ike, me he ane kupapau la, a he manele ka mea i lawe ia mai, me he mea la e lawe ia ana i kahi e kanu ai, a hiki ae iluna o ka waa me kou ike ole ae, o ua moe-waa nei paha ia e olelo ia nei, nolaila, ua hai e mai no na ouli o kou pilikia e kuu kaikuahine. Aohe i pau na manao e loku ana iloko o ko ia nei puuwai, a no ka hookina launa ole mai a ke kaikamahine i ka uwe, kani iho la ka ia nei oli iluna o ke kumu ohia, me ka nana iho no nae ilalo i ke kaikamahine.

Hanau la e hanau,
Hanau la e he keiki,
Keiki a Kaihuauwaalua,
Hanau Kukona he kaikamahaloa,
Kau i ke kua o Kaukanapokii.

A pau ko ia nei heluhelu ana ia mau lalani mele, hoi iho la keia a hopu i ke kaikamahine a waha ae ia ma ke kua, a holoholo aku la mao a maanei, e hoonana ai iloko o ka ululaau. A pela aku ana no ia la malie, o ka ia nei hana no ka pii iluna o ka laau e nana ai ia kai, o ke kai o ka moana ka ia nei mea ike, aohe ikea mai o Waipio, nana ae la keia o ka paa mai o ka ohu o Haleakala, me he mea la e hoonioni mai ana i ko ia nei aloha no ke kaikamahine, huli iho la no keia nana ia lalo, e uwe ae ana no ke kaikamahine, pane hou iho la no keia e like maluna.

Hanau la e, hanau,
Hanau la he keiki,
Keiki a Kaihuauwaalua,
Hanau Kukona he kaikamahaloa,
Kau i ke kua o Kaukanapokii.

A iho iho la no keia ilalo, a lalau i ke kaikamahine, o ka ia nei mea hoonana iho la no ia, ke ike iho e uwe ae ana ke keiki, a hamau iho la keia e noho malie mai uwe, mai walaau wale, pela iho la ka olelo a ke keiki ano naaupo, he naaupo ka makua, he naaupo ke keiki, aole paha i umi na makahiki o Kaukanapokii, nawai ole hemahema hoi o ka hanai ana. A pela iho la ka e hoonana ai i ka uwe o ke keiki. A pela no ka ia nei mau hua mele e hana mau ai, he lea no nae i ka poe lea no ko oli mai, he leo kauo no nae, me ke oki hoopuiwa mawaena o ka lalani mele, me he mea la nae e hoomaha ana, aole nae e hanu, a hopu hou i ke koena, e like me keia. "Hamau la e," oki malaila, "hamau," a hopu hou i keia koena mai, me ke oli no nae. A pela wale a pau ke mele ana.

KA LOHE ANA O KEKAHI MAU KANAKA KAPILI
MANU
I KA LEO O KAUKANAPOKII, A ME KA
UWE A KA LEO KEIKI.

He mea mau i ko Hawaii poe, he pii i ke kapili manu oo, a manu e ae no hoi o ke kuahiwi, i ka pii ana o kela kanaka keia kanaka i ke kuahiwi, a hoi mai no, a elua no mau kanaka i hiki loa ma kahi kokoke makai mai, o kahi o Kaukanapokii ma e noho ana. A i waena o ko laua nei manawa e kapili manu ana, ua kiekie ae ka la i ka ho ra 10 paha, lohe aku laua nei i ka leo keiki e uwe ana, a lohe pu aku la no hoi ia Kaukanapokii e oli iho ana maluna, e like me kela mau hua mele maluna ae nei, oia iho la no kana wahi mele loaa.
            A nana aku la kekahi kanaka i kekahi o laua, a olelo aku, "Ka' o Kaukanapokii e kani mai la ke oli, ua hanau ka paha ke keiki a Hamanalau, a me he mea la nae ua make o Hamanalau, o Kaukanapokii wale no paha koe, oia no me ke keiki. Ina hoi paha he ola ko Hamanalau ea, ina aole e alualu ae ke keiki malalo o Kaukanapokii e uwe ai, a me he mea io la no ua make o Hamanalau, aloha ino ke keiki, aloha no hoi o Hamanalau, a me Kaukanapokii no, o lakou ka ka mea nana e noho keia nahelehele. Ae mai la no hoi kekahi kanaka, ae, kai no paha he noho ko ke kane, a manao mai hoi e, he wahine, a he keiki hoi. "Pela no hoi paha, o kana mea o ka lawe ana mai wahi a kekahi.
            E uhoi kaua a olelo aku ia Kaihuwaa, loa, ua hanau ke keiki, ua make o Hamanalau. O ko laua nei ae like ae la no ia e uhoi, aole i po iho ko laua nei la o ke kapili manu ana, o ka uhoi iho la no ia ("me he mea hoi kau a hele aku hoi keia mau kanaka e nana a ike kino la hoi," i loa no ka a lohe i ka leo, o ko laua uhoi no ia, he keu no hoi olua e nei mau kanaka! Ke uhoi wale la laua nei a hiki i kai me ka pihe hoi, a nui ana ka hanu, i mua o ke alo o ke alii.

KA OLELO ANA O NA KANAKA IA KAIHUAUWAALUA.

Pane mai o Kaihuauwaalua, "eia hoi olua, heaha ka olua olelo e nui mai nei ko olua hanu, me he mea la hoi olua i alualu ia mai nei. Pane aku la kekahi kanaka, o Keohokai kona inoa." Ko maua pii aku nei no ia, a pau mai no hoi kahi e kapili manu ia nei, pii wale aku la no maua, a makai mai no hoi o kahi i ku ai na hale kalaiwaa o kakou, a no ka okai mau o ka manu iluna oia kumu lehua, o ko maua noho iho la no ia ilaila, a he mau manu no hoi ka'u, a pela no hoi ka ia nei. A i ke kiekie loa ana ae o ka la, kuhi maua he leo no ka manu, eia ka he leo no ke keiki e uwe ae ana, a o kahi makuakane, iluna o ke kumu lehua, o ka uwe ae a ke keiki malalo, hamau iho la keia maluna me ke oli ana iho." "A Pehea ke oli ana," wahi a Kaihuauwaalua. Pane mai la o Keohokai, penei ke oli ana.
                "Hanau la e hanau,
                Hanau la he keiki,
                Keiki a Kaihuauwaalua,
                Hanau Kukona he kaikamahaloa,
                Kau i ke kua o Kaukanapokii."

A oia iho la ka maua mea i lohe ai, ua hanau ko keiki, a me he mea la nae la, ua make o Hamanalau. O ko Kaihuawaalua kuahaua ae la no ia i na kanaka e kii e hoihoi mai ia Kaukanapokii ma i kai. (Kupanaha no hoi keia kanaka, hoomaniha nui wale o Kamokupalewa ka hoi; he noho nanea wale no ka piha kana i kai, aole wahi manao wahine ae, a keiki la hoi, a kahi no a manao ae la, ae, e hoomanao ae kakou i ka olelo kilokilo a Hawea, uhia pu wale ia mai la no o Kaihuauwaalua, palaka iho la ka noho ana.) Ke hiki io mai ia lakou.

KE KII ANA O NA KANAKA IA KAUKANAPOKII MA.

I ka makaukau ana o na kanaka e kii ia Kaukanapokii e hoi mai, a i ka hiki ana aku o na elele i uka, e noho mai ana no o Kaukanapokii, e hanai ana no i ke kaikamahine, o ka maia no hoi ka ai, a me ia mea aku a ia mea aku. O ko ia nei ike mai la no ia i kanaka a lakou i holo pu mai ai mai Oahu mai, a me na hoa launa no hoi o ka noho ana o kai o Waipio, hu ae la ko ia nei aloha i ke kaikuahine, a uwe helu mai la oia i na wahi a laua e holoholo ai i luna o Kaala, kahi a laua i auau kai ai, a make ai o Hamanalau i ke anu, ke kula a laua nei i hoi ai, ka lawe ana mai a lakou ma ke ano lawe malu, ke ala ana ae iluna o ka waa i ka moana o Pailolo, ke kamailio malu ana mai a Hamanalau ia ia, ka noho ana ia kai o Waipio, ka hoi ana aku aia nei mai ka hooholoholo waa i ke kahawai o Waipio, a e noho mai ana ke kaikuahine me he mea la e ohaoha mai ana na maka, ke kuoili hele ae a ke kaikuahine mawaho e kainuu hele ai me ka opu keiki, ka ia nei pakike ana'ku i ka ia la hoounauna mai, ke leo huhu ole mai o Hamanalau ia ia nei, ka noho mehameha ana a laua nei i ke kuahiwi, ke kauoha hope a Hamanalau mamua iho o kona make ana, ka hanai naaupo ana aia nei i ke kaikamahine a laua, me he mea la ka hoi i ulua mai, a ku i kahi hookahi, ua mea he mokumokuahua i ke aloha o Kaukanapokii, na iala e helu mai me ka uwe, he waimaka wale no ko lakou nei e helelei ilalo, a kohu uwe nui ae la no kekahi poe, o ka poe kane lea no hoi i ka uwe, e like me ka wahine. A i ka nana aku a ua poe kanaka nei nana i kii, me he leo la ka no ka wahine, a no ka poe hoi ua maa wale la i keia mea he uwe, ia Kaukanapokii i ka lakou nei nana aku, puo ae la na lima i ke poo, opea ae la ma ke kua, kaa mai la ilalo o ka lepo.
            A lalau iho la i ke keiki, waha ae la ma ke kua, a holoholo aku la iloko o ka ululaau, a hoi mai la me ka awe helu mai, me he hula olapa la. (A ooe paha kekahi e hoohiolo pu aku i keia mea he waimaka, ina ooe kekahi malaila.) A manao hou ae la keia, e kii ia mai ana paha ke keiki aia nei i hanai waiu ole ai, hookahi no waiu o ka pilali maia ; a puka hou ae la ka mokumoku ahua hou o ka manao aloha hou, a uwe iho la no keia. A na ia nei hoi e uwe, uwe pu mai la ke kaikamahine, me he lele ana la paha o ka hauli, e kuhi ana la heaha kela a kahi makuakane e uwe haaloulou nei. A i ke oki ana ilio la o kana uwe ana, akahi no a aloha pono mai o Kaukanapokii i ka poe malihini, a aloha aku la no hoi lakou nei. A liuliu wale iho la, ninau mai la o Kaukanapokii ia lakou nei. "Heaha ka oukou mea i pii mai nei o ka oka nei."

(Aole i puehu.)