Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 4, 25 January 1868 — Page 2
KE KUOKOA, HONOLULU, IANUARI 25, 1868.
NU HOU KUWAHO.
No Amerika.
Ma ke kulanakauhale o Kikako, la 20 o Dekemaba, o Ka Mea Hanohano C. A. Hawapere, lunamakaainana mai ka apana 8 mai o Ohio, hoa o ka Hale Ahaolelo Nui, ua pepehi mainoinoia e kona keiki ponoi, me ke ano pupule.
Ua hiki ae ka Mokuahi Hoku Akau ma Nu Ioka i ka la 23 o Dekemaba, me na nu hou mai ke Kulanakauhale mai o Rio Ianeiro. Ke mau la no ke kaua me Paragua. Ua nui loa ka lono no ka nui o na kaua i hooukuia, a ia mau kaua ana i holo pono ai na hoouka kaua a na aupuni hui elua. O na hana a ua Paragua ma Layo, ua hapakue, a o na koa e kiai ana ua pau i ka make he 500. Elua mau mokuahi Paragua i poho i lalo, a hookahi i pakele mahunehune mai.
Ua olelo ae ka nupepa Manawa o Berazila, o ke auhee ana o na koa o Paragua i na koa o Berazila i na kaua elua, he kumu kupono e hilinai ai, aohe e noho loihi ana o Lopaza e paio aku i ka paa ana o kona aupuni me ka aina akea me na Puali kaua Lio ikaika o na aupuni hui elua.
Ma ka la 26 o Dekemaba, ua hiki aku ka lohe ma Havana, he kaua mokuahana a kuloko ma ka anemoku o Iukatana. Ua koho ia o Santa Anna i alakai no ka aoao kipi, a ke kakali ia la oia i kela hora keia hora me na koa a me na dala $1,000,000. O ke awa a me ke kulanakauhale o Sisala aia iloko o ka lima o na kipi, aka ua pani paa ia ke awa e na moku kaua Mekiko elua. He nui no hoi na alii koa o ke aupuni Emepera i hiki ae nei Sisala. O na kapakahakai o Iukatana a me na wahi e pili mai ana i Sisala, ke kiai ia la e ka poe pale aku i ka hoolele ana mai i na koa o na Aina e, e hele mai ana e kokua i na kipi. Aia no o Santa Anna ma ke kulanakauhale o Havana.
Ua hiki ae ka lono ma Nu Ioka ma ka la 28 o Dekemaba, mai Monetevideo ae, ua poho a hulihia ka Mokuahi Beritania Saturena mai kela wahi aku ka holo ana, i loaa i ka makani gele, (gale) Maluna o ia moku, he 100 mau kanaka, ke hui pu ia me ke Kuhina Beritania, ka mea e hoi ana i ka home no ka manawa pokole a hoi hou mai. Ua pau ko nui i ka make a he 14 wale no kanaka i pakele mai.
No ke kai pii a me ka pahupahu ae o na lua ahi pela ma ka mokupuni o Gerenada, nolaila, makena na hale i hoohioloia.
Ua loheia, ua haawiia aku ke Kai Kuono o Samana, he awa ka moku maikai loa, ma kekahi o na mokupuni o Inia Komohana, ia Amerika Huipuia, no ke kumukuai he Hookahi Mihona dala ($1,000,000.)
Ma ka lono i loaa ae i na Poo Aupuni o Amerika Huipuia, ua ikeia iho, ke kuka pu la ke Kuhina Noho o Amerika Huipuia, Hale, me ke aupuni o Sepania no ke kuai ana i ka mokupuni o Cuba.
Ua hiki ae ka nu hou ma Amerika mai ka mokupuni ae o Fotila, kekahi o na mokupuni o Iaia Komohana, ke make nui nei na kanaka, a he aneane nele loa koe i ka ai ole. O ka poe make aohe kanu ia o na kupapau, a ke laulaha loa ae la ka mai ahulau; o ka mea wale no e pale aku ai ia mai, o ke puhi i na kino make i ke ahi.
Ua hiki ae ka lono i na Poo Aupuni, he 3,000 poe keokeo, a he 6,000 mau negero e noho pololi ana i ka mokuaina o Lousiana. Ke kaliia nei o ke noi aku o Gen. Hanakoka i ka Ahaolelo e hookaawale i puu dala no ka poe nele a pololi.
Ua aihueia aku mai ka Elele aku o ka Banako ma Nu Ioka ma ka la 13 o Dekemaba, he $3,000,000 maloko o ka Bila kikoo dala Banako, a ua haawia aku ia Keneke kekahi o na Luna Aupuni ma Nu Ioka ma ke ano makana o ka la hanau o ka Haku. O kahi mea loaa i keia aihue, he $86.00 ma ke dala pepa, a o ka nui, ua loaa.
Ua hoomalamalamaia ke kulanakauhale o Ha vana ma ka po o ka la 24 o Dekemaba, no ka hoohanohano ana i ke Kiaaina hou o ia mokupuni. Ua hookipa ia aku na Kanikeia a pau.
No Europa.
He hoopaapaa loihi a ano pii kai ma ka la 21 o Dekemaba ma ke kulanakauhale o Italia, mawaena o ka Papa o na Luna Aupuni i hoounaia mai, no ke kumu hana, e pili ana ia Roma. Ua pau nae ua hoopaapaa la, ma ka ae ana i ko na Kuhina manao.
Ua hiki ae ka lono ma Ladana ma ka la 28 o Dekemaba, he nui ka pihoihoi o na kanaka pili aupuni o Italia a puni. Ke nui loa mai nei ke okaikai, a ke pii ae nei ka makau o ala kipi mai auanei na kanaka i ke aupuni.
Ma keia mua koke iho, e halawai koke ana ka Ahaolelo Alii o I talia, a e hooholo ana e hookupaa i kona Kuokoa ana, a hoolilo i ke kulanakauhale o Roma, oia ke kulanakauhale alii o ke aupuni o Italia.
Ua lohe ia ae ma ke kulanakauhale o Ladana, ua ae aku ke Suletana o Tureke i na kanaka o ka mokupuni o Kerete, e hookaawale i aupuni okoa, a o ka Haku alii Karistiano ke noho i poo.
Ke lohe hou ia mai nei, ke maki (morch) la na koa, Beritania iloko o Apisinia, a ke komo aku la i waenakonu o ka aina, a ma na wahi a lakou e hele aku ai, ua oluolu wale mai no na kamaaina.
He lehulehu wale o na luna aupuni o Rukini a me na poe aupuni e kuka pu la ma ke kulanakauhale o Sana Peteroboro no ka noonoo ana i ke kumu manao no ka Hikina.
Ma ka la 29 o Dekemaba, ua loheia ma ke kulanakauhale o Madarida, ua pae aku ka manuwa Auseturia E vereva ma Cadiza, me ke kino kupapau o Makimiliana.
—Ma ka la 28 iho, ua weheia ka Ahaolelo alii o Sepania. Ma ka haiolelo ana mai o ka Moiwahine Isebela mai luna mai o ka noho alii, ua kamailio ikaika oia i kona Lahui e malama aku i ka hoohioloia ana o ko ka Pope mana ma keia honua.
Ua laweia aku mai ke kulanakauhale o Sanahai ma Kina, he kanaiwa miliona paona ti lau inu.
Ua kauoha aku ka Pope ia Rotakaila (Rothschild) ka Iudaio waiwai loa o ka honua nei, e uku ina palapala aie o I talia ma keia kulanakauhale, oia hoi o Parisa.
Ke lohe ia mai nei, ke pii loa ae la ka ikaika a me ka enaena o ka luahi nui o Vesuvisia ma Napela.
Ua mahui waleia, ua manao ka Emepere o Farani ia Belegiuma, Holani a me Helivi tia e hui mai me ia ma ke kau like ana i na dute o na waiwai. Ua hoole ke aupuni o Belegiuma, no ka mea, ua hui like laua me ke aupuni o Perusia no na mea pili kalepa a me na mea kaua.
Ma ka la 8 o Dekema ba, ua weheia ka Ahaolelo o Mekiko, a o Peresidena Huare, ma kana haiolelo, ua mahalo loa wale no i ka wiwo ole o na Puali Koa Mekiko. Ua piha ia i ka mahalo no ke aloha o na Ripubalika o Amerika Hema, a he manao maikai hoi ia Amerika Huipuia no kana hana. O na kuikahi a pau me na aupuni o Europa ua hoopauia.
O na pu a me na lako kaua i huna maluia e na haole Feniana ma Enelani, ua ike wale ia ma na wahi a pau.
Ua hooholo ka Hale Ahaolelo makaainana o Cenesi he bila kanawai, e hoopau loa ana i na kanawai a pau e kue ana i ko na negero noho ana i mau jure.
Ke puka makawalu ae la na kipi Kuloko ma ka moku-aina o Peru ma Ame rika H.
Ua hooholo ka Aha Elele Kumukanawai o Nu Olina, he mau wahi lalani olelo, e i ana, o na kanaka a pau, me ka manao ole i kona wahi hooluu, ina ua hanau a hanau ole paha ma Ame rika Huipuia, aka ua noho nae ma ia aupuni hookahi makahiki.
Ua noi aku na mana nui o Europa i ke Suletana e hookuu waleia ka holo ana a na moku ma kahi kowa mawaena o ke kai o Mamora a me ke kai Eleele no na moku a pau o na aupuni e.
KA LUNA HOOPONOPONO, - - L H. KULIKA.
KA HOPE LUNA HOOPONOPONO, J. KAWAINUI.
POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.
C. J. Laiana, (Lyons,)
S. M. Kamakau,
Rev.M. Kuaea,
Rev. C. B. Anelu. (Andrews.)
Rev. L. Laiana (Lyons)
D. Malo, (Lokoino)
Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, IANUA RI 25, 1868.
E Hoomanao e na Kanaka Koho Balota.
Oiai, he ewalu la wale no ke kaawale mai keia la aku, alaila hoomaka Ke Koho balota ana no na Lunamakaainana no ka Apana o Honolulu nei a me na wahi e ae. Nolaila ke Kau leo aku nei makou e
HOOMANAO
Malalo o ke Kumukanawai a Ka Moi Kamehameha V, he hiki i na kanaka Hawaii ke Koho balota, ina he
Iwakalua ona mau makahiki
A ua noho ma keia Aupuni hookahi makahiki
A he Hookani Haneri me Kanalima dala kona waiwai paa
A ua hookaa i kona uku hoolimalima he $25. no ka makahiki
A he Kanahiku Kumamalima kona loaa makahiki
A ua ike i ka heluhelu a me ke kakau
A ua paa kona inoa ma ka Papa Koho
E HOOMANAO
He hiki i kela a me keia kanaka ke Koho ina ua ukuia i kona mau Auhau mamua o ka la e Koho ai, ina ua paa kona inoa ma ka Papa Koho
E HOOMANAO E KA POE KOHO
O kela kanaka a me keia kanaka, ua uku i kona mau auhau, a he hana Ku mau kana, e hele i ka Hale Koho Balota ma ka Poakahi, la 3 o Feberuari, a e Koho i na Lunamakaainana no ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana. Ma keia ke hoikeike aku nei makou i na inoa o na Lunamakaainana i kupono i ka lehulehu e Koho ai no kei apana, oia keia :
J. W. Austin (Aukina)
A. F. Judd (Alapaki)
S. P. Kalama
J. Kahai
O lakou nei a pau maluna ae ka makou e manao nei, he poe kupono loa lakou no ka hele ana i mua o ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana, a e hooikaika ana lakou e malama i ka pono o ka lehulehu a me ko kakou Aupuni. O lakou a pau maluna ae, he poe wale no i hilinaiia e keia lahui, a nolaila ko makou manao ana he pono e Koho kakou i ko lakou balota.
I na Makaainana o Lanai me MOLOKAI.
No ko makou lohe pinepine mai ka mokupuni mai o Kaululaau i noho ai, ua hooholo ka Halawai Makaainana o ia mokupuni, e koho ia Solomona Kahoohalahala i Lunamakaainana no ia mokupuni. Ina pela, ma ko makou ano ku hoe no keia lahui, a makee hoi no ka pono o na makaainana, nolaila, he pono ia makou ke puana ae me ka hoakaka aku imua o oukou e na Makaainana o Lanai:
Ua ane kahaha iki makou i ko oukou Lunamakaainana, no ka mea, ua poina paha ia oukou ke kau Ahaolelo o ka makahiki 1861. Aia ma ka moolelo o ka Hale o ia kau, ka haiolelo loihi a Solomona Kahoohalahala no ka Bila Puhi Rama, e ae aka i na kanaka Hawaii e inu pu a e kuai pu i keia wai make, he wai ona, ka mea i hoohalahala loa ia e ka hapa nui o ko kakou nei lahui a puni.
Ina paha i heluhelu oukou i ko makou manao Pepa o ka pule aku nei i hala, no ka Hana Maikai i hookumuia e na kanaka o ka mokupuni o Niihau, oia hoi ka "Ahahui Hoole Wai Ona." Nolaila, ke kau leo nei makou i ko Lanai, e noonoo pono i ka oukou Luna e koho ai, o kaulana loa no auanei ka mokupuni o Kaululaau i ka haukae.
Ke kahaha loa nei no hoi makou i ka hoomaopopo loa ia ana mai, o C. Kalu Esq., ka Lunakanawai no hoi o Molokai, oia kekahi e hana balota ana. Pehea iho la la ka hoi kana hana nui he Lunakanawai ? E haalele wale ana ka paha ia na kekahi e malama? Oia no kekahi lima lawelawe o ke Aupuni, a pehea la oia e hooikaika ai i ka pono o na makaaianana, a kue aku i ke Aupuni, no ka mea, aole e hiki i ke Aupuni ke kue iaia iho. E na hoa, e hoonaauao iho.
He manao mahalo no ka hoonoho
ana i Ahahui Hoole Waiona ma Hamakua, Hawaii.
UA LOAA mai ia makou ka manao oluolu no ka hiki ana mai i kela pule i hala, o kekahi palapala mai Hamakua, Hawaii mai, kela apana aina i hohola poi pu ia i ka manawa i kaahope ae e ka inu rama a me na ino e ae he lehulehu wale. O ka mea hou o na kanaka o ia aina, ua hookumu ae la i Ahahui Hoole Wai Ona no lakou.
Ia manawa hookahi paha o ko Niihau mau kanaka i hookumu ai i Ahahui, aia hookahi i hooalaia ma Hamakua, Hawaii. A ma keia hookumu ana a lakou i ua Ahahui nei, ua kohoia o P. Kaaekuahiwi i Pereidena, a o J. K. Kaunamano Esq., ka Hope Peresidena, o D. Waiau ke Kakauolelo, a o N. Keau ka Puuku. Ma keia halawai ana, na haiolelo ae ka Hope Peresidena o ua Ahahui la imua o ka aha kanaka i akoakoa mai, ua lealea ko lakou mau pepeiao i ka lohe ana i kana mau olelo e hoakaka ana i ke ano o ke kanaka ona a me ke kanaka hewa.
O ka hookumu ana o keia mau Ahahui Hoole Wai Ona, mawaena o ko kakou nei lahui, he mea nui a maikai no ia ; a ke manao lana nei makou, o ke kumu alakai a na Ahahui o Niihau a me Hamakua, e lilo ana ia i mea e hahaiia'i e ka lehulehu a puni, mai ka loa a i ka laula o ko kakou nei mau aina holookoa.
I ko makou huli ana aku i hope i na makahiki i au wale ka la, a hoomanao ae i ka lehulehu o na kanaka maikai, ikaika, akamai, a naauao, no lakou na iwi e waiho mai nei i na luakupapau—ke ninau nei makou, nawai i pepehi ia mau kanaka? A o ka haina e puka ae mai ka hohonu mai, o "Ka Inu Wai Ona," oia kekahi kumu nui.
Ke kanikau nei makou no na kanaka he lehulehu wale o ka Lahui Hawaii i hala e aku, i pepehiia hoi e keia enemi maalea, hoowalewale, a mana hoi. Ina e hoi hope mai kela poe a pau i kauo ia ilalo o keia enemi i ko lakou mau la opiopio, i na la ikaika a ui o ko kakou ano kino kanaka a noho mawaena o kakou, alaila, e ola loihi lakou e like me ka loihi kupono o na la, ke manao nei makou, aole e like ana me na wahi kanaka kawalawala o keia wa, aka, e ike aku auanei kakou i ko kakou mau alanui a me ko kakou mau kula, e piha ana i na kanaka ikaika e makaukau ana no ka hana, alaila, aole e hoouna ke aupuni i mau pake lima hana i Kina a me na wahi e ae, ka poe kanaka a kakou i ike ole ai i ka lakou olelo, i poe nana e mahi ko a raiki hoi. He nui loa o ko kakou poe e ake ana a e olioli e hoomaka i ka hana.
Ina e huli ae kakou a nana ma o a maanei i keia wa, ehia a kakou mau mea hoeha manao a kakou e ike ai ? Ehia o ko kakou mau Loio kanaka e pale ana i ke kiaha wai ona ? Ehia hoi o ko kakou mau Lunakanawai kanaka e hoole ana ? E hauoli auanei makou i ka hoike aku, he makena wale o lakou. Aka, ke hooikaika mai nei ka oiaio ia makou, e hoike aku me ka minamina, he kakaikahi wale o lakou i hiki ke hoole aku, aole, i ka wa e hoowalewale ia mai ai e inu.
Ua loaa mai ia makou i keia pule, he wahi palapala i hoouna ia mai Koolauloa mai, e olelo ana penei: ''Ma ka la 6 o Ianuari, 1868, ua hiki mai ka Lunakanawai Kaapuni, ma Laie-maloo, a hookolokolo i ka poe pake hana lealea i ka la Sabati a me kekahi poe ona rama. O keia poe, ua hookolokolo ia e ka Lunakanawai apana, a ua hoopaiia no ka hewa maoli no o keia poe pake. Penei no hoi ka hana a keia poe pake ; I ka la Sabati, hoa lakou i ka umu o ka puaa a moa, kaumaha lakou i ke akua, ma nui o ka waha iwaho, me na mea hoopahupahu a me ka lakou mau hana lealea ia la. Nolaila, ua like ka la Sabati me he la noa la i keia poe pake. A i ka hiki ana mai o ka Lunakanawai Kaapuni, ua hookuuia ua poe pake nei. O ke kumu paha o keia hookuu ana, ua ona na Loio ia la, o J. W. K. a me J. K. a o W. P. K. hoi, ua kahiohio no oia.
Aohe makou i lohe pono mai i kahi i loaa mai ai o ka waiona i keia mau Loio ma Koolauloa i ka pule aku nei i hala, a owai la ka mea nana i haawi ia lakou? Ke manao nei makou, he mea e ae keia mea inu, aole ka uala awaawa a me ka maia. Aole he mea hou no na pake ka haawi ana i ka wai ona i na Lunakanawai, na Loio a me kekahi poe e ae ma W aialua a ma Koolauloa. Aole paha makou e hewa ke manao, i haawi na pake ma ke ano hoolauna i ko lakou mau makamaka. Loio a me na Lunakanawai.
Ke paa nei no ia makou ka hoike ana no na mea e pili ana i ka Lunakanawai J. M. Kalanipoo i make, i kana olelo ana aku mahope o kona moe ana iloko o ka wai mawaena o na akaakai o ka loko, a nolaila mai ke kumu o ka mai i loaa ai a make aku la—na ka pake ka wai ona i haawi iaia a hoopupule i kona poo ia wa.
Ke hoomanao ae no hoi makou, hookahi makahiki i hala iho nei, e noho ana kekahi kanaka paniolo ma kekahi o na apana aina i haiia maluna, he kanaka ui maikai, ikaika, oluolu, a kaulana no hoi no kona akamai i ka hoohei bipi a me ka hoolakalaka lio ; aka, loaa nae iaia ka wai ona mai kekahi pake mai, pela kana hai i kona mau makamaka. A iloko o na hora pokole elima mahope iho, lilo ia i kanaka make ma ke poha ana o kona ake-mama.
Nolaila, he pono no makou ka hoopuka ana aku imua o ka lehulehu:—i keia Poakolu iho nei no, o kekahi pake o Ahoi kona inoa, ua hoopaiia imua o ka Aha Hoomalu o Honolulu nei, he Elima Haneri Dala no ke kuai ana i ka wai ona i na kanaka Hawaii. Ke ala mai nei ke Kilo, na Makai a me ka Lunakanawai o Honolulu nei, e makaala ana i keia kumu nui, e hoopau i ka haawi ana a hoonu ana i ko kakou kanaka ponoi. A mai keia wahi, ke haawi aku nei makou i ko makou mahalo no ka lakou hana maikai, a ke hilinai nei makou, e hoomau aku ko lakou huli ana a hoopai ana i ka poe e uhai ana i na kanawai o ka aina.
E ko makou mau makamaka o Hawaii nei, o keia inu ana, he hana ino ia mawaena o kakou a me ko kakou aina, a e palaka no anei kakou, a i ole ia, e lilo ana anei kakou i poe lolo, i ike ole ai i kekahi kumu o ko kakou nawaliwali ana.
Ke hoomaka ae la na kanaka o Niihau e ola, a ke eueu mai nei hoi na kanaka o Hamakua, Hawaii. Ke puliki paa mai nei ka Lunakanawai o Hamakua i ka paa i keia mea. Ke hoopai nei hoi ka Lunakanawai Hoomalu o Honolulu nei i na haole, ma ka $500.00 ke kiekie. A auhea hoi oukou e na kanaka o kekahi mau wahi e ae o Hawaii nei ! Aohe anei o oukou manao e hui pu mai e kaua aku i ko kakou enemi mau, oia hoi ka "Inu Wai Ona." Ma ka hui like ana e ikaika ai, a ina e kaua io ana kakou i ke kaua maikai e ola ai kakou iho a me ko kakou aina mai ke ale ia ana aku e ka make; he pono no kakou e hookumu paa e like me na koa iloko o na Puali nui, a kokua kekahi i kekahi e keehi i keia enemi nui ilalo.
E ala kakou—E hoike kakou ia kakou iho he poe kanaka i ike i ka maikai, a i makemake ole ai kakou i ka inu ana i na wai ona, a hoalii hou mai maluna o kakou. E hoike kakou ia kakou iho, he poe kakou e makemake ana, e lilo keia lahui i poe ike i ka hoomalu ana ia kakou iho mai ka inu wai ona mai.
Ka moku kialua "Hokuao."
Ma ke kakahiaka o nehinei, ua ku mai ka moku Hokuao ma Honolulu nei, he 28 wale no la, mai ka aina hope a lakou i haalele ai, oia o Namo rik.
Ua hiki pu mai no hoi me ka lono kaumaha, o ka Elele a ka Papa Hawaii i hoouna aku nei, oia hoi o Rev. E. Ioane o Waioli, Kauai, ua make oia maluna o ka moku Hokuao, ma ka la 1 o Sepatemaba, no ka mai piva, a ua kanu ia aku la i ka aina.
Ua hoi mai nei o D. P. Aumai a me kana wahine; o H. Aea, kana wahine a me ka laua mau keiki elima, a me elua mau kanaka E bona malalo o laua, no ke ano onawaliwali mai. O Mrs. Snow kekahi i hoi mai nei.
Ua oluolu mai ka Moi o Buta ritari i ko kakou mau Misionari, a ua hoi hou aku o Rev. J. W. Kanoa a me Mr. R. Maka ma ia mokupuni, e ao aku i ka laua hana Misionari.
Ke noho oluolu la no na Misionari ma ka Pae Moku o Maikoni sia, e hooikaika ana i ka hana maikai a ka Haku.
I keia pule ae, e hoike aku no makou i na mea hou i koe.
NU HOU KULOKO.
Oahu.
UA HOLO AKU I MAUI.—Maluna o ka mokuahi Kilauea i holo aku nei i ka Poakahi, ua holo aku ka Ilamuku Nui W. C. Pake Maui, no ka hana nui pepehi kanaka i hoikeia ma Hamakuapoko, Maui.
NA LUINA O NA MOKU ILI.—Ma ka holo ana aku nei a ke kiapa Kometa i ka Poalua aku nei i hala, ua hoihoi aku ke Kanikela Amerika i na luina o na moku i ili ai ma na mokupuni guano, maluna o na moku kalepa la. —
MALUNALU IO PAHA AUANEI.—Ke ike nei makou i ka hooulu ia o na laau malumalu ma ka aoao akau o ke alanui Emma, o keia kulanakauhale, a ina e ulu maikai io e like me ka nui e pii ae nei, alaila, e malumalu io ana ia alanui.---------
HOOKIPA ALOHA.—Ma ka hora 12 o ke awakea Poakaki iho nei, ua komo ae ke Kapena o kahi manuwa Farani maloko o ka Hale Alii Iolani, e ike i ka Moi e noho nei ma ke Kalaunu, a ua launa oluolu laua me ka maikai no ka hapalua hora.
NO NA DIA.—Ma ka holo ana aku nei a ke kuna Kamaile i Molokai, i ke ahiahi Poakahi iho nei, ua ike iho makou i ka laweia ana aku o na dia a ka Moi, a i ka wa e hiki aku ai i Molokai, e hookuuia ana ma kona kula hanai holoholona, a malia paha e lehulehu io mai ana lakou.
Ma ka Aha Hoomalu i ka Poakahi iho nei, ua ike iho makou i ka piha pono o o ka rumi hookolokolo i na pake, a i ka ninau ia ana aku i ke kumu o ka pupupu laolao ana a na pake, hai ia mai ana, he poe pake ka i loaa e kuai ana i ka rama i na kanaka Hawaii.---------
HE AHAAINA LA HANAU.—I ka Poaha iho nei, ua malama ia no ka hoomanao ana i ka la hanau o kekahi o na pua alii o kakou, he ahaaina ma Waikiki-kai, oia hoi no ka pua alii Likelike. Ua hala mua iho nei ka la hanau, a akahi no a hoomanao ia.
Ke ike nei makou, he lehulehu wale ka poe e hou nei i o a i anei, e ake ana hoi o ke komo i Lunamakaainana. O kekahi poe o lakou ua komo mua iho nei no i kela kau Ahaolelo iho nei, aohe nae he wahi pomaikai, i loaa ia kakou. A pehea, e koho hupo hou aku no anei kakou i kekahi o lakou? E akahele ma ke koho ana!
PAIKAU KOA.—Ua ike iho makou i kekahi o keia mau kakahiaka nui poniponi, i ka hele paikau ana ae o na koa ku mau o kakou. I ka ike ia ana aku, ke ano makaukau loa ae la, a e ma-hele loa ae ana paha i ke ano o ka paikau ana. Ao ia i ma-kau.
HALAWAI KU I KA WA.—He halawai ku i ka wa ko keia po a ka Puali Kinai Aahi Helu 4 maloko o ko lakou hale. E hoomaka ana ma ka ho ra 7 ponoi o keia ahiahi. Ua makemake ia na lala a pau e naue pau ae, no ka mea, he hana nui ke hoikeia ana ma keia ahiahi.----------
KE KUNA ALE BANI.—I ke kakahiaka Poalua iho nei, ua hoeu aku la keia kuna ma ke kai loa, e hele huli ana i kahi e loaa mai ai na aila kohola a me ka aila pama. Oia ka mua o kana huakai holo pepehi kohola ma na kai loa, a holaila, me he la paha e uhai ia ana kana huakai e ka pomaikai.
UA WEHEIA KA HUI O JANION & GREEN. Ma ka nupepa haole, ua ike iho makou, ua hookaawaleia ka Hui o Janion & Green ma ka malama o Sepatemaba, mamuli o ka ae like ana o na aoao elua. Ua lilo ae la ua hui la ia T. H. Davisa, he haole no ua noho loihi maanei, a hoi aku nei i Be ritania, a mai laila mai nei, keekeehi kahua.
KA MOI KAPUAIWA.—Ma ka hora 5 a mahope iho o ke ahiahi Poakahi iho nei, ua kau aku ka Moi maluna o kona kuna Kamaile, a hoi aku la i Molokai. Na ka mokuahi Pele i kolo aku iaia a hala mawaho o ke awa. E hala ana paha iaia ma kona home aekai ma Kaunakahakai, elua a ekolu pule, alaila huli hoi mai i kona kulanakauhale alii. ---------
MALUNA O KE KALEPA RUKINI— I ka auina la Poalua iho nei, maluna o ke Kalepa Rukini Zarita, ka Puuku o ka Moi a me ka Lutanela W. Ka kahi i makaikai ai, a ua hookipa ia aku laua me ka hanohano, a i mea hoi e hoihoi aku ai i ke aloha maluna o ke Kapena moku, ua ae ahu ka Puuku o ka Moi i ke Kapena a me kona ohana e hele ae e makaikai i ka Hale Alii, mamuli o kana noi ana mai e ake e ike.
HE MAU MAKA HANOHANO.—Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Kilauea i ka Poaono aku nei i hala, ua ike iho makou i ka holo ana mai maluna ona, o ka Mea Hanohano P. Nahaolelua, ke Kiaaina o ka Mokupuni o Maui, a me P. Nui Esq., o ka ua ukiukiu o Makawao, ka Lunakanawai Apana o ia okana okoa.
—Ma ke ahiahi Poakahi iho nei no hoi, i ka wa a ua Kilauea nei no i haalele iho ai i keia awa, ua ike hou aku no makou i ua mau maka hanohano la i hoikeia ae la maluna, e huli hoi hou ana no i ka mokupuni o Kama. Ua ike pu aku no hoi makou i ka hunona alii a Kalanikauleleiaiwi, e huli hoi ana i ka malu hekuawa o Wailuku. O lakou a pau, he mau keiki papa no ua mokuni la.
PAU I KE KUDALA.—Ma ka Poaono e hiki mai ana, Feberuari 22, e kuai kudalaia ana ka aina a me ka hale noho o ka Bihopa o Honolulu nei, ma Maunaala. O kona hoi loa aku la no ka paha ia i kona aina hanau.
Ua hoolaha ae ka Lunaauhau, o ka poe a pau i hookaa i ko lakou mau auhau no ka makahiki i hala ma ka la 31 o Dekemaba, a mamua iho paha, aole i loaa ka palapala koho, e pono ia lakou ke hele ae imua o ka Luna Auhau ma ka Poaono, la 1 o Fe beruari, mai ka ho ra 9 kakahiaka a hiki i ka hora 3 o ke ahiahi. O na koa a me na kinai ahi, imua o na Luna nana.
AHAHUI EUANELIO O OAHU.—E halawai ana ka Ahahui Euanelio o na Ekale sia maoli o ka mokupuni o Oahu, ma Kawaiahao, ke hiki aku i ka la 13 o Feberuari ae nei e hiki mai ana, oia hoi ka Poaha elua, e hoomaka ana ka hana ma ka hora 10 o ke kakahiaka, e like me ka hoopanee ana ma Waialua, nolaila, ua koi ia na kahu a me na elele, e hele makaukau mai me na haawina i haawiia ia lakou, mai waiho a hiki i kahi o ka hana kakau i ke koena.
S. WAIWAIOLE, ---------
Lunahoomalu.
HOOKOENE MAI ANA MAKAI NEI.—I ke awakea kukonukonu o ka Poaono aku nei i hala, ka-o mai ana ke kookoo o ko makou mea kakau moolele kaulana o Hawaii nei, oia no hoi o S. M. Kamakau, a komo mai ana maloko o ko makou keena. O ka luhi lima iho la no ia me ke aloha, oiai ua loihi na la o ka hui kino ole ana, a akahi no ka hui hou. I ka ike ana aku i ua makamaka nei, na kanakanaie loa. I kana olelo mai, akahi no ia a ike hou ia ma kai nei o Honolulu, mai ka wa ona i loohia ai i ka mai ana e moe nei. Pomaikai, ina o ke ola loa ae la no ia, a maalahi wale.
KA HOLO ANA O KA MOKUAHI I DAHO.----Ma ka hora 4 o ke ahiahi Poakahi iho nei, ua hoi aku keia mokuahi i kapalakiko, ma kona huakai mua malalo o ka Palapala Hoolimalima mawaena o ke Aupuni a me ka Ahahui Hooholo Mokuahi o Kapalakiko, Oregona a me Mekiko, ka Hui nona i hoouna mua mai nei i keia mokuahi, i ala hele moana no ko kakou nei mau kanaka makaikai. Ua ike iho no hoi makou ma kona holo ana aku nei, he mau ohua he lehulehu wale kekahi i holo aku nei maluna ona, a ua komo pono no hoi i na ukana.
HE IA POALO MAKA IHO NEI KA HOI KA PUHI.
I ka pule i hala, ua hiki ae kekahi kanaka elemakule ma ka Halemai Moiwahine mai Hilo mai, no ka lapaau ana kekahi o kona maka. He pule i hala, e lawaia puhi ana ua kanaka nei ma ke kai ma Hilo, a e kaakaa mau ana kona mau maka, a i ka hiki ana ma ka lua puhi, kuhihewa paha ka puhi i ka aa mai o na maka he mea ai, o ke nahu mai la no ia i kona mau kuemaka, a komo i kona onohimaka, a poino kona ike. Ma Ewa no hoi, ua nahuia ka lehelehe o kekahi kanaka lawaia e ka puhi. He malihini loa ke nahu ana a ka pahi i keia mau kanaka ma kahi haiki. ——
NA PAKE PEPEHI KANAKA.—Ma ke kakahiaka Poaha iho nei ku mai la ma Honolulu ke kuna Kate Lee, maluna mai ona na pake pepehi kanaka eha no lakou keia mau inoa, A chin, Kimfo, Laon, a me Ani olias a Agnii. O na inoa mua ekolu, loaa e lakou ma ka mahiko o Haiku ma ka la 13 o Ianuari, a hookolokoloia imua o ka Lunakanawai P. Nui Esq. O Ani Agnii, mahuka a loaa ma Makawao i na pake i ka la 19 iho nei, a laweia i Lahaina no ka hookolokolo, a ua hiki mai i ka Halewai o Honolulu la 23, a ua hoopaaia hoi ma ka Halepaahao, o W. C. Parke kai kii aku nei a hoi pu mai la. O Kaauwaeaina, ua make ma ka la 16.
UA HOOPAIIA KEKAHI PAKE,—Ua hoopaiia kekahi pake o Ahoe ka inoa e ka Aha Hoomalu o Honolulu ma ka Poalua iho nei, no ke kuai i wai ona i na kanaka Hawaii, he $500, ka hoopai. Ua hoopii nae imua o ka Lunakanawai Kaapuni W. P. Kamakau. Ina paha e loaa keia e na Loio a makou i lohe ai maka wehe ana o ka Aha Kaapuni ma Laiemaloo i ka pule i hala, a ina e nui ana ka maalea a me ka akamai e like me ka makou i lohe ai ma ka hana ana ma kela wahi, no ka hoolawa ana i na Loio a me ka Lunakanawai i ka wai ona, aole loa makou e hikilele ana, a hoohuliia ka olelo hooholo a ka Lunakanawai Hoomalu o Honolulu, a hookuuia o Ahoi e olioli pu me kona mau hoahanau ma Koolauloa, ka poe i hoolilo i ka la Sabati i la hoahaaina, a hookakani mea pahupahu, a hoopaiia hoi e Ka Mea Mahaloia J. Kaluhi no ke kue i ka maluhia Sabati ma kona apana.
He mau Ninau no ke Kaao o Hamanalau.
ALOHA KA LUNAHOOPONOPONO.
Ke ninau aku au i ka mea nana e e hoopuka nei o ke Kaao o Hamanalau ma ka Nupepa Kuokoa.
Ninau 1. O Kaihuauwaalalua ioanei ke kane hoao a Hamanalau ?
Ninau 2. Aole anei o Kukaulalii kana kane hoao o na la i hala ?
Ninau 3. I Hawaii io anei kahi i hanau ai o ke keiki a Hamanalau ?
Ninau 4. Aole anei i Oahu nei ka hanau ana o ke keiki a Hamanalau ?
Ninau 5. I Hawaii io anei kahi i make ai o Hamanalau ?
Ninau 6. Aole anei i Kukaniloko kahi i hanau ai a make malaila ?
Owau iho no me ke aloha i ka mea nana e hoopuka nei.
J. D. KULANAKAUHALEALII.
Kunawai, Honolulu, Ian. 21, 1868.