Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 22, 30 May 1868 — Page 2

Page PDF (1.76 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, MEI 30. 1868.

poe makemake e hapai hou Messrs E. Jones, Kuihelani, Nakila, Nahaku. C. Kalu, W. Pinehasa, Makalena, Waila, Koakanu, Kaukaha, Kanuka a me Alabati F. Kauka.
          Heluhelu mai o Mr. Matina he hoopii no Kau, e noi ana e hoohana ia na paahao o Kau ma ka hana ana i ke alanui i pau iho nei i ke ino. Waihoia i ke Komite mau.
          Heluhelu mai o Mr. Halemanu he hoopii no Hamakua e noi ana e hookaawale i $300 no ka hale Hookolokolo malaila. E hoopauia ka auhau lio kea, a o na aina aupuni i na kanaka wale no e kuai aku ai. Waihoia a noonoo.
          Waiho mai ka Hope Peresidena he palapala hoopii mai na Ona moku mai o Kilauea e noi ana e hookaawale i $10.000 no kela mokuahi no ka makahiki. Hoomoeia a noonoo pu me ka olelo hoike a ke Komite.
          Hoike mai ke Komite Wae no ka palapala hoopii a Haalou, e ukuia aku oia e like me kana noi i $148.00.
          Noi mai ke Kuhina Kalaiaina e hoopanee loa i ka noonoo ana. Ua hooholoia e hoopanee.
          Heluhelu mai Ka Mea Kiekie W.C. Lunalilo he olelo hooholo e hookaawaleia i $2,000 no ke kapili ana i Hale Ahaolelo. Waihoia a noonoo me ka Bila Haawina.
          Hoolaha mai o Mr. Kuihelani he Bila e hoololi ai i ka pauku 780 o ke Kanawai Kivila.
          Heluhelu mai o Mr. C. Kalu he olelo hooholo e koe ana i ka nupepa P.C. Advertiser, a oia keia:
          No ka mea o Henry M. Whitney (Wini) Lunahooponopono o ka nupepa i kapaia ka "Hoolaha Kalepa o ka Pakipika," oiai ua imi loihi me ka hoolaha ana i na olelo ino i mea e manao ino ia ai, a i mea e hoowahawaha ia ai ko kakou Pae Aina, ko kakou Moi, ko kakou aupuni, ko kakou mau Aha Hookolokoio a me keia lahui kanaka.
          A NO KA MEA HOI, i ka wa i noho ai keia Kau Ahaolelo aole i nele ka hoopuka ana iloko o kana nupepa, na olelo kipehi me ka oiaio ole a me ka manaoio ole i kona hanohano a me kona manao-paa me ke kuoo.
          NOLAILA e hooholoia e kauohaia ka Loio Kuhina, e ninaninau, a e nana iloko o kela nupepa keia nupepa, i hoopukaia mai ka Papa Pai mai o H.M. Wini mai ka hoomaka ana o keia makahiki, a e huli, a hoike mai i keia Hale Ahaolelo ina i ku na olelo kipehi i ka hana ino e kue ana i ke Kuokoa a me ka hanohano o ke Aupuni, ua ku io iloko o ka manao o ka Loio Kuhina ina e lawa ana na kumu e hoopiiia ai ua H.M. Wini la ma ke ano Karaima.
          Noi mai Ka Mea Kiekie Lunalilo e hoomoe ma ka papa.
          Ninauia a hooleia ka olelo hooholo:
          Eia mai ka poe hoole i ka olelo hooholo: Ka Mea Kiekie W.C. Lunalilo, Hons. C.R. Bishop, C. Kanaina, W.P. Kamakau, Kuhina Kalaiaina, Hikikoki, Upa, Laiana, Halemanu, Pilipo, Matina, Asa Hopu, Kaiue, Ailuene, Makalena, Kale Kauka, Waila, Mahelona, Koakanu, Kaukaha, Kanuka, Alabati. He 22 hoole a he 11 ae, oia iho keia poe Messrs Kuhina o Ko na aina e, Kumahoa, Keliipio, Jones, Kuihelani, Nakila, Nahaku, Kalu, Kapena Loke, Pinehasa, Keawehunahala,
          Hapaiia ka hana o ka la.
          Komite ka Hale i ka noonoo ana i ka Bila no ka Haawina Hoomau no ka Moiwahine Kanemake Kalama. Waila ma ka noho.
          Noi mai o Mr. Keawehunahala e hoopii ae i $4,000 no ka makahiki.
          Kue mai ke Kuhina Kalaiaina i ka hoololi.
          He nui na olelo ma kela a me keia aoao, a ma ke noiia ana mai, ua hoopauia ke Komite, a e noonoo hou ana i ka Poaha la 28.
          Noi mai ke Kuhina o Ko na aina e, e hoole i ka hoike a ke Komite.
          Noi mai o Hon. Kalakaua e hoopanee. Hooleia.
          Olelo mai o Mr. Kale Kauka, o kona mea i makemake ai e waiho a Poaha, i laweia mai kekahi mau kumu e hoomaopopo loa ai.
          Hoihoi hou ke Kuhina o Ko na aina e i kana noi.
          Hooholoia ka hoike a ke Komite.
          Noi hou mai o Hon. Kalakaua e hoopanee. Ninauia a hooleia.
          Heluheluia ke Kanawai e hoololi ai i ka pauku 15 o ke Kanawai i kapaia no ka hoouna ana i ka ela, waina a me na waiona.
          Kue mai ka Loio Kuhina i ka Bila, Hoihoiia ka Bila i ka Loio Kuhina e noonoo hou.
          Hoopaneeia ka Hale.
Poalua, Mei 26. 1868.
          Halawai ka Hale i ka hora mau.
          Peresidena ma ka noho.
          Noi mai o Mr. Koakanu, e hapai hou ia ka noonoo no ka olelo hooholo e pili ana i ka nupepa a Wini.
          Noi mai ke Kuhina o Ko na aina e, e Komite ka Hale no ka noonoo ana, a alunu mai a loihi i na olelo e hoahewa ana ia Wini, no ka hoinoino i ka Moi, no ka hoopuka ana ma kana pepa o ka Poaono iho nei e pili ana ia Adimarala Thatcher a pela aku; no ka hoihoiia ana o ka Adimarala Thatcher ma ka aoao Hikina, me he mea la no ka haawiia ana iaia o ka Papa Hoohanohano o Kamehameha kekahi kumu o kona kauoha kokeia ana mai. A nona iho aohe ona olelo kue.
          Olelo mai o Mr. Laiana, he hiki no i ka Loio Kuhina ke hoopii ma ua hoinoia ka Moi a me kona mau Kuhina paha, a ina e hooholoia keia olelo hooholo, alaila e hele ana ia imua o ke ao holo okoa, a e ikeia auanei, ua paniia ke pai palapala ma keia aina; a he mea ino loa no hoi no kekahi nupepa i kokuaia e ka lahui, ma na dala auhau ke kue ana mai i ka poe nana o hanai aku iaia, a nolaila, ua pono no i kekahi pepa ke kamailio e like me kekahi i kona manao, aohe i hewa loa o Wini no kela olelo ana i na mea e pili ana ia Adimarala Thatcher.
          Kokua mai o Mr. Koakanu i ka olelo hooholo.
          Kue mai o Mr. Alabati Kauka i ka noonoo hou ana i ka olelo hooholo no ka mea na ka Loio Kuaina no ia hana ina ua laibila ia ko kakou Moi a hoinoinoia paha o kana hana ia o ka hoopii, aka ma ka pauku 3 o ke Kumukanawai ua hoakeaia ka poe hoolaha nupepa na na kanawai ka hana ia lakou aole na ka Ahaolelo.
          Owau kekahi i hoinoia e kekahi nupepa i hoopukaia ma ka Papa Pai Aupuni, aka aole au makemake e hoopii.
          Kamailio hou mai ke Kuhina o Ko na aina e a loihi loa e kue wale ana no i ka hoinoino a Wini, a o kana hana (Kuhina o na aina e.) o ka nana i ka hanohano o ka Moi a me kona lahui.
          Ku mai o Kapena Loke a kamailio loihi mai me ka maalea, me ka manao e hoohuli i ka manao o na Lunamakaainana. Ua hookomo mai nae oia he wahi hoololi no ka olelo hooholo mamua o kona laukua ana mai i kana kamailio, a pane mai, a heaha la ka pono o ke kanaka e kahea ana. "E Ola Ka Moi i ke Akua alaila hele mai a hou i ka pahi ma ka aoao."
          Olelo mai o Mr. Laiana, o ka Luna wale no anei o Honolulu i ku iho nei ka mea aloha alii? Ua oi aku nei kona aloha alii mamua o ka poe i hoeweia ma Hawaii nei? Aole loa. Ma kekahi o kana mau mea e manao nei e hoololi, me he mea la, owau pu kekahi i kapaia mai he kipi, ke hoole loa nei au i ka oiaio o ia mea. He mea pono anei i ke kanaka ke kakali i na mea i oleloia, e nu hele ai iloko? Ke manao nei au ua oi ae ka hoopuka ana mamua o ka uumi wale ana iho.
          Olelo mai ka Loio Kuhina, ke kokua nei au i ka olelo hooholo, a i ka wa e noonoo ai e pono e hoololi iki ae. Ke oleloia nei ma na maka a pau o na loio ma ka aina a pau ua laibila maoli o Mr. Wini ma kana olelo ana, ua hoohaahaaia iho iaia kekahi Luna Oihana Aupuni Nui ma ka ae ana mai i ka inoa hoohanohano i haawiia aku iaia mai keia aupuni aku (Hawaii). O kela hoolaha ana, ua ku i ke ino a me ka Iaibila maoli. He kumu no na keia Ahaolelo e pono ai e hana, aka i ko'u hoomaopopo ana, ua kauohaia ka Loio Kuhina e huli a hoike mai imua o keia hale e like me ka lakou mea e makemake ai i like ai me ko lakou hanohano a me ka mana, a o ke ano maoli o ka olelo hooholo aole i pili i ke aupuni Ripubalika a me ke aupuni Moi a pela aku, e pili ana i ke ano o na Ahaolelo o Enelani a me Amerika.
          Olelo mai ka Hon. D. Kalakaua e kue ana au i ka hapai hou i ka noonoo i ka olelo hooholo a Mr. Kalu, o keia kumu, i ko'u manao o na kumu hoopii iloko o kela olelo hooholo aohe kupono, no ka mea he hiki no i na Kuhina iloko o ka nupepa aupuni, ke pane aku. Ua kukuluia ka Hale Pai Aupuni no ke pale ana i ka Moi, na pono o ka lahui a me ke Kuokoa o na makaainana, a ina aole e hana kela Hale Pai pela e pane aku, alaila o keia poe Kuhina no ke hoahewaia, no ka mea o lakou na kanaka e hiki ke kaua aku i pakele ai ka Moi mai na enemi mai. Ina aole lakou e hana pela, alaila, he ponoia lakou e hoopauia.
          He oiaio no he hiki ke hapaiia kela mau kumu hoopii, aka no ko kakou ike he mau olelo hoopunipuni wale no ia, nolaila aia no maluna o kona kino hookahi, kona hana a me kona inoa maikai ka hihia. Aohe noi pilikino keia, aka o ke kapu ana aku i ka Luna Hopuka ua hewa, ua haule ia manao malalo o ka hanohano o keia Hale, Ke olelo nei au ina ua hoinoia ka Moi, na na Kuhina no e hoopii imua o na Aha Hookolokolo Kiekie o keia Aupuni. A o ke kaheaia ana mai o keia Hale Kiekie loa e hele e huli i ka nupepa a ke kanaka hookahi a haahaa, he ku oleia i ka hanohano o keia Hale.
          I ka pane ana aku i ka Loio Kuhina no na mea e pili ana i na Ahaolelo o Enelani a me Amerika, he oiaio no aka he oi loa ae nae ke ano nui mamua o keia. Aohe au i inaina i ka hoopuka ana a keia nupepa no'u.
          Olelo mai o Mr. Bihopa, he nui loa ke kuhihewa no na mea e pili ana i ka olelo hooholo. Ke olelo nei kekahi no ka hoopilimeaai, ke hoahewa nei hoi kekahi ia Wini no ke Kipi, a o kekahi poe hoi no ka hoinoino i ka Moi. Ua kue oia i ka olelo hooholo no ka laukua wale ana mai a nui, aka he makemake nae ia e noonoo hou ia, no ka mea i kona manao he pono e hoahewaia o Mr. Wini no ka hoinoino i ka Moi; ma kekahi olelo ana iloko o ka nupepa ua hoahewa loa maoli oia i keia aupuni ma ka hoolaha hewa ana, a ua ikeia a puni, o ka Lunahooponopono o ka P.C. Advertiser he poo puaa a me ka paakiki, no ka mea, ina e haiia aku ua kuhihewa aole loa oia e hoihoi ana i kana olelo. I kekahi manawa hoihoi hapa oia i kekahi pule ae, aka o kekahi poe e ae paha ma na wahi e aole e loaa aku ia helu, aka heluhelu lakou i na olelo hoino i keia aupuni. Aohe ona makemake i ka olelo hooholo.
          Kokua mai o Hon. Nahaolelua i ka olelo hooholo.
          Olelo mai o Mr. Kalu, ua hele aku oia i ka L. Hoopuka o ka P.C.A. a ua ninau aku heaha kona mea i kakau ai i kona inoa ma ka aoao hoopilimeaai, a no kona olelo ana mai he hoopilimeaai, nolaila ua hoopuka aku au i na olelo ino, a ua lawe mai au i keia olelo hooholo.
          Ninauia a hooholoia e noonoo hou. He 22 ae a he 18 hoole.
          Noi mai ke Kuhina o Ko na aina e, e hoomoe ma ka papa.
          Noi mai o Mr. Hikikoki e hoopanee loa.
          Olelo mai o Hon. D. Kalakaua, koi iho nei hoi na Kuhina e hapai i ka noonoo hou ana, aia ka hoi a hooholo ka Hale, ke nui mai nei e hoomoe ana ka papa, ina pela heaha iho la ka pala—o keia mau hora i hoopaapaa iho nei?
          Hoihoi hou ke Kuhina o Ko na aina e i kana noi, a noi mai e lawe hou mau ana i olelo hooholo hou.
          Olelo mai ka Hope Peresidena ua kue ke Kuhina i na rula.
          Olelo mai o Mr. Hikikoki, aohe ia i ike i ke kumu o ko Ke Kuhina o Ko na aina e hoihoi hou ana i kana noi. Ua kamailio iho nei Na Kuhina no ka hoinoinoia o ka Noho alii a ua makemake hoi e hooholo, a ano ke makemake mai nei e hoopau waleia a e hookuu aku i ka hoinoino i ka Moi.
          Olelo mai ke Kuhina o Ko na aina e, o ke ano o kana noi ua maopopo ole no, aka ina ua hoopanee loa ia kekahi bila imua o ka Hale, alaila e pani hou mai ana no ia, a ua olelo mai oia, ua ku like ko ka Luna o Kona Hema manao me kona.
          Kue mai o Mr. A.F. Kauka, aole oia i olelo ua like kona manao i na mea e pili ana i keia inoa.
          Olelo mai ke Kuhina Kalaiaina, owai la ka mea nana i noi e kakau na ae a me na hoole.
          Olelo mai o Mr. Kanuka owau, no ka mea, me he mea la e hana ana na Kuhina me ka maalea loa; a ke olelo nei no ka hoinoino, me he mea la ua hewa o Mr. Wini no kekahi mau hihia Karaima, a ua olelo ikaika aku oia no na mea a ka Loio Kuhina i lawe mai e pili ana i ke Kipi Kuloko o Amerika. Aohe maopopo i kona manao, ka ae ia aku o ka na Kuhina mea e kui mai ai, a hooholoia aku hoi, ka lele koke ae nei no ia o ke Kuhina o ko na Aina e, a noi e hoomoe, a olelo mai me he kamalii la, "A no ua eo ia makou; he eha ka oi, o ka makou mea i makemake ai i akaka ko makou kulana; a ano ua akaka e hoomoe ana makou i ka olelo hooholo ke laweia mai e noonoo." Kokua mai oia e hoopanee loa.
          Olelo mai ke Kuhina Kalaiaina, ua kapaia mai na na Kuhina i lawe mai i keia olelo hooholo, a ua hoole mai oia i ka oiaio ole. (Ku mai o Mr. Kanuka a pane iki mai.)
          Aohe i pau ka hoopaapaa a noi ia mai e hoopanee.

-
Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, MEI 30, 1868.
Na mea Pilikino iloko o ka
AHAOLELO.
-

          Ma ka Kapena Loke mau olelo i ka Poalua aku nei, ua hoino loa ia o Mr. Wini a me kona poe no ke kipi, no ka mea, ina e hiki ia lakou, ina ua kipakuia ka Hiwahiwa Moi a kakou e noho mai nei, mai ka Noho Alii mai. Ke olelo wiwo ole nei makou, he hiki ia Kapena Loke, ina e hoahewaia no ke kipi i ka lahui, a ma o lakou la, i ka Moi, ma kana hooikaika ana e hooholo i ka Bila Rama, e noa i na mea a pau. Ina e hooholoia ana keia Bila, he oiaio e powa ana oia i ka Moi i ka mana o ka lahui e malama nei iaia ma kona Noho Alii, no ke kumu e hiki ai iaia ke hoo i mau dala hou iloko o kona eke-dala.
          Ua hoohala ia kekahi manawa o ka Hale Ahaolelo i ka Poalua iho nei, e ka Luna Hoomalu o ka Poeikohoia, a ua hoike mai, ua hiki no hoi iaia ke hoomaka i kona ano huhu pilikino, a e hoahewaia o ia no ka hana maalea hilahila ole, i mea e hooholoia ai ka mea imua o ka Hale. Ma kana haiolelo no ka olelo hooholo a Hon. C. Kalu, ua puana ae oia, ua olioli hoi i ko na kanaka Hawaii makaala ana i na olelo kipi a Wini i hoopuka ai.
          Ano, ua lohe mai makou mai kekahi mea kupono mai, aole na Mr. Kalu na manao kela olelo hooholo a aole no i maopopo iaia kana waiho ana imua o ka Hale, a he mea maopopo loa ia ma ka nana ana aku. He hiki no hoi ia Hon. Kapena Loke, ina ia e noonoo pela, e hoomalamalama aku i ka Hale Ahaolelo, i ka mea nana ia olelo hooholo, a me ka mea nana i paipai ia Hon. C. Kalu e waiho aku imua o ka Hale.
          He mea kahaha loa i ka poe e noho makaikai aku ana iloko o ka Hale Ahaolelo i ka Poalua iho nei, ka ike ana aku i kekahi elemakule i uhiia e ke oho hina, e puoho ino ana iluna me ka inaina, a hoahewa i ka poe kakau manao o na nupepa ma ka aoao kuokoa, me he mea la ua like ko lakou ano me na kanaka powa malu, ka poe i kahea, "E ola ka Moi i ke Akua, a hou mai i ka pahi ma ke kua ia wa hookahi." ("Men who cry God save the King and would plunge a a knife into his back at the same time"). Ua ike pono anei ia ia lakou e like me kona ike iaia iho? Ua poina koke anei kona mau manao, i ka lohe ana i ka hoohaunaele ino loa a Lo Keoki, i hana mai ai i keia Aupuni Hawaii a me na makaaiaana?
          Ke ninau nei makou ia kakou Hawaii, Owai ko kakou mau hoa'loha oiaio, o Kapena Loke a me ka poe kokua anei i ka Bila Rama, a i ole ia o makou anei o ka poe e kue ana ia?
          Ua hoopoina anei oia i kona inaina i ka lele ana aku maluna o Hon. Wale i make? Pehea ka pilikino a me ka olelo ino ana i ku ai i kona wa e noho ana ma ka aoao o ka poe koe, a hoopuka aka i kona mau manao maloko o na nupepa? Pono iaia e noonoo a hamau iho.

AOLE I HOINO I KA MOI.
-

          PAUKU 31. He kapu loa ke kino o ka Moi a me ka maluhia; maluna o na Kuhina ka hihia o na Oihana.
          MA KEIA Pauku o ke Kumukanawai, ua akaka lea, aole e kamailioia ka Moi, aka, o na Kuhina na mea i lawe i na Oihana Aupuni, o lakou wale no na mea a kakou e paio aku ai. Maluna o lakou na hewa e ili aku ai, aole maluna o ka Moi.
          Nolaila he mea ole a he mea pono ole keia pee mau ana o na Kuhina mahope o ka Moi. I ka manawa a lakou i ike ai e nawaliwali ana ko lakou aoao, haalele wale lakou i ko lakou oihana koa imua o ka Noho Alii, a kolo wale aku mahope o ka Moi. Aole lakou pale i ka Moi. Nana nae ka hoopakele ana ia lakou, mai ka hoohalahala ana o na makaainana. Keu o ka hilahila ole! Ina hiki ole ia lakou e ku imua ponoi o ko kakou Moi, a e hooko i na mea e pomaikai ai ke Aupuni, e aho no e haalele lakou i ko lakou oihana Kuhina. Ma ke kaua ua waiho ia ka pahu dala ma kahi o ka Luna Nui. Pehea lakou nei, na Kuhina? Ke pee nei lakou mahope o ka Moi i mea e mau ai paha ko lakou ohi ana i na dala he $5 000 i ka makahiki, aole paha no ka makee Alii?
          Ke walaau pinepine nei na Kuhina a me na mea hoopili Kuhina no ko makou Kipi i ka Moi. He mea ole ia mea wale ana o lakou. Ina ua ike lakou he kipi, heaha la ko lakou walaau wale ana a pee mahope o ka Moi? Ia lakou ka hana, aole i ka Moi.
          Eia hoi, ina e ike lakou ua aneane lanakila ka aoao kue i ke kokua ana i ka Laina Mokuahi, mea mai lakou, na ka Moi i makemake. He makehewa ke kamailio ana no ka Moi ma keia mea. Ma ka pono a ma ka pono ole o keia e koho ai kakou. Ua waiho ia ka hana i na Kuhina, a o lakou ka kakou e paio aku ai. Eia mau no kakou ma ka aoao o ka Moi. Aole ka Moi i komo iloko o na aoao paio.

-
Ka haawina no ka Laina Mokuahi
MAWAENA O HONOLULU NEI
A ME KALEPONI.
-

          Ua hapai ia keia Haawina imua o ka Poe Hanohano o ka Ahaolelo, a ua noonoo nui ia e lakou i ka Poalua iho nei o keia pule. A ua hoopanee loa ia ua haawina la, aka, i ka Poakolu mai ua noi ia, a ua hooholo ia e noonoo hou ka Hale i ua haawina la. Eia kekahi mau manao i pili ia mea:
          1. No wai la keia laina mokuahi i manao ia e haawi ko kakou aupuni i kanalima tausani dala ma ke ano kokua wale aku? No kekahi poe hui ma Amerika Hui. A he poe no hoi lakou i uku nui loa ia e ia Aupuni no ka hooholo ana i na mokuahi mawena o kakou a me lakou la.
          He kanahiku paha tausani dala a keu i haawiia e ko lakou aupuni no keia mea. Aole anei i lawa ia puu dala no lakou? Ke manao nei makou ua lawa loa. A oiai he aupuni e ka mea nana ia hana, a ua lawa ia mea ia lakou, a no ka aina e hoi ka nui o ko lakou mau pomaikai, he pono na lakou e uku ka dala e hiki ai. Aole he wahi kuleana iki ko ua poe hui la iloko o keia aina a me keia aupuni. O na mokuahi o lakou, aole ia he mea e oi nui ai o ka pomaikai o keia aina; nolaila, aohe pono ke kokua nui ko kakou aupuni mamuli o ka pomaikai o hai me ka hoonele ana iaia iho. Ina e haawi ia kela mau dala he kanalima tausani, ua like ia me ka hookupu maoli ana o keia aupuni i ua mau dala la, me ka hoihoi ole ia o ke poho.
          Aohe naauao o ko kakou aupuni ke hana ia pela. E malama ia i kona mau dala no kona mau hana iho. Aole o ka hoolilo kumu ole aku no na pomaikai o hai.
          II. E nele ana anei kakou i na mokuahi ole ke haawi ole ia keia puu dala? Aole, no ka mea, ua hoohiki ka hui o Mr. Holladay ma, (oia hoi ka hui nona keia laina mokuahi e olelo ia nei,) a ua hoopaa ia lakou ma kekahi mau Tausani Dala, e hoomau i ka holo ana o na moku o lakou ma kahi i oleloia. Ina e hoopau e lakou i ka holo ana mawaena o ke awa o Honolulu a me Kapalakiko mamua o ka wa i olelo ia, alaila, e uku nui ana lakou i ko lakou aupuni no ka uhai ia'na o ka olelo aelike, nolaila, ua akaka e holo ana no na moku me ka haawi ole o ke aupuni i kekahi Puu Dala, no ka mea, ua holo ka olelo aelike mawaena o Holladay ma a me ke Aupuni o Amerika Hui. Ua hoohiki ia Aupuni e aku mau aku no ka holo ana o na mokuahi i kela makahiki keia makahiki, a ua hoohiki ia hoi ka poe nona ua mau moku la e uku aku lakou i ke Aupuni he mau Haneri Tausani Dala ke uhai lakou i ka olelo aelike no ka holo ana o ua mau moku la. Ua paa ka olelo o na aoao elua no ia hana, a i mea aha la ka haawi ana aku o ko kakou Aupuni i Puu Dala mawaho? Ua like ia me ka hoopoho ana i ua mau dala la iloko o ke kai. A o ke noi ana mai o Holladay, he noi kuleana ole, a he makee dala wale mai no.
          III. Eia hoi kekahi; ina e hooholo ke aupuni o kakou e haawi i Kanalima Tausani Dala no ia Laina Mokuahi, pehea la e pani ia ai ka hakahaka o ia Kanalima Tausani Dala. Nawai la e uku? Ke hai nei makou, ina e holo ia haawina, ma ka hou o ka lae a me ka eha o na iwi o na makaainana o keia Lahui e hookaaia ai keia mau dala. Ina e holo ia haawina, alaila, e hoonui aku i na auhau i mea e paa ai ia hakahaka. Aka, he pono anei ke auhau ia na kanaka o keia pae aina a kaumaha i mea hoowaiwai aku i kekahi Ahahui o na aina e? Ina paha he nui loa ke dala o ke Aupuni e lawa wale ai na hana kuloko a pau, a oi wale aku ke dala, alaila, ua hiki ia kakou ke hooholo i keia haawina me ka hoopilikia ole ia kakou iho. Aole i oi loa ka waiwai o kei* Aupuni e hiki pono ai iaia ke hoolilo i ka puu dala nui e like me keia, no kekahi mea i pili ka hapa nui o ka pomaikai i ka aina e, a i ka lahui e no hoi.
          Ke i nei makou me ke kanaloa ole, ina e hana ia pela, e hoi ole ana ke poho.
          Ina paha he haawina uuku kai noi ia e laa ka Umi Tausani Dala, a i ole ia i Iwakalua Tausani Dala paha, e aho la hoi ia. Aia nae he haawina nui kai makemake ia. O ke Kanalima Tausani Dala, aole i kupono ia e like me ka nui o ka waiwai o ko kakou nei Aupuni. Ma ka hoohalike ana i ka haawina i noi ia me ka waiwai o ke Aupuni, ua oi loa aku ka haawina, (he Kanalima Tausani Dala) mamua o ka mea i hiki pono i ke Aupuni ke haawi. Oia kekahi kumu hoohalahala no keia haawina. Ina i hoohalike ia ke Kanalima Tausani Dala i koi ia mai i keia Aupuni me ke Kanahikikumamalima Tausani i haawi ia e ke Aupuni o Amerika, ma ke ano o ka waiwai o na Aupuni elua, ua akaka no ka oi loa o ko keia Aupuni a emi loa ko kela. Ina e manao ia ona e kokua pu na aupuni elua i na mokuahi, eia ka pono, e hoohalikelike ia ke kaumaha. Aole o ka hookaumaha loa i ka haawina o keia Aupuni, a hoomama hoi i ko o.
          IV. Ke ninau nei makou, malalo o ka hae hea keia mau mokuahi e holo ai? Malalo anei o ka hae Hawaii? Aole loa. E haliana lakou i ka hae Amerika. E lawe ana lakou i ke dala; aka, aole loa lakou e ae i ka hookomo ana mai i na moku malalo o ka hae o ka aina nana e haawi aku ia mau dala. A e hoopilikia maoli ia ana na moku kalepa o kakou e holoholo mau nei malalo o ka hae Hawaii. Ke noi ia nei i puu dala nui no ka moku malihini; aka, o na moku Hawaii, ua kapae ia lakou. He pono ke noonoo ia keia me ke akahele. Aole pono ke kapae ia ka hae ponoi o kakou, a haawi ia ka pomaikai no ka hae o ka aina e.
          V. O kahi kupono e hooliloia ai keia puu dala he kanalima tausani. Ke i nei makou, ua oi loa ka pomaikai ke hooliloia kela puu dala mamuli o kekahi hana kuloko o kakou. Ina paha e hoolilo ia mea no ka hana ana i kekahi mau awa ku moku a uapo paha. A i ole ia, ina e hooliloia no kekahi mau alanui e like me ka pali o Nuuanu ma o Oahu nei, a me Aalaloloa ma Maui paha, a me kekahi mau alanui e ae paha, ke hanaia ua mau alanui la a maikai, ua oi loa ka pomaikai o ke Aupuni a me ka lehulehu mamua o ka hoopohoia o ua mau dala nei iloko o ka Laina Mokuahi o Kaleponi.
          E haawi i na dala o ke Aupuni no na hana o ke Aupuni, i makepono ai ka lilo ana. No ka aina nei o Hawaii ia mau dala, na na makaainana Hawaii i imi i ke dala; a ua imi ia e lakou i mea e oia ai ko lakou Aupuni, a i mea e holo ai na hana o ko lakou aina, aole i mea hoopoho wale aku iloko o na mokuahi o na aupuni e. Ua maopopo no na mokuahi, e holo mau ana no lakou i Honolulu nei. Aole hiki ia lakou ke haalele ia kakou; no ka mea, he pomaikai no lakou ke kipa mau ana mai. He hale hookipa o Hawaii no ka poe holoholo moana, he wahi oioina no na ala kai o ka Pakipika, a e komo mau ana ko poe o na aina e me na mokuahi a mokupea i Honolulu nei. Ina e hookipa ia e kakou me ka maikai, a ina e haawi wale ia na pono o ke awa a me na uapo i ua poe mokuahi nei, ua lawa iho la. Ua oki ke dala o ka aina, ka mea a na makaainana i luhi ai, no na hana ponoi o ke Aupuni.
          He pono i ka Poe Hanohano o ka Ahaolelo e noonoo nui me ke akahele i keia mea, a e kakali lakou i ka hoolilo aku ia puu dala nui no ka hana i maopopo ole kona ano. Mai hooholo wikiwiki i keia mea, anoai o ike ia ka hewa mahope, eia nae ua hooholoia, ua paa; he pomaikai ke hemo mai, mailoko ae o ke pahele.

-
E Makaala,
-

          Ua hai ia mai e kekahi haole o na hoaloha oiaio loa o ka lahui Hawaii, eia mawaena o kakou nei kekahi mau haole malihini i hele mai me ka malu loa o ka lakou hana, aka ua hui pu me kekahi mau aupuni e. Ua ninau aku kekahi haole i kekahi o keia poe malihini penei: "Pehea kou manao no keia kokua ana i ka Laina mokuahi moana? Eia kana haina—Hookuuia aku ka Hawaii e hoolei wale mai i ko lakou dala—ae ia aku e haawi mai i ka mokuahi ina lakou e makemake pela, ma kela a ma keia ano a lakou e hooneleia ae." Aole anai keia he mau haina ano nui. E ae mai ia makou e kau leo hou aku, he oiaio o ke kanaka waiwai ka mea oi aku o ka nui o na hoaloha nana e kokua i ka wa pilikia. O ka poe ilihane omilumilu iki kahi pono. Pela no hoi ua lahui kanaka, e like me ka loihi o ka manawa e pii mau ana o ka waiwai e loaa auanei na hoaloha no lakou, a e mahaloia auanei ko lakou mau pono. Aka ina e lilo lakou i poe ilihune, a komo iloko o ka aie alaila e hooneleia auanei lakou i ke kokuaia a me ka mahalo oleia.
          O oukou e ka Poeikohoia e na makaainana o ka lahui Hawaii e ninau kokeia paha auanei oukou i keia ninau "Pehea kou manao no ka haawi ana i kokua i keia laina, mokuahi?" O makou, ka poe i kapaia he kipi ke kau leo aku nei ia oukou ma ke ano hoaloha ponoi loa, e makaala loa a akahele ma ka hai ana aku i ka haina. A ina e pau wale ko kakou mau dala, e lilo ana kakou i mau pio malalo o na haole maalea.

-
HOME POLITICS.
-

          Mr. Rhodes in his remarks on Tuesday accused Mr. Whitney and his party of treason because, if they could, they would thrust the King from his throne. We fearlessly utter that Mr. Rhodes would, if he could, be guilty of treason to the people, and through them to the King, by passing a Bill making liquor free to all. Should this Bill pass he would surely rob the King of his Makaainana who sustain him on his thorne. merely that he might benefit his own exchequer.
          The Hon., speaker of the Representatives occupied the attention of the assembly for sometime, on Tuesday last, and proved that he too could utter gross personalities, and be guilty of cunning in order to carry a point. In his speech on the resolution of Hon. C. Kalu, he remarked that he was glad to see that the Hawaiians were alive to the treasonable designs of H.M. Whitney
          Now we have it on good authority that Mr. Kalu never composed the Resolution, and was not when he presented it, clear as to its meaning.
          Mr. Rhodes, however, can if he will; enlighten the Assembly as to the author of the Resolution, and who prompted Mr. Kalu to present it.
          It must have astonished the spectators who were at the Legislative session on Tuesday to see a venerable gray haired man fly into a passion and accuse the writers for the opposition papers of being possessed with the disposition of assasins, ("Men who cry God save the King and would plunge a knife into his back at the same time.") Did he judge of them as he would he judged himself?
          Has he so readily forgotten his feelings when he heard that Lord George Paulet had perpetrated the prosest outrage ever committed upon a Hawaiian King and people?
          Does he forget how fierce were his attacks upon the late Mr. Wyllie, how personal and abusive he could be when he stood in the ranks of the oppostion and uttered his thoughts through the papers? Let him reflect and hold his peace.

-
OLELO HOOLAHA HOU,
NO KE
KULANUI O WAIALUA.
-

          Ua hoololi ia ka manao no ka la hoike o ke Kulanui o Waialua; a o ka la kaawale kupono no ia hoike ana oia ka Poalua Iune 16, a ma ia la e olioli na kumu a me na haumana oia kula ke ike aku i ko lakou mau makua a me na makamaka ma ka luakini o Waialua. O.H. KULIKA.

-
Hoike Kula Sabati o Waialua.
-

          I ka Poakolu Iune 17 e malamaia ai ke Kula Sabati o Waialua i kona hoike makahiki. He ahaaina hoohauoli no kekahi e hoomakaukauia ana no ia la no na pokii a pau o ia kula, a me na hoa a pau o na kula Sabati e ae e launa aku ana e ike i ka lakou mau hana oia la.
          Ua hoopaneeia ka la e malama ai keia hoike, aole o ka la i olelo mua ia ma ka olelo hoolaha i hoopuka ia ma ke Kuokoa o kela pule aku nei i hala. O.H. KULIKA,
Kahukula Sabati o Waialua.

-
Nu Hou Hope Loa,
-

          I mea e hooiaio loa ai i ka makou mea i kamailio mua ae nei, nolaila ke lawe mai nei makou i keia mau olelo malalo nei moloko mai o ka nupepa a H.M. Wini o ke kakahiaka Poaono (Mei 23):
          "Ua lohe loa ia aenei ma Kapalakiko, e hooholo koke ia aku ana ka lua o na mokuahi ma ke awa o Honolulu. O ke kaawale mawaena o na mokuahi elua, he 20 la. O Mr. Holede (Holladay) kekahi agena o ka Hui e noho la ma Honolulu, ua hoike mai i Kapalakiko nei, ua makaikai oia ia Honolulu a ua ike he nui na ukana a me na waiwai e waiho la, a nolaila ua palapala mai oia e hooholo mai i ka lua o ka makuahi."
          Nolaila ina no lakou i ike he nui ka ukana, e hookuu aku no na lakou e hooholo mai i ko lakou mokuahi, aole pono e kokua aku kakou. Poho! Poho! mahina Akina
          Mailoko mai o keia pepa hookahi, ke lawe mai nei makou i keia mau olelo malaila iho:
          "Ua oleloia ae, ke kapili nei he Hui Beritania, eono mau mokuahi, e like me na moku e holoholo nei mawaena o Nu Ioka a me Europa, i mau mokuahi e hooholo aku ai mai Kapalakiko a i Honokaona ma Kina. He mea maopopo loa, e kipa ana ia mau mokuahi ma Honolulu ma ka holo ana aku a ma ka hoi ana mai."
          Nolaila, heaha ko kakou waiwai ke kokua aku i keia Laina Mokuahi e koi mai nei i $50,000, no ka mea, e holo mai ana kela mau mokuahi a kipa mai maanei me ke koi ole mai i puu dala. Ina kakou e kokua i keia laina mokuahi Kaleponi, alaila i ka wa kela laina mokuahi e hooholo mai ai i ko lakou mau mokuahi, e noi mai paha auanei lakou i kokua, a pehea kakou e hoole ai, no ka mea, ua hamama ka puka.