Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 25, 20 June 1868 — Ka Nupepa Kuokoa. KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.

Na »S. M. Ka.makau» lIKIjU 7«. j No KA NUHO ALII ANA 0 KAUIKKAOI'I.I ! MAM'NA O KK AI'PI'NI.A UA KA- { I'AIA 0 KaMEHAMBHA 111. | I kn l«»ht! ana o Kaahumami, ua lilo o: Kewnli) in Mikn F«ir.ini, nolaiia, hoouua< u.vii la o Kiiiilniinauu i KeKalii kanaka, e| kniioii.'i nnii, nole e kukulu o Mikn F;iiM-i in i liaU', uole no lioi e ku;n keknlii nlii i| kn niun, uole e hookna kekalnulu i kekn-. lu ;»pi»i»n ninii uo ko hikou ninu nie i na| hiiole. O ku Moi Kauikououli hookt»hij uale no kn inen nnnn e kuni i nn nina n p.'iu iiiai ILiwaii u Kmiiii. Nolaila, nn iinnwi iio In o Kaiihunuiiiu i kn nie mnlu-| iia o na'lii u pnu, n Hii hikou i hooknu. A ike hoi ki kulii pne nhi oliikou, un pnU kt'. kaniiiah;i o kekulii nlii, hookomo hou (nai aua hoi kn nie o kekahi poe nlii. A o keiu luinn nnu nne, uu lilo in i meu e iioonuiikiuki mio i ko Boti munno. Kia kiknhi kumu ; ua hele mni keknhi wuhine uiulu o ko Knnhuuiunu nlo i o B<»ti lu, o Kupnu kn iiiou, n 1111 olelo mni oiu penei : ,l Aulien oe e Kumuuleule, ua olelo o Knuhuuinuu i kn moopunn nun, he moopuna kn na ko ulii." Niunu nku hoi o !)oti ia Kapnu, 4, Pehea kn olelo hookauo n ua wnhine lii i ku h;iku o maun Penei k« olelo uiki «e « Kaah»-j umnu in Keknuluohi, n e uoho nuu noj hoi mnkou ; " Ilnnni paha nunnei au ij kuu inoopuna n nui, (Ruta nlniln, pii nku i ke 'Lii." "1 kenhu" wa-j hi n Kekuuluohi. Pune mni hoi o Kua- j huinnnu, "Aole ka hoi oe e moiiaoiho,| o Kaohoku ke keiki mun a Kumeluinie-1 ha, u o Pauahi ke kaikamnhine u Kuoho-| ku, a oia uei ke kaikauiahiue n Pauahi,| nolailn, he moopunu kein na Knuikeuo-, uli ma ku uoao o Knmehameha. Pela kn o)< lo n Knahumonu ln. M ) l ka lohe ana o Boti i keia mnu o)elo,| kouio mai lu iluko ona ka mauao ohumul e pepehi i;i Kauhumauu, aole nae oia i; hnopun ae ia uianno, ua waiho malie no nae iloko ona. I kekahi mau la mahope loa mai, hiki mai o Hariata Nahieuaena ma uiui Maui inai. Inti iho la uae o Doli i ka ra«uu a| ona, ni i kona pa hale ma Kaopuaua, tna j uka iho o Kapamoo, oia hoi ku pa o ka| Moi Kumehameha ĪIL. a malaila no hoil kona wuhi e noho ai. ! Iu manawa o B»>li \ olelo aku ni i ka Moi Kouikeaouli a me Harīata Nahiena-; ena ; "Auhea olua e kuu mau Haku, £ī hoao ae no olua» a hanau mui mailoko; mai o oluo, a hii aku au, oiai au e olal nku aua, a loaa ka Haku oka aina. Ao-j le o hiki i na'lii ko .Wpilipili mai i ka ( lakou mau moopuna." Alailu, hoopuka i ae la o Boti i na olelo huna a pau. A lohe hoi o Paalua Kalanimoku i ia uiau elelo a Boti, alaila, o na waimaka| o ka hupe, noho aku ana imua o Kaahu-; mnnu ms, Iloapili tna, Kuakini ma ht>i, a me ka ohana nhi a pau e akouluia ana] iloko o na halepiii uui nii ka pa o Pohu-1

kiima. Ainau uiai l.i nae ke anaina 'Ln. <4 Healia hoi keia wniumka iuc ku Uuper* ? I'ane aku lioi o Pnaiua, "Heaha «»ai ka hoi ka oukou, 1 hele mai nei pah.» au c Imī aku ii i» b. {ILi.ipil) ;<ia i»o o Poii l;>, ke hoonioe in m» i ita'l>u, i I ma ka ke Alu. 1 Pane niHi Ki h«>i o Kuaknii, 4 O ko umuh inanno aUII |.« i<»." Oielo iiihi b hoi o limipiit-kHtie, paha inia kn hooiiioe o ua'Lii, aīa 110 j»nh» laia uei (Kaahumauu) ka hotl|noe. ,, Olehi kikoi «ie la hoi kekahi poe nlil, "fie kupnn;»fi;i no ua Boii hunie naau o KHniehaiueha, ; oia ilio la K i hoi ke nlu uao.i e hooiiioe ini nioopuiia h- Kaiiiehameha." A lohe no hoi ua Paalua nei i keia iiiHU oleio, hoi aku la no hoi oia a hai iiku l.i la B»»ti. O keia Paalua K«ii<»mmoku nae, he kaukauiilii 110 on», a oia 110 hoi kekahi o ka Har»uta Nahieuaeua poe ; kaikainHliine ahi aialo. I ka lohe ana o Boti i keia mnu olelo, i ua hoofn<-ihtiuhuu loa ia kona n.anao ino ; ia Kiiahuinauu ; a he inau lioouiakaukau |ana 110 ke kaua uuihope. ! O Poki Kaiuauh'ule, ua hookaulauaia | oia he keiki nu Kahekili Nui Ahumanu. Peuei kn olelo hoohiki u Kuhekiii no Boli,'"Aole e iiume o Buti i ka inalo, aia a ' huuiu i ka naau o Kaiiiehaineha, alail«i ; ' iiume i ka inalu." Ile Ku[iuuaiiu imi ku : uaau iuo. * | j No ka iniinao iu*> no, aohe pua u K.i- i j hekih i koe mai i ke no. O ka Kameiia- i i ineiia i\ui |>oe iiiaiuo 110, ke maiiuuhua | Ufi kana poe iuanio i ke ao, a ke htie .-iku nei puha i ka luakalua. N•» ka ma- ; ii!»o uiaikai no paha oia alii, ua miilama ! ui.ii ke Akua i kann tnnu puh|>w!a. [ L'a lohe no o Kainehauieha 1., uo kej la olelo hoolnki u Kahekili, aka, uo ka !make aua o Kilawno 'ia Kaiiiehaiiiehn, a me ke kaili wale i ke aupuui. I kekahi uuiuawa no nae, hoopuka'ku t iio o Kainehaiueha ia Bot», ke iu.le »i l)o- [ ti i ka auiiu, i ka i nua aku, > Kia uo hoi pohu ko wahi malo." I He olii kiekie o Doti Kainauleule, lie j Kekaulike no kn makuakane, a he Ke- ! kaulike no ka makuahine. | "O nahili ka po loloa ia Manua, ' O ka pu kaukama i H«nwaii akea, j O kn pulei akea a Kihanui a Piilani, i A Kaulii a Kalanahonua nke», j A ka niakalena iolena uahi lena, j A ka hoohaulaui inoku —i—o— i A kela kanaKa hoaii mnuna, j O Kalaninuikuihouoikiiinoku." | Nolailu, ua in.inao nui o Uoti } nana | poiioi no ke'Lii, a ua hiki iio iaia ke )a- | Wc i ke alii naua iho, a o ka hanai nua o i niiMii e, i mau kahu, no ka piii Kamelia- j mehn lakou. i O Keopuolani, he Kekauiikē o luna, o ' he Kekaulike o hilo. I ka wa e ola ana o Kamehaiueha, o Ulumeheiliei ka mea ! nanu na'Lii, aia nuihiua oua ka leo ma- j na, a oia ka leo hopohopo ia Kainehame- j | ha. A u» piii mai no ka leo maiia'i ke j ; au o Kauikeaouli, a o ka Ulumeheihei j j mea e olelo ai, ua ku ne la ia. lua hoi j 1 e olelo na'lii me na mnkuahine, im Ka- i \ hu, no kekahi hana nui iwaena o ka j | Moi a me nn'Lii, a uu hiki ole i na'iii ke ; | kukn pu tne ka Moi, olniln, ua kiiin hoi j jo Uhimeheihei, no ka uiea, o kona haa- j wina ia, a uu kapaia nana na'Lii inai ka | wii inai e ola niia o Kamehameha ; a uu ! ... . •' • maiiao nui ia hoi ke keiki a Kameei.uno- | ī ku a uie Koahou, ke keiki a Kuinan iwa, ! I ' ' ! j na alii uanu i imi ke aupuni o Kaineha» j imeha. Pel» hoi o Haae i lilo ai i kana- I | ka kaulana i na la o Kalanuiiamamao, a li na la o Keeuumoku, a o Alapni Nui a Knuauu. Pela hoi o Lonoikahapu i iir l ln o Keaweikekahialiiokumoku. Pela o j Kekuanaoa i lilo ai i kanaka knulana i i na la o na Kamehameha, a oia paha ka ; heke o kona mau l& «4eaiakule; ua ola j j hou mai ka poe i hala e aku. | Ua ike oe la oukou i na kumu i pii ai j ko kai o Boti ia Kaahumanu a u»e na 3 ! kumu e oe. Owau wale no ka malama ! | i ka lohe a malama. Ina e lawe ke Akua I | ia'u i na la i aui aku !a, aole no hoi ou- ; i kou o ike i na inea huna. "Aloha ino , i kuu mau inea huna i ka ike ia." Aole ; [ no he mau buke e kauoha aku ai i na ke» | ■ iki. PeU oukou e ike »ei i na mele ano : i nwi, ke ike mak* nei oukou, aka, «o)e ■ nno he loaa o ke nno. A hula keknln nviu malama nialioj>e j iho, ulupuni iho la o Doti e kii e pepehi |ia Kaahumanu. Mi> ko Boti ni iiiao ino ' | maoli keia. a ua hnipu mai me ka manao : ino o na haoie, oia h«>» ke Kanikela oe«Hiania Richard Kalakana, a kokua pu i |mai hoi ine na haole kalepa e noho ana

m* Hoiinlulu i,ti. O i»e kuuiu oki huhu o n.i haole kalepa ia Kaaiiumanu. o ka hoopuuahele h«a o Kaahumanu ina Oiai hoi, ia manawa koke aku 110 ka hoop;tkeleia ana o Mr. Rikeke, a ua huipu mai na haole a pau ma Honolulu e hoino ia Kanhumanu. Aoie no paha «»e e h«he an i i ua olelo maikai e puka inai iim ka waha o ua haole no I Kaahuniauu ;a o Boti wale ka inoa maikni ia l-ikou, me ka i ana, "i»e alii i n:;uk/«( o B»ti." (Aole i pau.