Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 29, 18 July 1868 — Page 2

Page PDF (1.81 MB)

KE KUOKOA. HONOLULU, IULAI 18, 1868.

kauoha a Kaiaka no na mea a Kaukanapokii i pane ai, ua ulua mai ia mau mea hoolako a pau, aole wahi mea hemahema.
                A i ka hiki ana i na po i o Kaloakukahi ua hoomakaukau na kahuna elima, a me ko lakou mau kanaka lawelawe, ua pii aku la lakou a uka o Oahunui, a oia uka aku paha, kahi hoi a ia poe ka-ea-ea hoi i noho ai. Ua hihia mai la e ke i-e, ka palapalai, ka awapuhi, na launahelehele no a pau o ke kuahiwi, a mamuli o ka mana o ka lakou nei huakai hoi o ka pii ana'ku, he mea liilii wale no ka hoi kela mana, ke hele nei no lakou nei, me ka hana no i ka lakou oihana i hele aku ai, a pela no ka lakou nei hana hele ana a kokoke hiki i ua wahi la e noho ia mai ana e ke ala o ke onaona. He manawa ole ia i ka poe kahuna, ua malie na mea a pau, ua pau ka hoaiai ana iho a na ohu i ke kumu laau, ua pau ka hoowalaau ana iho a na manu i ke kumu lehua, ua hoolai mai ka leo o na pupukanioe e kahulilua ana, ua meha mai ke kani kuekue ana a na Uau noho lua, ua hooki iho ke kani kohakoha ana a na oo noho uka. Ua malie loa, a ua hoolai iho la ka hiamoe niolopua o ka kakou ui hou o keia mau la. Ua kokoke loa ko kakoa poe imi Haku, maloko wale no o ka pule ka hana ana a pau ae ke ano makanahelehele oia poe noho uka, a poe hoanoho hoi o ka Uaukeke-kue.
                I ka wehe ana ae e kaiao o ka la o Kane, maalo ana o Kuakahoe, (he poe hoe wale no keia a elima, 1 Kuakahoe, 2 Nohoakahoe, 3 Kahoeikawaha, 4 Kahoemao-i, 5 Hoomahaakahoe, eia ka inoa o na kahuna i kii ai ia Hinahelelani.) aohe no he hoe aku a koe, o ka hoe hoi o Puukapele koe. Ia maalo ana ae no o Kuakahoe mawaho o ka ipuka halekoa o Haluapolani w., a kani ana kahea a ua o Haluapolani. "E! mama hoi oe o kau pii ana mai o keia ulunahele e naku hele mai ai oe i kela ulu i-e, a laalaau e ae hoi o keia uka la a ka manu i noho ai." Ae aku la no o Kuakahoe. "Ae, o ka'u naku hele ana mai nei me ko makou poe, a, koe mai nei au hookahi, a hiki mai nei ianei, eia no ka he kanaka no hoi koo nei." Ae aku la no o Haluapolani. Ae, he kanaka no, owau no hoi me ka'u wahi elemakule kane, o maua wale iho ia no ko keia uka, ua hele aku nei paha ko'u kanaka la i ka waele mahakea. Pane aku o Kuakahoe. He elua wale no nae hoi olua, he lehulehu loa hoi na hale, o ka ai nei, ua hele a poho-a, o ko nei, ua hele a hihia ilalo a ulu hou mai, a pela no hoi ka maia, ua hele a pala-ku iwaena. Ae mai no kela, me ka pihoihoi nae, a olelo wikiwiki mai la. "Alia kaua e olelo loihi ma keia mea, e makamaka wahine auanei, e hoi aku a ka hale, ai a maona, alaila, hoopuka ka hua olelo o ka hiki ana mai." Ae aku la no o Kuakahoe, ke hoi mua la o Haluapolani a huli loa aku la ia Hauilanialii k. a loaa koke aku la no, o ka uhoi mai la no ia, ka wahine no, o ka moa mai la no, aole i emo mo-a na mea ai a ka malihini, a pane mai la na kamaaina i keia mau olelo. "He makamaka aloha a puholo ia i ka moa, he makamaka aloha ia, a ina he puaa ka mea kalua ia, aole e moa koke, a eia ka mea moa e, a mahope ka puaa, (oia mau olelo no ka mai ka wa kahiko mai a hiki i keia wa, kai no hoi o ka makamaka aloha ke kalua puaa, eia ka o ke kalua a puholo moa ka makamaka aloha no ka hikiwawe o ka mo-a e, a paina e ka malihini.) I ka mo-a ana mai la o ka moa a hooluale hou na i ka puaa, ae mai la no ke kane."
                A ma ia ae ana mai o ke kane, pane aku ia o Kuakahoe. "He mau hoahele no ko'u, aia ae no makai aku nei kahi i noho ai la." Heaha la ka hoi ka mea i noho ai o laila, aole no hoi he pii pu mai, "wahi no a laua a elua. O ke kii hou aku la no ko ua mau kahuna nei a kakou, a lawe mai la i ko lakou mau hoa kahuna, a hookahi ka hui like ana, a me na kanaka no a pau, aole i eme, ino-a ka puaa, ka imu o ka ai, ka ai no hoi i mo-a mua, oia no ka maia, a me ke ko, aole no e hemahema ka poe malihini ke hiki mai, ua hoolako wale ia no hoi e kela mau keiki oia uka, aohe hua holo i Kahiki o pala wale aenei na ala. I ka pau ana o ka hookipa paina ana a na kamaaina i na malihini. Ninau aku la ke kamaaina i na huaolelo a ka poe malihini o ka hele ana mai, aole nae i pau pono mai ka huaolelo ninau a ke kamaaina. Hooho ana kekahi kanaka mawaho me ka leo nui pihoihoi. Pau kela hale i ke ahi e! pau kela hale i ke ahi e!!"
                Na kela kanaka hoi ka hooho, e uluaoa ae ana ka lehulehu o lakou mai o a o, kai no he ahi io, eia ka he mea ole wale no ia a lakou e hooho nei. I mai la na kamaaina, aohe ahi oia mea, a heaha la wahi a ka poe malihini. Pane mai na kamaaina, he moopuna na maua, he keiki kane, o kona nani ia e hele la i waho o ka hale, (nani io aku la no.) I hou mai la ua poe malihini nei, ho kapu nae paha ke hele ia aku e nana. I keaha hoi auanei ka mea e kapu ai, o maua no ka hoi kona Hamuku. O ka hele aku la no ia o ua poe malihini nei me kahi kupunawahine; e hiamoe ana no keia i ka hiamoe kapu o Niolopua. I nana hoaiki aku ana ko lakou nei hana, e hiamoe mai ana no kela me kona nani nui a me he mea la nona keia wahi hua mele o na'lii.
                Waiho kahelahela ka moe a ka lani,
                I ike pono iho e ke hoa,
                Wahi e—e, wahi e, &c.
(Aole i pau.)

                MA KA LA 19 O IUNE, ua malamaia he la hoomana ma ke kulanakauhale Pope o Parisa, he halawai hoomana no ka hoomaha ana o ke kino a uhane paha o Makimiliana mai keia ao aku, oia no hoi ka puni ana o ka makahiki holookoa mai kona kipoka ia ana mai. Ua komo kino ae kona wahine ma ia hoomana. Paapu no ua mea hoomana a ka Pope. "Aloha ino o lakou i kulou i na kii."

English Column.
FOREIGN NEWS.

                By the Steamer "Montana" we have later news from abroad.
                The Central Pacific R. Road Co.. are now running Cars across the sumit of the moumntains down into the Valley of the Truckee on eastern slope. Over 10 000 men are employed on the work, which it is now stated will reach the crossing of the Humboldt, 100 miles east of Reno early in July.
                The California Grain harvest is reported as anusually promising. The crop of Wheat will be the largest and best ever produced in that State.
                Judge Chase has expressed his willingness to accept the Democratic nomination as candidate for the Presidency—on a platform embracing the living issues of the day.
                The President has nominated to the Senate Wm. M. Evarts to be Attorney General.
                Suratt was released June 22, on bail of $20 000.
                The Chineese Embassy spent the evening of the 21st June with General Grant at his residence in Washington. A military review of the troops in the Department had been held in honor of the Embassy.
                A special Washington Despatch says that Stevens has prepared and will introduce into the House new articles of impeachment.
                A Presbyterian Union Meeting of the members of the Old and New School was held June 14 at the church of the Rev. John Hall New York. The attendance was very large.

South American News.

                The news from Paraguay is that Lopez is arming the women, and has 40 000 of them on the Tibicuary under Eliza Lynch, an Irish woman. They are charged with the duty of guarding communications.
                The Emperor of Brazil opened the General Assembly May 9th. In the course of his speech he stated that the United States had again offered mediation for the re-establishment of peace with Paraguay, which, however, was declined with thanks, the same reasons existing, strengthened by the late triumphs, which prevented the acceptance of the first offer.

European.

                ENGLAND.—It is now generally understood that the English Ministry will make an appeal to the country on the question at issue between them and the House of Commons. The following is the programme which the Government has decided on: Parliament is to be disolved in October; writs will them be issued for elections, which will take place during November, and on the 9th of December the meeting of the new Parliament will take place.
                The Aniversary of the accession of her Majesty Queen Victoria to the Throne of England (June 20) was observed as a holiday. A grand review of Volunteers was held by the Queen and Royal family, at Windsor. The troops in line numbered twenty-seven thousand of different arms, and while being reviewed by Her Majesty and brilliant suite of generals and officers, presented a scene of grandeur seldom if ever before witnessed in that country.
                A great meeting of the Ritualists has been held. A Resolution was passed defending the Irish Church establishment as it present stands and maintaining the High Church doctrine of the Church of England.
                In the House of Commons, June 25 the Irish Reform Bill was read a third time and passed.
                A grant annually to the Presbyterian Church in Ireland was voted.
                The London "Telegraph" has been condemned to pay 900 sterling for the publication of a libel.
                Prince Alfred has arrived in England.
                GERMANY.—The celebration of the Reformation was an imposing affair at Worms Iune 25. The statue of Martin Luther was inaugurated in presence of a vast concourse of people form all parts of Europe and America. The King of Prussia and the Crown Prince witnessed the scene. When the statue was unveiled salutes of artillery were fired; when the applause had subsided a hymn was sung by several thousand voices with immense effect.
                ITALY.—It is reported that Italy has issued a circular note to her representatives abroad, announcing that Italy will strictly neutral in the event of war between France and Prussia.
                The last Papai alloeunon on the state of religion in Austria is received. The Pope declares that Austria should have regarded tbe Concordat as prepetual in effect, and warns all persons who approve the laws recently passed conerning the press, religious and civil marriage, and public education to beware of the pains and penalties attached to a violation of the sacred rights of the Church.
                On the occasion of the delivery of this allocution the Pope annouoced that he had granted a general pardon and amnesty to those who invaded the States of the Church last year with a few excceptions.

-

                MAHOPE IHO o ko ke Keiki Napoliona noho pokole ana iho ma na kulanakauhale alii o Viena a me Peseta, ua holo loa aku oia i Konatinapela e ike i ke Suletana o Tureke, oia no paha ke kiko a me ka manao lana o kana huakai.

NU HOU KUWAHO.
-
KU MAI KA MOKUAHI MONATANA.

                Ma ka hora 4 a mahope iho o ka Poaha iho nei ku mai ka mokuahi "Monatana" Kapena Connet. Haalele ia Kapalakiko i ka hora 11 o ke awakea Sabati, Iulai 5, a ku mai maanei i ka la i haiia maluna.
                Ua hoi mai nei o Generala Makuke, kana wahine a me ka laua mau keiki maluna o keia moku, me kekahi mau haole kamaaina o kakou, E.P. Adamu, Kapena Ki.
                Ma ka la 3 o Iulai, ma ke kulanakauhale o Wasinetona, ua hoolaha ae ka Peresidena i kana olelo kuahaua, e hookuu ia ka poe kipi a pau i komo iho nei iloko o ke kaua huliamahi.
                Ua halawai ka poe Demokaraka o Amerika Huipuia ma ke kulanakauhale o No Ioka no ke koho ana i ka Peresidena a lakou i manao ai, no keia kau koho balota ae o ko lakou Peresidena. Aole no i hoopukaia ka inoa o ka Lunakanawai Kiekie o ke aupuni e like me ka lohe wale, aka me he mea la, o Seymour paha, a i ole ia o Pendletona. Ina o Seymour ke kohoia ana, alaila o Blair a o Hendricks paha na Hope Peresidena.
                Ua hiki ae ma Kapalakiko ka mokuahi hou o ka Hui Hooholo mokuahi o ka Pakipika mai Nu Ioka mai iloko o na la he 82. O ka inoa oia moku o "Iapana." Ua ku mua ae oia i Panama a maluna mai ona ke Kuhina noho o Amerika no Iapana.
                Ua hiki aku ke Keiki Alii i kipuia ai ma Nu Holani, ma Ladana i ka la 26 o Iune.
                Ua hiki ae o Generala Napier ma Enelani i ka la 2 o Iulai me kona mau koa o ke kaua. Ua nui na kanaka i hele aku e makaikai ia ia ma ke alanui e pae mai ai. I ka lohe ana no o ka Ahaolelo, ua haawi koke lakou i ke aloha ia ia a me kona mau koa.
                Ma ka la 3 o Iulai, ua ai pu ke Keiki alii Napoliona me ke Suletana o Tureke ma kona kulanakauhale alii Konatinapela. O ke alii kekahi o Aigupita a me na Luna aupuni a pau o na aupuni e mai kekahi i paina pu.
                HE LONO MA Parisa i lohea waleia ae, o ke keiki opio a Generala Garipaladi, ke hoala nei i mau puulu koa pualu no ka honaulu hou ana i ke aupuni Pope. Ua kauleo mai o Generala Dumout, ka Alihikaua nana e malama la na Puali koa Farani ma Italia, mai haalele aku na koa Farani i na mokuaina Pope. Ka! kupanaha ana no Pope-iaia hana paa koa malama kumukauoha Pope-alaila holo iaia hoomana. Nui loa iaia apiki ina pela hana.
                UA HIKI AE MA ke kulanakauhale o Sakarameta, Kalaponi, kekahi lohe hoopuiwa mai mai Ladana mai, i kakau ia ma ka la 24 o Iune, e hai ana, ua hoolaha ae ka Moi o Italia ma kekahi hoolaha, eku ana i ka wa keaupuni o Italia i ka wa a Perusia a me Farani e komo ai i ke kaua. Ina he oiaio ua hoolaha io ae ka Moi Victor Emanuela pela alaila he kumu kupono e manaoio ai, ua paa io ka manao kaua mawaena o ia mau aupuni elua.
                MA KA POAKOLU la 22 o Iune, he paikau nui ka na aumoku manuwa Amerika malalo o Adimarala Faragu ma Osetena (Ostend,) imua o ka Moi a me ka Moiwahine o Belegiuma. He hana hoohauoli manao kela, a ka Adimarala i hoikeike ai.
                LA HOALOHALOHA I KE AKUA.—Ua hoolaha ia e ko Beritania mau mana aupuni, e malama lakou i la hoalohaloha i ke Akua, no ka holo pono ana o ka lakou mau hana maluna o ke aupuni o Theodore, ka Moi nana i hoopaahao wale iho i na kupa Beritania maloko o kona Hale Paahao, aka ua lawe e ia aku kona ola.
                NANI KA PONO.—Ua koho ka Peresidena o Amenka Huipuia ia Uilama M. Evata i Loio Kuhina Nui. Pehea la auanei ko ka Ahaolelo Nui manao?
                KIPU ALOHA NO JAMES BUCHANAN.—Ma ke kauoha a ka Peresidena ua kiia na pu kani minute o na au moku e ku ana ma ke awa o Kapalakiko, no ka haawi ana i ka hoohanohano a me ka hoomanao ana i ka Peresidena mua iho nei o Amerika Huipuia i make.
                KA HANA A NA ILIKINI.—He mau malama mamua iho nei, ua hoounaia he ehiku mau haneri koa Mekiko e alualu i ua Ilikini ma Iukatana. Elua wale no i ike ia aku, a o ke koena aku a pau, ua manaoia ua pau i ka pepehiia e na Ilikini.
                PAU KE OKUKU KAUA.—O na mea hou mai Mekiko mai, oia ka hoopau loa ia ana o na onene kaua kipi ma ia aupuni a pau. Ke ikaika loa nei ke aupuni e hoomalu pono me ka maluhia.
                KE KIAAINA O MISISIPI AKAU.—I ke awakea o ka la 23 o Iune, ua kii aku o Generala Bidela (Biddle) ka Luna Koa nui oia kulana, ia Humepera, ke Kiaaina mua o Misisipi, e hoihoi mai i kona oihana noho ana kiaaina no ia mokuaina. Hoole mai kela a hoopaakiki no kela oia no ke kiaaina. Olelo aku ka Luna koa e kena mai au i papa koa a lawe ae i ka oihana mai a oe mai. Ae mai no ua kiaaina la. Hoounaia mai la na koa a lawe ae la i ka Hale Oihana. Hele aku la kela ma kekahi Hale e, a kapa iho la o kona Hale Oihana Kiaaina ia, me ka olelo mai oia no ke kiaaina. Hooehuehu no hoi keia wahi haole. Ano kipi no la.
                UA LOHEA MAI KA MEA HOU hope loa, ua hiki ae o Generala Napier ma Alexanederia. i Aigupika, ma ka la 20 o Iune, aia pu me ia ke Keiki Alii a Theodore i make ai, kana waiwai pio makamae loa.
                HE PAIKAU nai o na koa a me na puali kuloko e ae o Ladana ma ka Poaono la 20 o Iune, no la olioli i ka hiki ana aku o ka nui o na makahiki o ka Moiwahine Victoria i ke kanakolu kumamakahi o ka noho moi ana maluna o ke aupuni o Beritania Nui.

KA LUNA HOOPONOPONO, - - L.H. KULIKA.
KA HOPE LUNA HOOPONOPONO, J. KAWAINUI.

POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.

Rev. L. Laiana (Lyons) | S.M. Kamakau.
Rev. M. Kuaea. | Rev. C.B. Anelu.
D. Malo, (Lokoino.) | (Andrews.)

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU IULAI 18, 1868.
Lunakanawai J.W. Aukina.

                Ma kekahi la o ka pule aku nei i hala, ua hoihoi aku o Hon. Robata G. Davis i kona Palapala Hookohu Kekua Lunakanawai Alua no ka Aha Kiekie i ka Moi, a ua ae ia kana hoihoi ana aku. Ua loihi na makahiki o kona noho ana ma ia Oihana hanohano, a ua kupono maoli no hoi iaia no ka mahemahele ma na olelo ano like ole.
                O ko makou ake nui a me ka lehulehu holookoa a pau, o ke paniia o ke kulana kokua Lunakawai alua e kekahi kanaka Hawaii i hanauia ma ke one Hawaii, a i maamaa ma na olelo elua, aka no ka loaa ole o ke kanaka oia ano a ka Moi e ao ae ai, nolaila, ua oluolu ka Moi e hookohu aku ia J. W. Aukina Esq., o keia kulanakauhale ma ia kulana. He haole i ike nui ia, i noho loihi ma Hawaii nei, i maa i ka loina o ko kakou nei lahui, a i kakahele hoi ma ka kakou olelo ponoi. He haole i hilinaiia e kela a me keia, a i ikeia hoi he kupono no keia kulana, nolaila ua mahalo ka lahui holookoa i kona koho ia ana, e hoopiha i kahi i hoohakahakaia.
                Ma ka Poalima aku nei i hala, ua haawi ia ka hookohu ana ia ia, a ma ka Poakahi o keia pule, ua heluheluia kona palapala hookohu imua o ka Aha Kiure, a ua noho pu mai oia me ka Lunakanawai Kiekie ma ka noho, e hookolokolo i ka hihia o Kapena Kini o ka Neti Mela.

Ka Ahaolelo no ka M.H. 1868.
NA LUNAMAKAAINANA O OAHU.

                UA kalakalai ae nei kakou i na kee, i na apuupuu a me na owaawaa o na Lunamakaainana o kakou ma na mokupuni ma ka Hikina aku o Oahu nei, koe nae ke kikowaena o na mokupuni, a me ka mokupuni ma ke Komohana, oia ka kakou e kamailio ai ano, nolaila, e nana mai oukou e ka lehulehu makaainana, e kaupaona iho, owai la o lakou i kakau ia ma na lae me ka huaolelo "Mene! Mene!"
                No na Luna o Honolulu nei, oia no hoi o Kapena Loke, Pinehasa, Ailuene a me Makalena. Ma ka hakilo ana a me ka makaikai pu ana i ko lakou kulana iloko o ka Hale Ahaolelo, ua maopopo loa, elua o na Luna i lilo loa ma ka aoao Kuhina, (hoopilimeai) a o Pinehaka a me Ailuene, ua aluli iki mai laua ma ka aoao o na haku hana laua i hoouna aku o komo i ka Hale Ahaolelo, ma kekahi mea nui a na makaainana i hoole loa ai.
                Ua kohoia mai loko ae o na Luna o Honolulu nei o Kapena Loke i Hope Peresidena, a ua ike ia kona maalea a me ke akamai i ka wae ana i na lala o ke Komite, ke haawiia kekahi hana nui a hana e ae paha i ke Komite Wae. Ina he noi e pili ana i ka huli ana i kekahi mea ano nui i na Poo Aupuni a mea pili Aupuni e ae paha, koho aku la oia i na mea pili loa i ka aoao o na Kuhina, i ka hapa nui o ke Komite, a o ka hapa uuku loa iho la ma o keia aoao aku. Akamai no. Ua hooikaika loa iho nei ia a me kona mau kokua i ka Bila Kuai Rama, e ae ana i na mea a pau e inu, aka, ua haule pu nae. Hilahila ino.
                No J.W. Makalena, oia hookahi ka ka poe naauao e akaaka nei. No ke aha? Eia: i ka wa e noonoo ia ana ka Haawina o ka Laina Mokuahi imua o ke Komite Kalepa, oiai o ua Makalena nei kekahi lala o ua Komite la, aole nae ana hana, aka, i ka wa i paa ai ka lakou Olelo Hoike, e kapae loa ana i ka noonoo ana no kela Haawina o ka Laina Mokuahi mawaena o Kapalakiko a me Honolulu nei, ua kakau iho la ua Makalena nei i kona inoa, e hoole ana, aole pono e haawi i Kanalima Tausani Dala no kela Laina Mokuahi. Mahope iho, i ka wa i noi ia ai e noonoo hou ka Olelo Hoike, huli hou ua Makalena nei malaila. Ma ia hope iho, ua pipili loa aku la ia ma ia aoao a hiki i ka wa i hooholoia ai. Nani ke kupaa ole o ke kanaka Hawaii! He hoailona anei ia e lanakila ai o Hawaii? Heaha ke kumukuai o ka pono a me ka oiaio o ke Kanaka Hawaii? E haka pono ana na maka nona na poo naauao, mahope iho o kana kue ana i kana olelo hoike, e noi mai ana ia imua o ka Hale, e kala aku no kona kipi ana i kana Olelo Hoike, aole nae i noi iki a hookuu wale ia ka Ahaolelo.
                No Ailuene a me Pinehasa, ua mahaloia laua no ke kupaa ma ka hoole i ka Bila Laina Mokuahi. E like me ko laua paa i ka ole mamua ae o ko laua hoopuka ana ma ke akea, pela no a hiki i ka pau ana. I na hoi pela laua ma kekahi mau pono e ae e lawa like ai na makaainana, ina la hoi ua maalahi. Aole nae pela, imua a i hope i kekahi wa. Ua lohe makou no ka hoololi a Mr. Ailuene i ka Bila Auhau Lio, kekahi mea i haule ai ia Bila, aohe i kakau inoa ia e ka Moi, oia hoi ka hoemi i ka auhau o ka lio malalo iho o ke $50.00 i hapalua dala, a o ka lio nui a maikai, i hookahi dala. Me he mea la, ma ia hoololi e koi ana i na makaainana e malama i na lio wiwi a nui, no ka mea he emi ka auhau.
                No Kale Kauka, Luna o Koolaupoko ma kekahi mau mea, ua mahalo makou, a ma kekahi mau mea, aole no hoi he wahi mea a lihi hoihoi aku. Ua mahaloia nae e ka lehulehu no ka aua ana i ke Kanalima Tausani Dala a na makaainana. Ina no hoi pela o Lanikaula ma e hoopukapuka akamai mai nei, ina no hoi ua kaniuhu ole na makaainana e hele mai nei ma ko makou Keena e onou mai ai i ko lakou mau kumu manao no keia Bila.
                E alawa iho hoi ia S.G. Waila, ka Luna o Koolauloa, oia kekahi o na pu kani nui wale i ki ia, a i hoolei ia hoi na poka he nui e hoopio ai i ke koi ana a na Kuhina a me ka poe hoopilimeai, e haawi mai i puu dala nui no ka poe imi waiwai hoopukapuka o Kapalikiko, aka, he mea ole nae ia mau pu (olelo) i na Luna i pani ku ae i ko lakou mau pepeiao, o paiakuli auanei ke lohe i na kani ana he nui. Ke olelo nei nae o Lanikaula, he kue pilikino kona, no ka Laina Mokuahi, no ka hoopau ia ana o ka noho Agena ana. Ina pela, pehea iho la la auanei o Hon. W.T. Matina, Asa Hopu, H. Kuihelani. D.W. Kaiue a me ka lehulehu o na Lunamakaainana, ua kue pilikino paha lakou no ka loaa ole o ka lakou mau dala, a o oe ka paha ka mea i haha lima me na mea poepee pokeokeo keokeo, kou mea i ae ai, a i ole o oe ka paha ka mea i kapaia e keia nupepa he hoopilimeai Auwe! Hilahila wale ka Luna o M*l*i
                Luna o Waialua, J.W. Keawehunahala, ka mea i hoolahaia e keia nupepa, ua haalele mai ia i ka pono o ka poe nana ia i koho aku, a ua imi aku la i kona wahi pono ma kahi mea hiki iaia ia wa, me ka manao paha, aohe oukou e ike aku ana i kana mau hana—pehea auanei e ole ai ka ikeia, he "la laelae a malie" ka wa ana i hoomaka ai e kipi i ke dala a ka poe nana ia i koho aku. I keia kau, eia na Bila ana i koi ikaika loa iho nei e hooholo, o ka Bila Kama a me ka hooikaika i ka Bila Mokuahi. Elua a oi ana noi ana e ae ia ka inu ana o kanaka Hawaii i ka rama, a ua hoopanee loa ia e ka poe makemake ole i kana bila. No ka hiki ole, paipai oia i kekahi poe e kakau inoa i palapala hoopii, e noi i ka Hale Ahaolelo e ae mai e inu kanaka Hawaii i ka rama. Ua hoomoe loa ia ma ka papa. Me e ua mea he make i ka hilahila. Eia kekahi, hoopaneeia ka Ahaolelo i kekahi la, no ka hoopaakiki ona rama o ua Luna nei o Waialua. He oluolu anei oukou e na makaainana o Waialua, e hele mai ko oukou Luna a e hoike iaia iho iloko o kela Hale Hanohano loa o ko kakou Aupuni he kanaka ona? He Kanawai pono anei ka na kanaka ona e kau ai maluna iho o oukou, ina e nui ana na kanaka o keia ano? He makemake anei ke Aupuni o ka Moi i poe ona kekahi ma ke poo o kona Aupuni? Aole, aole loa pela! Ke hoopau nei ke Aupuni i ka noho ana o ka poe ona rama. O keia Keawe no hoi kekahi o na Luna i kokua nui i ka Bila Laina Mokuahi a oukou e na makaainana i hoowahawaha loa mai ai, nolaila, auhea ko kakou wahi pono i na Luna o keia ano a kakou e koho aku ai? Penei kekahi o kana olelo ano-lua iloko o ka Hale: "Owau kekahi o na kanaka kue loa i ka aoao o na Kuhina i ke kau i hala, aka, i keia wa ke ike nei au ua hewa ia hana ana a'u." Heaha ke ano o keia? He malimali anei i wahi pono mawaho ae? Pela anei? E ko Waialua, mai koho hou mai iaia. I elua a kakou hoao ana iaia, a ua lawa ae la, o kona ano mua no. E olelo ae, ua pau makou ia Keawehunahala—no moa (no more).
                S.W. Mahelona, ka Luna o Ewa a me Waianae, ka Helu Akahi hoi keia o na Luna holoke o ka Hale Ahaolelo, imua i hope, i o a ia nei. He muhee paha ka inoa kupono no keia ano kanaka, aka, ua lilo e hoi i kekahi o lakou. I ka puka ana o kekahi olelo maloko o keia nupepa, e hoike ana hoi i kekahi mea i loheia a i ikeiia no kekahi o na lala mawaho ae, ua lelele koke kela iluna, a kinai mai i ka hoopuka ana i na nupepa o ia ano. Pela no ka paha ko makou mau lono e waiho pu ai iloko, Ka! ua kuhihewa maoli ko Ewa a me Waianae o ke koho ana ia oe, a o makou hoi kekahi i pai pu aku, ke kuhi nei o kou kulana mua. O ua o ianei no hoi kekahi koo ikaika o ua Bila Mokuahi nei, a oukou i makemake ole loa ai e na makaainana, nolaila, aohe pono i koe e koho hou mai ai iaia. Mai manao i kona keiki-papa ana no Waianae, a manao oukou e koho hou mai ma ia ano, aole pela, pau loa ae la ia, imi ia ko oukou ola ma ka apua, a pono mai ia oukou pono pu kakou.

NO NA LUNAMAKAAINANA O KAUAI.

                E ko Hanalei, heaha mai nei ka pala a D. Kaukaha, ka Luna a oukou i hele mai nei i keia kau Ahaolelo? O na wahi mouo o Anahola. Heaha ae kekahi? O ka wala kiaha wai ulaula. Ua paulehia paha oukou e like hoi me ko makou, ka loaa ana o ia ano kanaka, a he kupaa la hoi, a hoopilimeai ole la hoi, eia ka auanei he "lehua" ia. Ina oukou i hoomanao mau i na hana o ka Ahaolelo, e loaa auanei; o kana bila i moe ino ai o kona po, oia no ka hoomahuahua ae i na laikini kuai awa, i hele ai ka ili o kanaka a pepeekue, ka ua mea o ka mahune i ka awa. Ka! he wahi moe maikai no, he "iho hewa i kai o Makua." Heaha ae kekahi hana ana? Ka i no hoi o ka Bila Laina Mokuahi. I na la mua o ka waiho ana mai o ua bila nei imua o ka Hale paa ua Luna nei o oukou i ka hoole, aohe pono aka, mahope iho o ka hala ana i hookahi pule o ka noonoo ana, poholalo kipuka iliia mai la kona ae (yes), a lilo aku la ma o. No ka mahui ana mai hoi paha kekahi e loaa mai ana he na mai kekahi mea mai, nolaila, ikaika loa ai ko i ala wahi kakai. U! he maunu pakalikali keia, a ke ike mai la no oukou e na makaainana o Hanalei, ua haawi wale ia aku la ka puu dala a oukou i mamina loa ai.
                F.P. Koakanu, Luna o Koloa a me Lihue. Auhea oukou e ka poe nana i kohomai nei, ka i no paha he pono na Luna nei a oukou—aka, ma na la mua no nae o ka hoomaka ana o ka Ahaolelo, hookupaa no kela ma ka aoao o na makaainana, a hiki wale mai i kekahi mau Haawina, hoemi no. O ka hoemi no a kakou a na makaainana e ike aku ai la a mahalo aku. Keehi no kela i ka hoomahuahua ana i ka uku o kona Moi ponoi iho, ka mea nona maoli ke Aupuni mai ka Hikina a ke komohana o keia Pae Moku, aka, i ka hiki ana mai i ka Bila Laina Mokuahi, ka Bila hoi a ka poe piepiele o Kapalakiko i noi mai nei, e haawi aku ke Aupuni Hawaii i $40 000, i hooholoia mai ai i elua mokuahi; aohe ia i u iho la, a pahemo aku la ua mau dala maunauna wale la a ke Aupuni Hawaii, au hoi e Koloa a me Lihue i minamina loa ai, aka, ua haawi hoonaaikolaia aku la no e ua Luna nei. A heaha ae kekahi hana a keia Luna? Ka i no hoi o ka liki paupaka wale iho no iloko o ka Hale Ahaolelo, oia no ke kanaka ikaika o ia kau, aohe ana mea e makau ai, a kuhi no hoi makou he oiaio, eia ka he ikaika hekili wale iho no. Kupanaha no, aia ka paha ma ka hakaka lima e holo ai kana Bila Kanawai. Aohe ikaika o kahi Laiana la, poweko lua na huaolelo, pa mai i na pepeiao o na hoa, "Niniau eha ka pua o Koaie." Heaha ka ia nei pono i koe?
                Luna o Waimea, V. Kanuka, ke kanaka makua o na hoopilimeaai ole. He haole ia no ka aina e, aka, ua malama nae i kou pono e ke kanaka Hawaii, mai ka wa mai o kona lawe ana i kona noho a hiki i kona wa i waiho iho ai. Pomaikai mauli ko Kauai, a ina no hoi pela kela mau luna ae o oukou, ina no hoi ua pono loa, aka, ua hele no nae laua "i ke au a ka hewahewa," kupaa loa no keia, nolaila, ua lilo kona kupaa ana ma ka aoao o na makaainana, i kumu na oukou e na kanaka aloha aina e koho hou mai ai iaia i na wa a pau ana e makemake ai e hana balota. Me e ke kupanaha o ko Kanuka hoole loa ana i ke noi a ka poe Hui Hooholo Mokuahi o Kaleponi, he ili i like me kona ua poe la, aka, aole nae kela i manao e haawi wale i ke $50,000 a ke Aupuni ilihune. O kona makemake, o ka malama i ko ke Aupuni mau hemahema iho, aole o ka hoolako aku i ka puu dala nui no ka poe imi waiwai o ke Aupuni e.
                O ka pau keia o ka makou hana, a ke waiho aku nei imua o oukou ke kanana nana e wae ae i ka opala, ka lepo a me na mea like, a koe iho ka maikai. O ko makou hooko ana keia i ka makou mea i hai mua aku ai "e hai ana makou i ke kulana o na Lunamakaainana mahope iho o ka pau ana o ka Ahaolelo."

-
Na Mea Hou o Ke Alo Alii
-

                KA MOI KAPUAIWA.—Ua oluolu ke ola kino o ko kakou Moi i keia mau la. Ma ka Poakahi iho nei, ua holo mai oia ke kaona nei maluna o kona kaa lio. I keia mau la mai nei, ua ike pinepine ia ae ia ma Honolulu Hale, kahi o na Poo Oihana o kona aupuni. Oluolu mau kakou na makaainana i ka ike aku ia ia e ola maikni mai ana. Aia no oia ma Waikiki kai e luana nei.
                KA MAKANA ANA I KA BAIBALA.— Ma ka hora 12 o ke awakea Poakahi iho nei, ua hookipaia aku o Rev. H.H. Pareka o Kawaiahao ma Hale Alii Iolani, no ka lawe ana aku i ka Baibala makana a ko Amerika Ahahui Hoolaha Baibala i ka Moi Kamehameha V. Ua haawiia mai ua Baibala nei malalo o ka Papa Hawaii, a na ka Papa Hawaii i hoouna ia Rev. H.H. Pareka e makana aku, me ka palapala malalo iho: Ma ka Poakahi iho nei, ua haawiia aku ka Baibala Makana i ka Moi me ka Palapala pu aku i unuhiia iho penei:
"E KE LII }
KAMEHAMEHA V. }
                Aloha:—Ua kaa mai maluna o na mea nona na inoa malalo iho ka hanohano o ke haawi ana aku i ka Moi i ka Baibala Hemolele e lawe pu ia aku nei, na ko Amerika Ahahui Hoolaha Baibala mai. He Baibala keia i pai hou ia o ka Palapala Hemolele okoa, ma ka olelo Hawaii me na kuhikuhi ma na aoao. Ua paiia ma na ano he lehulehu, a e kuaiia aku ana i na kanaka ma ke kumukuai i lilo aku. Aole no i huipuia keia me na lilo mamua aku o Umi Tausani Dala ($10 000) no ke pai ana maluna o na Papa Kepau oia hoi ka makana nui i ka Lahui.
                Me ka manaolana e lawe ana ka Moi me ko manao maikai i keia hana hou mai ka poe Kristiano mai o kou Lahui.
                Me ke aloha, kau mau kauwa haahaa a hoolohe.
S.C. DEMONA
Hope Peresidena o ka Papa Hawaii,
L.H. KULIKA
Lunahooko o ka Papa Hawaii.
                Eia iho malalo nei ke kope o ka palapala ka Moi ia Rev. Messrs S.C. Damon a me L.H. Kulika.
HALE ALII IOLANI, }
Iulai 13, 1868. }
E na Keonimana.
                Ua loaa mai ia'u ka Buke o ka Baibala Hemolele me ka oluolu a me ke aloha a olua i makana mai nei ma ka aoao o ko Amerika Ahahui Hoolaha Baibala.
                O ka lakou mau hana no ka hookomo ana mai i ka pono Kristiano i Ko'u lahui ua ike lea loa ia e A'u; a no keia hoike aloha hou a lakou e haawi hou mai nei i ko'u lahui a me ke aupuni, ke noi aku nei au ia olua e haawi aku i ko'u aloha maikai ia lakou.
Me ke aloha.
Owau
KAMEHAMEHA R.