Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 37, 12 September 1868 — Page 4

Page PDF (1.75 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, SEPATEMABA 12, 1868.

Ka Nupepa Kuokoa.
O. We are Volunteers.
- Golden Censer.

1.

E hui na pokii me na koa o Iesu.
                     Hui hoi mai me ka makaukau,
A e kena mai ka Luna e ku a nauwe ae.
                     Me ke kaua mau a holo ka enemi.

Cho.—Hui me na koa, na koa o Iesu.
                     Iesu no ka Luna, e kaua me ia pu;
                     Wela no ke kaua, haoikaika nae.
                     Me ia Luna no e lanakila ai.

2.

Ke aloha no ka ula e nani ai na hae,
                     Hinu mai na pahi me ke aloha nae,
Aole no koonei waiwai, no na lei mae wale no,
                     No ka lei olino mau e kaua nei kakou.
Cho.—Hui me na koa. &c.

3.

Eleu na enemi ma na aoao no a pau,
                     Lili, inaina, kuko, me ko keia ao;
Ino, puni koko no hoohalua e lele pu;
                     Pule, kiai, paio mau i auhee lakou.
Cho.— Hui me na kea, &c.

4.

He nani keia paio e paio nei kakou,
                     Nani ma ke aupuni o ke Lii mau,
Holo mai ke kai a kai, mai ka Hema a Akau;
                     Nani no ka pomaikai a mau loa no.

Cho.—Hui me na koa, na koa o Iesu,
                     Iesu no ka Luna, e kaua me me pu;
                     Wela no ke kaua, hooikaika nae,
                     Me ia Luna no e lanakila ai.
HAWAII.

-
Hele Malihini ana.
-
OHANA HOOKIPA OLUOLU.

                     Ma ka helu i kaa hope aku o keia Hele Malihini ana, ka hoike ana a ka oukou wahi kamahele, ua hookipa ia oia ma ko Rev. J. Kauhane Home. He ohana hookipa oluolu io keia a'u i ike iho nei, a he kamaaina io no na malihini makamaka ole. He elua na la a me na po a'u i noho ai malaila me ka aua hou ia mai no e noho hou aku, aka. no ka holo o ka manawa, ua pale aku au ia leo kaohi. He aina maikai a oluolu kahi a keia ohana e noho nei. Oluolu kupono ke ola. Ka i no ka hookipa aloha ana ma ka home, pau ae la la ko kela ohana manao ana, eia ka e haawi wale mai ana i alanui no'u e holo aku ai a hiki i Hilo. Keu io keia a ka makamaka aloha.

HAALELE ANA IA KEAIWA.

                     Poakolu, la 12, mahope o ka makaukau ana no ka holo a me ka lululima aloha pu ana me na kamaaina, ua hualele iho au i keia wahi, a ua hele malie aku a i ka Lua o Pele; a mahope iho o ka hora akahi auina la hiki malaila. He alanui kikekee a na hoi ka hele ana aku, aka, no ka hele hookahi paha ke kumu o ka eleu loa.

KA LUA O PELE A ME KA HALE HOOKIPA.

                     I ka hiki ana aku i ka Home o ka wahine o ka lua, e punohu ana ka uahi o kona kapuahi hou, oia hoi, ke puka nei ka uahi ma kekahi lua hou, a o kahi a ka Pele e a mau ai o Hale Maumau, ua pau ka a ana malaila. O ka punohu wale no nae ka ka uahi, aohe ikeia aku o ka ula o ke ahi. I ka po ana iho, o ka wena wale no ka ikeia aku. Aneane hookalakupua hou paha auanei ua kamaeu nei o ka lua. O kekahi kumu no e manaoia nei, o ke olai liilii mau mai ma Kau a me na apana e pili koke ana.
                     Ma ka Hale Hookipa o ka lua o Pele ko'u wahi i hoomoeia iho ai me ka maikai a o ka mea nona ua Hale Hookipa nei, oia no ka Mea i Mahaloia o na Ululaau a me na paia ala o Puna, L. Kaina. O kela hale, ua hoolako ponoia i na mea a pau e oluolu ai ka nanama a me na mea ai maikai. Ua oi ae kekahi mau mea ai ma keia hale, mamua o kekahi mau hale i ku ma kekahi mau kaona nui o Hawaii nei, nolaila, o ka poe makemake e hele mai e makaikai pele, eia ka wa a ke kanaka Hawaii e malama nei. He oluolu no ka uku, aka, owau nei, ua oluolu kela e hookuu wale mai me ka uku ole ma ke ano aloha. Oia ka'u e haawi aku i ka mahalo ana nona.

IHO A ME KA HIKI ANA I HILO.

                     Kakahiaka nui Poaha, la 13, paa mai la ia Kilauea nei i kona kahiko mau o ka ohu, a i ka hoomao ana ae no, o ko'u haalele aku la no ia, a holo mai la i Hilo. He 29 ka nui o na mile a hiki i Hilo. Loihi a inoino no ke alanui no ka hele maluna o ka pahoehoe pele wale no. Ua maikai nae ia hele ana aohe ua he malie. Eia ka hoi o na lehua keia o Mokaulele a'u e nana nei, aohe hoi e hihi o kahi kamaaina ole e papahi mai ai la hoi na lehua ma ka a-i. Ia hele hookahi no a komo ana i Panaewa, a o ka hiki ao ia i Hilo, kilihune e iho la nae na paka ua Kanilehua, pukui mai la no keia i ke kihei Sekotia hele no. Hiki ma Hiloone i ia hora 2 a mahope iho. Ikaika maoli a kokua nui ka hoki.

KAI MIMIKI MA HILO.

                     I ka la no a'u i hiki mai ai maanei, la 13, a ia po iho, o ka hoomaka no ia o ke kai mimiki a me ke kai pii. I ala ae paha ka hana i ke kakahiaka nui e uwa ana ka pihe uwa. O kekahi poe holo kiki maluna o na papa pohaku a me na kaheka i hoomalooia a hopuhopu ia. Loaa no ka kekahi a hoi nele kekahi. Ekolu na la o ka pii ana a me ka mimiki ana o ke kai, a nalowale aku la. Kupanaha na hana a ke Akua Mana Loa. Lawe kekahi poe o Hilo-one i ko lakou mau opeope ma na hale kaawale aku, no ka manao e like ana keia kai me ke kai a Kane ka hoolanaia o Hilo holookoa. Ua pau mua aka no kekahi i ka haiia.

HALE O MAKA MA PUUEO.

                     Aole au e poina i ka haawi ana aku ia Maka a me kona ohaoa i ka mahalo, i ka puliki ana mai ia'u e noho ma ko lakou home a hiki i ka wa a'u e haalele iho ai ia Hilo nei. Me lakou pu ko'u aloha nui, a e kapaia lakou, he poe hookipa maikai a kapono no ka oukou malihini nei.

AINA UA O HILO.

                     He umikumamalua na la a'u i noho ai ma Hilo-one, no ke kali o ka malie ae o ka ua a me ke apaapaa ae o na alanui e hele mai ai ma ka aina a hiki i Hamakua, aole nae i hoohala mai ka haule ana a na paka ua me ke kilihune pu ana. O i noke wale hoi i ka olelo, "malie malie ka ua i Pohakea, mauka ea, makai ea, pupu la-i pau i ka mano," aohe wahi mea a hoolohe mai ka ua, o keaiwa ua loa iho la ia. He lohe wale ko'u mamua he keu o Hilo a ka aina ua, a akahi no au a ike kumaka. Pololei loa kela mele kaulana no Hilo a ka poe kahiko i haku ai:
                     "Ele-le Hilo e
                     Panopano i ka ua," &c.
                     No ka hiki ole ke hoomanawanui a hala he mau la hou, nolaila, ua ho u okoa no iloko o ka ua a me ke ino o ke alanui. La 25 o Augate, haalele aku la ia Hilo me ke komo pu o ka hoowahawaha, a hele mai la ma ke ala loa o kamahele. O ka Liloa o Waipio ko'u hoahele mai Hilo aku. He keiki kamaaina ia no ua aina ua lani pili la; a nana i hahai mai ia'u i na inoa o na aina, na kahawai, na alanui, na pali a me na wahi pana a pau. He wahi luaui lio no ko'u mau makamaka ko'u alanui o ka hele ana, nona ka inoa "Kilauea." He 15 wale no na mile o ka hele ana i keia la holookoa a moe iho la ma Hakalau, maloko o ka malu Hale o Zakaio Kawainui. O ke kumu o keia pu ana, no ke pohopoho o ke alanui a me ka nui o na kahawai a me na pali.
                     I keia moe ana, ua oluolu loa ke kamaaina ma ka hookipa ana, e hooluhi ana iaia iho a me kona ohana i ka malama ana mai i ka Liloa a me ka oukou wahi malihini. Me ua mau kamaaina la na aheahe aloha o ka laua malihini, a pela no hoi paha ka Liloa o na pali kuhoho o Waipio.

HAALELE ANA IA HAKALAU.

                     I ke ao ana ae, la 26, haalele iho la i na kaomi pumehana o ke aloha i na kamaaina, a hele aku la. No ka nui loa o ke ino o ke alanui i ke pohopoho i loaa ole ai ka holo ana o ka lio, nolaila, he 15 wale no na mile o ka hele ana, a moe hou iho la ma Laupahoehoe. He keu ka pali o keia aina o Hilo a me ka lehulehu launa ole o na kahawai. Kupono kona inoa o Hilo paliku. Ma ka home malu laau Amerika o Kalaionehu ke hiolani ana. Me ia a me kana wahine ke aloha o ka laua malihini nei.

I KA LUNA ALANUI O HILO.

                     I hookahi a'u wahi huaolelo e pane aku i ka Luna Alanui o laila e hana i keia alanui hele loa a maikai. He mea maopopo loa ma ka ike ana iho, aohe no i makaala ka hanaia ana o keia alanui, a ina pela e waiho hoopahemahema ai no kekahi manawa, alaila, e hakukele ana a lilo i mea ole. I nui ke aho e ka luaui makua e hoomaemae i kou alanui hele, a pela e kaulike ai ka pomaikai mawaena o kou aupuni a me oe.
MALIHINIHELE.

-
Na mea i ike maka ia ma Kaleponia.
-

E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE:
                     E oluolu pahu oe, a me ka Lunahooponopono, e hookomo ae ma kahi Kolamu ou i wahi mau manao no na mea a'u i ike maka ai i kuu hele malihini ana aku nei ma Kaliponia, i na malama i hala ae nei, a e lawe aku hoi i ke aloha o na kanaka Hawaii kupa Amerika, e noho la ma Kaliponia i na hoaaloha, a me na makamaka o lakou e noho mai nei ma ko lakou mau one hanau.
                     He aina maikai o Kaliponia, a he nui ka metala o kela ano a o keia ano ma kona opu, a he momoua hoi ka lepo. Kuhihewa kekahi mau kanaka Hawaii no ia aina. Manao iho lakou, o ke gula, ke dala, ke keleawe a me na metala e ae, oia wale iho no na mea e waiwai ai ko laila poe. Aole nae pela. Aia ma ka mahiai ana i ka lepo momona o ua aina la, he wahi waiwai, a ua like paha ia me ka nui o na dala i loaa mai ai ma na mine o kela a me keia ano. Ua olelo ia, he 20,000,000 bukela huita i ohita mai malaila i ka makahiki i kaa hope ae nei. Ua like no ia me na dala he 20,000,000 a keu aku; o ka nui ia o na dala a lakou i loaa mai ai no ka huita wale no i ka makahiki hookahi. He nui hoi ka bale, ota, mauu maloo, uwala kahiki, a me na hua ai o kela ano keia ano; ohelo-papa, ohelo-eleele, pihi, ohia, apelekoka, puluma a pela aku. He mau miliona dala paha i loaa mai no ia mau mea. Aole i kaha mai ka waiwai o ko laila poe!
                     He ikaika ko Kaliponia kanaka i ka imi ana aku i ka waiwai ma kela a me keia hana. Aole he poe palaualelo lakou. I ka nana aku, oia ka mea hookahi e pono ai, no ia mea. Aole o lakou manao i kekahi mea e ae, o ke dala wale no; lilo paha ia i akua no ka lehulehu o lakou. He nui no nae kanaka haipule ma ia aina, aka, ina e hoohalike ia lakou me na kanaka a pau o ka aina, he uuku loa lakou.
                     He nui loa na keiki ma ua aina la, ua olelo ia, he kanaha tausani keiki ma ke kulanakauhale o Kapalakiko wale no, a he iwikalua kumamakolu tausani keiki kupono i ka hele ana aku i na kula. Pela no hoi na kulanakauhale e ae, he paapu lakou me na keiki, a olioli ka naau i ka nana aku ia lakou. He nani a he maikai na hale kula ma ia aina a puni. Aole au i ike he wahi hale nani me kekahi o lakou, ma keia pae aina. A he akamai, a makaukau ka nui o na kumu o ua mau kula la. Pela hoi na halepule a me na luakini; he maikai a he nani lakou i ka nana aku. Eia no nae, he wahi hewa i kuu manao, he nui wale na dala i hoomaunauna wale ia no ia mau halepulea me na luakini. He kinikini a lehulehu loa na lahuikanaka, aole lakou i lohe aku i ka olelo a ke Akua. Aole lakou i hoomaopopo i ke ala e hiki aku ai i ke ola mau loa; He poe pegana lakou, a nele hoi i ka Baibala ole, aka, o keia poe i kapaia mai he poe haumana na Kristo, a ua kauoha ia mai hoi e ka lakou Kumu e hai aku i ka Euanelio i na lahuikanaka a pau; a na lakou no hoi i hoomaunauna wale aku i na tausani dala no na mea e nani ai ko lakou wahi e hoamana aku ai i ke Akua, a make iho la paha na uhane he nui loa. He pono anei keia? He ku like anei ia me ka manao o ka mea nona ka waiwai, a no kakou i lilo mai ai a i mea ilihune, i waiwai ai hoi kakou ma kona ilihune.
                     Eia hoi, he wahi hemahema malaila i kuu manao. He nui no ka aie o kekahi poe i na luakini o lakou. Hoolimalima iho la lakou i mau dala he nui, a he uku hoopanee kiekie, a kukulu ae la i luakini nui a maikai loa, a lilo keia aie i mea kaumaha a anehiki ole ke hapai ae a hali, a he mea ia e pilikia ai ka noho ana. He $50,000 ka aie o kekahi ekalesia no ka luakini o lakou. O ka huina dala a pau i lilo aku no ua luakini nei, he $100,000 a keu aku, a he $50.000 a keu i hookaa ia oku, a o ke koena dala aie, $50,000 no ia. Aloha ino! He kaumaha maoli no.
                     A hiki mai au ma Kaleponia, aole ai i ike mai i kahi i noho mai ai na kanaka Hawaii, no ka mea he malihini au malaila, a akahi no kuu ike ana aku ia aina nui a laula. He ano e nae ko ke Akua alakai ana aku ia'u i kahi i noho ai lakou. Manao iho la au e holo aku i ka piko o ka Mauna Seiera Niveda e makaikai. A hiki au ma Sakarameto, hoomaha iho la a noa ke Sabati, a mai ia kulanakauhale aku, holo aku la anu ma ka hale kaa-mahu ma ke alanui hao; he wahi alanui hoi keia e hele ana mai Sakarameto aku a hiki i Loko Paakai, a mai laila aku a hiki Nu Ioka. He nui na mea hou a me na mea maikai i ike ia aku ma keia holo ana. He kiekie na mauna. He hohonu na awawa. He nui loa ka hau. He nani loa na pua a me na mea ulu wale ma ke kula. Pela hoi na ululaau; he kiekie hoi a pololei loa na laau paina. He 7,000 kapuai ke kiekie o kekahi mauna. He 7 a 8 paha kapuai ka hohonu o ka hau ma ka mauna. He keokeo a aiai i ka nana aku. Kei ka mana o ka mea nana i hana keia mau mea! Nani hoi kona aloha! Ma ia la ae, hoi mai au mai ka piko o ka mauna mai a i Kolepake, he wahi kulanakauhale ia ma kahi kokoke i ke alanuihao, a malaila no au i hookipa ia ai e kekahi haole, a kamailio pu au me ia no ka Pae Aina o Hawaii nei, no ka mea, wahi ana, "he luina au no kekahi moku okohola mamua, a ku ae la ka moku ma Lahaina." Olelo mai no hoi oia ia'u, eia ma Kolepake nei he wahi kanaka Hawaii. A ninau koke aku la au, Owai la kona inoa? "Aohe au i ike," wahi ana, "aka, o kona hale, aia ia;" (kuhikuhi aku ia oia me kona manamana lima). Mahope iho halawai pu au me ia; a o kona inoa o Leimakani, aia ma Lahaina kona wahi i noho ai mamua'ku o kona holo ana aku i Kaleponi; a ma ka makahiki l853 kona haalele ana aku i kona wahi one hanau, a noho maila ia ma ia wahi aina malihini a hiki i keia wa. Elua ka ana wahine ilikini, pela mai ka olelo a kekahi haole ia'u. He hoahanau no ua o Leimakani i kona wa e noho ana ma Lahaina, aka, ua hoi oia i hope, a palaka loa, a kolohe. A liuliu iki, olelo hou mai la ua haele nei ia'u, "Aia mao aku o Kolepake nei, he wahi kula ilikini, a o ke kumu o keia kula, he ilikini no ia." Ninau au iaia, Owai la kona inoa? "Aohe au i ike" wahi ana.
                     Ua oki maanei, a ma keia hebedoma aku, e hai aku no au i ke ano o ko maua halawai pu ana me ia Kumu Ilikini. Me ka mahalo.
POGUE.

-
Moolelo o ka Ahahui Euanelio o ka
MOKUPUNI O OAHU.—Sep. 1, 1868.
-

                     Halawai ka Ahahui Euanelio ma Kaneohe. Ua hoomaka ka hana me ka Haiao a Rev. H. Kauaihilo, Mataio 16: 26. He aha ka pomaikai no ke kanaka ke loaa ia ia keia ao a pau, a lilo aku kona uhane? Heaha hoi ka ke kanaka e haawi aku ai i uku no kona uhane? A pau ka haiao, hoomaka na hana o ka Aha. Pule o Rev. L.H. Kulika.
                     Ma ke noi a E. Kekoa, ua kohoia o Rev. Polepe i Lunahoomalu, o Rev. H. Kauaihilo i Kakauolelo. Hooholoia.
                     Noi mai o S.N. Holokahiki, e kakau ia na lala o ka Aha i hiki mai. Hooholoia.
                     Eia na lala i hiki mai.
                     No Kawaiahao, Rev. H.H. Pareka ke Kahu, o E. Mikalemi ka Elele.
                     No Kaumakapili, o Rev. A.O. Polepe ke Kahu, o W.N. Pualewa ka Elele.
                     No Moanalua a me Kalihi, o P. Kapohaku ka Haiolelo, o Oleloino ka Elele.
                     No Ewa. Hon. John Ii ka Haiolelo, o Kamai ka Elele.
                     No Waianae, o Rev. A. Kaoliko ke Kahu, aole Elele.
                     No Waialua, o Rev. J.N. Paikuli ke Kahu, o S. Ili ka Elele.
                     No Kahuku, o Kai ka Elele.
                     No Haaula, o Rev. H. Kauaihilo ke Kahu, o Hon. G.B. Ukeke ka Elele.
                     No Kahana, o Rev. E. Kekoa ke Kahu, aole Elele.
                     No Waikane, o T. Kaehuaea ka Elele.
                     No Kaneohe, o Rev. J. Manuela ke Kahu, o Kahuailua ka Elele.
                     No Waimanalo, o Rev. S. Waiwaiole ke Kahu, o Kawaihalau ka Elele.
                     No Wailupe, o Rev. S.N. Holokahiki ke Kahu, o Kalawaia ka Elele.
                     O Rev. L.H. Kulika, o Rev. O.H. Kulika, o P. Naone, o Z. Poli.
                     Ma ke noi a H.H. Pareka, ua apo aku keia Aha ia Rev. J.F. Pogue, Rev. S. Kapahu, Kaiwi, H. Aea, Hon. Joha Ii, i mau hoa kuka. Hooholoia.
                     Ma ke noi a S.N. Holokahiki; ua kohoia i mau Komite imi hana.
                     Komite imi hana.—Rev. L.H. Kulika, S. Waiwaiole, Hon. G.B. Ukeke.
                     Komite imi Kumumanao.—Rev. H.H. Pareka, Rev. A. Kaoliko, T. Kaehuaea.
                     Komite Hoolaha Moolelo.—Rev. J. Manuela. Rev. H. Kauaihilo.
                     Hoike mai ke Komite imi hana. E lilo ka hapalua hora mahpe iho o ka paa ana o kela halawai keia halawai ana i wa haipule. Hooholoia.
                     Hapaiia ka hana o ka hoike o na Kihapai.
                     Hoike mai o Holokohiki no ka ekalesia o Wailupe, maikai no.
                     Hoike mai o Rev. H.H. Pareka no ko Kawaiahao, oia mau no, he mau ino no nae.
                     Hoike mai o Rev. A.O. Polepe, no ka Ekalesia o Kaumakapili.
                     Hoike mai o P. Kapohaku no ka ekalesia o Kalihi a me Moanalua, ooloku iki no.
                     Hoike mai o Hon. John Ii no ka ekalesia o Ewa.
                     Hoike mai o Rev. A. Kaoliko no ka ekalesia o Waianae.
                     Hoopaneeia ka halawai opopo hora aiwa. Hooholoia.
                     Malamaia ia ka hapa hora haipule. Pule ka Lunahoomalu.
Sepatemaba 2, 1868.
                     Hoomaka ka halawai hora 9. Pule o Rev. O.H. Kulika.
                     Heluheluia ka Moolelo o ka la i hala, aponoia. Hoikeia ke koena o na Kihapai.
                     Hapai ia ka heluhelu ana i na Kumumanao. Hooholoia. Heluhelu o H.H. Pareka i kona Kumumanao.
                     Noi mai o Rev. L.H. Kulika, e kohoia i mau Komite e noonoo no na Palapala hoopii o Kalihi a me Moanalua. Hooholoia.
                     Kohoia e ka Lunahoomalu, o Rev. H.H. Pareka, Rev. O.H. Kulika, Rev. L.H. Kulika, J. Manuela, P. Naone.
                     Hapai houia ka heluhelu ana i na Kumumanao i koe, ua heluhelu ia.
                     Ma ke noi a Pualewa i ka Aha, e hoolahaia ke Kumumanao a Rev. J.N. Paikuli. Hooholoia.
                     E hoolahaia ma ka Nupepa Kuokoa ke Kumumanao a Rev. Z. Poli. Ma ke noi a T. Kaehuaea, ua Hooholoia, e hoolahaia ma ka Nupepa Kuokoa.
                     Hoike mai ke Komite no na Palapala hoopii o Kalihi a me Moanalua, e pili ana no P. Kapohaku. "Ua nana iho nei ko oukou Komite i na Palapala hoopii elua, no Moanalua a me Kalihi. E noi ana kekahi Palapala, no na inoa elua haneri a keu, e hoomau ia ka noho ana o P. Kapohaku i Haiolelo ma ia wahi, a ma ka lua o ka Palapala hoopii nona na inoa he kanaiwa a keu, ua noi ia mai i keia Aha. E hoopau i ka noho Haiolelo ana, a Kahu hoi o P. Kapohaku, no na kumu eono i hoikeia iloko o ua Palapala la. No ka pohihihi o kekahi o ia mau Kumu hoopii, a no ka loaa ole maanei o na mea nana e hoomaopopo. Nolaila, ke manao nei ke Komite, he pono ke kohoia e keia Aha i Komite, a na ia Komite e hele aku i Moanalua a me Kalihi, e nana i ka oiaio o na mea i hoopii ia mai no P. Kapohaku. A e haawi keia Aha i ka mana i ua Komite la, e hana i ka mea kupono i ko lakou manao. Ina paha he hoopauia, a ina paha he hoomau aku i ka Oihana ia P. Kapohaku."
                     Aponoia ka hoike a ke Komite. Koho ia na Komite e hele i Kalihi a me Moanalua, e ninau pono i ka oiaio. Rev. H.H. Pareka, Rev. L.H. Kulika, Rev. L. Kamika, Rev. J. Manuela, P. Naone.
                     Hoike a ke Komite no Z. Poli.—I ko makou noonoo ana i ka hana i waihoia mai imua o makou, no ko kakou makamaka aloha, mamuli o na kumu hoopii i hanaia i ka mahina o Iune. He mea kaumaha loa no ka ike ana i ka moolelo o kana hana, a i mea e maemae ai ko kakou hooponopono ekalesia ana; nolaila e
                     Hookoloia.—He minamina nui ko makou no ko kakou hoa makaukau o Rev. Z. Poli, a ina he mea hiki, ina no ua hoopaaia oia iloko o ka oihana laa o ke Kahunapule. Aka no ko makou ike ana e pono ole ana ka hana a ka Haku ia ia i keia manawa. Nolaila ke hooholo nei makou, e hoomau ia aku kona kapae ia ana, mai ka Oihana Kahunapule aku, a maopopo kona ano ma keia hope. Apono ia ka hoike.
                     Ua noi ia o Rev. J.N. Paikuli e ka Lunahoomalu, e hoike mai i kona manao no ka leo kahea o ka ekalesia o Hana ia ia. Hoike mai oia, aole oia e ae aku ia leo.
                     Ma ke noi a Kulika, ua koho ia o Rev. J Pogue. O.H. Kulika, H.H. Pareka i Komite no ka poe makemake e lilo i haumana no ke Kula Kahuna o Wailuku.
                     Hoike hapa mai ke Komite imi Kumumanao. Hoopanee a apopo hora 9. Pule o S. Ili.
Sepatemaba 3, 1868.
                     Hoomaka ka hana hora 9. Pule o J.N. Paikuli.
                     Hoopanee ia ka heluhelu ana o ka moolelo a i ka pau ana o ka halawai. Hooholoia.
                     Ka hoike a ke Komite i kohoia e noonoo i ka pono, ka pono ole paha o ka hele ana aku o kekahi mau kanaka i ke Kula Kahunapule ma Wailuku. Penei ka manao, hookahi kanaka wale iho no, i hoike mai i kona manao e hele aku oia ia Kula, o T. Kaehuaea kona inoa. A no ka maopopo lea, he hoohanau hihia ole o Kaehuaea, no ka ekalesia o Waikane, Oahu. A, aole hoi i ike ia kekahi mea e alalai ai i kona hele ana aku i ke Kula Kahuna, noia mea ke apono nei ke Komite i kona manao. A ke nonoi aku nei lakou i keia Ahahui Euanelio o Oahu nei, e hooholo i keia manao.
                     Hooholoia.—Ke ae aku nei keia Ahahui Euanelio Oahu i ko Kaehuaea hele ana aku i ke Kula Kahunapule ma Wailuku, a imi i makaukau, no ka Oihana Kahunapule. Aponoia e ka Aha.

NA HAAWINA HOU.

                     1. Pehea la e paa ai ka Berita mare iwaena o keia Lahui. S. Waiwaiole.
                     2. Pehea la e pii ai ka ike o na kula la o ke Aupuni. J. Manuela.
                     3. Pono anei i ke Kahunapule ke hoopii i na hoahanau o kona Kihapai iho, imua o na Lunakanawai. No E. Waikane.
                     4. Heaha la na hana a ka Ekalesia e hana ai i mea e holo pono ai na hana a ka Haku ma ia Ekalesia. E. Kekoa.
                     5. Heaha na hoailona e akaka ai, ua kupono kekahi e lilo i Kahunapule.
Kauaihilo.
                     6. Pehea la e lilo ai ke Kahunapule i mea maemae imua o kona Ekalesia.
J.N. Paikuli.
                     7. He pono anei i kekahi ke noho oia i Luna Ekalesia, ke ku-e i ke Kahu.
A. Kaoliko.
                     8. E wehewehe ia Kinohi 6:7: hapa hope. Ekalesia o Ewa.
                     9. E wehewehe ia Hoikeana 22: 1.
P. Kapohaku.
                     10. Heaha la ke ano o ka hua olelo ke-a o Kristo, a o ke ke-a hea la ia?
A.O. Polepe.
                     11. He pono anei i kekahi Ekalesia ke hoopaakiki ma ko lakou manao iho, me ka pale aku i ko lakou Kahu.
H.H. Pareka.
                     12. He pono anei i ke Kahu ke noho ma kona kihapai, ke ku-e kona Ekalesia ia ia.
S.N. Holokahiki.
                     13. Mahea ka like a me ka like ole o ke Sabati o na Iudaio me ko ke au Karistiano.
O.H. Kulika.
                     14. Heaha ka mea e mau loa ai ke Kuokoa ana o ke Aupuni Hawaii.
L.H. Kulika.
                     15. Wehewehe ma Ioane 3:7.
Ekalesia o Kahuku.
                     16. Wehewehe ma Mataio 6:10; hapa mua. P. Naone.
                     Hooholoia.—E koho ia i mau Kahunapule kokua no na ekalesia Kahu ole, o keia Mokupuni, no na mahina eono, a hiki aku i ka halawai ana o keia Aha. A ina aole ia, i ka manawa e loaa ai ko lakou mau Kahu ponoi.
                     Oia hoi o J. Manuela no Waikane, o Rev. L. Kamika no Ewa, a me Moanalua, Rev. O.H. Kulika no Kahuku.
                     Kamailio ka Aha no ke Kumupaio mai ka Ekalesia mai o Kaumakapili. Hoomoeia.
                     Hooholoia.—Ke aloha aku nei keia Aha i na hoahanau o Kaneohe, no ko lakou hookipa oluolu ana mai i na lala o keia Aha iloko o keia mau la. Na ke Akua no e nini i ka pomaikai Uhane he nui wale maluna o ka Ekalesia o Kaneohe.
                     Lulu dala no ka Buke, loaa $2.75.
                     Heluhelu ia ka moolelo o nehinei ma keia la. Aponoia. Malama ia ka hapa hora haipule.
                     Hoopanee ia ka halawai, a hui hou ma Wailupe, i ka la 12 o Feberuari 1869. Pule ka Lunahoomalu. H. KAUAIHILO.
Kaneohe, Sep. 3, 1868. Kakauolelo.

-
"Ua ikea ka laau ma kona hua."
Mataio 12:33.
-

                     He tausani keu aku na makahiki i noho lanakila ai ka hoomana pope ma Sepania. Heaha na hua i hoohua ia mai ai?
                     Kaahele aku nei o Rev. J. Prime D.D. no Nu Ioka, a hiki i Audelusia, kekahi moku o Sepania ma ke kukulu hema, e pili ana me Potugala, a me ka moana Atelanita; o Iaen kekahi okana o Audelusia. Penei kana palapala mai Iaen mai.
                     "Iloko o ka okana o Iaen, he 360,000 kanaka, a 300,000 o lakou, ua hiki ole i ka heluhelu palapala: a ua haele pu na karaima me ka naaupo, malaila 350 a 400 mau pepehi kanaka i kela makahiki keia makahiki, a pela no hoi ka nui o na powa ana. A ua like ka nui o Sepania me keia i keia manawa. He mau haneri kulanakauhale, kahi i ike ole ke Kiaaina i ka heluhelu palapala a me ke kakau lima.
                     He umi makahiki mamua aku nei, ua heluia na kanaka a pau o Sepania, a ua loaa he 15.613 537 ka nui o na kanaka, a he 12,543,169 o lakou i ike ole i ka heluhelu palapala a me ke kakau lima, a ua koe 3,070,367 ka poe ike.
                     E noonoo kakou, pehea ka laau nona keia hua?

-
Na Kanawai i Hooholoia.
-

E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:
                     E kauohaia a ma keia ua kauohaia ke Kuhina Waiwai e haawi mai loko ae o ka Waihona Dala o ke Aupuni Eono Tausani Ewalu Haneri Kanahakumamaha Dala me na Keneta he Kanahakumamawalu i ukuia ai na lilo no ka holo ana iho nei o ka Moi i Hawaii ma ka Mokuahi Kilauea.
Aponoia i keia la 13 o Mei, M.H. 1868.
KAMEHAMEHA R.

-
HE KANAWAI

E HOOLOLI ANA I KA MOKUNA XXXVIII, PAUKU 2 O KE KANAWAI HOOPAI KARAIMA, NO KA POE AEA A ME KA POE HAUKAE.
E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:
                     E hoololiia ka Mokuna Kanakolukumamawalu, Pauku Elua o ke Kanawai Hoopai Karaima, e hiki no i na Lunakanawai Hoomalo a me ka Lunakanawai Apana a pau e hoopaa i ka poe aea a me ka poe haukae no kekahi manawa, aole nae e oi aku mamua o na makahiki elua.
                     Aponoia i keia la 13 o Mei, M.H. 1868.
KAMEHAMEHA R.

-
HE KANAWAI

E HOOLOLI ANA I KE KUMUKANAWAI I HAAWIIA E KE ALII KA MOI KAMEHAMEHA V., MA KA LA 20 O AUGATE, 1864, A UA HOOPUKAIA KEIA HOOLOLI E LIKE ME KA MEA I OLELOIA MA KA PAUKU 80 O KE KUMUKANAWAI.
E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:
                     E hoololiia, a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 56, ma ke kapae ana i na huaolelo "hookahi haneri me kanalima," a ma ka hookomo ana ma ia hakahaka i na huaolelo "Elua haneri me kanalima," a e heluheluia ua pauku la i hooholoia penei:
                     E ukuia ka Poeikohoia e na Makaainana, no ko lakou hana e like me ka mea i oleloia ma ke kanawai, noloko ae o ka Waihona Dala Aupuni, aole no nae e hoonuiia keia uku i ka makahiki i hooholoia'i ka olelo o hoonui i ka uku; aole hoi e kaulia kekahi kanawai e hoomahuahua ana i ka uku o ka Poeikohoia mamua o na dala Elua Haneri me Kanalima no kela me keia halawai ana o ka Ahaolelo.
Aponoia i keia la 13 o Mei, M.H. 1868.
KAMEHAMEHA R.

-
HE KANAWAI
E HOOLOLI AI I KA MOKUNA 35 O KE KANAWAI KIVILA, NO KA UKU HOOPANEE.

E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:
                     Pauku 1. E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 1480 a me ka Pauku 1481 o ke Kanawai Kivila ma ke kapae ana o ka huaolelo "umikumamalua" a e hookomo ana ma kona wahi i ka huaolelo "eiwa" ma ia mau pauku.
                     Pauku 2. E lilo keia i kanawai mai ka la aku o kona hoolaha ia ana.
                     Aponoia i keia la 13 o Mei, M.H. 1868. KAMEHAMEHA R.

-
HE KANAWAI
E HOAKEA ANA I KA MANA O KA AHA HOOKOLOKOLO
KIEKIE.

E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa, iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:
                     Pauku 1. O kela a me keia hoopii e waiho ana imua o kekahi Aha Kaapuni o keia Aupuni, no kekahi feloni, e hiki no ke hoihoiia i ka Aha Kiekie i kukuluia ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, no na mokupuni a pau o keia Aupuni, ma ke noi o ka Loio Kuhina, ke ne hoi ka mea i hoopiiia, ina ma ka manao o ka Aha, oia ka mea kaulike.
                     Pauku 2. O na noi a pau no ka hoihoi ia'na o na hoopii e kakau palapala ia, me ka hoomaopopo pono ana i na kumu no ua noi la.
                     Pauku 3. O na Hoike i kenaia e hele aku i ka Aha Kiekie i kukuluia ma Honolulu, ma ke ano i oleloia maluna, ina aole lakou he poe noho ma ka mokupuni o Oahu, e uku pakahi ia lakou eha keneta no ka mile no na mile a pau i hele maoli ia, a me ka hookahi dala no kela a me keia la o ka hele ona imua o ka Aha.
                     Pauku 4. Na ka Aha Kiekie e haawi i na rula e pili ana i ka malama pono ana a me ka lawe ana i na palapala a pau e pili ana i na hookolokolo i oleloia ma keia kanawai.
                     Aponoia i keia la 13 o Mei, M.H. 1868.
KAMEHAMEHA R.

-
HE KANAWAI

E HOOLOLI AI I KA HOOPONOPONO ANA O KA OIHANA HOOMALU A ME NA LUNA HOOKO O KE KANAWAI MAI KA OIHANA KALAIAINA A I KA OIHANA LOIO KUHINA.
E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:
                     Pauku 1. O ka malama ana a me ka hooponopono ana o ka Oihana Hoomalu Kuloko o ke Aupuni, ma keia ua hoololiia mai ka Oihana Kalaiaina a i ka Oihana Loio Kuhina o ke Aupuni.
                     Pauku 2. O ka Ilamuku o ke Aupuni e noho no oia ma kana Oihana e like me ke ano o kona palapala hookohu e noho nei, aka, o na hakahaka a pau ma keia hope aku e hoopihaia no ia ma ka hookohuia ana e ke Alii ka Moi, mamuli o ke koho ana o ka Loio Kuhina; a o na hoike a me ka hooponopono ana i na papa hoike e koiia noi ma ke Kanawai, e hoike ka Ilamuku i ke Kuhina Kalaiaina e hoike ia ma keia hope aku i ka Loio Kuhina.
                     Pauku 3. O na Makai Nui e noho no lakou ma ka lakou Oihana e like me ke ano o ko lakou mau palapala hookohu pakahi e noho nei, aka, ina nae hoi he hakahaka kekahi, alaila, e hookohuia e na Kinaina ma ka apono pu ana o ka Loio Kuhina.
                     Pauku 4. O kela a me keia mea i i hookohuia ma keia hope aku i Makai Kiekie e haawi no oia mamua o ka lawelawe ana ma kana Oihana i palapala hoopaa i ka Loi Kuhina, me na uku hoopai a me na ano a pau i oleloia ma ka pauku elua haneri me kanalimakumamawalu o ke Kanawai Kivila.
                     Pauku 5. O na Kanawai a me na hapa Kanawai a pau i kue i keia Kanawai, ke hoopauia nei.
                     Aponoia i keia la 13 o Mei, M.H. 1868.
KAMEHAMEHA R.