Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 41, 10 October 1868 — Page 3

Page PDF (1.69 MB)

This text was transcribed by:  Gandharva Mahina Hou Ross
This work is dedicated to:  Namakaokaaina Ross

KE KUOKOA, HONOLULU, OKATOBA 10, 1868

 

HAWAII

HELEMALIHINI MA KOHALA---Ua hoouna leta mai o J. Kawailiula ia makou no kona helemalihini ana ma kela wahi maluna ae, aka, no ke ano nei ole o kana mea i kamaike ai, oiai ua hele wale no a makahinu ia mau wahi i ka hoolahaia, a no ka pili loa no hoi i kona pomaikai wale iho no, no laila ua kapae makou i kana.

                

NO KEAIWA MAI ------ He palapala no keia wahi mai na ka mea nona ka memo J Hooluhi i kakau mai, ke mau la no ka hoopouli ana a ka uahi o ka lua malaila.  Ke kau la no ka weli maluna o ko laila mau wahi pulapula kanaka i koe.  Aneane pi ʻ i hou no paha auanei ka ena ʻ o ua wahine nei.

                ___________________

HE WAI NUI KA PUAKOA.----- Ua palapala mai o D.P. Kekaihawanawana o Puako, ia makou, ma ka la 25 o Sepatemaba, ua poipu mai na paka ua o ka lewa lani, a ma ia po iho, ua halulu ka wai i kai o Puako. ʻ O ke kumu o keia wai i kahe mai ai, aia ma ka @ole hikina ʻ o Maunakea, maluna ae o kahi o J.P.Paka. Mailaila ka hoomaka ana mai o ke kahe maloko o ka ululaau, a hu ae ma Lihue nahaha ko laila mau pa, a kahe mai ma na wahi olapalapa. Ke olelo nei koonei mau keiki kainanina, aole i ikeia kekahi wai kahe nui mamua e like me keia ka nui a me ka palahalaha o kahi ana i kahe mai ai. Pehea la, ke kahe la no paha, ua pio paha.Manao kekahi poe, he wai puilani keia wai nui.

            ___________________

NA MEA HOU O KOHALA.------ Ua palapala mai o W.C.Punahoa o Kohala Akau i keia keena no na mea hou ua aina haaheo la, oia keia, ua aneane paa loa ka halepule haole malula, ua paa i ke pili laau o luna, a he papa kepa ma na aoao, ka hale bele koe. Ma ka hora 9 o ka po o ka la 28 o Sepatemaba,ua hoonaueueia lakou e ke olai ku honua.  I ka hora 4 wanaaohiki hou no ua olai.

            E hoomaka ana he kula himeni ma Kohala i kela me keia Poakolu malalo o ke alakai ana a D. Balauwina. Esq.  Ma ka Poakolu hope iho nei o ka malama i hala ka hoomaka ana

                          KAUAI

HELE MAKAIKAI MA WAIMEA------Ua houna mai o Mrs.R.K.Wahinehelelaomana, no kana huakai hele ma Kauai, a me kona ike ana i na wahi pana, aka no ke ku i kona pono hookahi, nolaila, ua lawa iho la maanei ke ano nui o kana huakai.

 

NUI KA ONA RAMA MA ANAHOLA-- Ke poloai mai nei o W. P. Kauakanilehua o Moloaa ia makou, no ka nui loa o ka inu a ona rama ma kela wahi.  He wahi malihini hele aku ia, aka i kona hiki mua ana malaila,ike oia i na kanaka a me na wahine e hihia like ana maluna o na lio.  Ma ka la

Sabati kekahi la inu ona o lakou.  Ke paipai nei makou i na Makai o kela aina hoopalaleha, e liuliu a e lawe i ka ai a Wahie, a e hopu i ka poe haihai i ke kanawai o ka Moi Kamehameha V.  Menemene ole keia poe hehi ku i ke Kanawai o na Alii.  He ino no la hoi auanei kekahi e i ae e he maikai.

 

NU HOU KUWAHO.

          No Europe

            Ua hiki mai na lohe, ua ike lea ia hoi ma Inia a puni, ka pouli ana o ka la i keia ma kahiki, koe wale no nae o Bomabe. 

            O ke Duke nui o Rusia, o Alexanadrovitca, ua haalele ia Alegeria, a ua holo mai hoi i Amerika Huipuia i ka makaikai.

            E hoomoeia ana he waea-olelo moana, mawaena o Rusia a me Denemaka.  O ka manawa nae e hoomoe ia ai, aohe i haiia

mai ia kakao, ua aua no na lakou.  Ua hiki mai ka lono, mai ke aupuni namu kawalawala mai o Kina, ua ikaika ku

pono na puali koa o ka aoao Aupuni, a ua huipaia na puali koa kipi, ma ke kokua puana mai o na Luna Aupuni o na aina e

            O kela kanaka kaulana o ke Aupuni Pu Kuikele (Perusia). oia o Kauna Bisimaka, ua haule oia mai kona lio iho, a ua eha.  Ua

kauoha kona mau Kauka lapaau iaia, e noho i mau hora o kela a me keia la iwaho o ka la, e honihoni ai i na lau aala o na laau

paina.  Ua papa pu ia no hoi oia, aole loa e nana palapala a mau palapala paha nona malama elua.

 Me ka hoolohe ole i ke kue ikaika a me ke paonioni o na nupepa Beritania, nolaila, e holo ana o Earl Macoa i keia malama, e noho i Kiaaina Nui no Beritania ma Inia.

            Ma ka la 10 o Sepatemaba, ua haalele ka Moiwahine Victoria i ke kulanakauhale o Parisa, a ua hoi aku i Enelani.  Ia ia hookahi no, ua hiki aku oia ma kona Halealii ma Windsor.

            Ua loheia ma Italia, ua noi mai ia aupuni, e hoihoi i na koa Faranie kiai mau nei malaila.  Malia paha aole i ahu ka lakou la alaala, ka mea no ia e hoopapau loa la.

            Ma ka la 10 o Sepatemaba,  ua komo mai ka Emepera Napoliona maloko o kona mau Puali Koa, e nana ai i ka lakou paikau ana ma Kelona(Cchalons).  Ua huro mai kela me keia pualii ua Emepara la.

            Ua lono ia no hoi ua haalele iho o Gen.Garipaladi ia Caperera, a ua hele i Napele e hui ai hoi maloko o ka Ahaolelo a ka poe Demokaraka ma ia kulanakauhale.

            Ua hamumumu wale ae ke lohe, ua ae o Sepania e haawi aku i kanakolu tausani koa e malama i ka Pope, iloko o ka wa uluaoa ai o Europe, a  i loko o ke kaua.  He nui no ka hoi na koa la, heaha la ka hoi ka mea i hawanawana malu ai me Napoliona, e malama mai iaia no na hoopilikia mai a

kekahi alii e ae.

            Eia ka olelo a Napoleona imua o na puali koa, i ka la ana i komo ai e paikau: "Aohe a ʻ u mea e olelo aku ai a nui, oiai ua hai akea ae na nupepa, e hiki io mai ana nananehai o ke kaua, nolaila, ke hoopokole nei au i ka ʻ u mau huaolelo"

            Ke hiki mai nei na lono, he kaua mawaena o na koa Tureke a me na Bulagariana hoohaunaele o na mauna.

            Ma ka la 12 o Sepatemaba, ua halawai ke Kuhina Noho o Amerika Huipuia ma ke Alo Alii o Ladana, me ka Moiwahine Victoria, oiai akahi no a laua a halawai. Ia manawa, ua hoike aku ke Kuhina i kona Palapala Hookohu Kuhina.  Na ke Kuhina o kona Aina e, o ke Aupuni Moiwahine i hoike aku.

            Ma ke kulanakauhale o Balina, i ka la 8 o Sepatemaba, ua haalelele iho ka Moi o Perusia a me kona puali ukali nui, a ua hele aku e makaikai i ka noho ana makaukau o kona mau puali koa.  Ma kekahi wahi o Darevena, ua hookipa mai ka Moi o Saxaoni iaia, a ua lawe ia aku i ka Halealii.

            Mai ke kulanakauhale mai o Adena ma Arabia, ua loheia mai, aia malaila kekahi mau haole Olelo E(Geremania) naauao kahi i kukulu ai i ka lakou mau mea paahana paikii, no ke pai ana i ke kii o ka pouli ana o ka la.  Ua holo pono ka lakou hana, a ua kohu eha mau kii o ua pouli ana la.  Loa

no hoi kahi o ka hele ana e imi i ka waiwai a me ke kaulana o ka inoa.

            Ua pii hou ae ka inaina o na kanaka o Nu Zilani a ke uluaoa nei.  O ke kumu nae o ka hele laulaha loa ana ae o keia haunaele aohe no i ike ia.

Ma ka la 8 o Sepatemaba, ma ke kulanakauhale o Barussela, ua manaoia, o ke Duke Barabana, ka Hooilina Kalaunu, aole noe ola ana a ao ia po.

Ua hoohalahala ka kekahi mau nupepa o Enelani, no ke kuikahi mawaena o Kina ame Amerika Huipuia, aka, he manao lokahi nae ko lakou, ina he mau rula hoololi kekahi no ke kamakamailio pu ana mawaena o ke Aupuni o Kina a me na Mana o ke Komohana.

He makani ino, a he aleale nui ana o ke kai ma ke kowa mawaena o Farani a me Enelani, ma ka la 22 o Augate, a he nui na moku a me na kanaka i ulupaia iho e ka make a me ka poino.

            Ua hoonoho ia ae nei o Cyrus W. Field,ka haole nana i hoomoe iho nei i ka waea olelo moe moana, ma waena o Enelani, a me Amerika Huipuia, i Poo Nui no ka Hui Hoomoe Waea-Olelo, mawaena o Ladana a me Inia ma ke ala aku o Aigupita, e manaoia nei e hoomoe aku, ke makaukau pono.

            He halawai nui na ka poe Hoole Pope, ma kekahi kulanakauhale o Enelani, i ka po o ka Poaono, la 5 o Sept., aka, ua komoia mai nae e ka poe hoohaunaele, oia hoi ka poe Irelani i komo ma ka aoao Hoomana Katolika Roma.  Ua kinai ia keia haunaele e na Makai, aka, ke kau la no nae ka

weli, o hoomaka hou ia mai no keia hana hoohaunaele.  Oia loaa iho no ka hio ia a kela poe i komo ma ia hoomana, o ka hoohaunaele wale iha no i ka hana a kekahi i aoao.  He lohe moolelo wale hoi, a kumaka paha hoi auanei ka ike o ke ao holookoa,

i ka hana a ka aoao puni koko.

            Ke koi ikaika nei na nupepa hapa pili aupui o Parisa ia Enelani, Farani a me Tureke, e hoole i ke komo ana o na aumoku kaua o Adimarala Faragu, ma ke kowa o Gaginela, maliao hui malu o Amerika Huipuia me Rusia, no kekahi mau hana ino e ae a laua, e pili ana paha i ke kue ana aku i

ke "kanaka mai" oia no o Tureke.

                        NO AMERIKA

            Aia maloko o kekahi nupepa o Amerika Huipuia, he Kumumanao hoi e koi ana i ke Kuhina Kaua W. C. Suwada a me ka Loio Kuhina Mr. Evata, e hele mai e kokua ia Simoa(Seymore), kekahi Peresidena hou e manaoia nei e koho a ina aole ia, a laila, e haalele i na oihana.  Aia kekahi mau Kuhina o ua Aupuni la mahope o Gen. Kalani, a e hooikaika ana lakou iaia e puka.

            Ma ka Hale Ahaolelo ma ke kulanakau hale o Atalanata, ua hiki mai kekahi Elele mai ke Kiaaina mai o ka Mokuaina, e haiana ma ke Kumukanawai, ua haawiia hemana i na negero, e noho ma na Oihana.  Ua hoomoeia ua manao la o ke Kiaaina, oiai wahi a ua hale la, "he hoino

ino ia i ka hana a ka Hale."  Ua waihoia mai he mau olelo hooholo, e olelo ana, "O palapala a ke Kiaaina e pili ana i ka pono o ka noho ana mai o na nika maloko o ka Hale Ahaolelo, e hoihoi hou aku iaia me keia olelo hooholo malalo iho: Hooholo. O na Lala a pau o keia Hale, o lakou no na Lunakanawai nana e hooponopono i ke kupono o ko lakou mau lala iho, aole na ke Kiaaina.  O lakou no hoi ka poe malama o ko lakou mau mano iho." Ua hooholo hou ia no he olelo hooholo, e hoohiki i na mea malalo koke iho o na balota o na nika.  Ka i no ua haawiia ke kuokoa i na negero e like me na haole, no laila, pehea la ka auanei ka poe paele e noho la a nui wale, ke ole he mea nana e kamailio no lakou

iho.  Kupanaha no hoi ua hookiekie.

            Ua hoolaha ae ke Kiaaina o kamokuaina o Tenesi, he olelo kuahaua e kahea ana i na kanaka aloha aina a pau e hele imua, a e houluulu ia lakou iho a lilo i mau pualikoa, ina he haole a paele paha, a e hui pu mai me ke Kiaaina ma Nasivile.  O ke kumu o keia kaheaia ana, no ka hoomalu ana i ka maluhia o ka poe e haukae a e pepehi malu ia mai nei ma ia mokuaina.

            Ma ka la 21 iho neipaha o Sepatemaba, i hookolokoloia ai kekahi haole i komo iloko o ka powa malu ana ia Aberahama Linekona, oia hoi  keia haole lima kakauha Surata.

            O ka mea ho ma ka mokuaina o Maine, o ka nui loa o ka poe Ripubalika e kono balota ana i keia manawa o na maka

hiki i hala.

            Ua loheia mai na mokuaina mai o ka Hema, ke hoomalimali a ke hooluolu nei na haole i na negero malaila, i mea e koho mai ai i ka lakou balota e makemake nei e hookomo mai ai.  Waiho aku la auanei ka maalea a hea.

            Ma ka mokuaina o Kaleponi, ua pili kekahi mau haole, he puu dala nui.  O kekahi, e lilo anaka hapa nui o na balota ia Simoa; a o kekahi hoi, e lilo ana ka hapa nui o na balota ia Kalani.  Ia wai la auanei e eo ai?

            Ua haawiia ae he ahaaina nui na na kanaka o Bosetona, i na Elele o Kina i helemai nei e hana kuikahi.

 

                        Kumumanao

Ka makaukau kupono no ka poe e manao ana e lilo i Misionari i ko na aina e

            Ua manao kekahi poe he makehewa ka houna ana i na kumu naauao loa e ao aku i ka poe pegana, no ka mea, e hiki no ia hana i ka poe i emi mai ka ike.  He kuhihewa keia manao, a aole no e ponoia kakou ke hookipa iho.  Ina he pono ke aoia a hoonaauaoia na Kahunapule e noho neima na

aina Kristiano, e pono no hoi ke ao ia, a hoonaauaoia na Misionari i hele aku a noho ma na aina pegana.  He oiaio no, he poe naaupo na pegana, aka nae, ua maalea lakou i ka hoopunipuni a me na hana kue i kapono a Kristo.

            Me keia mau olelo hoakaka ehiki ia kakou ano ke hapai i ke kumumanao.  A o ka mua o na makaukau a ʻ u i manao ai e pili ana i ka misionari i ko na aina e, oia o ka haipule io.  I kanaka haipule io ka misionari e pono ai.  O ke kahua keia o ka hana. Me ka manaoio iloko o ka naau, a laila, e

hiki i ke kauwa a ke Akua ke hele a hooulu i ka hana, aka, ina nele oia i ka manao io, alaila, he hana hiki ole no iaia ke hoohua mai i na hua o ka pono, a he makehewa kona komo ana iloko o ka oihana misionari.

            Maanei, ke hoole nei au i na hana a ka poe pope a me ka poe moremona.  O na haumana a keia poe kahuna i hoohuli ai, aole no lakou i hoohuliia mamuli o ke kokua ana mai o ka Haku, aka, mamuli o ke akamai a me ka maalea o kanaka.  E like ma na kumu pela no na haumana, ua paa

lakou a pau iloko o ke apo o ke kuhihewa.  Aole lakou he poe haipule io, nolaila, aole lakou e manaoia ana he poe misionari.

            2. O ka lua o na makaukau, oia ka manao haahaa.

            Ua oleloia o Mose, ua oi aku kona akahai i ko na kanaka a pau o kona wa.  A oia kanaka ka ke Akua i manao ai he kupono ke lilo i kumu alakai no na mamo a Isaraela.  He kanaka naauao o Paulo a kaulana ma kana mau hana, aka nae, ma kana hoike ana, ua manao oia, o ka mea uuku

loa oia iwaenao na lunaolelo.  He manao haahaa keia a Paulo, a he manao kupono no ke loaa mai i ka poe a pau e makemake ana e lilo i poe misionari.  O keia manao haahaa, oia no ka manao ana o Kristo ko kakou

Haku.

            "I hookahi ka manao ana iloko o oukou me ia iloko o Kristo Iesu;

            Oia no ko ke Akua mea like, aole hoi ia i manao i kona like ana me ke Akua he mea

lawe wale.

            Aka, waiho iho la ia i kana, e lawe ana i ke ano o ke kauwa, a ua lilo iho la oia ma

ke ano kanaka.

            A loaa iho la ke ano o ke kanaka, hoohaahaa iho la oia iaia iho, me ka ae maoli aku i ka make, i ka make hoi me ke kea."Pela ka Paulo olelo i ko Pilipi 2:5-8

            3. Ke kolu o na makaukau, oia ke kau

lawaha ana i ke alelo.

            Ua lilo no ka hooikaika ana a kekahi poe ma ka olelo a ke Akua i mea ole no keia kumu hookahi, o ke kaulawaha ole ana o lakou i ke alelo i ka wa e hui ai me na kanaka.  Maikai no k ahaiolelo ana ma na luakini, aka, mawaho, iwaena o ka lehulehu he pono ole, he ku ole i ke kulana o ke Kahunapule.  I ko ʻ u manao, he makehewa ka lawelawe ma ka oihana misionari ka poe hikiwawe o ka huhu, no ka mea, e lilo ana lakou i poe e hoinoia ʻ i ka oihana hemolelea ka haku.  Ina hiki ole i ke kanaka ke kaohi i kona alelo iho, pehea la e hiki ai iaia ke hooponopono aku ia hai.

            4. a ike hooponopono ana i na hana he mea nui ia , a ua like no me ka hana hookele a ke kapena moku.  E hiki no i ka peo e huli nui i ka baibala ke haiolelo, aka, o ka ike hooponopono i na hana a ka Ekalasia, aole no i loaa i na Kahunapule a pau keia makaukau.  I ko ʻ u manao ana, e pono ke aoia ka poe e makemake ana e lilo i misionari ma keia mea i ole e haunaele ka lakou hana, a waiho wale ia na hihia me ka hooponopono

ole ia.

            5. O kekahi makaukau ae, oia no ka wiwoole.

            Aole no e lanakila ke koa ke maka ʻ u wale oia i ka maka o ka enemi;pela hoi ke Kahunapule, aole no e pio ka hewa ke ole oia e papa iho me ka wiwo ole i ka poe na lakou i hooulu ia ino.  I ko Paulo hoonoho ana ia Tito ma Kerete, penei kana olelo iaia:

"He hoopunipuni mau ko Kerete, he poe ho

loholona hihiu hewa, opu heha.

            He oiaio keia hoike ana la, nolaila, e papa ikaika aku oa ia lakou i kupono lakou i

ka manaoio

            I ka wa a ke kahuna e hai ai i ka olelo, e pono ke hoomanao oia aia oia iwaenao ke Akua a me na kanaka; ao kana hana oia o ka hoike aku i ka oiaio imua o ka poe e hoolohe mai ana;ina ua pono ka lakou hana, alaila, e epono aku oia, aka, ina ua hewa, e papa aku no me ka wiwo ole, a me ka

hoopili aku i ka olelo a ke Akua ia lakou.

            O ka hoomalimali a me ka hoopilimeaai wale, aole ia he mau hana kupono i ka misionari.  No ka poe hoopunipuni ia mau hana, na na kahuna a Baala.      

            6. O ke aloha i na uhane kekahi makaukau kupono i ka poe misionari.

            Aole no ka oihana misionari e like me ka oihana loio a me na oihana e ae o keia ao; aka, he oihana okoa no, he oihana i hookumuia mamuli o ke aloha, aole ma muli o ka waiwai a me ka imi loaa.  Ina no i komo kekahi mea iloko o keia oihana mamuli o ka makemake dala wale no, alaila ua kuhihewa oia i ke kapa ana iaia iho he misionari.  Hookahi wale no puka e komo aku ai na kanaka i loko o keia oihana, oia ke aloha i na uhane i paa iloko o na hewa a me na hala; o ka poe i komo ma ka puka e ae, he aihue ia a he powa.

            Me ka manao ua lawa na makaukau i hoikeia.  Ke hoopau nei au maanei i ke kakau ana.  Ina loaa i ka misionari keia mau makaukau a pau, alaila, ua kupono oia no ka oihana, a e laha ana ka pono iaia.

J. BICKNELL

Ua lalau ka Luna Helu o Puna Hawaii, no ka ike ole i ke kakaulima a me na mea helu.

I ka Nupepa "Kuokoa;" Aloha oe;

I ka manawa i poaeae ai ka ike o na kuhina, a he pale hoi ma mua o ko lakou mau maka, a me he la ua ano pono ole ko lakou mau maka, a me he la ua ano pono ole ko lakou noonoo, a me he la hoi aole e hiki ia lakou ke ninau i kekahi poe ike.

            Nolaila, ua hoili mai na Kuhina ia Kamahole i Luna Helu no ka Apana o Puna, Hawaii no keia M.H. 1868

            I kona kaapuni ana iho nei e helu i ka Apana, no kona ike ole i ke kakau pono ana a he hemahema loa kana kakau, a he ino maoli no, nolaila, konu aku oia ia Kekino i mea na na e kakau na inoa o ka poe ku i ka uahauo loko o keia Apana.  A i ke kakau ana hoi o keia kakauolelo hui aku hui mai, hui o Keaau me Waiakea, a hui hoi o Paukunui me Alanaio,  ua hapala ke keokeo na ke eleele o ka inika a ke kakauolelo ka ai.

            A i ka pau ana o ka Apana i ka heluia, hoi aku ua Luna Helu ike ole nei a me ua kakauolelo hapala nei a hiki ma ko laua wahi, pilikia iho la laua, hopu iho la i ka laaua Leleioholani ia Hoolehelehekii, a o ke kaawale loa o ke ahuawa i kahi e i na la ua loaa ka mea hoka.

Eia ko laua pilikia, o ka ike ole i ka houluulu a me ka puunaue.  A i ko laua nei hoka ana no ka ike ole i na mea helu, nolaila, ua koho hou aku ua Luna Helu nei ia Kaaihue i mea na na e houluulu, a e puunaue i ka nui o na auhau i kakauia ma kela aoao keia o ka buke.

            A i ka nana ana o Kaaihue i ka buke, nui loa na hemahema i kakau hewaia; a ua  koekoe ake me me ka pahi i ka mea hewa.  A no ka nui o ka hewa, ua hooponopono o Kaaihue he elua hebedoma ka hana ana.

            O keia kanaka no o Kumahoa aole no i makaukau e hiki iaia e lawelawe i keia oihana, no ka mea, he kanaka aole i aoia ma na kula hoonaauao, nolaila ka ike ole i ka houluulu a me ka puunaue, a me ka hoonui, aka, he makemake nae oia e ili mai na oihana aupuni iaia, a ua ko io no nae kona makemake, a o ka ike ole hoi ka hewa, a ua hooili hou mai no na Kuhina iaia i ka oihana luna alanui no keia apana.  Ua manao nae au a o lakou la ae paha, he mau la wale no, a e loaa iaia ka pilikia iloko o na oihana ana e manao nui nei, o ka ike ole no hoi ke kumu oia manao ana, a iaia no ma Kauai o kekahi o keia o na kanakahana pono ole malaila.

A i kona komo ana aku nei i ka Ahaolelo iloko o keia makahiki, ua koi aku oia i na Kuhina i mau oihana nana, a ua i mai hoi na Kuhina,  ae no makou i mau oihana nau, ke ae oe i ko makou manao, a heaha ia manao o oukou wahi a Kumahole? pane mai na Kuhina, e ae hoi paha oe i ka LainaMokumahu, e ae koke ana au ke loaa mai ia ʻ u ka luna helu a me ka luna alanui, makou no ae koke, oe no kela mau hana, wahi a na Kuhina, nolaila, aole e haliu na Kuhina e ninau i kekahi poe i ike i ke ano o keia kanaka, ina e ninau lakou ia R.A. Laimana Esq., o hoole ia auanei, a pono ole auanei ka olelo hooholo a lakou, oia kela maluna iho. Ua manao ka hoi o R.A.Laimana he kanaka okoa ka Luna Helu, hai aku ka hoi i na Kuhina, e hoole mai ana lakou la me ka namu pakeke mai penei:Makou no hoole i kau Luna Helu, makou no aole ae i kau luna, makou na makemake ia Kumuhole, ae no kela Laina Mokumahu makou olioli loa iaia kela no ae i ko makou makemake, makou no ae i knoa makemake.  O kekahi kumu na paha i ae ai o keia luna i ka lainamokumahu no k aniu ana e ulu nei ma Pookea i pau i ka laweia i Kaliponia ma luna o ka laina mokumahu ana i ae iho nei, e puka io ana no ko niu, penei nae la holo mai ka moku o maka ole auanei hoohalahala ia ke hiki aki i Kaliponia.  Ua oki au maanei.  Me ka mahalo. K.P. NAMANU Koae, Puna, Hawaii, Sept. 10 1868

 

MARE

            Iune 27, ma Punahoa, Hilo, mareia e Rev. T. Coana, o Pua k. me Keaohia w.

            Iune 30, malaila no mareia e Rev. T. Coana, o Kanipahiu k. me Kamalimali w.

            Iulai 7, ma ia wahi no, mareia e Rev. T. Coana, o Naipo k. me Keaka w.

            Iune 10, ma Waiakea Hilo, mareia e Rev. Kalulo, o Kaponi k. me Kaaihue w.

            Sept 28, ma Hauula, mareia e Rev. Kauaihilo, o Uluhana k. me @ w. No Laiewai laua.

 

HANAU

            Oct. 7, ma Puluula Honohelu hanau o @ H. Kaia w.

            Sept. 25, ma Waiehu, hanau o Holo @ k. na Holo @ me Kaai.

            Sept. 27, ma Kakaako, Honolulu, hanau o Kanohoano he keiki kamehai.

            Sept. 25, ma Kapalama hanau o Kaehukumoku w, na Waheha me Naau.

            Mei 4, ma Waiakea Hilo Hawaii, hanau o Waipu k. na Wahinemoaka, he keiki kameha.

            Iune 14, malaila no hanau o Lehuanui k. na Kaholeiwi me Ana.

            Iune 30, malaila no hanau o Punelani w. na Keawehaku me Pane.

            Iulai 6, malaila no hanau o Koulae w. na George Hao me Koula.

            Augate 2, malaila no hanau o Nailama w. na Ulikane me Hauli.

 

MAKE

            Sept. 2, ma Laiewai, Koolauloa make o Apeakehau k.

            Sept. 16, ma Kahakuloa make o Ana k.

            Sept. 24, ma Nawiliwili, Kauai make o Kahaalelio k.

            Sept. 25, ma Kailua, Koolaupoko make o @ w.

            Sept. 26, ma Laiewai, make o Kaopuulalai w.

            Sept. 30, ma Kakaako, Honolulu make Kaonaona w.

            Sept. 22, ma Waiakea, Hilo, make o Kaiu k.

            Sept. 28, ma Honolulu, Oahu make o K@iamaliilii w.

            Aug. 19, malaila no make o Kaniau w.

            Aug. 21, ma ia wahi no make o Kuamoo w.

            Aug. 21, ma Honolulu, Oahu, make o Kalaniwahine w.

            Iune 4, ma Waiakea, Hilo, make o Kekua k.

            Iune 7, malaila no, make o Waipu k.

            Iune 18, ma ia wahi no make o Ino w.

            Iune 30, ma ia wahi hookahi no make o Kaaipahu w.

            Mei 15, ma keia wahi no make o Paawahie w.

            Mei 15, ma keia wahi hookahi no make o Inoaole k.

            Iulai 26, malaila no make o Mere w.

            Oct. 3, ma @, Koolauloa, Oahu, make o Kaumiumi k.

            Oct. 3, malaila no make o Kamekoa w.

 

OLELO HOOLAHA

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU O kela ano keia ano, owau o Kealaiki, ke papa aku nei au i ka poe waiwai a pau loa, mai hoaie mai oukou i kuu wahine mare ia NAWAI. No ka mea, ua haalele ma keia ia'u, a i ko maua wahi moe, a ua hele wale aku kela me ke kumu ole, nolaila, ke papa aku nei au, mai hoaie aku oukou iaia o pilikia auanei oukou, no ka mea, aole au e hookaa @ ia aie; ina e @ iaia, maluna no o oukou na poho.

KEALAIKI.

Kahaili, Hilo, Hawaii, Sept. 28, 1868. 358-2ts*

 

OLELO HOOLAHA

            E IKE OUKOU E NA KANAKA HAWAII a me na haole a me na pake a me na pukiki ma keia olelo hoolaha, mai hoaie wale mai oukou i kuu wahine mare ia Kaluna no Niulii, Kohala Akau, Hawaii nei oi, a ua haalele kumu ole mai ia'u, a ua holo mahuka aku oia i Maui me kuu ike ole. Ina oukou e hoaie mai iaia, maluna no ona ko oukou poho, aole au e hookaa iki i kona aie ma keia hope aku mai ka la aku o ka puka ana o keia olelo hoolaha ma ka Nupepa "Kuokoa." D.H. KAAIAKAWAHA.

Niulii, Kohala Akau, Hawaii. Oct. 1, 1868 358 2t

AHI-KOE!  AHI-KOE!

O KA POE NONA NA INOA MALALO iho, na Agena no ka Poe Hui Hana Ahi-koe o Kapalakiko, ua loaa a ke kuai aku nei laua i keia manawa i keia ano Ahi-koe maikai loa, a ano e hoi. Ua hoomakaukau ia, i elima kakini iloko o ka Piula Kini hookahi, a ua pono loa ia ke hoouna aku i na Oihana Kalepa Kuloko a Kuwaho hoi @ ua nei e kuai aku ai.

WALKER & ALLEN. 357 4t

 

OLELO HOOLAHA

            E IKE auanei na mea a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo, ke papa aku nei au i na mea holoholona, Bipi, Lio, Hoki, Miula, Kao, Puaa, aole e hele wale ma ko'u aina kuleana kalo, ma Kolea, Waiheo, Maui. Ina e komohewa kekahi o na holoholona i hai ia ae la maluna, a loaa i kuu Luna ia lima, e uku no ka mea nona ia holoholona i $2.00 no ke poo o ka Lio, Bipi, Hoki, Miula, Puaa. O ka Hipa, Kao, he hapaha no ke poo hookahi. E lilo keia i Kanawai paa no keia @ i kona la i hoolaha la ai ma ke Kuokoa. JOHN KAWELOHELII.

Kolopue, Waiheo, Maui. Sept. 16, 1868. 356-3ts

 

OLELO HOOLAHA

            E IKE AUANEI NA MEA A PAU, MA KA la 21 o Sepatemaba, M.H. 1868, o S. M. KAMAKAU, no Honolulu, Mokupuni o Oahu, i kulike ai me ka pauku 3 o ke Kanawai, "E hoomahuahua ai i ka ike Buke o keia Aupuni no k aloaa ana o na kope o na Palapala Aina a mema Buke, I ka mea ponoi iho a me ka ona o ia Buke." i hoololi ia ma ka la 31 o Dekemaba M.H. 1864, ua waiho mai oia i loko o keia Keena Oihana i ka inoa o kana Buke,

"KA MOOLELO HAWAII"

o na pono a pau o ia buke, ke hooiaio nei nona ponoiiho.  I hoike no keia, ke kakau nei au i ko ʻ u inoa, a ua hoopili mai hoi i ka sila o ka Oihana Kalalaina, ma Honolulu, Oahu i keia la 23 o Sepatemaba M.H. 1868 (signed) F.W. HUTCHINSON

 

LOIO!  LOIO!

LEO WOLFF

LAHAINA, MAUI

 

 

KUKUI!  KUKUI!

            UA MAKEMAKE AU I NA HUA KUKUI i wehe ia ka alualu oolea a @ wale no o loko, i umi tausani (10,0009) paona. A o ka uku no ka paona hookahi, he elua keneta me ka hapa (2 1/2) ma Honolulu nei. E wiki mai! E wiki mai oukou! GEO.MCLEAN (Keoki Bolabola)

250 3m

 

HALE HUMUHUMU PEA

W.G. WOOLSEY MEA HUMUHUMU PEA

UA WEHE AE NEI AU I HALE HUMUHUMU Pea ma ka Hale Poahku ma Alanui Moiwahine, oia ka Hale Kalepa mua o Walker, Allen & Co, malaila e makaukau mau ai ma ka hana i haiia maluna. Aohe uku no ka hoahu ana i na pea.

Honolulu, Iulai 4, 1868. 344 3ms.

 

OLELO HOOLAHA

MA KA WAIWAI O MAKUAKANE (K)}

            No ka mea, ua noiia mai au e KAUHAI w, o Hilo, Hawaii, e hookohu la no ka  hoolohe ana i ka Palapala Hoopii ana, no ke koho ana i Lunahooponopono Waiwai no Makuakane k, o Hilo, Hawaii i make kauoha ole. Nolaila, ma ka la 2 o Dekemaba A.D. 1868, i ka hora 9 o ke kakahiaka, oia ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana i keia mea, me na mea a pau i hoole ke pili.

            Hanaia ma kuu Keena ma Hilo i keia la 25 o Aug. 1868.

            R.A. LYMAN, Lunakanawai Kaapuni Apana 3. 353 3m

 

HALE KUAI LOLE HOU !!

            UA WEHEIA AE NEI MA KE ALANUI NUUANU, ma o iho Hale o McLEAN, he Hale Kuai Lole Hou. Malaila e loaa ai na Kamaa a me na Buti o na kamalii me na wahine. E kuai makepono ia na lole a me kela keia mea.

JOS. DAVIS & Co. 327-6m

 

327 6m

 

OLELO HOOLAHA

            NO KA MEA, UA HOONOHO AKU AU IA CHAS. H. JUDD (Kale Kauka) i Hope no'u. Nolaila, ke hoolaha aku nei au i na kanaka a pau, mai keia la aku, oia wale no ka mea mana e ohi ai i na mea hoolimalima a me na aie e ae. Aole loa e uku ia kekahi mau bila aie ma ko'u helu ke ae ole oia a kauoha ole mai paha.

H.K. KAPAKUHAILI.

Honolulu, Iulai 9, 1868. 245-6ms

 

HALE MU! HALE KUAI MEA AI! HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau! RAIKI no Waimea, Kauai mai, PALAOA maikai loa, KAMANO io ula no Keamolewa mai BIPI uaho no Kaleponi mai, KOPA keokeo – KOPA ulaula, AILA Honua! AILA Kohola, KOPE – PAAKAI, AI no na Lio a me na Moa Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano. PIA NO HAWAII MAI, PIA AI - A he nui loa no na mea ai maikai e ae. Nolaila la ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dal e ike maka no oukou i keia mau mea i halia ae la maluna. Me ka mahalo, I. BATALETA. 370-3ms

E HOLO MAU ANA KE

KILAUEA

I keia hapaha Makahiki, e like me keia malalo nei.

            E hoomaha ana i keia pule ae, Sept. 21, a e hoomaka ana ma kana @ heluehelu mau. E haalele ana ia Honolulu @.

            Poakahi Sept. 28

            Poakahi Okat. 5

            Poakahi Okat. 14

            Poakahi Okat. 19

            Poakahi Okat. 28

            Poakahi Nov. 2

            Poakahi Nov. 9

            Ma ka hora 4 1/2 ponoi o ke ahiahi, a e ku ana ma

LAHAINA, KALEPOLEPO,KEALAKEAKUA, KAILUA, KAWAIHAE a me MAHUKONA

Ma ka lohi ana mai, e haalele ana ia KEALAKEAKUA me ke awakea Poakolu, KAILUA ma ke ahiahi Poakolu, KAWAIHAE & MAHUKONA ahiahi Poaha, Ku hou ma HONOLULU i ke kakahiaka Poaono. E hoopae ia no na ohua ma MAKENA. WALKER &ALLEN NA EGINI.

Honolulu Sepa. 19 1868

 

No Hilo.

KA MOKU KUNA

"MELE HILO,"

O Ballastier ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE

Awa maluna, no na ukana ame na ohua e ninau ia

HULIPAHU, (L. L. TORBERT).

 

E KUAIIA AKU ANA

KA MOKU KUNA

“MERE HILO”

nona na tona 48 14-95, i kapili hou ia iho nei i ke kele awe, a hana hou ia iho nei na hemahema a pau, a hoolakoia he mau mea hou, a ke holoholo nei mawaena o Hilo a me Honolulu nei. E kuaiia aku no i ka poe e makemake mai ana. No na mea aku i koe, e ninau ia

L. L. TORBERT (Hulipahu)

ma Honolulu, a ia J. H. CONEY (Keena ma Hilo) 338 tf

 

 

S. MEGNIN

MEA KUAI LOLE MAIKAIA  MENA ANO LOLE HOOHIE A KA MANAO,Na Kamma, Buti, na Papale Kapu a me na ano Papale.

E Hele mua maanei mamua o ka hele ana aku i na hale e, a e kuai makepono aku no wau.Aia makai iho i ka Roiala Hotele ko ʻ u Halekua iLole. E wehe ia ana ka puka i keia la.Honolulu, Ian. 4, 1868.                         346-6m

 

C.  N. SPENCER MA

NA KOMISINA KALEPA.

 

E LOAA MAI ANA NO IA MAU A NA MEAi hoounaia mai o na Mea Ulu o keia mau Mokupuni, e like me na Ili Bipi, Ili Kao, Kope, Pepeiao Laau, Pulu, Ko-paa a me na hua ai e ae, a e hooliloia no ke kumukuai pomaika oa. E kuaiia na waiwai a hoounaia aku e like me ke kauoha344-1 yr

 

HALE PAI KII!AIA KO ʻ U HALE PAI KII MAMONIKAHAAE,

Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI  MEA AI o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu.  He emi loa ke kumu kuai o na KII.                      H. L. KEIKI (CHASE.)         318-1y                                                                                                             Mea Pai Kii.

 

 

NA LAAU LAPAAUA DR. JAYNE.

OIA NA

LAAU KUNU,

LAAU HOOPAU NAIO ME NA  KOE,

LAAU HOOPAA HI,

LAAU HOOMAEMAE KOKOLAAU HAMO—PENIKILA,HU ʻ ALE OLA.

AIA MA KAHI OKAKELE me KUKE,

Ma Honolulu                                                   327-tf

 

NA BUKE HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII

 

Baibala Hemolele Nui ili eula nani me na kuhikuhi ma na a ao.....$12 00 "            " Nui ili eleele kaekae wai gula.....5 00 "            " uuku iki ihi " ".....8 00 "            " Pananaiki iho ili eleele.....4.00 Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi.....3.00 "             " eleele kaekae wai gula.....1.00 "             "  " ......75 Kauoha Hou Hapa Haole.....75 Lira Hawaii 1848 me ke kanawai......25 "       " 1855.....25 Moolelo Ekalesia.....50 Haiao ili lahiahi.....10 Hele Malihini ana.....25 No ko ke Akua ano......25 Lira Kamalii......25 Hoike Palapala Hemolele.....25 Moolelo o Heneri Opukahaia.....25 Hoike Akua.....25 Weheweheia.....25 Ninau Hoike ili manoanoa.....25 "         "          " lahilahi....10 Kumumua Kula Sabati.....10 Buke Lawe Lima.....10 He Buke no ka Pope.....10 Ui Kula Sabati Helu 3.....25 "    "       "         "      4......25 "    "       "         "      5......25 Buke Euanelio a Ioane.....10 Himeni            .....1.00 Himeni Ili nani.....1.75 Na Kauoha Hou Pakeke Ili Gula nani.....1.50 Ili eleele kaekae nani......50 Ili eleele......35 Kauoha Hou Pakeke me na Halelu Ili Gula nani.....1.75 Ili eleele kaekae wai gula.....50 Ili eleele......50 Na Halelu Pakeke Ili Gula nani.....50 Ili eleele kaekae wai gula......30 Ili eleele.....20 Ka Hae Hoonani (Buke Mele)......25 Buke Wehewehe Huaolelo Baibala.....2.00         "              "    "  Ili nani.....3.00 Eia na buke haawi wale Palapala Liilii--             Helu 4--Makemake anei oe i ke ola Helu 6--E hele i o Kristo la.             Helu 7--Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha      Helu 11--No ka hoohiki wahahee i ke Akua            Helu 16--Ka Kehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a ma ka Bapetiso ana.   Helu 17--Mai hana ino i na holoholona        Helu 18--No ka mahi ana, kuai ana a me ka inu ana i ka Awa. Ka Davida Malo Kumumanao. Ka Moolelo o Batimea Puaaiki. L.H. KULIKA Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.