Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 34, 21 August 1869 — Page 2

Page PDF (1.76 MB)

This text was transcribed by:  Joanne Ha'o
This work is dedicated to:  Joseph Kamae Ha'o (KS1939) & Dora Naumu Ha'o

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KE KUOKOA, HONOLULU, AUGATE 21, 1869.

English Column

FOREIGN NEWS.

            The American ship Golden H@ San Francisco.  arrived on the 16th @ with news to August 31.

            The new French-American Cable is known as the Franklin line.  The first through message was transmitted over it at a quarter to nine A. M. July 28th.  It was from the Emperor to the President and was soon after answered by the President.

Paris, July 28th-8:45 A. M.

            To the Honorable Secretary of State, Washington-The Emperor of the French to the President of the United States, Washington:  I am highly gratified to inaugurate a new @ of telegraph, which unites France with the United States, by sending to you the expression of my good wishes for you and for the prosperity of the United States.

                                                                                                                        NAPOLEON.

            The President answered as follow :

                                    WASHINGTON, July 25th.

            The President of the United States to the Emperor of the French:  I cordially reciprocate your good wishes, and trust that the  @ policy of the United States, pursuant to which this cable has been landed, may @ in many such means of communication, especially between this country and its @ ally and friend.              U. S. GRANT.

            The royal signature was July 26 affixed to the Irish Church Disestablishment bill.  The event was received with cheers in the House of Commons.

            The London Times has an article on the Chinese question in the United States.  It thinks the conflict of races in California cannot be solved by heavy duties on immigration, or by street outrages.  It is impossible to suppose the Chinese can be kept out of America.  Inheriting an ancient civilization, @ (perfect?) economic methods, but destitute of strength and toughness of moral fiber, which support authority, the Chinese may be welcome as assistants in colonization, not feared as a race likely to dominate in the future.

            The International Young Men's Christian Association, at Portland, on Saturday, had an excited difference of opinion as to whether C@ians are Christians.

            A singular and terrible accident occurred near Princeton, Kentucky, on the 20th of July.  An immense millstone, weighing nearly a ton and a half, rolled off a wagon which was being hauled alongside a steep hill, and rushed with fearful velocity down the hill, into a farmyard at its foot, crossing through a fence, over several bee-hives, into a pasture beyond, where it ran over and killed two calves and a horse.  The bees attacked some children playing in the yard, and stung them so that one has since died, and two others were blind and speechless, and not expected to survive.

            The city directory of Chicago for 1869 contains 120,000 names-18,000 more than last year.

            The Congressional elections in Mexico passed off quietly.  Juarez and his Cabinet, Romero and a number of others were blown up by a boiler explosion on Lake Tezcuco, but all escaped-Romero by swimming.

            The Suez canal is to be formally opened November 17th.

            The Czar forbids Russian Bishops to attend the Ecumenical Council. 

            The Jews have petitioned the Czar for the extension of their rights of religion and education.

            Garibaldi is given up by his physicians.

            Eighty Austrian families have made arrangements to settle in Virginia.

            The King of Prussia after eating a hearty dinner the other day, had a fainting fit, and at first was believed to be dying-but reawoke to consciousness.  Few of the eminent physicians of Berlin believe that the King will out live the present year.

            General Sickles is reported to have instructions from Washington to tender the good offices of the United States to Spain in settling affairs with Cuba.  He is authorized to propose that Spain allow Cuba to govern herself as England allows Canada.

Cuba.

            New York, July 26.  An American, just returned from Cuba, says the revolutionary forces display more activity than the Spaniards, making raids and otherwise harassing the enemy.  There is, however, very little disorder outside of that usually connected with military operations.  Private individuals travel from place to place without molestation.  Supplies are obtained from the plantations of the country which are very productive, and both parties have abundance of  provisions.  The principal wants of the revolutionists are arms, medicines, salt, clothing and shoes.  There is no lack of men or patriotism.  They have ammunition enough of all kinds to last many months; also, have arsenals for the manufacture of cartridges and repairing arms disabled in action.  The patriot leaders state that they don't need any men from abroad; they care particularly for arms with which to equip large numbers of patriot volunteers who are constantly presenting themselves.

            An interesting letter relative to the Cuban situation is received from a Spanish gentlement, who went to Cuba several months ago to claim an inheritance that had been left him.  He says that at Nuevitas he learned that nine Creoles were going to be presently shot.  They marched near him with firm step, with heads erect  and with looks of brave determination.  Arrived at the fatal spot, they seated themselves on a bench already prepared, and at the sound of the officer's voice who gave the order to fire, they cried out, "Hurrah for Cuba!"  "Hurrah for Cespedes!"  After they had fallen the volunteers struck their bayonets into their bodies.  At Gibora he saw a group of armed men marching toward a house modest appearance.  Anxious to see what was to be done, he follow them.  Arrived before the door they halted, while three of the number entered.  The latter presently reappeared with a young man, crying out, "here is an insurrecto; here is Marubi!"  "What do you wish?"  said the young man.  "If it is I whom you seek, I am at your service; but don't frighten my father and mother."

            Without ceremony the volunteers seized the speaker, and dragging him along the road, they struck him repeatedly with the butts of their muskets.  When they got to the cemetery they ran him through with bayonets.  From Santiago de Cuba come a thousand atrocities that were committed by the infamous Francisco Peres, to whom the Governor of that part of the island has intrusted the direction of matters.  Guanatonia Bascoa, a man wanting in every sentiment of humanity and every moral principle, has been robbing and assassinating every Cuban whom he believed to be liberal.  Whole families in the vicinity have been murdered by this bandit.  Young and old were butchered, and his companions not being satisfied with the villainy committed there, passed to Bascoa, where, aided by a few other assassins, they went from house to house.  Hundreds of persons in this way were murdered with the full consent of the authorities.

NU HOU KUWAHO.

            Ma ke ku ana mai o ka moku kalepa kiakolu ma ka nuku o Mamala, i ka ia Sabati, iho nei i hala, iloko o na ia 11 mai Kapalakiko mai,  na loaa mai ia makou na mea hou mai Amerika a me Europa mai.  Oia keia malaio iho nei.

No Amerika.

I ka pae lanakila ana aku o ka Waea olelo Farani moana Atelanika, i hoomoeia mai ke kulaoakauhale aku ma  Brest i Farani a hiki ma na kapakai o ka ainapuniole, o Amerika, ua oluolu i ka Emepera Napoleona o ke anpuni Farani, ka hoouna ana aku i kekahi palapala malalo iho ia Generela U. S. Kalani.  Ua paneia mai no ia palapala e ka Peresidena mai o Amerika Huipuia:

Parisa, Iulai 28-8: 45m

            I ke Kuhina Hanohano o ke Aupuni ma Wasinetona.

            Na ka Emepera o Farani i ka Peaesidena o Amerika Huipuia ma Wasinetona:  Ua hauoli nui loa au i ka hookomo ana aku i laina waea olelo moe moana hou, e hui ai o Farani me Amerika Huipuia, ma ka hoouna ana i ko'u manao maikai nou a no ka pomaikai o Amerika Huipuia.  Napoliona.

            Eia ka pane a Peresidena Kalani no kela palapala: 

Wasinetona, Iulai 28.

            Na ka Peresidena o Amerika Huipuia i ka Emepera o Farani:

            Ke hookipa mai nei au i kou mau manao maikai ma ke kukai ana, a ke hilinai nei, o na hooponopono kuokoa ana o Amerika Huipuia i na mea e piliana i keia waea i hoopaeia mai nei, e hoohua mai ia i na ano a pau o ke kamailio ana, oia hoi, mawaena o keia aina a me kona hoaloha mua.

U. S. Kalani.

            Ua hoouna aku ka Papa Alakai o ka Ahahui Hoomoe Waea Moe Moana Farani, he palapala i ke Kapena Haku Kimo Anesona, ke Kapena o ka moku Hikina Nui, e hoihoi aku ana i ke aloha no na kanaka o Dusabare (Duxbary) a me na kanaka O Amerika Huipuia, no ko lakou hookipa aloha ana aku i ka waea ma ke ano hoaloha.

            Ua hoea kekahi lono mai ke kulanakauhale o Nu loka, eia he Ahahui e kokoke nei e hoala a hoomoe he Waea Olelo Moe Moana hou ma ka Moana Atelanika, mai Geremania mai, a pae ma Potamata, i nu Hamesire, ma Amerika Huipuia.  O ka hele mai paha auanei ia a holokea ka Moana Atelanika i na waea.  Pehea iho la ka hoi ka Moana Pakipika, mau no paha auanei i ka nele ?  Nani wale ka hoomoe ia ana mai Waea Moe Moana mai Kapalakiko a mai na awa pili koke mai paha a kau ana i Hawaii nei.

            Ma ka la 24 o Iulai, e noho ana ka Luna Leta Nui o Amerika Huipuia, maluna o ka noho ma kona Home ma Marilana, aka, iaia e nanea ana, pahemo iho la o lalo o kona noho, a hina iho la kela, a hai iho la kona lima hema.

            Ma ke kulanakauhale o Memapisa, Tenesi, a ma ka hora 2 o ka wanaao, la 26 o Iulai, ua hoohakui hookahi iho ke olai maluna ona no ka manawa hookahi.  I ka po mamua iho, ua lehulehu wale na hoku lele i ikeia. 

            Ma ke kulanakauhale o Pittapuga, Peniselavenia, ua hanaia kekahi pu kuniahi nui, nona ua tona i hiki aku i ke 57.  He 20 iniha kona manoanoa.  Ua lawe ia aku ua pu nui la no ka papu Monoroe.

            Ua hoike ae ka Ahahui Waea Moana mua o ka Atelanika i ko lakou loaa, mai ka manawa mai o ka hoomaka ana, ma ka la 27 o Iulai 1866, a hiki mai i keia manawa.  O ka loaa, he L625,000 ; ua like ia me na dala ekolu miliona, elua haneri iwakalua kumamalima tausani ($3,225,000).  O ka averiga o na huaolelo i hoounaia ma kela waea olelo, ua pii mau ae no ia, mai ka iwakalua kumamaiwa o ka la hookahi a hiki i ka elua haneri me kanakolu i ka malama o Iune i hala.  O na loaa i kela a me keia la ma ka hoohalike ana, he pii mau no, mai ka elua tausani elua haneri kanakolu kumamalima, mai Iune mai o ka 1868, a hiki i ka elua tausani eono haneri kumamalima dala, i ka malama iho nei o Iune 1869.  Aka, ke moe nei keia waea olelo hou, a ke manao waleia aku nei hoi, e hoomoe hou ia mai ana he waea hou, nolaila, me he mea la, aole paha e pii loa ana na loaa o keia mau makahiki aku.

            Ua ku ae ma Kapalakiko ka mokuahi Iapana e holoholo nei mawaena o ia awa a me na awa ma Kina a me Iapana.

            Ua lono ia ae, ua haawiia aku ia Generala Sikela o Amerika Huipuia, kekahi olelo ao mai ke Poo Aupuni mai ma Wasinetona, e haawi aku ana oia i na hooponopono Aupuni maikai ana a Amerika Huipuia ia Sepania, ma ka hoopau ana i na hihia me Cuba.  Ua haawiia aku iaia ka mana, e kamailio a e kukakuka aku me Sepania, e ae aku o Sepania ia Cuba, nana no e hoomalu nona iho, e like me Euelani i waiho aku ai ia Canada, nana e hooponopono nona iho.

     No Mexiko.

            O ke koho ana i na Luna Ahaolelo no ke Aupuni O Huare ma Mesiko, ua hala aku no ia me ka maluhia, aole hoi me ka

haunaele.

            Ua hanela hoi he palapala hoolimalima mawaena o ke aupuni a me ka Hui Campbell & Co., no ka hoomoe ana i ka Waea Olelo Moe Aina, a ua kakau ia na inoa o kela a me keia aoao.

            O ka hoomoe ana i alanui kea ahi, mai Puebla mai a hiki i ke kulanakauhale o Mesiko, ke hoomakaia nei.

            Ma ka la 10 o Iulai, oiai e holoholo lealea ana ka Peresidena Huare a me kona mau Kuhina, me na kanaka he kanaha maluna o kekahi mokuahi, ma ka Loko Wai Teseco, e kokoke aku ana i Mesiko, aia hoi, e poha ae ana ka ipuhao o ka mokuahi, a pakele wale iho ia no lakou a pau maluna o ka moku, me he hana mana la.  O Romero kekahi o na Kuhina, ma ke keena oia o ka Wili-ki, aka, i ke pahu ana, ua kiolaia kela iloko o ka wai, aka, ua pakele nae kela ma ka hooikaika ana i ka au.

            Ua hookuuia aku o Escopedo e ke aupuni, i eha malama e hele ai e nana i kona waiwai paa i hehiia iho e ka poe i hele mai e hoohaunaele maluna o kona aina.  I ka pau ana o ia wa, ua makemakeia oia e hoi aku e noho ma kona kulana mua.

            Ke hoomakaukauie nei he ahaaina no ka hoopaa ana i na lala alanui hao o Puebla, o ke alanui hao o Vera Cruza, no ka manaoia e paa pono ana iloko ae nei o ka malama o Sepatemaba.

No Cuba.

            Ke ulu nei ka mai a mahuahua loa maluna o na puali koa Sepania a me na puali koa ponoi iho o ka aina.  Ua koho waleia aku ka ma@e o na aoao elua no keia mai, ma kahi paha o ka umikumamalima hapahaneri no ka malama.  O ka hapa nui o na koa Sepania, o lakou kai loaa i ka mai piva lenalena; a o na koa ponoi hoi o Cuba, ua loaa i ka mai korela.  O ke akahele ole o ka malamaia ana iloko o keia wa wela ke kumu.  I ka wa e pau ae ai ka hooilo o ka ua, alaila, e nee hou aku no na koa pualu imua, me ke kali aku i kekahi mau kokua hou mai Sepania mai.

            Ma ka la 26 o Iulai, ma ke kulanakauhale o Nu loka, ua loheia ae kekahi lono, mai kekahi haole Amerika mai i holo e makaikai i na kahua kaua, a o ka hoi ana mai no ia i Nu Ioka.  Ma ona la i loheia mai ai, i ka hele ikaika loa o ka poe koa ponoi iho o Cuba imua, me ka hao wale ana i ko ka enemi.  Ke hele nei na kanaka hele malu mai kekahi a i kekahi wahi me ka hoomaka'uka'u ole ia.  O na lako ai, ke loaa mai nei mai na mahinaai mai o ka aina, a nolaila, ua loaa i na aoao a elua na ai me ka nui loa.  O ka mea nui a ka poe koa ponoi o Cuba e makemake nei, o na pu kaua, na laau lapaau, paakai, ka lole a me na kamaa.  Ua loaa no a nui wale ia lakou na pauda a me na poka o na ano a pau e lawa ai ke kaua no kekahi mau malama loihi; ua loaa pu no hoi ia lakou na lako e paahana hou ai no na pu hemahema a me na lako kaua e ae i poino i ka wa kaua.  Ke olelo nei na koa o Cuba, aohe o lakou makemake e kii hou aku i mau koa no lakou mai na wahi e ae mawaho.  Ua lako no lakou i ke kanaka, aka, o na pu ka lakou mea makemake nui, i hoolakoia aku ai na kanaka a pau e komo mai nei i kela a me keia la.

            Kupono loa i kekahi mokuahi holo ke lawe mai i na ukana lole, na kamaa, na laau lapaau a me ka paakai.  Aohe mea pilikia no ka hoolei ana mai i na ukana, ina e hiki kekahi moku malaila me na ukana i halia ae la maluna, e loaa ana iaia kekahi pomaikai nui, a e hoopihaia hoi kela moku i ke ko-paa a me ka baka, ina e hoi aku.

            Ma ka la 11 o Iulai, ua ku aku ka mokuahi nui o ka Adimarala Hoff, o Amerika Huipuia, ma ke awa o Santiago, me na manuwa elua mahope ona.  He nui ke pioloke o na kanaka i ka hiki ana aku o keia mau manuwa, a ua manao lakou e pani paaia'na kela awa, a e hoopahuia ke kulanakauhale.  I ku wa i hiki aku ai ka Adimarala, ua kau na hailona kamailio me ke Kiaaina o ia wahi, a ua hoomaka koke ka Adimarala i ka huli ana i ke kumu o ka pepehiia ana o na haole Amerika malaila.  Ua olelo mai ke Kiaaina, aole e hiki iaia ke hoole aku i na koi leo nui pinepine ana mai a na puali koa pualu, no ka hookahe ana i ke koko-a ua ae aku hoi i ka olelo kuahaua a ke Kapena Generala mua o Cuba.  Ua hoahewa loa aku o Adimarala Hoff i keia pepehi waleia ana me ka hookolokolo mua ole ia, a ua olelo ikaika aku oia i ke kue ana i kela.  Ua ne aku ke Kiaaina imua o ka Adimarala, e hookolokolo mua ia na pio ma keia mua aku, mamua o ka hoopai wale ana.

No Eurpoa.

            Ma ke kuanakauhale nui o Ladana, ma ka po o ka la 26 o Iulai, maloko o ka Hale Ahaolelo o na Alii, ua ae ka Moiwahine i ka Bila e hoole ana i ka uku ana o ke Aupuni i ka Ekalesia Euelani a ua kau i ka hoailona Alii o ka ae.  I ka lohe ana o na Lunamakaainaoa o ka Hale o na Makaainana, ua kauia ka hoailona ae o ka Moiwahine maluna iho o ka bila, ua hoala mai lakou i na paipai a me na hehihehi olioli ana.  Mamua nae o ke kau ana o ka Hoailona Alii, ua hoihoi mai ka Hale o na Alii i ka Bila i ka Hale o na Makaainana, me na hoololi a lakou i hooholo ai, aka, aole nae i ae ka Hale Makaainana i kekahi wahi hoololi a ka Hale Alii, a hoihoi hou ia aku i hope ia Hale, a kau mai ai ke'Lii i ka Hoailona Alii.

            I ka pau ana hoi o ka hana a ka mokuahi Hikina Nui ma kana hoomoe waea ana, ua hoi aku oia a pae ola aku la ma Ladana, ika na la hope iho nei o Iulai.

            He @ wale ka i loheia ae, ua hoopaa o Farani a me Ausetur a i ka hana ana i kekahi Kuikahi mawaena o laua, no ka mea e pili ana ia Italia.  E kokua ana o Auseturia ia Farani iloko o ka wa kaua, me ka hoolako mai i kanalima tausani koa, a e hoonoho ma V@te@.

            Ma @ po o ka ia 26 o Iulai, ua hookui kekahi mau mokuahi elua ma ke Kai Baiatika.  Hookahi o laua i piho, a he 23 o na ohua a me na laina moku i make pu.  Aloha ino lakou.

            O kela kaua loihi i haka pono loa ia aku ai e hiki mai ana ka manawa e kaua ai ka poe Carlist me na koa o ke aupuni o Sepania, ua hiki io mai no ia kaua ma Sepania.  He 500 o ua poe hoohaunaele la i paikau ia a makaukau, malalo o ke alakai ana a Generala Salariegos; ua nee ne lakou ma ke kahua kaua o Ciudada Reola, a malaila lakou i hoo@uheeia mai ai e na koa aupuni, malalo o Generala Toonabete.  I ke kakahiaka ka hoomaka ana o ke kaua, a i ke auhee ana, ua loheia mai, he 100 o na koa Carlist i make, a he lehulehu wale i hoehaia.  He ekolu wale no alii o ka aoao aupuni i make.

Ka Luna Hooponopono, - - L. H. KULIKA.  KA HOPE LUNA HOOPONOPONO. J. KAWAINUI

POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.

Rev. L. Laiana (Lyons) Rev. M. Kuaea, D. Maio (Lokoino.) S. M. Kamakau, Rev. C. B. Anelu. (Andrews.)

Na Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, AUGATE 21, 1869.

Na kokua o na Ekalesia no 1869.

            He mea e lana ai ka manao ma ka nana ana i ka nui o na kokua no ke Aupuni o ke Akua, i hoikeia ma ka Papa Helu o na Ekalesia o kakou no keia makahiki.  Aole makahiki i oi mamua o keia mai ka hoomaka ana mai.

            Eia na kokua no na makahiki i hala iho nei mai 1857 mai:

                        1857    -           -           822.893 00

                        1858    -           -           20,164 33

                        1859    -           -           26,067 93

                        1860    -           -           18,206 28

                        1861    -           -           21,321 15

                        1862    -           -           17,908 44

                        1863    -           -           17,891 31

                        1864    -           -           14,427 72 1/2

                        1865    -           -           16,775 67

                        1866    -           -           25,250 30

                        1867    -           -           27,431 64

                        1868    -           -           29,023 17

                        1969    -           -           29,386 02

            Ua huiia iloko o keia mau dala na kokua a pau no na Kahu, no na Halepule, no na Aina E a me na kokua e ae a pau.

            O ka makahiki 1864 @ me 1865, he mau makahiki emi o na kokua.  O ke kumu o keia, no na hoololi paha o ka makhiki 1863.  Ua hoomakaia ka waiho ana o na makua Misionari i ka lakou hana Kahu Ekalesia, ma ka lima o ka lakou mau keiki.  Aka, ma na makahiki hope mai, pii maoli ua kokua.  A o keia makahiki hope loa nei, i pau i ka mahina iho nei o Iune, oia ka makhiki pii loa o na loaa.  He kumu keia e hoomaikai ai kakou i ke Akua.

            I mea hoi e akaka ai ka holo o keia hana ma kela apana keia apana, ke hoolaha nei makou malalo nei i na dala o na Ekalesia a pau no keia makahiki.

            Averika i kela & keia

                        hoahanau pukahi.

                                    Huina pau.  

                                    Kihipai.

                                                HAWAII.

HAWAII

Hilo, T. Coana,                                                                        $3,189 00                    $1 51@

Onomea, J. H. Pahio,                                                                   30@02                      89

Hakalau,

Laupahoehoe, J. Hanaloa,                                                            236 50                  1 77

Hamakua H., Kamelamela,                                                          181 25                     36

Hamakua W., J. Bicknell,                                                           320  48                 1 41

Hamakua K., Bicknell,                                                                368  50                 1 26

Kohala Akau, E. Bond,                                                          2,158  43                    3 71

Kohala Kom., S. C. Luhiau,                                                      217  65                   1 25

Kohala Hema,                                                                                          98 09                       36

Waimea, L. Lyons,                                                                     231 87                     2 31

Kekaha, G. Kaonohiinaka,                                                        153 32                        67

Kailua, G. W. Pilipo,                                                                 678 88                      2 81

Helani, D. S. Kupahu,                                                               557 93                      1 44

Kapalilua, S. W. Papaula,                                                         545 00                      1 16

Waiohinu,                                                                                  684 80                      1 74

Kapaliiuka, J. Kauhane,                                                            341 12                      1 68

Opihikao, D. Makuakane,                                                         374 62                       1 25

Puula, Puna, J. Hanu,                                                              165 12                           42

MAUI.

Kaupo, J. M. Kealoha,                                                               65 12                          37

Kipahulu, D. Puhi,                                                                  175 72                        1 31

Koolau, S. Kamakahiki,                                                          279 24                            81

Hana (Hookano)                                                                        30 87                          08

Honuaula, H. Manase,                                                                           99 56                          85

Waihee, (Kahelemauna.)                                                           746 25                      4 36

Wailuku, W. P. Kahale,                                                            712 00                      3 52

Kaanapali, Kahookaumaha,                                                      496 46                      1 55

Lahaina, J. H. Moku,                                                              1,541 50                      2 68

Lahainaluna, S. E. Bishop,                                                           40 07                        78

Olowalu, J. Kikiakoi,                                                                 169 37                       2 07

Honokohau,

Waikapu,                                                                                    316 62                       3 50                                                             

MOLOKAI

Halawa, S. W. Nueku,                                                                           482 82                     1 00

Kaluaaha,                                                                                1,204 69                      2 89

Siloama, (lepera)

LANAI, N. Pali,                                                                       323   42                    2 91

OAHU

Kawaiahao, H. H. Parker,                                                       3,375 00                     3 41                                                    

Kaumakapili, A. O. Forbes,                                                    1,841 83                      3 85

Moanalua, (Kapohaku)                                                             214 40                        81

Ewa, (John Ii)                                                                            428 00                     1 26

Waiane, A. Kaoliko,                                                                  288 87                     1 99

Waialua, J. N. Paikuli,                                                                826 76                     2 15

Kahuku, O. H. Gulick,                                                               198 87                     1 26

Hauula, H. Kauaihilo,                                                                136 00                     1 08

Kahana, E. Kekoa,                                                                     224 00                     2 87

Waikane, P. W. Kaawa,                                                             202 00                     1 16                                                    

Kaneohe, J. Manuela,                                                                 747 45                     2 87 

Waimanalo, S. Waiwaiole,                                                         519 00                     6 45

Wailupe, S. N. Holokahiki,                                                        200 00                     1 25

KAUAI

Waioli, A. Pali,                                                                           215 94                     1 51                                                                

Anahola,

Lihue, J. Waiamau,                                                                    444 87                     1 36                            

Koloa, E. Helekunioi,                                                                341 12                     3 01

Waimea, A. Kaukau,                                                                  639 00                     5 56

Niihau,

            Huina pau-.                                                                 $@@, 386 02              $2 35

            Ma keia Papa Helu, ua akaka, o Waimanalo, o Oahu nei ke pookela o na Ekalesia a pau ma ka manawalea ana.  He $6.45 ka nui o na dala kokua no kela hoahanau keia hoahanau, ina i puunaue like ia.  He oiaio no, aole no na hoahanau keia mau dala a pau, no na mea mawaho o ka ekalesia no kekahi; a he oiaio no hoi, mai na ekalesia e ae mai paha kekahi o keia mau dala i haawiia mai ma na ahaaina a ko Waimanalo poe i hana maalea ai.  Aka nae, ua pono no ka helu ana i keia mau dala a pau no ka Ekalesia ponoi, no ka mea, ina aole i hooikaika ka ekalesia, ina no aole e loaa keia mau dala.  He nui no na dala auhau o ke Aupuni i ohiia mai na haole mai o na aina e, a mai na moku kalepa mai, ua heluia nae ma ka inoa o ke Aupuni Hawaii.  Pela no keia mau dala kokua i ke Aupuni o ke Akua.

            O Waimea, Kauai ka lua o na Ekalesia ikaika, he $5.46 ka averiga o na kokua no kela hoahanau keia hoahanau.  A o Waihee paha ke kolu; a o Kaumakapili ka ha ; a o Kohala Akau ka lima.  A ke manao nei manao nei makou, o Kohala paha ka oiaio loa.  No lakou iho no paha ko lakou mau dala; aole no na haole mai, a no na kanaka o na ekalesia e mai paha ko lakou mau dala.

            E na hoahana, mai hoopilale@a kakou ma keia hana maikai, o ka malama ana i ka hana o ke Akua ma ke kokua ana me ko kakou waiwai.  A mai luhihewa hoi kakou, o ka lulu dala ana, oia ka hana nui e holo ai ke aupuni o ke Akua.  He hana nui no ia, aka, o ka haipule oi iio a me ka noho hemolele ana, oia ke kumu ilalo loa, a he mau lala wale no na hana maikai e ae a pau.

Na Kula Aupuni.

            Ua lawe ae ka Ahahui Euenelio Hawaii i ka malama iho nei o Iune, i kekahi olelo, "ua pii iki ae ke ano maikai o ka hooponoponoia ana o na Kula," o kakou mai ke ano hemahema a palaleha mai o ka malama ia ana i kekahi mau makhiki pokole i hala.  Ma ka hoikeia ana o kela mea maluna ae, aole hookahi mea kanalua.  Ua anoninoui nae kekahi poe kakaikahi, e hoolei ae i ka huaolelo "iki," a e waiho i ka hoike ana o ke kumu okeia pu ana ae, no ka hooke ia.  Ua haule nae ka hoololi, a ma ka hooholo pau ana i ka hoike, ua kau hookahi lima ma ke kue.  O keia ke kumu o ka hoohalahala ana a kekahi mea kakau i ka nupepa haole puka malama "Hoaloha," o ka malama iho nei o Augate, e olelo ana, heaha la ko ke kakauolelo mea i hoopaa ole ai ma na hana o ka la, aole i kau lima kekahi poe; a o kekahi poe i makemake ma ka hooie, aole i hiki mai ia wa ; a ma ia pepa hookahi no, ua pane pololei mai ka nupepa, aole he kuleana i ke kakauolelo ke hoopaa wale i ka mea i hana ole ia, aka, o na mea i hanaia ke hoopaaia ; a no ia mea, aole no hoi i manao wale ia aku, ua hoihoi hope na lala o ia Ahai ko lakou mau kau lima ana, a ke helu mau ia nei lakou ma ka aoao hoole.

            Ke mahalo nei makou i ka Ahahui Euenelio no ko lakou ano kanaka makua i keia makahiki ma na hana o na Kula Aupuni.  He pokole wale no, aka, ua akaka nae a lawa.  Ua hoike akeaia ae no ka holo pono ole o na kula, aka, aole nae i pihoihoi no ka hoike ana ae, o ke ano o ke kulana o na kula ma kekahi mau apana e ae, ua pii ae.

            Ua oluolu loa makou, e hooiai ae a mamao i keia pii ana ae.  O ka hooke ana i na makahiki i hala, ke hoomaka mai nei e hoike lea i kona mau hua.  I na malama elua i hala aku nei, ua hoopihaia i kekahi mau kolamu o ka nupepa "Kuokoa" i ka hoolaha ana i na hoike he lehulehu a na Komite i kohoia e hoike i na kula ma na apana kula he nui.  Ma keia mau hoike a na Komite, ma ka noonoo ana iho, me he mea la aole no i pololei a hohonu loa ; a o ke kumu oiaio nae, ke koe nei no ia, oia ke kau o ka weli o ka Papa Hoonaauao, i ka ae ana aku i na Kahunapule Hoolepope i leo nui a mahuahua iloko o keia hana ano nui, no ka makau i na hopena pili hoomana.  Aka, ke mau nei no ke ano ; i na pule kakaikahi i hala aku nei, ua hoike akeaia na kula aupuni ; a o kekahi o ia mau kula, ua malama i na mea hoike o ka wa i hala i piha i ka hoihoi, e like me na la i au wale.

            Ua oluolu hoi makou i ka hoike aku i kekahi hoailona o ka makaala, i hoi hou mai.  Ma na wahi o na Luna Kula i hiki ole ia lakou ke hoike i na Kula Hawaii, oiai o ka lakou hana ia i hoonohoia aku ai, aole he mea makehewa ke koho ana i Komite Hoike, mawaho ae o ka poai o na luna aupuni.  He manao maikai keia, aka, ke hilinai nei makou, e hoomauia aku, a e hooakea loa aku.

            Ia makou e hoomaopopo ana i keia pii ana, aole e hiki ia makou ke hai ae, o na mea a pau ua pono. Ua akaka lea he hana kaumaha i ka Papa Hoonaauao ka lawelawe ana i na hana i waiho hemhemaia i na makahiki i hala.  He lehulehu wale o na hana kaumaha i ohikihikiia e ka Ahahui Euenelio i na makahiki i naue e aku, ke waiho pu nei me ka lawelawe oleia a puni ka hapa nui o keia Pae moku.  Ano ke hoomaka nei ka Papa Hoonaauao e nee ae i mua, ma ka akahi a alua mau kumu, ke manaolana nei makou e hoololi pu ae ma kekahi mau mea e aku i koe ; aka, e oi aku ana ko makou manaolana, ina he poe lakou i pili a mahalo mau ia e na Hawaii.

            Hookahi mea pilikia loa o na kula aupuni i keia wa a makou e hoaiai aku ai, oia no ka nele ana i na buke Kula ole e hoonaauao ai ma ka olelo Hawaii.  He mea kahaha loa ka hoonaauaoia ana o keia mau kula, me na wahi buke kakaikahi.  O ka Papa Hoonaauao o keia wa, ma ka makou hoomaopopo ana, aole loa lakou i hoolaha iki hookahi wahi buke kula hou ma ka olelo Hawaii.  Ua pai hou ia ae ka Hoailonahelu a Mr. Bele, mai ka papa kepau mai o ka makahiki 1858; ua pai hou ia ka Helunaau ma ke ano waiwai nui ; a ua hooponopono hoa ia a pai hou ia na buke Ninau Palapala Aina.  O keia mau buke a pau na ka poe Misionari Amerika wale no i kakau a pai mua.  Ua hoolaha ae ka poe o ka Papa Hoonaauao o ka makahiki 1862, he buke Kumumua ano hou, i hana kumuia, aka, aole nae he mea ia i lawa a pau ka hemahema, e like me ka buke e hiki e ha@aia i keia wa.  Eia no hoi ke waiho nei malalo o ka malu o keia Papa, ke koena o na buke "Na Haawiia o ke Ao Kiko," ka " Woodbridge Hoikehonua" a me na "Ana Honua ;" i kuai@ e lakou mai ka poe Misionari Amerika aku.

            Aole i hoopuka buke kula iki na Misonari Amerika kokoke e umi makahiki, a iloko o ia manawa, aohe wahi buke ano nui iki, i hoohuiia mai iloko o keia huina, e pono ai e hoike aku.  Aole keia he hoike no ka ikaika a no ka malama pono ana i ka olelo makuahine.

            Ua olioli makou i ka lohe ana mai, eia he Huinahelu hou ke makukau nei e pai, a ke manaolana nei makou, e loaa hou ana he mau buke hou ma keia mau makhiki aku o hiki mai.  Ua makaukau na kanaka e kuai a e hoopaa i na buke Hawaii a pau e hoolahaia ana, a aohe pono e ae aku i ka manao e make ana keia lahui a me ka olelo Hawaii he mea ia e nawaliwali ai ka hooikaika ana e hoonaauao i keia lahui ma ko lakou olelo ponoi iho.

Na Paahana Pake ma Amerika

H@IP@IA.

            O ka hapa nui o na hana oolea ma ke kukulu ana i ke Alanui Hao Pakipika, ua hanaia e na paahana Pake.  Ua pomaikai wale kela aina i ka hoolakoia mai e keia poe hoomanawanui ma ka hana.  Aole nae i like ko lakou uku mahina me ka mea haahaa loa e oleloia nei.  Aia mawaena o ka $20 a me $30 o ka mahina ka uku o ia poe Pake a pau i hana mai nei a paa kela hana nui.  Aole no hoi i hoopaaia kela mau Pake ma ka palapala ae-like i hiki ke hoopiiia lakou ma ke kanawai ke haalele lakou i ka hana.  He poe lanakila wale no lakou a pau.  Ua hiki no ia lakou ke haalele i ka hana, a ku a hele ke manao lakou pela.  Aole mana ma ke kanawai o Amerika Huipuia e hiki ai ke hoopaahaoia ke kanaka haalele hana.

            I keia mau pule iho nei, ua halawai kekahi Aha Kuka o ka poe mahiai o ka Hema o Amerika Huipuia, e kuka ai no ka hookomo ana mai o kekahi mau pake he kanalima tausani a haneri tausani peha e mahiai i na aina o ka Hema, oiai he pii ka uku o ka poe negero.  Ua olelo mai kekahi mea i maa i ka lawe ana mai i na pake--o Koopmanschap ka inoa, ua hiki iaia ke hookomo mai i na Pake ma ke $70 o ka mea hookahi, me ka ukuia $10 a $12 paha o ka mahina, a me ka palapala ae-like no na makahiki elima.  Ua kuhi ka poe o ka Hema e pomaikai loa ana lakou ma keia mea.  I huli ae nae ka hana, hoea mai ana ka palapala a ke kakauolelo o ka Waihona Aupuni o Amerika (Kuhina Waiwai,) e hai maopopo ana, aole i ae ia kela hana ma ke kanawai o Amerika.  Ua papa loa ia na moku Amerika aole e hiki ia lakou ke lawe i na paahana i hoopaa palapalaia (coolies) mai Kina aku a i kekahi aina e.  Nolaila mai manao wale kakou ua komo o Amerika iloko o keia hana a kakou o Hawaii e hana nei me na Pake a me na Manihiki i laweia mai nei maluna o Mauna Loa, a e kii hou ia ana paha maluna o kekahi moku hou aku.

Na palapala mai i ke Kuokoa.

            Ua loaa mai i keia keena kekahi palapala mai a Rev. J. H. Moku mai o Lahaina, nona ke poo, "Ahahui Mele ! Ahahui Mele !!"  Maloko o ia palapala, e hoike mai ana oia, e haawiia ana kekahi Aha Mele ma ka luakini o Wainee, ma ka po o ka la 21 o keia malama ma ke kokua ana o ka Papa Himeni a me na keiki o ka malu'kukui o Kaukaweli.  No ka lohi loa o ka palapala o ka hiki ana mai, nolaila, ua hala ka manawa pono o ka hoopuka pau ana, a ua haule loa mai a i keia la, aka, ke lana nei no nae ka manao e hahaiia ka oukou mau hana e ka pomaikai.

            Ua hiki mai kekahi palapala maloko o keia keena, mai Maulua, Hilo mai, mai a H. S. Wini mai, e hai ana i ka olioli o na kanaka ma ko lakou luakini, i kekahi haiolelo maikai i haiia malaila.

            Ua hookomoia mai ma ko makou nei keena oihana kekahi palapala mai a B. K. Kahanamauna mai o Oahu nei, he lala no ka Ahahui Adimeke, e pili ana no na ninau i ninauia mai e ke keiki o Heeia i ua Ahahui la.  No ko makou hoole ana i na hoopaapaa waiwai ole o keia ano, nolaila, ua kapae loa aku makou.

            Eia no he palapala ia makou mai ka peni mai a W. B. Kauanonoula, e pili ana no ke keiki alii i ku mai ma keia aina.  Aole nae makou i hooholo i ka manao, aka, ina e puka aku, alaila, e manao iho ua hoaponoia e na Lunahooponopono.

            Ua loaa hou mai ia makou he palapala mai ka peni mai a S. M. Kahoano mai o Kalapana, e hoike mai ana i ke kai pii i poi pu iho ma Kalapana ma ka la 24 o Iulai a me ka la 25, aka, no ka hoike mua ana mai o kekahi kanaka ma ka pepa i hala i kela pule, nolaila, ua lawa ae la ka ike o kakou.

            Ke waiho nei ma ko makou keena kekahi palapala pane, mai a Stephen Kapapoko mai o Makawao a o Wailuku paha, e kue aua ia J. Nakookoo.  Aole makou i heluhelu koke aka, e nana no makou a hoapona, alaila, hoopuka aku.