Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 41, 9 October 1869 — HE KAAO NO KAUILANI. [ARTICLE]

HE KAAO NO KAUILANI.

Ke kui'ueu o ka itk\i u\wkclc o A'aieaikini i ll'ailua. Kauai, « me ?2ci /»<jf mamo aku. Hoopl'kAlA K s?AMl'r:L.\ KaI'OHU. lIKLĪ*" [ Manmlike kor.o n»uv uu\i u k»k!?uW! u oh rusa i Ka;io ;i uuK>teU» liuwaii a hsu.*ic \uw ko kaīii>u tr.}]xnvi, a no k«» 1120,1 boi,, ui> ka !- :>u!> hu ku uolaiuu uu av aku makou ke K.uio Hi\\v:ui )nal:i!o ilīo xn \. Ak-i. k-' nui m*i luak'.ui, i> 11 ;i i-leU» uiaaiv:i a iuo na '.-iou» l( a uuina:ua»a •> ka m;i kahiko, u-.>U- tn< ia i;t- luea na kak-u v manaoi'.» aku ai; he hi iko ana ;a i ko uiv> l.uy«o U«a o k > lal-.ui i kela wu. O na he\\* a «u* iuv u't !j j»'-laj)c!a, e kapae U»»i uku ka liaku Kaaa ia uiea inui k> u.i kak-au a»a uuu.] Ka Kiiuii im i kūnu makiiakane. iio kon i mui<mJnxH e Aele i ie kaua me kt akita• pehu, hi makaHa *a ia a hdc eia ' € /unLi i konn A hoi aWu-la ua akuapehu ia, oleio aku ia i o Kauilani la Kc»shu.i, eaapopo au heUv e i kaua nie ko hea pjio. a i hele ae no hoi au a i make au nu.i, nam make aoa no hoi ;a , mainuii o kou leo ko ka makua ; eU ko'u he- ; vva o ka hoole i k«ioo I M. A eia hoi ka'u kauoha ia oe. O keī* |>o auanei no'u. u po » o }upa o<t i ou kanaka, i «ueane tnai e uhi y ka po, e »i e :i maoiia. a a? m-i» t«* ka makiuk«in". a h* «»ku la } t e jv>pi i ?it ka* ; aole iak»<u i p«»k- iohi » kr?a kacohs. i A ma ia po ihu. Uele uku la o ua o Kaui« boi a i ka makuahuu?» a me ua nvea oana ia t i hanni, i.oia luūo Piunuin «ne - a oU*to ai;u ! t penei. O onkou &a:ioe; ekoi : .iu, *a uukou kekah'. auilui ; iast ia uxi a tu

r?.' H ».'* >s. *r. Kr-?\ b** Wi'o. ae rrr li ;*.k*■-% • % w.\ A 5"- «km*-* ?*:•=; ' * %i r.-n".s r*\ €• i;l;s s:?*ium ;*o o r>wcj. i i- v 3*rJ lUI :J: r.v|>» p*īvs *•: <i u* S.»: ; *j Dn; tr«i3nh? o ki hi*e, a •>♦• }.; •; i *!hi ak'ia c ; «.i penei. E ! kai n.in* k-» muīo o l»»:- akea. I»e k?r=s o ke nk«i, Wi >t a-J o *»: akua. i niiu ' ,ta hilau. <- no s kt:» po, u pw, ii>ai Kalanak'U a Ku.ihMh;-. tii3»-j?oa o'3u« k«ku-u 31 1 kim oka halau. ka 'ch ? i a h haiaa, ap?c 1 etao paa ui miu ha'ao tes, o ke nui 0 ka liiln, a o ka iu.ia o ke;a pee akua, 0 Huahuakai, bo!o Hiss )a ii a m«a o Kauilaai. hai n;ai ia ua pau i ki pia, a i aka la oa 0 Kau;lani, e wiki oe o loaa auanei oe i ka weieiia o ka Uay, ae n>ai la k<?!a, aeie ieaiohikiana keia i kai. Puka ho j ae h ua keiki nei a waho. kahea i«1 akua 0 uka peeiei. A ! euka, -fcui> hia ka laau i kai, a piha na halau e ku U mni KahnikiU a Kuahuhi. Heaha U ho« ia ni3'j kau.' ha auu keiki nei iua poe ak«a ne-i, u i i;iīva a hu i uaho o na halau. A moe iho !a keia ia po a ao ae ia, i aku la la i kena nnkuakane. fc, Keahua, ke hele nei au e kaua nie ko hoa paio, e nan.i oe i ka uahi 1 keia b. a nii polo'.ei ae iloko 0 ka lewa. a kupono ihma, a hina i kai, a h!o hiui oe i Puna. a hoi hou ae hele i Ko- ' na. a pau īi p ; .t poloiei inai ka ueiht i kou alo ne», aUi;-i e mauao ae oe'ua make au, Aka, ina 1 he!e nihi ae ka uahi maanei ae 0 k.>kou nei 'a, a haia ioa 1 kumupali, e manao ae oe ua make ko hoa paio ia'u, a 0 kou wahi no keia e nolio ai e nana i keia niau hoailona. A k;i olelo an* a ua keiki noi, ; a'unla, p.\ne ina» h o Keahun, ae, eia ko mt-a e he'.e ai ia, o ko kupumikane, a unuhi ae la ia i ka ihe, a kukuiu iho !a iwnena oiaua. 1 aku i i 0 Keahua tu ia, o ko kupunnkane , ihe ki-ia, a 0 oe \v.-vie no ka mea e ioaa ai ke-; ia īhe, ka mea hoi i puka aku mailoko aku u'u, 0 ka inoa o keia ihe au e iawe ai ; o Ko- ; awi 0 Koawa. u.i oieloia ua iike keia ihe me ka p:-tht kaua, aka poe kaua o keia kau. k.i huiali. ka noho o ke aka iloko ke nana aku. a ua like kona nao me ka lauu Hoine. A pau ka oieio ana a Keahua i keia mau mea, kena aku ia īa i ke keiki e hele i ke kaua. Alaiia ku ae ia ua keiki nei a hupu iho ia i ua ihe nei ; a o aku !a ia mauiua o koua alo, a h»H;kuhi no kikoo am a iauei hiki ana keia 1 Onuiiha, ku keia ih.ila a hooinaka hou e kiUoo, hiki ana keia, i l'apaalae. A hah.i mai Li ua la, me ka 1 inai, on>» wnle ou mau wahi ouohi momona, i>U !o aku Ia ua keiki nei. Kia lioiau i heh' mai 11**1 e kaua ka-ua ; 1 pa uo hoi nnu, ai oe » o'u mati oiiuhi. a i pa hoi na'u, ai kuu poe akua 1 ko io. la wa koke no, hoolale iho la na ai a ka ui, a lele mai la ua akuapeiiu la e ale i ua keiki nei, nio k'* kani o kona waha, (e like paha me ka eleu.uii o kahakai) n.e ka manao palia e make ua keiki uei iaia, e kahea iho ana ua keiki nei i ka ike ona. E Koawi Koawa ! E ala ae oe, «ia ka p:li- ; kia la. K ala ae ana ua ihe nei, e pale »ka : hamuma ana m.ii o ka waha e ale i ua koiki ne», a hooh'aliu ia aku la ke alo i na halau i huopihaia ai i ka laau, oia hoi kela mau halau 1 hai mua ia aenei. Heaha la hoi ia niea i ua akuapehu nei ; he uleu kenekeu paha '} • K noke nku nna ua akuapehu nei i ke ale i ua mau halau la, mai Kalnnakila, a Waipo\ili, aohe wnhi mea a uhnuh.au iki iho, a huI li hou mni la e ii ia ia nei, e pale aku ana 1 ua kupunakane iiie nei ona, a haliu hou aku ; la no ai liou no i na haiau 1 koe, a kau aku ! ia ma k(! 1 noao 0 ka muliwai, (o Kapaa aku

; i;i wahi, ke oie nne nu e kuhihewa; pela no ! ha nee hele nna aua akua la a hiki ana i 1 kahi i kapaia o Mooniooiki, a haia maiia' ! \v;ii. imke aku la no ua kupu inonei i ke aie j ia mau halnu ; a ia wa ikeaku la o Rauila-j ni i ke ano inake o ka hoa paio ona, a pane i ae ii.i ihe nei ana, ua make ia oe, he l.ia nuia ia, a Ik' iaa hope oe, ai ko akua o U!ake«hi, ot noke aku ua'akua nei a moe okoa, a waiho okoa mai no ka laau i walio, e lewalewa j mti: nna tna ka j)ukaihu. A kaena iho !a ua j keiki nei peuei. I A ! make ia'u i ke keiki a Keahua a me • Ka»>hao. la wa .10, e hou iho ana keia i ka \ ine ana 11 Koawi Konwa, iluna o ua akua j nei, a mnke loa, e puhi ae ona ua keiki Li i ; u.\ akuapehu nei, a me na hnlau i.koe 1 ke ahi. A nana mai la ua makuakane la i na hoai'ona a ke keiki i hai mua at ia ia, a hai ae Li ia 1 ka lohe i na kanaka. mai la kuu hoa paio i kuu keiki, .1 olioli ae Sa na kanaka me k« huro ana. Make keakuapehu e ! Make ke akuapehu e !! A mnhope iho hoea uiai ana 0 Kauiiani, 1 m u kana huakai mai ; a ka hale o Mua, ua / iko oukou e ka poe e heluhelu ana ī ke ano o keia 1 hai mua ia rua ko kakou heiu nua. A kamauiiia iho la uai keiki nei e ke k kahui»*, 0 ke ano 0 keia. he kaUkala a j*au ka hauinia o ka hele ana 1 ke kaua. A up ka ua, kuhe kn wai, kui ka hekili, . pau Ua haumia o Kauihni, 0 ka heie ana i v ke kaua. Ma keia kaua ana i.ae, ua kokua mai kek&hi kupunawahine ano maoa e noho L ana i ko lewa. (oi<t hoi o Keaolewa) a oia ke- . kahi luea 1 nuī ioa ai kona ikaika ma keia kaua ana. Ko K&īiUmi nhtau ō?ia 1 l ona īxtu makna, ■ kona k ī\ t;:īhi;te. a kuhikuMia mai, » t::e A ; Ke.u'uio iC'znam i mm ww, tui kuna I <Wo en i i Oahu maiuna o ka iAf am o Koetci AW?rJ. I 1 lo'ln w.iie ka iakou noho ana, a mahopv inuu aku !>i o Kviuii4iH la K*ahua. Aole n keik» hum i hab;»u ? A pne uiai ka makuakaue. me ke aim huna o hele aua- , nei k*?*keik? nol* Iwi a iaua keiki, aole, 0 oe \ w:itf no ka mn-un keiki, a |Mtuka laua kamaUio at», hoi aku !a o Keahua a mua 0 k.ina 2 r v> v?hi!tv f Uai aku !a »a i iu ntea a ;au a |jua

r .*rr.c ke .3 n : { , ! ' 1' X r - :-■ "i rni';i ... i | ! k-e--» \-rs v\j a h-«.i e ki:nuu> iwi lu tni J '*a kt>-'k; h o»0 irji haie <r:,\ t:*ik'iai \ t:u : U m» a mnia 1 k-i tr,akaa» - r V;hei o-: f «)w 'u r.*.sr>-:i ka \ ke;k 1 aoh« iusi h** hanau muai» » '. j ? A.'uh. piue m.i't ;i ki I*' *je mea oui kia e kuu he laanao n;iii ka kju e he |*?no, he ka;kuaUnie no kou. eia ' nae aeie loakou 1 ik« ; kona k.ne, a Uwe e ; •3 no e ra kupuei i Oihu. A e minao aea anei oe e he!-: e hu!: i ko kaabine f ae mai !a ke keiki, a i hou mai ia ; 0 Kauhao. ae, ke makaukau nei o ka holo' aku, kat: e aku la ke ano ; ko kuponawnhl-' ne; e heie ar.a nae oe i Oahu. e miinoino ana ko kaikuahiee ;a ee, (kai rit)-a o hah/ aiaila : aku la ua keiki nei, 0 ko'u ikeaku ka paha : ko'u kaikuahine. A no!»o ;ho !a ; hkou ne; a hiki ike ao ana, a lioko 0 keia . w.i ha: aku ua keiki nei i kana ole'o kauoha ::nua 0 kona inau makua. a me na kanaka, penei : E hoi oukou i kai 0 Makaiwa a me i Pohoula i Wailua-kai. 1 inai h na makua. pono paha ka hoi ana _ aku i ka; 1 ka nui 0 ka ai. ua noke ia iho nei e ke kupu-ino a pau ka ai a me ka i-a. aohe aina e hoi aku ai i-kai. e aho no 0 uka : nei. A pane mai ke keiki. e hoi paha oukou ! kai. ua nui ka ai a me ka i-a ona loko e ■ Hke me ka wa i kinohi 1 na kupuua 0 kakou, ae akn ta na makua 1 keia Seo u ke keiki, n i : liou mai !a ua keiki. ae. aohe aiu noho i kif> uka, e hoi no na'iii \ kai i ka p;h o na maha- i ■ na i Holoholoku. A eia au ke heie t>ei, mai pale oukon i keia knuoha a'n. AUilapune. mai ka makuai;ine. Ae, ke heie nei oe e hoīo no oe a pae i Oahu, i kahi e pohu !ai ma--1 Imo ana ia,o Waiauae. ia wahi, haliu aku ko ! : a!o e he!e ana i ka hema hikina, a hiki oe i i kekahi wahi e komo ana ke kai iloko ioa ia ' ia haiki ma ka nuku, 0 Puu!oa ia wahi, a au . no oe ma ua wahi haiki ia a kau ma ke-i :!a aoao. nana aku no oe 0 ka p;o mai 0 ke ianuenue. a o ko Kapalaina n»a wahi no hoi •ia e noho ai. A pau ae !a ke aoao ana aua ! maku.ihine nei, hopu aku !a keia i ka ihe ! ia Koawi Koawa, a iho mai la kela a hi-; | ki i kai o Hanamaulu, i kalii i kapn:a o Nu-' j kole. ku keia ilaila, a hoomoe aku !a i ua ihe |-iiei ana, a kau iho ia inuluua 011.1, a iawe ia ; | aku la ma na ale hanupanupa 0 Kaieiewaho,;

| pili paha keia mau wahi lalani, mele penei. ! A waho o Kauilani 0 Kaieie, j Pau Im ikena i ka aiua, i li.\we e ka ihu 0 Koawi, . . j Haaheo i ka ili o ke ka», I 1 alawa ibo hoi ko ia la hana, i Haki nua ka ule i ka moiu». A:e. lia pm: ana. o ua /.eiki nei i Qu/iu, ka huna /a am o k(1 i/u: ana e kekahi 711 m wnhuie daa, a me ke o am vmi 0 va ihe nci> ka hui a>iu }m na h n 'k'n/knu rkn ūi, a hium ia kew. a ,1 <•'«'. •?/ << K-nt:l.ifv ma % a ]HiU(e i(L ui'ū iniiU m laiihimou. A kau aku la keia i kapa o Waianae, hoala ae !a keia i ua ihe nei ana, a pahee aku la mamua o kona a!o, a oi nei akn 110 mahoj pe, (a o ka mea no hoi kha nana ia i alakai a hiki i kahi 0 na kupuna.) A hele ana laua nei o ke kaha o Kualakai, alaila haalele mai la ua ihe nei i ua keiki nei, n hala e aku la kela mamua. a loaa he mau wahine e noho mai ana, i ka heenalu a hoi mai, e o'iaia ana i ka 1«, hiki e aku la kela, a ike iho la ke kaikaina i ka maikai o ua ihe nei, anoi iho !a iloko ena, o ka inoa 0 keia mau wahine.

(0 Kamaluena ka mua. o Keawalau ka hope.) ■ A i mai ke kuikaina i ke kaikuaana, e | akahi no hoi ka ihe maikai launa ole a 0 ke- j ia ihe ohi mai nei ka hoi ka io o keia laao, ! 0 ka ihe wale no nae hoi, aoie ke kanaka, j (kahu.) | 1 alawa inai ka hana 0 ua 'iuiu wahiue : nei, e hele aku ana keia ma ka meheu o uu j ihe uei ana, a ike mai la laua la 1 ka ula a ! me ka nani 'oia nei ; iiuna iho i i l iua i ka ; | ihe, a o ko ke keiki hele aku la 110 ia a ku ; iana imua 0 laua. A nuiau aku la ua keiki j nei iua mau wahine la. Aole paha olua i J ike īho nei i kuu hoa-hele ? Pane mai ia 0 t Keawalau. Aole maua i ikeeku nei, 0 ma!ua wale iho la uo ia la. I aku ia ua keiki ! Kauilani uei, ao'e ua huna olua i kuu hoa- | iieie, a peia ka lakou hoopaapaa ana a loihi 1 wale, aiaila hoopuka aku ua keiki nei i kana olelo hope penei.

i Aoie no auanei e na'o kuu hoa-heie ia, i ; na e hea aku au 1 ka inoa, e hea mai no ia. : Oia una wai\i a na wahine. A penei ka hea ana. E Koawi Koawa e. E u mni ana ua j !aau !a, E 0. K oni ae aua ua ijau nei, pa-; ilahuii ua mau wahine ia iiaio, a hopu hou oj ua 0 Kauilani i ua ihe nei, a pahee aku la ; numua 0 kona a'o, a he!e aku ia keia maho-, pe. a tiiki e aku iu ua :he nei i Puuloa ; i ea \ aku ko ia nei hana, e moe n>ai ana ua iaau ! ika nuku o Puuloa. (Ua oleioia ma keia mooleio, 0 ke kumu ka ia i haiki aī owaho o Puuioa, oia hoi ka nuku o Puuloa. < (/loi'e i piu }