Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 4, 22 January 1870 — HE HAAO NO KAUILANI. [ARTICLE]

HE HAAO NO KAUILANI.

Ke kupueu o ka uka waokeU o haiea*kiui i li'ailua. Kauoi. a me kana pot mamo aku. Hoopi k.ma r. SAMi"Et.A. Kapoku. iiku: ī-:. ■'Manuli o ke kon> &r»a maia kakhu'-rhoe h paiea i ILaao a in<>jkio Haw%ii • k'; kjcaprpa. a n»> km ®ea ho». »«:» ka ka nuuepa, niolaiUu e» ae aku aakuU e h»x>pukai» k<rh&&.> liawan malal > n*'■ Aka.k" iK tnei loake-u, o na olr«o ie&ak-A a u>c na booinartamiiw q W% k3.Qlko. ai-'l'. OO il EiCS W :*i ratkri4oi r ) akn ai. h? sna ii i k° aix» hopo loa o ko Uhui ī kehi *ra. 0 na & me TtA olelo pelaj:*r!a, e kapae loa aka ka haku Kaao ia ni«s obū kuOA kakau ana nuvi.] A pau k* ia nei oli aoa, kaapuni ae la !a* ua neī a pom o Kauai, a huii boi mai la iaua a waena o Kaieiew"Jiho, kopikipikio 8e !a kn aie o ka m<Kina, n>e he la e k;oia ia ana na papa o laua iluna. a hoorn3nao ne la o Kamamo i ka oleio a kona makuahine, a ia iva no, heaha la boi ia i ua niau papa nei, uh hiki ia laua ke aio iloko o ke ehuehu me ka > puiu ole o ko laua mau kaliu, a haalele aku iaua nei ia wahi, a laaa ena mawaho «ie o Wnialua. : Ke kii ūiia o Ilonunuikuahna ia Kamnmo, a \ hoohokaia ? ka mann o Lrpzantoi. Ka ike ana mai o Lepeamoa i ua kupueu la o ke kai e aneane ae ana e hupu ia Kamamo, 1 o?m h lo ann t kt\iui me ua honu nei. ha hnlo aria o Laukaieie i Kauai mamuli o ke i kaia a Lepeamna. A ia Kamamo ma e aio nei i na aie kua loloa o ka inoana, ike mai ia o Honunuikua- . lena i uo kaikamahine nei, hoouna mai ia ia i kona poe koa e kii e hookahuli ia ia nei, a o ke kane wale aku no koe, a o ka inoa o keia mau koa, o Kaaleiki.o Kaaiemoe, o Kaalepoi, o Kaalekualoa, o Kaalepoko, a heaha la hoi la i ka mana o ua mau papa nei, ua lele ae laua nei, aohe loaa ae i ka ehu a ke i kai, oi hana mai a molowa, hiki ole, alaila no hoi paa i ka mana o Lepeamoa, a hoi a hiki imua o ua honu nei, heie kino maoli mai hoi ia, a ua anenne aku lnua nei e hiki t i Waialua. ia manawa, i ike mai o Lepeamoa 1 1 ua kupueu nei o ka moana e aneane ae ana ■ jelaweiawe i ka ia nei hanni. Ae manao |ana ia, ina e loaa pomaikai kana hanai o i Kekukunaokala i ka wahine ui, a o kona | moku e noho ai o ka pae moku o Kanehunamoku, a ia wa oii koke aku o Lepnamoa penei : ? Anoano pua haiii ke kai, Maiino a ehu ioa, Hulihia mai ia, Ka papai nui kua lena, Opi ke kai hanuu akea, Huh ke alo e hoi e kuu kama, | E hoi kaua i ka poli o ke ala, O ke onaona ka'u e honi nei, Iloi mai kaua e-n. A iohe aku la o Kamamo i keia ieo o kona makuahine ; a i aku ia ia i kana knne, " e ! ke kokoke mai nei ke kupueu a ka makuahine o kaua i oleio mai ai, e wiki knua 0 iilo auanei au,ae mai ia no ke kane, a hooknhi no opu ale, lele ae ana ua mau papa nei a ku ana i knhi a Lepeamoa." la manawa, puka mai Ia o Lepeamoa mai kona huie mai, a kii aku ia e kaua me ua honu nei, oiai, i.i Kamamo ma no a hala inai, hiki aua ua honu nei, a oia no kona wa i hona ai, a pakele maoii o Kamamo mai iilo i ka honu, aole no nae hoi e liio he mana hoi ka makuahine. 1 ea aku ka hia o Lepeamoa, e huli ioa mai ana i ka ainJ, a o ka wa. no ia i iiiki pau iho ai ko kakou Lepeamoa i kona ileaika nui, me; ka mana o kana ihe o Konwi o Koawa, hookahi no a ia nei hou nehe ona ka īliili o lalo, a hnehae ae ia keia i ua honu nei a liiiii, a koe nae ke ola, a ua oieloia ma keia kano, o, ka mea ka ia i iiiiii oi o kuhi honu, a nui kahi honu, aka, he mea oielo waie no ia. A hoi mai la o Lepeamoa mai kana huakai mai, a noho pu iho ia iakou a aneane e hanau o Kamaino. Kono aku ia o Lepean»oa ia Laukoieie e hoio i Kauai i kahi o Kauhao; ma, me kona oieioaku penei: £ hoio oe a imua o Kauhao a me Keahua, e i uku oe ua 1 hapai o-Kamamo, ka Kauiinni me ihiihilauakea, i ko iaua manao i ka moopuna, oiai ua hoi ae ia no o Laukaieie a ke kino mua, i ae aku ia ia, a o kona wa koke no ia i holo mai ni a pae nna i ka muliwiii o Wailua, a uiuau aku la i na makaainana penei : Em i hea na aiii kahi i noho ai i keia wa ? Hai mai la iakou, aohe noho i kai nei, ua alohn |no ia uka o Knwaikini, aia no iiaiia kahi i | noho ai i kein manawa. ! | A oka pii aku la no ia o ua wnhi eleie (nei a hiki i uka o Kawaikini, a hal-wai me ? Kauhao ma—A pane mai o Kouhao. 4v E ! aloha no hoi oukou, aloha ka hiapo a maua, 'a me ka mea nana i noke iho nei a maikai īka aina/' A i mai kela, ae o ka'u no ia i holo mai nei e hai aku ia oiu no ka hapai» ana o ka moopuna ka Knuiiani tne Ihiihiiau- ! akea. a i olelo inai nei ua hiapo Ja a oiua, i na he makemake ko olaa i moopuna haoai na o!u«. aiaila e lawe hou mai wau ke hnnau, ae mai la o Kauhao ma. I A o ko ia nei ku ae ia no ia hoi ana, i ka ? ; ua mai ka hia o ka poe o ka haie, e noho a 1 i la okoa alaiia hoi. aohe oia nei mahu aku,: be mau ukana nae ka ia nei i lawe pu ai, he makana i ke alīi ia Waialua, he mau abu j pawehe no Niihau a me na kapa oiona o ) Kauai oei, na Keahua ma keia inakana. | . A pae ana keia i Oabu i Waialua, i kahi' a Waialua tna e noho ana, i ea aku ko ia nei hana aoie o Kamamo a me Lepeamoa, ī ua hele i ka auau wai, a o Waiaiua wale oo; koe, a ha« wi aku la keia i ua makana nei, a, hoi inai U hoi o Kamamo ma, a nuho iho ia ; ; la la a po. a aojie hoomaka inai ka nahuoahu hanau o Kamamo. . ' Ka fumau ana o Kaaamo i ke leiki n IUo t • Keuai, a kapaia kona tt*oa o * j ka hanaiia atsa a nui iiaūa. I » A liui loi n»ai la ka (uhunahu ana o ua o i

Kaniaino, a pihaiku mai U kom nvinso i ka ikaika a ke kuakeko, aele ro hoi i eu>o hanau ana ua kei'hi U manauii o ka Lepeamoa pa!e ani. oia pa!e hookahi me ka Kamlani i hana ai i ka wi e kupilikii ana o Ihiihiiauakea, i Ini inua ia aku nei ma na hj?iu mua i hala, a i ka wa $ kapaiulu mai ai ke keik: s waho, o ki wa no sa a LaulAieie J »<no shc ai ? ka nalu a pau. A īeie aku U ia eee ua keiki nei. a hiki ana i ke aio o Kauhao Xna, aole i moku ka piko a okL ia tho ia ka piko, e hke me ka roea mau ja wa, j fcai mua ia na kekahi o na he!u mua, a ike iho ia o Kauhao he kaikamahine, a kapa iho !a la i ka inoa o ke keiki o Kawaikioi. £ia ka roea kupanaha ma keia, oka waiu e ai ai a ua keiki la, aia mai iuna mai. oia hoi kekahi kupana nana e inaiama ia Kauiiani i kona «a e kaua ana me ke akunpehu o Moakea, oia hoi o Keoiewa, a o kana hami inau no ia e kuu iho ai i waiu na ua keiki nei, en, kupanaha no hoi !a ea. A pela iho la i hanai ia ai na kaikamahine ia a haln na makahiki esvaiu, hanaiia ua keiki ia i;i iaukupu, e uiu ae ana ke kmo o ua kaikamahine la a maikai. a wahine inaikai i ka nana aku, a o na wai e nuau mau ai ua kaikamahine ia,o Kawaipopoiohuauieakane a me Kawaikoko, a o na kahuoia nei e maiama ia ai, o Lauinaani a ine Akolen,' oia no na wai i hoikeia ae ia maiuna i uka o Wailua, e ike no ke heie e nana ka poe e makemake ana. Elua heie ana o ka ia a ua kaikamahine la e auau, a o ka hana no hoi a na kahu o ka holoi i ka lii, a pii ioa ne ia ka ui o un o Kawaikini, he mea hilu a hnohialaai i ka nana aku b na kahu, i ka ua mea he nani o ke kaikamahine o ka uka iu ano o Kawaikini aina. Ka hanau ana o liamamo i ke keiki hou, a lilo mn ko Waiulua uoao. Ko Lepeamoa ma hoi ana i Kauai. Ka Kawoikim la ana i na kino o Lej eamoa a lilo i kino maoli wa~ īe no. iloko o na manawa loihi i nui ne nei, ua ioihi ka hoohua ole ana mai a ke Akua i ka hua iioko o ka opu o Kamamo, a i ka ewaiu 0 na makahiki o Kawaikini, hapai ae ia o Knmamo i ke keiki. a haia na mniiina he 10 hanau mai la ua opu la o Kamamo, oia hoi he keiki kane, alaiia pane aku ia o Kamamo 1 ki\na kan?, ua hanau ne nei au i ua keiki hou a kaun, e aho hoi nuu keia keiki, no ka mea, ua ko ko'u noao i ke keiki mu«,aemai! ke kane ia manao o kana wahme, a oielo: mai ia o Lepeamoa. E Waiaiua, kapaia ka iooa o ko keiki, a kapa iho ia ia i kona inoa ( o Kekauila, a haawi aku ia ia i ka hanaiana ' na kona kaikaina ponoi, oia o Mokuieia, a ; nana ioa no a mau loa aku, oia a me kana wahine o Puuiena, a na iaua no i maiama a | hiki ika hoao nna me ka wahine. A noho ' iho ia lakou a hala na makohiki eiua, nui = kupono loa ae la ua keiki nei, a kono aku la o Waialua ia Lepeamoa e holo i Kauai, ae mai la ka makuahine i keia leo o kana hu-i nonn, a hala na la elua. waiho nku la o Waiaiua i ke keiki ma ka lima o kona kaikaina, a me ko iaua ahupuaa, ae mai no keia, o ka makaukau iho la no ia o ka hoio i Kauai, j lawe e aku ia na kanaka i ka ukana a hiki i j kai o Punena waiho, a o iakou nei aku mahope, eia ko lakou nui, o Lepeamoa, o Kamaino, Wainlua, a o na kahu wahme elua, o Maiielnulii, Maiieiauhoe, Laukaieie, a me i Kaniaula, ua ku a kanaka ioa iauaia mana- ; wa. A hiki iakou i kahnkai, a noiio lakou j a liu wale, pane aku o Kamamo ia Lepea-1 moa penei: Auhea ka hoi ko kakou waa e; holo ai i Kauai, o ka ukana wale no keia e ahu mai nei ? Alaila, panaaku la o Lepea- ? mon, e knhea ae au i ko kupunawahine waa ia Mauoki, a e maiiu mai ana keia, alaila, pono kakou, a i ole oia iho Ia no. ! (He wnhine ka keia he kino ano lua, a ke nanea la ka i ka hoonuu i na pono a na alii 0 Kanehunnmoku, oiai he mau aikane kana 1 ua wnhi la) a oli aku o Lepeninoa penei : Okuene ia oMauoni o Mauoki, j 0 ka wahine a-e iani a-e honua, Nana i wahi ka piko o ka lani, ' Noha mai o Kulanihakoi, ; O iku-a o ka poha koeleeie, O Weiehu keia maiama, O lkiiki ua kaeio ka hoku, ! O Lanakaulua ke owe i ke kai, Ua ikea ka pukoa, ka haleio, ka hale a ka i-a, } Makalei lua ehu iua i ka ia, Ke Mrehe nei e ke kai o Anuakea, Akea ka la a ke aioha ke hiki mai, Eia.ka uiu ]eo he ieo-e, E uaio mai-i. 1 A lohe aku la ua o Manoki i keia leo o kana moopuna, a onioni ae la ia mai kona hiamoe ana, a hoolono pono ioa mai ia, no ka mea, e nanea ana no ia i ka hoonuu i na waiwai a na nikane ana, i ka momona o ka puaa, a me kela mea keia mea, a kaii nku o Lepeamoa o ka hoea mai, a o ka pa-e wahi leo mai la hoi, he oki loa no, a oii hou no keia penei : ; 0 Ku?ne la ka wahine, Nana i a-e ka iihi o ka la, Ua iohe a Uiilinehe i ke kai, E ae aoa i ke kukuna o ka lani, ; E wahi ana i ka piii o Weiehu, 1 ke kai o Ahualoa, i Loa ka ia ka hele ana, j E huh mai aoa e hoi, E kapu kai i ka iimauni!,, ? E hoi—e, ī E hoi mai i ka ualo a'u, I A ko mooiani e—a. \ A lohe aku la o ua o Mauoki i keia oti hou ; ana aku a Lepeamoa. huli hoi mai la la a lana ana mawaho pono o kahi a iakou e noho nei, a oli aku ia ua kupunawahioe waa la f penei : ! Lohe oina ka leo, 0 kuu iani makohi Uni, ! Na ka lani pii a koi, Na ka ua maioku hioi, Na ka mo!e o ke aiii, \ ka wat halau o Waiina, i Nana i mohai ina», ? Ka piii o na Mahaua, ; 1 ka pae o Auloa, [ Nana i pi« ka mmoi kai kiekie, ; Ka iani ua inaioku Uni, l Kohai ino ka leo o kuu haku ua la-e, Ke hoi mai e-a, 1 iohe i ka winiau a ko leo, i La boi iuai e—a. A<jic i pau. <