Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 15, 9 April 1870 — Kekahi mau mea no Kaleponi. [ARTICLE]

Kekahi mau mea no Kaleponi.

[Koena mai kela pule ntai.j He nui no na negero a me na liapa negero e noho nei ma keia kulunaknuhale o Kapalakiko. He hale pule ko lakou, he Kahunapule no hoi e like ine ko lakou ano ili ; malaila kahi e inalamaia ai ka halnwai hoomana me ke akahele i na la Sabati a pau. Ina e hele ana kekahi kanaka Hawaii a ike ia lakou, alaila, e hooinanao koke ae ana no ia i kona aina iho, mamuli o ka ike ana aku ia lakou.

He monuunuu wale na halepule o kela a me keia aoao hoomana, e piha mau ana na holepule i na la Sabnti a pau, aka, he mnkena no hoi na tausani o na kanaka aohe hele iki i na h;ilawai haipule. O kekohi o keia iiw.u hale, ua kapiliia a nani no na lilo he nui a me na agona nui me na pi'ka aniani nunui i awiliiii me na wai liooluu he nui. Oua noho, iiiUiapiliia me na papa i kahiiu a wanikiia a maikai, me na bela uoluunlu e noho iho ai i hoonaniia. O ka awai, ua kapili nani loa ia, ahe anoi maoli (ii;i ka nana aku. Ua lehulehu wale nar halepule me na bele nunui a kani hoi i kau ia ma na oioi o ka luakini. Aia he ekolu mau mile mawaho aku o ke kulanakauhale, he wahi hoi i kapaia 0 "Mauna Mehameha," oia kahi o ka pa kupapau nui ; a ma kahi hoi e kokoke aku ana ilaila, he wahi, o "Pa Kanu Kupappu o Puu o Laurela." Ma keia mau wahi elua, o ka poe a pau i make, ua laweia ilaila e kanu ai. O ka poe waiwai nui, ua hoolilo lakou 1 ko iakou mau puu dala ma kc kapili ana i mau halekupapau, a ma ke kukulu ana ana i kia hoomanao no ko lakou mau pili makamaka i haule aku i ka make. Ua hoouluia na pua a me na laau maloko o ka pa liilii e ku koke ana ma na he-ku-papau o ka poe make ; a ua hanaia no hoi kela wahi a maikai loa ma ka naua aku mamuli o ka hana maiau ia ana. Aia kekahi mau kia hoomanao nani a nunui e ku la inaluna ae o na luakupapau, 110 lakou na tausarii dala ke kumukuai o ka lilo ana. Hookahi o keia mau kia hoomanao, i hiki ke hoikeia, oia ke kia hoomanao o ka Luna Ahaolelo o Kaleponi i make, i ka hakaka ki pu, nona ka inoa Broderick, He kia mahela nui a kiekie keia eku pololei ana. Mawaena konu o

mea i make, e "moe a kau u hooilo ana." ua kia la, mai ke kumu ae, ke kii o ka Ua hiki ke ike ia aku keia kia hoomanao mai kahi mamao loa aku no kona kiekie. Ma ke piko o Mauna Mehameha, he kea keokeo nui, i hiki ke ikiia'ku e na moku ma ka moana, he mau mile ke kaawale mai ka nuku aku o Puka Gula. Aia hoi he Pa Kanu Pua kaulana no kekahi Keonimana, o Wudewada kona inoa, mawaho aku o ka poai o ke kulanakauhale, he wahi akea hoi no ka hooluana ano o na tausani kanaka e imi ana i ka lealea. O ka uku o ke komo ana maloko o ua pa la, he hapaha dala wale no. Maloko o kela wahi, e ikeia ana na mea malihini a me na mea maikai. Mawaena o ia mau mea, he mau holoholona hihiu. Ma kela wahi e ikeia ai na bea ahinahina o Kaleponi ; o kekahi o lakou he nui, o kekahi he mau keiki bea, he mau bea ulaula, he liona # ke tiga o Benegala, he leopaki, he mau popoki maka nahelehele hoi, u o na ano alopeke he nui, na ano o na keko a pau, kanagaru, kamelo a me na holoholona ano like a me na manu. A

ma kekalii wahi hale, ua ikeia aku kekahi inau holoholomi e noho puuluulu aua me ke nalm ole aku o kekahi i kekahi, n hoeha ole oku hoi ; ua kapaia lakou, kn "ohnna oluolu.» Aia mnloko oia puulu holoholonn, he elua mau bea, elun ilio a hookahi puaa, hookuhi keko. Ua hiki 'uo ia lakou ke paani like me ke nahu ole aku 0 kekahi i keknhi. Aia no hoi he wahi hale e ku la, ua piha i nanno hololiolona ame na manu i make. Ma kekahi hale aku hoi, ua piha i na kii nani i penaia a me na kii o na kauaka i hannia me ka pohaku mabala ; a ina kekahi hale e aku hoi, ua piha i na buke ; a ma kekohi hale e aku, ua piha i na laau kanu e 11)11 ana i laweia mai, mai na aina e mai ; a e kani pinepine ana ka poe puhi ohe mu keia pa mea kanu. He wahi kuponn keia i na kauaka Hawaii a pau e 11010 nna 1 Kwleponi, ke hele aku e makaikai.

O ua Makeke « Kupalakiko, oia no kekuhi mea nani. Ma keia wahi, e wniho ann nn i-a a me na meu uhi o na nno no a puu e loao ai. Oke ano o Kale|umi, lie aina ia e hiki ;ii i na inea io ke wailu» no ka inanuwa loihi, alaila, innino «ku ; a e ikeia no na io bij>i, puaa a hipa mo' niona ma kela man mal<elic j a inaiaila pu no hoi e loaa ai na io o na hololona hiliin fi puu, e like ine ke dia, iole-kahil<i, palahu, inunu kuka, koloa a me nu ia o kela a me keia ano.

O iii» liua mea ulu, he nui loa, he liolo pouo hoi na kumukuni, e like na Apnlu Kuleponi, pea, waina maluo, ipu-aimalui, alani ame na ano eae he nui. Ao nu uwala, akaakai, biti kukipi, a pela aku a henui muoli lakou. Aolie Makeke ma ka lionua nui i oi ae mamua o keia.

Ma na la Karisimaka a me na la Makāhiki Hou,ua hoike nui ae ka poe j)iepiele o kela Makeke i lui lakou mati meu 110 ke kuai nku, Ua piha na pakaukau bipi momona, puaa a me na hipa i loaa ina keia mokuaina, me na pahihu, koloa, kaka a me na manu e ne, Oko lakou inau hale kuai bipi, ua piha i na bipi, hipa a me na puoa i pau naili i ka lole ia, e kau nna mai ka pnpahele a hiki iluna 0 kaupaku, mai ke 30 a 40 o na knpuui ke kiekie, a ua kahikoia na mea e kakuu olohelohe ana me na lipine ulauln, keokeo a eleele, me na hae nui a liilii, me na lala laau a me na iau ; a i ka po ana iho, ua ho-a ia he mau haneri kukui malamalama ean aua a puni lukou r Ona uwala nunui a maikai, na apala a me na ano a pau o na hua mea uiu ; na waiubutn a me na waiu-paa, a me na wui meii ono, ua ikeia aku ma kolukou mau papakaukau, a ua hookuene pono ia lioi ka hoonohoia ana, a ua kahikoia nku no hoi 1 na lau nahelehele ona kuahiwi q me na hae iiilii. Ona puka komo ame na wahi mawaho mai o na puka aniani o na hale Makeke, a hale hotele a me na hale paina, ua kinohinohiia i na lala laau uliuli, a ua lawe pu mai hoi lakou i na kumu laau loloa mai ka nalielehele mai, a hoopaa ia lakou ma na pa, ma na kia o na hale, mawaho ona aianui, i ike ai-ka men e nana ana ilulo e hele ana i na laau he nui a me na lala luau iiliuli, me lie mea la he lioike anu o ka waonahele. Ile nui wale na kunaka o keia kulannkauhale i hoohanohano ne ia hkou iho iloko o kela mau la elua. Ua pnniia na puka o na hale hana, a o na kanakn hana hoi, ua hoolilo iho ia lakou ila iealea. He mau tubsnni o rm kamalii i kahiko ia lakou iho i ike ia nku e paani ana ma na alnnui, a o kekahi poe o lakou, me na makana kii, na paiiu, na ohue, na pila n rne na maka e ae he lehulehu e paa ana ma ko lakou mau lima ; ma ka ike aku, e hauolia e walaau nui ana* (Aoh i pau.)