Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 25, 18 June 1870 — LA IUBILE, POAKOLU IUNE 15. [ARTICLE]

LA IUBILE, POAKOLU IUNE 15.

I ke kakahiaka o ka la kulaia lubile, oia hoi ka Poakolu iho nei. ka la a kakou i anoi nui ai e hoohauoli i ko kakou hiki nna i na makahiki he kanalima o ka hoonaauao la ana ;—ua mohala mai la kona malamalama :ma Honolulu nei me ka omamalu ana o na

ao kaalelewa a puokooko mai la na kukunn haoa o ka la, me ke ano nioluluhi molulea, aole nae i hanwi mai na ao i na kulu, wai lani koikoi. He pnpuhea ana, he pakaawili okai kakaikahi ana a na makani, a hiki wale i ka wa i ike ia aku ui na pipa alanui e lihau ia mai ana e na kanaka, a e alaa-papa ia mai ana hoi e ka poe i hoolana ia mai na puuwai, no ua la nlii nei, a me ka manawa hoi a iakou e hanu ana i ke kanaiima o ko lakou mau makahiki o ka hoonaauao ia ana, a kakou hoi e kapa aku ai ano, he Makahiki 1 übile Ao PalaPala (! ) keia no kakou e Hawaii. Kanaiima makahiki i haia aku, i na Mi sionari e holo mai ana ma na moana kai lipolipo o ka Atelanika a me ka Pakipika, mai ka Ripubalikn mai o Amerika Huipuia, e lawe mai ana i ka lama ku o ke ola i na kupuna a me na makua i hala aku, ua hoohiolo e ia ko kakou mau akua kii laau. pohaku a me na ano hooinanakii a pau o kela wb pouli o Hawaii nei; a ma ka la 30 o Mamki 1820 keehi mua ae la na wawae o na Misionan Makua Rev. A. Hinamu nana na kaikamahioe me kakou i keia la e olioli nei, a me Rev. Mr. Wioi, Rer. Kakina, na iaua na wahioe i hooioihiia mai, a ike i keia la lubile a kakou e kulaia nei me na Hawaii ponoi no lakou na inoa Toma Hopu, Keikenui, a me Hooolii ma ke one o Kohala i Hawaii nui o Keawe. Ma ka la 1 o Aperila, kalewa ae la iakou ma Kawaihae, a kau pu mai la o Kalanimoku Alii a hoio aku, a oia ka la 4 o ia malama no» kuu iho la ka heleuma o ko iakou moku ma ke awa kai malino o Kaiiua. | Malaila, e akoakoa ana na Aiii a rne na | Kaukau Alii, aka, me ka manao hookiekie ole o na Misiooflri, ua noi aku lakoa i na

Ai»ī me ka hanba«, e ae mai e leie kikoa nnuka o k» aina, a e hefke aku i ka malamaiaoia o ka EueneUo; mahope o ke k»li hoe.ianawanu» ana,ae ia inai ma ka la 12 e ieie i oka, a ua piha ae ia na Makua Misioaari i ka oiioii i ka biki aoa uiai oia iono, e hoao ika lakou hana, ina he mai« kai a i na paha he ino. Oiai o ka iakou haoa ana. ua ku no ia i ka maikai, a he oiaio maoii o ka Uhan« Hemoieie po m« ka bana a keia pae. Ua buh ; koke ae la na Aiii, oa alukn mai Ui na makaaioana e komo. a aoie i loihi aku, buli ae la krt lahui holookoa tnai keia a me keia pea okaaina. 0 keia ]a 15 o lune 1S"70, he h buī keia no ka poe a pau i ike i keia Ja, mai ke nu\ a ka iiihi inni ka e!eraxkute a aa opio» mai ka poe iiuoa ioa a i ka haahaa. Alai oi loa aku paha ka pooo r na mabosa : īa e kakou ka la 12 o Aperik> i hala, aka r aole no paha kakou e hoahewa» ke malama i kekahi ia o keia makahiki, oiai, oia do> ka j puni ana o na makahiki he kanalima. KA UOONOHO ANA 0 KA BUAKiU. I 1 ka hora 9 a me ka hapalua ka hoomaka ana o ka hoonoho o ka huakn'u ma KaWßva- ; hao. £ iike me ke ano o ka boonob» hua* kai ana peoei: Puali Kaua Lio. Na Kula Sabati o Kawaiahao, Ka Ahahui o na Keiki Misionari Hawaii. Poe Pul)j Ohe, | Puaii Koa ik Haku o Hawaii ; i\a Koa Kaipeia Ka Ahahui Eueneiio Hawaii a nae na Kahuca o na Aoiio Hoomalia a pau. ; Na Hoa o ka Ahaoielo, Na Haumana Lahainaiuna, | Na Hui Hooie Waiona ; Na Kula Sabati o ku Luakini o Poieie\T a : me Koukeano. | Kuia S>ibati o Kaumakapili, I Ka Lehuiehu. i

Hele ka huakai a pum ke kulanakauhale a hoi mai i Kawaiahao. 1 ka hora ke komo ana o ka huakai iloko o ka luokini ma Kawaiahao. Ike komo ana mai o na poo, e haliu pono aku ana na huakumu mahope iho o ka awai penei 44 IS2O ItBtLE IS70 M n.ahlo iho oia mau hua nui e kau ae ia, e kau ana ka hua kumu oke aupuni: 44 Ua mau ke ea o kui Aina i ka Pono." Ua hookaawale ia na noho o luna no na kamalii Kula Sabati, a ua hele no hoi ia mau noho a piha pono ina keiki i ka wa i hoonohoia ai, a he kaknikahi wale no na wahi kaawale no ka poe makaikai. | He hapaha hord i hala ae ma ia hope iho,: no ka hoonohonoho pono ana i na keiki a me na kanaka nm ko lakou mau wahi e no. ho ai, a i ka hiki ana i ka hapalua o ka hora 11 ponoi.ain hoi, komo mai la ka Moi Ilihia i ukali i«\ e ka Moi wnhine kane make Ema, a me na Kuhina ona. " Ua hele wale a limua, j Onaona i ka hala me ka lehua, j He hiile lehua no ia na ka noe-a, ! 0 ka'u no ia e anoi nei-e, j E li-a nei hoi o ka hiki mai-a, I A hiki mai no oe, j Hiki pu no me ke aloha, a-10-ha." i Ku ae la na mea a pau iluna i kona komo | ana mai, a haawi mni la hoi na Papa Himeni o Kawaiahao n me Kaumakapili i ke me* le ana. Ke Akua Mana mau, HoomaiUai, pomaikai, 1 ka Moi, Kou lima mana mau, Malama, kiai mai, Ko makou nei Moi, E ola e. Haliu, maliu mai, Nana mai luna mai, Kau pokii nei, E imiu kou ola nei, Ke Akua kou kiai, Ka pua nani e, H;iwan nei. Imua ou makou, ; Ke Lii o na'lii, | E alohn mai, j E mau ke Ea nei, O keia Aupuni, E ola makou nei, ! Ia oe no. j Mahope iho o ka pau ana o ka himeni, hoomaha iki no kekahi n>mute, a noho like] na poe a pau ilalo, alaila, mele hou niai la j na Papa Hi»neni i ka Himem hoano; 44 Pule a ka Haku, '* a mahope iho o ka himeni i hoano, pule ia e ka Rev. L. Kamika, D. D. Mahope iho o keia, himeniia mai ke mele.! 1. Puhi i ka pu oukou, | Hookani maikai ae, ' I lohe ko ke ao, { I keia pomaikai. Ua hiki mai ka lubile, E ola e na pio e. 2. Hapai i ka Mohaī, Ke kalahala mau, He koko makamae, E malu ai ke ao, Ua hiki mai ka luhile, E oia e na pio e. 3. E na poino e, Na kauwa a ka po, Na paa i na aie, E ola ia lesu, Ua hiki mai ka lubile, Oa hoi oukou na pio e. 4. Hoolohe maī oukou, la leo e ola'i! E holo ia leso t Ke Lii e malu ai, He makahiki lubile, E ola e na pio e. 5. E hoi pu kakou, 1 kahi e ola i, I kona aina mau, E noho pomaikai, M*iutta mau he lupile, £ o(a mau na pio e.

Ku mai (a ka Ke*. C{.irk D. D. ke kauoleio o ka " Papa Misionnri Amenk* i ko oa Aina e„" a katnai(īo ma» ehk« pe %l maialo ibo : "Noka mea, ma kera fa. m w»ibv>akunai ookou i ka oukou mau haoa roe ka Ahi. olele. o ko ookou Aupunr. n ua hefe rms n ?j oakou iaoei e ake«ko* a>, n<rka olioli U;bi. le ana. Ke haawi aku nei au \ ke aioha j a ookou. a me ka naanao- hauoli pu ana no k) • ike ana i na mea i han« ia a roe ka hoooa. 3 auao ana hoi. a ua ku n® bor i k» »loha hut, a Alii hoi ka haavci ana i na S no keia la, a oukou e kuiaia i»ei. { Hoko » keia manawa i kani inai ai na poo he 21.) Ke haawi nei kakou i na hani o ' keia la, a me »a hnuoiK no ka pono ; tiano a me ka Eueneho n»na » hoomnlanii» Lima ia ouko» ©er. A o ko kakou niiiama aoa no hoi ma keia a»o, he hoomanao a!obi ana ia o kakou i tia poe haipule oi«\io i hoolaha mai ka pono iwaena e oukou. 0 ko ke »o ne» mau pono. o» ka hoonaaua,> arw, a me ke kalep& nna, aka, oi «ku ki maikai e ka hana ana ma ka pono £ueneiio. Heaha ia ka ka ko&naauao i hana a t i moku o ka Hema, ko Kina, a toe ko Polun*. sia ? i\o ke katepa. a me t>» pomaikai on *\ ano, no ka ho9hoto taua ana i ka $aiwii, - J aku\ o ka pono » ka £iteE>i|i| *a wea* i ao. Ke komo aku la ka malamalama o ki EueneUo. Akn, mahea ka like ana o o* moolelo o Wa honua «ei, e like me na mea j hnnaia ma Hawaii nei ? 0 ki iahui nauupo, ua ho«>h)o ia i i»hui " Ua noho maluhia. a ua malama ia hoi, * hana m i>a kana*var, a he Aupuni Kuok>* s hoi. ( Hehihehi nui. } Ua hoololi ia & . ? hana piepiele kah&a, a ke hoekomo ia mu \si nei ke kaiepa ano hou ana. A maluna nae o na mea a pau, ua hooiaha ia aku b pono Kumnano, a ke laha nku ia >a nia n* aina pegj\oa. ( Paipaiia. ) l> na hnle ma;. , kai, na wai\vai r a me kei»i halepule a kiikna "~' ; l e noho nei, he inau hua no la o ka pono K* Nx)hea inai In na waiwai k;iiefvi, a me ka holomua ana o na-hana o kela ao keia } Ao!e anei no kn pono Euenelio ? ( H e . 'A hiheiii. ) E hoomanao kakou i na poe i h&. la e aku a me kekahi mau poe e ae, i kokua nui ia ookou. k Binamu, Kakina ma, na makua nana i lawe mua tnat i ka Euēnelio 1 o oukou nei; ia Wini hoi:~ia Laiana, ka '«* hakumele kokua nui i ko Hawaii nei:—ij Rikeke:—Lim *ikaika :—Kaiaiinoku; —Bati- ''M mea ka makapo:—ia Keopuolani, ka ma- JS| kuahme, a ke kaikamahine hoi a na'lii nuu —ia Kaahumanu, ka makuahine o ka pono. u me Knpiolani. Ua hilnmi ia no maiuni 0 keia poe a pau-na kumu, a me ke kahuo i | hoiomua ai ka pono Knristiano iwaetja o ke Aupuni:—nolailu. .he pono ia kakou ke hoomahuahua, ke hoonui ae, a hooiaha aku, i < : M hoiomua ai ka Euenelio? Ano hoi, ke noho nei kakou. e hana, e iuhi me ka hooma* nawanui ana i na inea o keia ao, aka, ma-o, he iuhiie mau loa. ( Paipoi, a hehM |B| nui. ) 1 ka pau ana o keia haioleio, l|j| ie mai la ka poe kamalii Kula Subiiti i t» j|jj 1. He aint\ nani knmahuo- t3j| Ma o, ma o, maluna; jjW Uli na awawa me na puu « Ma o, ma o, maluna. 4 Ane hoea mai la 3 Kolaila kahakai la .3 Me kona ao laelae la d Ma o, ma o, maluua. Hui—E hoe kakou, e lioe a mau r *jm Kokoke pau ka ino, A komo i ke awa o ku Ma ia kahakai olino. ?||| 2. He la po ole nani mau V JS| Ma o, ma o, maluna; ,3 He lei inae ole no kakou VSI Ma o, ma o, inaluna; j|j| Hua'e ita hua ono *j| A mau loa'e na pono W A paa kuonoono V Ma o, ma o, malum* , Hli—E hoekakou,ehoeamau,&* Mahope o ke mele ana, ku mai la ke Ku- | hina o ko na aina e, His Ex.'C. C. Haiiasi,» jjjp? | kamaiiio pokole mai la no ke ano o ka mana ana o Hawaii nei i ka wa mamua.i 1 hnawi pu ae la i ka mnhalo i na u Luwoie* !jpfo lo" (oia na M'sionari) o ka manaoio »' WĒm keia Pae Aina; aka, he kaawale no ke 15 4 o na hoomana eua. He hookahi no Aks> fj|fgj a hookahi Euenelio, a maluna o la ktifi* «H palahaiaha, ua huipuia kakou a pau. |||fP aie io no i ke komo ana mai o ka Hoomi&i i||il Kanstiano mamuii o ka hookomo ona nw o na Misionari hikimua o Amerika. A «| la luhiie a keia anaina e akoakoa nei, hoomanao ana ia. nole ka Hawaii m» & *Jj kulana e like me na Maon o Nu Kil»»- *£jj Ma ka inoa a ma ka aoao o ko ka Moi , puni ua hoomaikai nku lakou i ka Lu&i \3k nui o ka Papa Misionari Atnerika i ko 04 .'-|® laina e, oia o Rev. Kauka G. N. Kalaka, * like no me ko ke Aupuni Hawaii, hoomaii* 5 mau ana i na makamaka a pau i hele || lanei, ina be hoaloha no ke Karistiano a 1t ka hoonaauao ana i ka lahui. Mahope & I o ka Hailasi kamaiiio ana, ku mai la ke K s * . % hina noho o Amerika Huipuia, His Ex. H I A. Pterce,a kamailio mai la : u O ka ike kino ana o'u i ke ano o ka H lelo o ka Lahui Huwaii, a me ka hana a Mistonari mawaena o lakou, oia no ko'u bt?- ,p lo ana mai i Honoluiu nei iloko o ka tn>k 4 * hiki 1525. O ko'u noho ana ii nei no na J he 13, me ka ike maka pu ana hoi i na b ā na o ia ou i hala, ko'u inea i ike kino 8 Iloko o ia Qti kahiko, ua ike no au ia . 3 lani, Kaiaimoku, Kaahumanu, Hoapili» ki, Naihe, Kaikioewa, Kuakini, a me He#** • > Jjl hewa. A i na poe mai hoi o ia au, ia Ka nl< " hameha 111, Kinau, Kekuanaoa, Paki, ® ® e l||B keknhi poe eae, he|nui. 0 na inoa pill be nui o lakou a*u e hoomanao nei WĒm

i|X v «!ii. Ke k«um<ha nei ana aku; no ka mea, aa p*a ■ wn hala e'. Ua ike pu no hoi r ,-.t o pop Hilimua, a ' j|«s :>v r=»ni ) kokua aku ia lakoo. A v .no hoi i ko Hkou m-iu hoolkiflka 1 na aumeume ana.a me oa ho> i -o r,i hana Kansl«ano iwaeoa o k in'-hi kumamaliaia na makahiki o ana'i ke»a Akipebgo, i hiki 'i ■. ia'u e k.-)nsn« i ka iike ole io roai .- U'' '-īkon kulana moa. a me ko keia i ] 'wa rn»kahiki 1525, be oaaopo aii m? Wa he hookipa alono noeao no hoi } oi ae mt* o k-k-itn mau iahui e ae o ka Po'oneaia. iīj| i:,ik«h;fci IS7O. ke ike kakoa i ko la§RM p mī a»? a hiki i ke dr/rere kiekie o fc* tke v.»»no. k* naao»o, akaom, a me fc* po~iw:. . O ka hoa o keia pomaikai. Wt'Vti r ' r ) o ia mea. no ka hoo* iKaik r i o n* M»>',ooafi Ameeika no ke AWw :'||i an-iim r like me keia. ua kono i» jia e o h«.» hoike maka no ao i ko fc»|fo Ku «nrino o!aio, hooikaika, haiim'ie, i » koh a me ka manaoio; H.i|a ; > k" n m-Tt no ia ms ka hana M'siolßiis -';i no na mikahiki h# 4 kanalima. \ ":B■ m. h" minao p-ia ko'u i na aole ka ' ialeo" Rn:i.n m?* k'* kokua ona, ioa oa -n uUhui. Nolaila. he pono i tia H - , k- u au, n me nn hnnauoa e hilli> »«;•» «.* h'»,.nirii nku i k«- Akoa, no i Mi MiMonan' n me ka lona ana miiĪLo !>> 1 1 īi.«t nui m.i' ii!» mai." ||| a . , o w.-n haioleio ana. himeni : i K i(< > Oiti i l»e mele. Hi i i. h t » m iu, knī mama iike nae, }, ; ■ ii i.ola. na koa maikai ; , M , , •> v ik«» e kuu maiuna'e, M < j» ■, : ,- <»1ī «? kai oli ai. Ho'. K i !>* i ; v •.i a inau, kani oli ae, knni Kas n n,:\u. kai a mau, p;\io no ka le:, ~i !'m nmilwii. k,i iei uiaikai. , %, .l'i: :u.!, p:iio iiini, mu ka hoonaauao, ; .\i- , i ;• i:'<■ hoa'o i ka (iinOolo. ! „<• i;: naaiipo. ke alii hooiaiau, A < i i ina'i koa, na ino a pnu. 11' ! —Kai a m »u, kai u mau, &c. 3, 31 ■ niui. m;tu, mele iike no nae, j M ■ :, i Mii i Sai>;»ii. na kula e ae, ' M' i i !• ■» n.aikui e hoonani mau ni il iv< I.n <» ka lani, ke Ln e oia'i. llr;—K i) a mau, kai a mnu. &c. A 'i: a ln:«)!rio pokole niai ia ka Kev. A. Bli <■»;' i. i k'i i nnn: l i ['M.n 11k11 au i keia ia no ka huipu «na me D!ikif,i. c hoomanao ui i kn luhiie—akahi C0 iiu u nui ine ke anaina nui e iike me kai <. t'.i inmannna uiakou i ka hiki pono «ie k, ■,('•> nku a pau ka polena o kana mau s ka piha i nn hainuinu, kawewe, j 4ME>h-' niiiie o ioko o ka h>ile, a ua liio ia i 1 lŌu'i ni'M e keakoo nku ni 1 ka lohe mni ko 101» >C'»u mau popeiao aku. No ka mea, oia HO o poo mukua kahiko nnna i| feo< :n hmw.i mn me ka iuhi no ko kakou hoo-: oa ;:io. a iiif kn pono Eueneiio iwaena o, k«- j M:\!n»pe iho o kana haioleio nna, himeni; ||0u tn:il ia nn kamalii Kuia Sabati i ke mele 1. K:t\ n nauwe i ka nani. ; Kai a nauwe i kn nani, j K:\i a nauwo i kn nani, I N'uuwo me ka hae aulii; Nauwe ine ka iniiiiani, Nauwe mo ka mililani, N iuwo ine ka miliiaui, ta lesu ke Alakai i Nana kakou e kai ae 1 na puka o ke ao maikai. Hui—Mele ae, mele ae, No ka launkiia naui e, Meie ne, meie ae, No ka lanakila nani e., ! i?. Aia onou mai ua ino, I Aia gnou mai na ino, Aia onou mai na ino, < Ko ke no me ko ka po, Ko ka uhane, ko ke kino» Ko ka uhane. ko ke kino, Ko ka uhane, ko ke kino, Lanakila la lesu, Hapai nui i ke Lii No ka lanakila nani e. Hei—Mele ae, mele ae, &c. A pnu ia, ku mai U ke 'lii Hon. Coi. D. a puana mni la me ka maopopo jp - Ca kulele a «o kaomi, pu ia iho maluna o'u jjp Kehia ī ka wae ia ana e ka Hale Aha« i > Kaukanawai o keia Aupuni, o\vau ke« &h! e hai aku i ka olelo maikai o ka luHile |S|leia ia. A me he mea ia. ma na mea i ka- i Ma iio ia iho nei e ko'u mau mua, aolea'u e kamailio ai. Aka, e noi aku au i ko nkou iokomaikai, oiai kakou e hauoii nei, Ka> hwpoina kakou i ka poe ma ka Hale,; |a kahi e, a i hiki o niai iwnena oie ko ka-| Bu hauoii nui ana (hehihehi.) I 1,01 «ku ana uo boi au, e luhiie kakou pi ka po© kaj>ena, a me na iuina i lawe mai ka poe hoi oana i makaala i P a 'nakani. na au, a me na ioo o ka moana Kboopae pono mai i« Ukou, a loaa ia kakou pi.i luhile maikai ana (hehihehua.) j Aole paha he mea e hoole roai aoa, mai i pae aua mai o oa kutuu miaionan ma ke ie o Kaiakekua, a hiki i keia wa, o na 'lii k poe naua i kokua nui i ka lawelawe ana ka pono o ke Akua, me na Misiooarī ma fia Pae Ama {hehihehi nui.) A ia'u e a wa ae nei, aoie i hakahaka k« noho ana o i lit o ia mau la, me na 'lii hoi o nei mau , (hehihehi.) O ko kakou Moi Hiwahiwa «mehameha V. ke pani nei oia i ka haka» iku o kona kupuna wahine o Kaahumanu. >ehihehi a paipai.) O Keopuoiani hoi, ma Hakaieleponi Kapakuhaili kana hunona. e pani la nei no ka hakahaka o Ulumahei- « e ke keiki a Kekauluohi. O ko 010-

hana hoi. e ko ki Moi wahine kY;?iecna!am e noho mai nei {hehihehi ) Ke ooho mai nei na piiikana o K&'imuaiii, ke noho mai oei no hol o Paki a me Kooia. ke noho mai nei ns Moopuna a Kaik;oeira, Naihe. a me K&pieUni. O keaha ia ka mea i koe ? Aole ! (paipai heh'hehi.) E like me ka hoopumehana ana a na 'iu o la mau la i ka hana a na Misiooari, p?'a no hoi ka hoopomehana aoa a oa keikī a na a}n i ka hana a na nmionan i keia m»u ia (paipa;.) O na 'in a me na misionari o ia mau ia, peia hei na keiki a na 'iii, a me na keiki a na misionan o k«ia m*u la. C» luhile iakou i ka hiki ana p ka pono a ke Akua ia mao ia, a 0 ka hooko ana hoi ka kakou ia mau pono; a īoa kakou e nana aku iioko o ia mau mea« oa nai ka pono > ioaa la kakou i ka ioli aoa ae ma k<?ia pono hou (paipai.) Na keia pooo Karīs | tiaDO hou i ioaa aī ia kakou ke koikahi me na Aupuoi nui o ko oa Aina e. (hehihehi a paipai) a ma kahi o na Ihe makini. a me ka pololu o ka wa kahiko, ua hiau iho kakou i ka peni, a me ka o-o mahiai, i palekaua, a i pono e kukuiu ai ia • kakou ī kahua iwaena o na Aupuoi Nui o ka Honua nei (paipai nui.) Na keia pono i hooioii ae i ke ano o ka Ahaoleio, a ine ke kau ana i ko kakou inau i Kaoawai. No ka rnea, i ka wa kahiko, i ke • Alii a me na 'iii wale no ke kau i ke Kana- ■ wai, aka, ikeia manawn. he mea okoa. Ma kahi o ke 'iii Nui ka Moi, ua hoonoho ia na KuKina e pani i kona hakahaka. Ma kahi hoi o na Kuhina o ia mau ia,-uahoonobo ia na iii ma ko iakou wahi, a ma kahi hoi o na Kakaoielo, ui p«tni ia ko iakou hakahaka e na Luna makaainana, i waha oleio no ka Lahui holookoa. A e like me ka Mamaiahoa o . ke kauiike i na ia m Kamehameha I, peia »o hoi ka MainaJrthoa o ke kauiike o ko ka- ! kou mau Kanawai e kau ia nei i keia mau ia, (hehihehi ia.) Noiaiia, ina kakou e hoohuiike ae, o ka lub;le ma ke ano Kanawai,1 mea e pono ai ka maiuhia o ko kakou mau . kino, ua hoio iike laua me ka lubile o ko kai kou mau uhane, >i kakou e hauoli nei i keia iu, (hehihehi a paipai.) He nani nui ioa ka ; holo iike ana o ke kauiike me ka oiaio. O : ke kauiike ma ka aoao o ko kakou mau ano ; kino, a o ka oiuio hoi ma na mea e pouo ai ko kakou mau (Uhane paipni.) ( iloko o keia makahiki iuhiie, ua ku ia mai ko kukou Pae Aina nei, e na moku mahu o kahi e mui, q kakou i manuo oie ui e hiki uuii ana. Me he inea lu, ua komohia ka uhane maikaio na Panaiuau o Beritariia Nui e iuwe i keia inakahiki 1570, i makahiki e iuhiie ai me keia Pae Aina o Hawaii nei, tua ka hoouna ana mai i mau moku mahu e hoio ai iwaena o keia nupuni, a me ko lakou ! mau awa. A ina kakou e nana ae i ka hoio nui o ka waiwai o ko kukou aupuni ma ! kt> ano kalepa ana me na aina e, ka lawelawe pono ia ana o ko kakou mau kanawai, ka! hoonauaoia ana o ka lahui iioko o na kuia. ka hoio maikai ana o na oihana mahiai, a me ka maiuhia o ko kakou noho ana, e iana no auanei ko kukou manao ikoika ana, he mau kumu nui ia no kakou e hauoii io ai i keia ; lu. (Paipai nui ) | Ke puni nei au i ka'u inau wahi olelo ana ma ke noi ana aku ia oukou a ia kakou pu n pau, mui hoopoina kekahi i ka poe i make koke iho nei, i ka umi o na makahiki hope 0 ka hiki ana mai i kein makahiki luhiie. No Kamehameha iV r . Ka Haku o Hawaii; Kamaikui hoi ; Kaahumanu iii; Kekuanaoa ; Kapaakea ; Keohokalole ; Kapena ; a | me ka nui o ka poe e ae i haia e aku, (paipai nui.) A e uwe no hoi kakou no ka uiea Hanohaoo loane ii i make aku net. Oiai, iioko o ke kaui ana o ka pu o keia makahiki luhiie, ua kaheaia mai oia e hooiohe i ka pu, ' a e hui pu aku me ka hauoli a ine ka lubile jma ka laui- (Hehihehi.) | Nolaila, o na hoa aloha a me na makamaka i akoakoa mai nei i keia la, aohe mea hiki ; ke hoike mai i ka nui e ka hauoli i loaa pakahi i keia a me keia. Aohe hoi he mau huaoieio e hiki ke weheweheia a hooiawa i ka hoike i ka nuio ka olioli, aka, aia pakahi no iloko o ka puuwai o kela a me keia, | ka pana ana, a me ka nae maiu ana, e lubi--1 le ! e lubiie!! e lubiie !!! (Paij>ai nui.) A ke i hookuu nei au i ka'o olelo. " £ oia Ka Moi i ke Akua." E oia na Moiwahine i ke Akui" a meoukou e na alii, a me na makaainana i akoakoa mai iloko o keia la lubile !" (Huro ! a paipai nui.) A i ka pau ana o kana haioielo, ku mai ia ka Hon. L. Ahoio, a hoike mai ia i ua mea e pili ana no ka Ahaoleio penei; • "E ks Analna iiolookoa.—Ua ili iho maluna o'u ka liihia a me ka hanohano nui i keīa ia-a oia haoohaoo i loaa mai ia'u i keia la oia ka ili iho maluna o'u mau hoa o ka Aha' ; oielo Kaukanawai o ke Aupuni. ; Ua hiki mai nei kakou i ke kanalima o 1 na mikahiki o ka laha aoa o ka olelo a ke Akua ma keia Pae aina, i ka elima hoi o na Kamehameha e noho ana ma ka noho Aiii, (paipai la) a me he mea ia, ua pa umi ia na makahiki o kela Kamehameha keia Kame* . hameha. ; O Kamehameha 1. he umi makahiki. Kamehameha 11 he umi makahiki, a peia no a hiki ia Kamehameha V, e noho ana ma ka noho alii, ua piha ke Kanalima makahiki, (paipai.'i He oui na mea a*u i manao ai e Kamailio , ®ku, aka, he pakoie ka manawa, a he poe naauao no oukou. Aole e kaiiana ka manawa , i ke kaoaka. E kamaiiio ana wau no na mea e piii ana \ i ka Ahaolelo. | Eia oo ma ka i.ma o ka Hale Ahaoleio i ke ola a me ka make o keia iahui-kanaka. | Na ka Hale Ahaoleloe Kau ioa Kaoawai | kupooo. No ka mea, o ke Kanawai, oia ka io a me ka »wto ke Aupuoi. o ke Aupon» Kana-

vrai ok, oii ke «ypani. «oie hiki ke bu roaiaoa. £ia hoi; i» La Hile AhaoleU) no e kaa i oa Kinawui e hoio ai ka oaaoao. Ke o!e---loia oei, ua hiki aku kakoo i ka paoe poo o ka oaanao. Ke olelo aka n«i hoi au, aoie kakou i hiki ska i ka paoe poo o ka eiaaaao, he maa hunahuna waie no o ka. naaoao kai loaa ia kakoo, aka. aia i ka Ha!e Ahaoieio ke kaa i oa Kan&wai e hoio ai ka eaaaao. Ina ua naauio kakoa, ioa aole e ooho iakoa nei (na Kuh'.na) roa ka aoio Akau o ko kakou Moi. Noiaila. e hooikaika kakoa i ka imi \ ka naauao a b?ki i ka paoe poo o ka naauao—£ hke me ka oielo ma ka Baibaia : ♦♦U ka haaieie i ka hewa. oia ka naaaao," a ooiaila, aoie kakou i naaoao. £ia hoi ; aia i ka Haie Ahaoieio ke kau i na Kanawai e [>ono ai ka noho ana o keia Lahui—Oia kekahi heniahema nui, o ka pono oie o ka noho ana o keia iahoikanaka. Ins e pono na Kanawhi i kauia maluna o keia iahui, alaiia. e pono ana ka noho ana. A o na Kanawai, oia kekahi mea i hoio ai ; ka pono raa keia Lahui—be Kanawai kahiko no hoi kekahi mamua aku o ka hiki ana mai o ka oieio n ke Akua, ota hoi. " E heie, ka iuahine a moe i ke aia, a e heie ka eie« makuie a mo? i ke ala. Ma kahi i ioaa pooo oie ai ke Kannwai, aoie he holo pono o na hana Euanelio, aka, ma keia Pae Aina, ua hoio pono no na hana." Mahope iho o ka pau ana o ka haioieio a Hon. L. Ahoio, himeni mai ia na haumana | Kuia Sabati i ke n«eie, j 1. Kuu aina hanau e. ; Nou au e ineie uei, j Aina maikai 0 na inakua o'u, Me na keiki pu, E o, mai o a o, Kuu meie n«?i. 2. Kuu aina hanau e, Kuu aina inakamae, Aloha au 1 kou mau kahawai Na kuaiono e, j Na kuia uii mau, He oii ko'u. 3. Hookani na iaau, Na aheahe hau, i kou maikai; Poha na leo e ! iMni na pohaku mai j Kanaka, kamaiii, j Hookani ae. i A pau ka himeni ana mai a na haumana j Kula Sab:iti, ku mai ia ke lvahu o Kawaia- j hao, a hoakaka mai ia i ke anaina i ka niea i nana ka haiolelo hope o ka la, oia hoi o ka | Rev. S. Kauwealohn, ko kakou Misionari i hoounaia aku i na Pae Aina o Fatuhiwa, a i he 17 bni ka nui o kona mau makahiki o ka ; noho ana ilaila. A penei kana haioielo ana ' i iawe hapa ia nmi e makou: " E ola mau loa ke Alii, —A me na kanaka a pau o Kakuhihewa ; Aloha oukou; j " Ua hawiia mai ia'u ka hanohano o ka ; hai am aku ia oukou e na hoa Hanohano— j no ka pono Euenelio mai kona hoomaka ana mat a hiki i keia manaua. Ua hoikeia ka ! pono o ka oielo a ke Akua, ua hoolahaia ; iwaena o kaUou. Ua huli nui na'iii a me ; na makaainana, a ua lanakiia loa hoi ka po- i no o ka oleio a ke Akua iwaena o kakou, a • ua kupu u ialu» ka Euaneiio ma Hawaii nei. I O keia Euanelio ka mea i maiuhia ai ka ia- j huikanaka. A i keia wa la, ke hapai nei ka j oieio a ke Akua ia oe e Hawaii ! (hehihehi)! Ke hoike mai nei na hana, na pono i ke ano 0 ka Euaneiio. A peia hoi i na waiwai a me na hoiomua nna o kakou nm na mea o; kela ano keia ano. He nui kuu oiioii ia ka- i kou e ka poe hanohano, no ko kakou hoohui ia ana mai maanei i keia la. E hoomaikai aku kakou i ke Akua. Aioha oukou !" (Heiiihehi a paipai nui loa). Mahope iho ona, ku mai ka Makua Kev. S. C. Damon D. D. ke Kahunapule o Poie-! iewa, a hai pokoie mai la, no ka manawaiea j a ka Eknlesia o l>etela, i manao ai e haawi . ako i na Makuahine kahiko o ka Pono e oiu ! nei, oia hoi o Tatina-wahine a me Wini-wa-l hine. O ua manawaiea nei i manaoia ai e | haawi aku na iaua, he ekoiu haneii kanaii- i ma dala (5350 00). Aka, ua hoihoi mai I nae o Wioi-wahine i kona hapa no Tatina wahine; a ua lasve ae hoi o Tatina-wahine i hookahi haneri daia mailoko mai o ua tna-; nawalea nei ia iaua ; a o ke koena iho, he eiua hanen me kanaiima, ua waiho ia aku j ma ka waihona o na hana hoopomaikai e ae. A mahope iho o keia, himeni mai la na Papa Himeni a eiua i ke Mele luhiie no ka makahiki IS7O. | Ka luhile ! ka īuhiie! j Ua poha oii uiai;— j Uaji«iu na makahiki e, j Ke kanaiuua noi. E hui mai na hoa e, j Na hoaluhi nei, j Mai Kauai a Uawaii mai, Ma keia luhile. £ hui a hoomaha e, Wa lubilo no nei. £ kuu ka iuhi e maha mai, Ku, ku a hoomaikai. £ hui a maha oii pu, Loihi oo ka wa I luhi ai a luuluu no, Ilauoli i keia la. A pau na makahiki hou He kaoalima no, Mahea ka nui o kakou ? Maanei anei, mao?— £ hoi e, a paio ae, £ mau ke aho e, A hiki hou ka lubile Maanei a maluua'e. Piu ka himeni, puleo Hev. H. H. P»reka 1 ka pule hookau. A pau ia, aiaiia, kahea I ia mai !* ua mea a pau e ku malie lakou ma | ko lakou maa walii, a hikī i ka wa e kahea ! ia mai ai kela, a me keia mau mahele e pu- | ka aku iwaho. Alaila, ua maiie a ano hi ka I iho 1& loko o ka hale, a oia ka wa i hooma--1 ka aka ai ko kakou Mot aloha, e naue aku

mii kahi in i iukihi iho ii n>e ka hoo?o---uo akahele maiie aoa ina haoa o ; a mamua pooo ibo oka awai; hoolauoa inai i* ka Lana Niii o ka la Kuiaui. oia hoi, o S. B. Dole, Emj., a mahope poooi aka ooa ka Moi wahioe Emma, a me ke Kuhin* waiwai, ame oa hoa Kohina e iho, Aia ra oo boi i haalele mai ai i ka papahele o ka iuakini o Kawaiahao, halia mai la īloko o makou ka weii aioha e kanaenae aku, a no~ lu waie iho la i ka maoawa hai ke alobaa-a : ** £ a—a aku ana ia oe, Eka mala e ka—ba ka—a, Hoohaehae i ke ao opaa, i kapu i ooi e keia t Pa oo i ka Laoi ka ua kelakeia, ; Aohe a-u aohe ina hono—a. He kapu moe i—o, O ko haia ana aka no hoi, Hiki mai ana ke aloha wela o ka poli«a." Kahea mai ia no hoi ka Major. W. L. Moe-! hooua, e ukaii aku mahope o ka lakou ta \ huakai, na Kamkela īho o na AinA e. a me« ; oa Lii, a me na Kiaaina, a o oa Hoa Hano-i . bano aku hoi oka Ahaoielo. Mahope ipka • 0 iakou, o na Kahoapuie aku, a rae ko lakou ! mau ohana, a ona hoa Lahainaluoā hoi. j Mahope aku o keia o na poe makaikai e ae. A mahope loa o keia poe o na kamalii Kula i j Sabiti. j Ua naue aku la lakou a ma ka aoao Hiki- i 1 na Akau iho o ka halepule, maiaiia, kahi i j hoomakaukau ia ai na papa aina okala,i malaio o ka hooponopono ana a ka Luna o i ka Ahaaina Major W. L. Moehonua, a me na i i Komite no ka ahaaina. Ua olu konahe nmi-; | kai ia iuana ana ihomaialoo ka maiumaiu oj i no laau kiawe, a malaiia iho ia i hoohialaai j 1 iho ai i na ono o ka papa-aina i hoomakau-! kau ia no ka la iuhile. Ua inu a kena na | maka i ka nana ana aku, hewa ka hoi i ka ] wai ua mea be kauaka, a huli ae ia makou ] e hoolono aku i lea hauoii luhiie oiaio ana ] ou e Hawaii. Aia hoi! he mau meie ana ] no kekahi i puana ia mai iioko o ka wa e ai ] ana, na na poe Lahninaluna, na na keiki j Kula Sabati, a me na poe keiki o ka ua Kauiiehua mai o Hilo. Ua kohoia aku mawaena o ka 6 000 ahiki i ka 7.000 ka nui o na j kanaka ma ia ia. i Ua lulumi aku, ua hooke no hoi na kana-i • ka, a ua hauoli io no i ka lubile ma ka ike ! | ana aku. A i ka wa i pau ne ai ka hialaai ana 1 a na poe o iuna ; ua kaawaie, a ua waiho ia j i iho hoi na papa-aina no na poe e komo hou I jaku ana, a peia wale no i hana ai a hiki i jka wa i aui iea aku ai ka ia i kona kulana iahiahi. A peia iho la i maioma ia ai, a i Ihanaia ai hoi na hana hauoii lubiie ma Honoiulu nei. Aka, mamua ae nae oko maI kou hooki ana i ke kakau no keia moa, ke ! lalau ae nei makou i ka pu e puhi aku no uokou. 44 E hauoii hookani oiioli e Hawaii, No kou makahiki lubiie !"