Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 36, 3 September 1870 — Page 4

Page PDF (1.64 MB)

This text was transcribed by:  James Kirkendall
This work is dedicated to:  Mohala Hou Foundation

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

A bide with me

10-

1. E noho pu me a'u, kokoke no,

Ke pouli nei, e noho pu me a'u;

A hee na kokua e, na hoa o'u,

Nau e kokua, e noho pu me a'u.

 

2. Ke panee mama nei ke ola o'u,

Lele na olí, me na nani pu;

Ke loli nei koonei mau mea a pau,

Mau kua Iesu, e noho pu me a'u.

 

3. Kou noho pu kuu mea e paa ai,

A pale i na mana onou mai;

O oe no kuu alakai, kuu koo;

E noho pu me a'u ke ao, ke po.

 

4. Aole o'u makau, me a'u Iesu,

Auhee na ino, na waimaka pu;

Ka make, e: auhea ka mana ou,

Me a'u Iesu, ua lanakila no.

 

5. E kau ae i kou kea imua o'u;

Alohi mai, a kuhi i ke ao,

Ke poha nei ke ao, a hee ka po;

O oe me a'u, mai nei a make no.

HAWAII.

 

KA MOOLELO

-O-

KAMAAKAMAHIAI,

KA NIUHI AI HUMUHUMU

O KAHULIU I MAUI, KE PUHI

NAU OKAOKA HOI O KONA WA UI.

 

Aku, o ka hanai ana o ko hiapo i keia wa ia'u no ia, a hiki i kona wa e kaawale aku ai mai ko kakou poli aku, aohe no hoi he keakeaia mai o kana mea i noi aku ai, a noho aku la lakou me ka hanai mau o Keauka a me kona wahl puali  i ua kaikamahine nei, o ka wai o ke Ko a me ka wai o ka pilali Maia ka ai, a ua pua oi kelakela nei a hiki i ka wa i ku ai a hele, ke nui nei ke kino, ke pii la ka nani a me ka maikai, aohe lua e like ai, hookahi wale no.

 

"Mai uluhua oukou i kuu alakai hele ia oukou e o'u poe hoa luhi o nei mea he Kaao, e waiho kakou ia Kahelekulani, ka iwa hoi o na pali Koolau, e hele kakou e nana ia Kamaakamahiai, e aha ana la ia e noho mai nei i Maui, aohe hoi he holo mai e ike i ka wahine a me ka mea nani loa hoi i hemo mai la mailoko mai o laua." Ia Leialoha ma me na kane i hoi mai ai i Oahu mei, a liuliu wale iho ka noho ana, a i kekahi la hoi i ua Kupueu nei i hina iki aku ai e moe, aia hoi, puiwa ae la ia a olelo, i ikaika no olua i ko olua wahi, a hiki aku au ka Pukoa ku o ka moana, make olua a lohe o Puki i keia leo a kana moopuna, hele aku la ia a kokoke, a nana iho la ua hiamoe loa ia ka moopuna, a manao ae la ia he ano moe hewa na kana moopuna, a haule iho la no nae ia noho ma ka aoao o ka moopuna, a liuliu wale iho ia moe ana, puoho hou ae la no ka leo, a hiki aku au ka nalu halehale o ka moana wali na iwi e olua ia'u koala ia na onohi o olua i ke ahi i mea ai na o'u aumakua, a lohe no ke Kupunakane i keia olelo a ka moopuna, aole no keia i lalelale iho i ka hoala, hookuu aku la no ia e moe i pau pono kana mea e ike la i ka moe, a upuupu wale no hoi ia waiho ana iho mai kela olelo ana, lele maoli ae la ke kino o ua eu nei a kaokao iluna a haule iho la ilalo, a pane ae la, apopo au hiki aku ilaila, ai kanaka kuu laau ia olua, a ia wa ke kupunakane i pane iho ai, heaha keia mea au e olelo nei? hikilele ae la kela a nana mai la na maka, a olelo mai la, heaha mai ka hoi kau? he mau Mahu aia la i Kauai, ua Kaua ia kuu kupunakane a plil iki, nolaila apop au haalele hou ia oe, ua inaina au i kela mau Mahu, i ka olelo ana mai nei e make au ia laua, apopo ai o'u aumakua i na onohi o laua, e kii aku oe i ko kakou poe a pau e hele mai e ike ia'u i keia manawa, apopo au hele, a hooko mai la no hoi ke kupunakane i keia kena a kana moopuna aloha, a kii ake la o Puki ia Ku ma a me ke aikane hoi a ia nei oia o Kamalalawalu, a pau a anakoe, ku ana i ke olo o Kamaakamahiai, a waiho mai la ia i kana mau olelo kauoha, penei; i kena aku nei au ia ia nei Puki e kii aku ia oukou e hele mai e ike ae kakou i keia la a me keia po iho, no ka mea, e haalele hou ana au ia oukou i kakahiaka nui o ka la apopo, e hele ana au e ike i kuu kupunakane i Kauai, aia la ua Kaua ia mai la e na Mahu, ua lilo ka aina  pau, koe wale no o Wailua kahi a lakou e noho nui la, nolaila e haawi mai oe e Hina i ke kapa a me ka malo a me ka lei niho palaoa a kuu kapunakane i haawi mai ai ia oe i ka wa a olua i launa ai i kinohi, a loaa mai ai o Ku.

 

A pau no hoi keia mau olelo a Kamakamahini, ia manawa no i lawe ia mai ai ua mau mea nei i kuuoha ia aku ai, a noho uwe aku la lakou ia la a po, mai ia po a ao, ia wa i pane mai ai o Kamaakamahiai i kehahi leo, aka, aole nae ia he leo no ka hauoli, he leo mokumokuahua no loko a ka ohana i ke aloha, ma ka pane ana mai, aloha oukou, ke hele nei au, a pau no ia mau olelo, o ka nalowale ano e iho la no ia mai na maka aku o ka ohana, aole no hoi i wela iho ka ili i ka la, hoea ana keia i kai o Kaohao, a ku ana imua o ka wahine, me ke kino hoopahaohao, a nana aku la i ka waiho mai a ke kaikamahine nani oi kelakela o ua aina la, a pau ae la kana makaikai malu ana, hele aku la ia a mamao, huli hou mai la ia a hoike imua o Olopana, a i ka ike ana mai o ka makuahonowai i ke ku ana aku o ka hunona, mea e ua mea o ka olioli, a pau ae la keia ike ana a ka makuahonowai, ia manawa i kiiia aku a ka lehulehu a pau loa, a me na kaikoeke o ua o Kamaakamahiai a me ka wahine a me ka pua hou o Koolau, a pau pono mai la lakou a pau, ia manawa keia i hai aku ai i kona manao hele i ke Kaua i Kauai, a i ka lohe ana o na Keiki a Olopana i ka hele o ko laua kaikoeke, oia iho la no ko laua manawa i pane mai ai, o oe no hele o maua no hele, make oe make maua. Pane aku la ua Mano hae nei aole olua e hele pu me a'u i keia kaua, no ka mea, he kaua kokoe loa keia, a he kaua no hoi i oi loa aku o ka ikaika, aole kela he kaua na ke kanaka, aka, he kaua na ke kupua, puoho ino ae la ka leo o kekahi Keiki alii, kupua ! kupua no ia i kona aina, hiki aku maua, koala ka io o ia kupua i ke ahi, mai hoonoho oe ia maua, ka ! aole no au e hoonoho ana ia olua ina he lolohili aku ka wa kaua, aole i keia la no, a, apopo paha, wahi a Kamaakamahiai, a pau keia mau olelo, huli ae la ua mau Keiki alii nei a olelo aku i ko laua makua alii, ea, aole anei maua e hiki i Kauai i keia la, he hoe ae na hoe waa ia maua, pane mai hoi ka makuakane, he hiki no, eia nae, aole paha e loaa aku ke kaua, a kena ae la o Olopana i na hoe waa ikaika loa a ua alii nei, oia hoi o Pamakani, o Ulikawai, o Owekailiili a me Kaieie, e hana na waa, a lohe lakou i keia olelo, ko lakou manawa no ia i hele nui ai e hooko i keia kauoha a ke alii, ke huli hou ae la no ua alii nei a olelo aku i kahi kahu, oia hoi o Keauka, hele au alii haele nui no i kuhikuhi aku no oe i ke ano o ka hana ana, o ka olelo ka ke'lii o ke kunou wale no ka ke poo o ua kahu nei, e mau ana no ua alii nei i ke kamailio me kahi hookapuhi, u-ina ana ka leo o ka poe hoe waa me ka olelo mai, ua makaukau ka waa, i loa i na alii i ke kau ae, a ke hele nei no lakou e kau iluna o na waa, waiho mai la ke Kupueu o ka la Koa i kana olelo i ka poe @ aloha oukou la e-a, a o ko ia @ ia, a ke hele nei hoi na Keiki @ i luna o na waa, a kau ae la ka pea, a lawe aku la ka makani malanai o ua Koolau la, a i ka makani hoi i na hoe waa, "Oili pulelo ke ahi o ka maile, lele hoaka no iluna o Kamahualele" o keia wa a lakou e holo nui nei, ua mehana ae ka la ia manawa. Aia o Kamaakamahiai ke hele la i kahakai o Hanamaula, a ae aku la ia Kula a iho ana i ke one o Walio, a oia hele aku la no ko ia nei a alikealike o ke one o Walio, paa ana keia i ka hopu ia e na kanaka o Kauai, ia manawa no keia i ninau aku ae, heaha ko'u hewa a oukou e hopu nei ia'u? pane mai la kekahi kanaka, aohe ou hewa, aka, eia nae ko hewa la, ua papaia keia one aohe kanaka hele, ina e hele ke kanaka he make no ka uku, ninau aku la no keia i maopopo ai, a heaha ke kumu i kapu ia ai o keia one? eia ke kumu, ua nee ia makou e ke Kaua a pau loa, nolaila, olelo ai ko makou alii e kapu ke one, a ua loheia ia olelo e Puna nei a pau, a no ko hele ana ae nei i ke one, nolaila, manao ai makou he kanaka oe no kela aoao, a no ka ike ana aku nei o makou i ke ano o kau olelo ana, aole i like me ko makou leo, nolaila, ke manao ae la makou he malihini oe, a ina he malihini au, heaha ka oukou hana ia'u? i lomiia aku auanei na iwi o oukou la, wahi a Kamaakamahiai, pane mai hoi ua poe kanaka nei, ka ! aole makou e hana aku ana ia oe, ua hookuu aku la makou ia oe e hele e like me kou makemake, pane hou mai la ua o Mamaakamahiai, eia ka'u ia oukou, mai noho oukou a haalele mai ia'u a hiki i ka wa o kakou e hiki aku ai i ka hale o ke alii o oukou.

 

A pau ae la keia mau olelo a ua eueu nei o Maui, o ka hele nui aku la no ia a au ana i ka wai halau o Wailua, a pae ma o, aia malaila na hale o ke alii kahi i ku ai, a i ke kau ana aku no nae o lakou nei ma kela kapa, ia manawa keia i kuu iho ai i kahi puolo ona, a wehe ae la i ka ahuula, a aahu iho la, a wehe ae la keia i ka lei niho palaoa, a kau ae la i ka a-i, unuhi ae la keia i ke kookoo mailoko ae o ka puna-ohe, a hele aku la, ke hele nei keia, ke kunou aku la kunou mai ka poe kanaka i kii ai e hopu ia ia nei e hele ana, ke uwa mai nei ka pihe a na kanaka, no ke kanaka maikai, me ka olelo ana, kohu iho la no ke kapa maikai i ke kanaka ui, oia ula no o ka hulu o ka anu a ka maka, kohu no ka malo maikai, oia memele no o ka malo a ka ili, o ko lakou nei hele no ia a ku ana ma ka puka o ka hale alii, a na

na aku la keia, (Kamaakamahiai) i ka noho mai a ke alii, eia nae ka mea haohao loa, ua like wale no no ano a pau loa o kela poe e noho mai la a ekolu, a nolaila i akaka ole ai o Manouli i ka na na ana aku a ka poe malihini, aka, ma ke ano Kupua no o ua Keiki nei, nolaila, ua hele adu la no keia a noho i ka uha o Manouli, a i ko ia new noho ana iho hoi e houwehe ae ana o Manouli i na uha, a ike no keia i ke ano o ka ia la hana, e ekekei ne ana keia a noho pono iluna o ka uha hookahi, la manawa i ninau iho ai o Manouli ia Kamaakamahiai, me he ano hoohuahualau la, nawai oe? pane ae keia, nau no i Manouli, na'u nawai? Kamaakamahiai, nau na Ku, ia manawa i hapai ae ai o Manouli i ke poo o ka moopuna a hone iho la i ka ihu, a pane iho la, ike i ko makuakane a me ko kupunawahine, pane ae no hoi ua keiki nei, aia no ke noho nui la, olelo hou iho la ke kupunakane, ka ! aole au i manao o oe la ke hele mai ana, o ko makuakane no ka'u i manao ai e holo mai, eia ka o oe ke hiki hiki mai ana, a ia lakou no e kamailio nui ana, uwa ana ka pihe owaho. Ka waa holo e ! he keu o ka waa holo iloko o keia lai ku, aohe makani, a lohe ua keiki nei o ka eleu i kela mau olelo a na kanaka, olelo ae la ia i ke kupumakane, e kena aku oe ina kanaka e kii e hapai mai i ka waa me na kanaka no iluna, aohe dela he waa e, o ka waa no kela o kuu mau kaikoeke, eia noi na keiki a ka Moi Oahu a Olopana, a lohe ke kupunakane i na olelo a ka moopuna, oia no kona wa i hookuu iho ai i ka moopuna ilalo, a ku ae la ia a hele aku la a ma ka puka o ka hale, kahea aku la i na kanaka, me ka olelo aku, e kii oukou e hapai mai i kela waa ke pae mai, a i hapai oukou, pela no ke kanaka a me na ukana o luna, a hapai mai oukou a hiki i ka hale nei, i loa no a pau keia olelo, o ka naholo aku la no ia o kanaka i kahakai, ka ! na na aku, me he lonalona la i ka uka o Kamanawai.

 

A ike ua mau leiki nei a Olopana i ka naholo ana aku a na kanaka, manao loa laua he kaua keia e holo aku nei, ia manawa i hemo ae ai na laau palau a laua a paa i ka lima, a oniu ae la, me ka hoopuka ae i ka laua olelo kaena, a papapae aku maua i uka a keehi aku na wawae o na keiki o Oahu, uwe ka puniu o oukou e na poe kolohe i ka aina o ke kupunakane o ka haku nana i hoola keia mau iwi, i ikaika na hoe aia ka pono a ai kanaka na laeu a maua i keia la, hoe hoi, ikaika, i nui ke aho a pae i kua hoomaha, auau ka wai, ai ka ai, manao aku o ka ia loulou lima o ua aina nei la, o ka hele no ia a pae ana lakou nei, i loa no a pae na waa o ka paa mai la no ia i ka lima o no kanaka, me he wahi mea uuku la, a waiho ana ka waa ma ka puka o ka hale alii, ia wa i ike aku ai na keiki a Olopana i ka eueu o ka aina uahi kokolo i ka hau, e noho mai ana iluna o na hua o Manouli ma, ia manawa i kahea mai ae o Kamaakamahiai i na kaikoeke, kokokomo mai hoi maloko nei, a lohe ua mau keiki nei, hoi iho laua e kolo ilalo, aka pane e mai la nae ua Kupueu nei, mai kolo olua, ku ae no iluna a hele alii mai, a lohe no hoi laua, o ko laua wa no ia i hele mai ae, me ke kanalua ole iho o ka mano, oia hele no a noho ana ma ka aoao o Kamaakamahiai, huli ae la ua o Kamaakamahiai a olelo ae la i ua mau keiki nei, me ka leo oluolu loa, emoolo mai nei no oukou, a no iho la no hoi au i hiki iho la, a hoolale ae la ua keiki nei i na a-i-puupu a ke kupunakane, i hali mai i ka ai a me ka i-a i keia wa koke no, a me ka puna puholo, ia manawa no i ikeia aku ai na keiki eleu o ia aina, ka ! na na aku me he aha la ka hanana mai o nei mea he puaa, a pau no hoi na mea ai a pau iloko a ka hale, ia manawa no i kaikai ia mai ai ka ipukai kahi i puholoia ai o ka puaa, i wehea ae ana ka hana ua hele a mo-a le-a, a hoomaka iho la ka a-i ana o na malihini a maona, a noho aku la lakou mai ua la nei a hiki wale i ka wa a ka la i haalele mai ai i keia mea he malamalama, a hui mai la ka pouli nui, a moe iho la lakou a ao, i loa no a ao ae, halulu ana ua mau Mahu nei, ia manawa no i ala ae ai ua mau keiki Oahu nei, a hopu ae la i ka laua mau laau, a oili aku la a ku ana i waho, a ike aku la i ua mau Mahu nei e nonoho mai ana, o ka wa no ia o ua mau Keiki nei i oniu ae ai i ka laau, a hoopuka aku la laua i ka laua mau olelo, o ka la keia e ike ai alua e na mau Mahu i na keiki o ke ae makani o Koolau, a e uwe ana hoi na walahee kakauhu o kuu aina, e lohe ana na poo o olua i ka uwe a ka ulei kapio kolea o ke Kula o Alele.

 

I loa no a pau keia mau olelo a ua mau olali nei, oia holoholo no o kekahi keiki a o k kuuna aku no i ka laau oia lele no a pekua ae ana e ua mau Mahu nei ka laau a keia keiki, pa no lele ana ua laau la i kahi e a hala aku la ka laau a ke kaikuaana, i ka ke kaikaina laau hoi pau pu, hala noia laau, ia wa no i hele mai ai ua mau Mahu nei a kokoke, ia manawa i olowalu mai ai na leo kumakena makau o na makaainana, a lohe hoi o Kamaakamahiai i ka leo uwe a kona mau makaainana, o kona wa no ia i oili mai ai a puka i waho a ku ana, a i ka ike ana mai o ua mau Mahu nei i ka mea nana e lome aku laua, a ike laua, pe mai la ka laua mau olelo, me ka olelo ana mai, u, e lealea auanei me Kamaakamahiai i keia la, pane aku hoi keia, ae he lealea no, no ka lealea ke kumu i hiki mai nei i ko olua aina nei, i loa no a pau keia mau olelo a ua keiki nei, o ka wala mai la no ia i kana hohoa, a ike ka kakou moho i ka lele ana mai o ka hohoa, e lele ae ana keia iluna hala ia hohoa, a iaia nei e lele ana iluna, ua hoopuka ae la no ia i kana olelo kena i na aumakua ona i kii i ka laau i Maui, aohe i u iho kapalili ana ua laau nui nei i ka poho o ka lima o ua aiwaiwa nei, ia manawa keia i hoopio mai ai i ke kino o ua laau nei a eono pio, olelo iho la ia i ua laau nei, ke kauoha aku nei au ia oe e Kukaoo, e lele oe a kela mau Mahu e noho mai la, pepehi oe a make loa i na laua e lele iluna, e lele pu no oukou, aia no kou hoi mai a make hela mau kupu ino, alaila, oluolu iho kuu manao, a pau no hoi ka ia nei mau olelo kahoahoa i kana laau, o ka hookuu aku la no ia, ia wa no a ia nei i kuu aku ai i ka laau, o ka lele ae la no ia o ua mau Mahu nei iluna, o laua la lele oia nei no lele (Kalaau) pela lakou i lele ai a po ia la, hiki lakou i kahi o ua mau Mahu nei, aia ko laua wahi iluna o ke ana i Makana, kokokomo ua mau Mahu nei iloko a ke ana, ho-a-a ua laau nei mawaho, oiai ua komo e aku la laua la, ma ka olele ana penei, e ana e huaina, a hamama ke ana, o ko laua wa no ia i komo aku ai iloko, a komo laua la, kahea hou ae la no, e ana e umokina, o ka paa koke no ia, ia manawa ho-a-a ana ua laau nei mawaho, me ka manao e hoi, aka, ua kau ia mai ka olelo paa e kona haku, aia no kona hoi aku a make na Mahu, nolaila, noho iho la ua laau hookanaka nei mawaho, me ka manao nui i kahi e komo ai iloko, a liuliu iki iho ka ia nei (laau) noho ana, loaa iho la iaia ka manao maikai, oia hoi ke kahea ana aku i ke ana, a hooholo iho la ia ia manao pono ona, ia manawa no ia i hoolilo iho ai iaia iho i kino kanaka kekahi hapa, a i kino laau no kekahi hapa, a kahea aku la no hoi me ka leo nui, e ana e huaina, o ka wa no ia a ua ana nei i hamama ae ai, a ike ua mau Mahu nei ua hamama ke ana, kahea mai la me ka leo hopuhopu alulu, e ana e, umokina, i poi iho ka hana, e koo ae ana keia i ka laau, oia no hoi kekahi hapa o ke kino o ua laau nei, a hamama iho la ua ana nei, a ike mai la ua mau Mahu nei i ke ku aku o keia kanaka, pane mai la laua, e ola maua, i loaa ke kipa ana a kou haku, ke noho a kulia e ka manao hele mai ma keia wahi, ua loaa hoi ka makamaka o keia wahi o maua, aole hoi e kuleleiwi ka noho ana, ea mai he ai ia maua he i-a ia maua ola ka noho ana. Pane aku ua laau nei me ke kino kanaka ona, aohe olelo a kuu haku pela ia'u, eia wale no kana olelo o ko olua make ia'u, aia a make olua, alaila au ike aku i kuu aku, a pau no hoi ka ia nei mau olelo, o ka wa no ia a kehahi Mahu i hahau mai ai i kana hohoa, e alo ae ana keia hala, a pau loa ae la na mea make a ua mau Mahu nei, o ko ia nei wa no ia i lalau aku ai i na kino o ua mau Mahu nei a paa, a owili ae la a moku na poo, a lele aku la no ke kino kanaka o ua laau nei me na poo e paa ana i na lima, a mahope mai no ke kino laau, o ka loihi o ka wa a ia nei ka (laau) i kiai ai i ua mau Mahu nei, elua anahulu me na la keu elua, (iwakalua kumamalua la) o ka lele aku la no ia o ua laau nei a kapalili ana no poo i ke alo o Manouli ma, a puiwa ae la na mea a pau loa i ka waiho ana aku a keia mau poo, a hoomaopopo iho la no hoi lakou i ke ano o keia mau poo, oia no na poo o na Mahu o Haena, a i ka ike maka ana iho o lakou i ke poo o ko lakou mau enemi, he mea e ka olioli a me ka mahalo i ka ikaika o keia keiki, ka moopuna hoi a ko lakou haku kanu. (Aole i pau.)

 

 

KA MOOLELO O KA AHAHUI EUENELIO O HAWAII HIKINA, I AKOAKOA

Ma Hilo, Augate 10, 1870

 

Halawai ka Ahahui Euenelio o Hilo, Puna a me Kapaliiuka Kau, ma ka luakini o Haili, hora 9 A.M.

O H. B. Nalimu ma ka noho, ua weheia ka Aha me ka pule a Rev. P. Barenapa.

Ma ka balota ana, ua kohola o Rev. J. B. Hanaike i Kakauolelo.

 

EIA NA LALA O KA AHA I HIKI MAI.

Laupahoehoe, o Rev. J. Hanaloa ke Kahu, a o Puniawa ka Elele. Hakalau, o Rev. J. B Hanaike ke Kahu, Koi ka Elele. Onomea, o Rev. H. J. Pahio ke Kahu, Polani ka Elele. Haili, Rev. D. B. Laimana ke Kahu, Holopinai ka Elele. Puula, Rev. J. W. Hanu ke Kahu, Kapahee ka Elele. Opihikao, Rev. D. Makuakane ke Kahu, Kaleopaa ka Elele. Kalapana, Rev. P. Barenapa ke Kahu, Paakaula ka Elele. Kapaliiuka, Rev. J. Kauhane ke Kahu, Kekaula ka Elele.

 

NA KEIKI O KA AHA.

J. W. Kane, H. B. Nalimu, Ke-o, Makua, Lapaela, Keliiaukai, Kaolulo. Lala Mau, Dr. C. H. Wetmore. Haiolelo, Hanai.

 

NA HOA KUKA

Kamohaiulu, no Laupahoehoe. D. Kaawa, no Hakalau. Rev. F. Kamikana, T. Puuohau, J. Nawahi, Kaainoa, Hoaai, Kaahiki, no Haili. Kohoia o Rev. J. F. Pogue i hoa kuka.

 

KOMITE IMIHANA

Rev. D. B. Laimana, Rev. J. Hanaloa, a me H. B. Nalimu.

Hoike hapa mai ke Komite Imihana i kehahi mau kumumanao.

1. E lilo ka hapalua hora mua i ka haipule.

2. Na Hoike Kihapai.

3. Na Heluhelu Haawina.

Lilo ka hapalua hora mua i ka haipule.

 

NA HOIKE KIHAPAI.

Hoike mai o Rev. J. Hanalon no ka Ekalesia o Laupahoehoe.

Hoike mai o Rev. H. J. Pahio no ka Ekalesia o Onomea.

Hoike mai o Rev. J. B. Hanaike no ka Ekalesia o Hakalau.

Hoike waha mai o Rev. D. B. Laimana a me T. Puuohau, no ka Ekalesia o Haili.

Hoike mai o Rev. J. W. Hanu no ka Ekalesia o Puula.

Hoike mai o Rev. D. Makuakane no kae Ekalesia o Ophikao.

 

NA HAAWINA.

Heluhelu mai o Rev. D. B. Laimana i kona haawina, "Na mea pono ke ai a inu hoi ma ka Ahaaina o ka Haku."

Heluhelu mai o Rev. P. Barenapa i kona haawina, "Aohe hoi he kai hou aku, Hoikeana 21:1."

Heluhelu mai o Mr. Makua i kona haawina, "Ka moolelo o na Lunakanawai."

Heluhelu mai o H. B. Nalimu i kona haawina, "Ua noa ia wahi."

Heluhelu mai o Rev. D. Makuakane i kona haawina, "Ka launa pono ana o na Kahunapule."

Heluhelu mai o Rev. J. Hanaloa i kona haawina, "1. Korineko 1:8."

Heluhelu mai o Rev. J. J. Pahio i kona haawina, Daneila 12:3."

Heluhelu mai o Rev. J. W. Hanu i kona haawina, "Pehea la ka okoa ana, o ka Makua, ke Keiki a me ka Uhane Hemolele."

Heluhelu mai o Rev J. B. Hanaike i kona haawina, "Ma Ezekiela 3:17. 31:2-3."

Noi mai o Laimana, e kohoia i Komite Imi Haawina. Kohoia o Rev. J. F. Pogue, Rev. J. Kauhane.

Hoopanee ia na hana o ka Aha me ka pule a Pogue.

Augate la 19. - Hoomakaia na hana o ka Aha me ka pule a Kaawa.

Lilo ka hapalua hora i ka haipule.

Heluheluia ka moolelo o ka hale, a aponoia.

Hoike mai Rev. P. Barenapa no ka Ekalesia o Kalapana.

Hoike mai o Rev. J. Kauhane, no ka Ekalesia o Kapaliiuka Kau, a pau ia.

Ua hapaiia ka heluhelu haawina.

Heluhelu mai o J. W. Kane i kona haawina, "Ka moolelo o Iosua."

Heluhelu mai o Mr. Ke-o kona haawina, "Ka moolelo o Samuela, ma Samuela 1."

Heluhelu mai o Mr. Kaolulo i kona haawina, Ma "1. Korineto 10:13"

Heluhelu mai o Mr. Lapaela i kona haawina, ma "1 Korineto 10:24."

Heluhelu mai o Mr. Keliiaukai i kona haawina, ma "1. Korineto 10: 1-2."

Ma ke noi a T. Puuohau, ua heluhelu mai ka Luna Hoomalu i na kumu han@ a ke Komite Imihana i Koe.

1. No ka mahinahou.

2. No na Kula Sabati.

3. No ka Nupepa Kuokoa.

4. No ke noi o Opihikao.

5. Na mea e laha ai ka Baibala

6. No ka ona.

7. No na keiki o ka Aha.

8. Ka noho pilikia ana o na Kahu Ekalesia.

Noi mai o Rev. J. Kauhane, e ninaninau keia Aha ia T. Puuohau i ka pono e haawi i Palapala Haiolelo, a ua hooholoia.

Noi hou mai o Rev. J. Kauhane, e helu pono na Kahu Ekalesia i ka nui o na hoahanau iloko o ko lakou mau Kihapai, a ua hooholoia, a haawiia i ke Komite.

Hapai@a ka ninaninau ana ia T. Puuohau, na Pogue ka mua, na Laimana ka lua, na Kauhane ke kolu, a na Hanaloa ka-ha.

Hooholoia. E haawi keia Aha i Palapala Haiolelo ia T. Puuohau, i hookahi makahiki.

 

HAPA@A KE KUMUHANA

1. No ka mahinahou.

Hooholoia. Na kela a me kei Kahu Ekalesia e hooponopono, i na mea e holo ai ka mahinahou iloko o ko lakou mau Kihapai.

2. No kana Kula Sabati.

Hooholoia. Na kela a me keia Kahu e, a Kahu Kula Sabati, a hooponopono i mea e holo ai na Kula Sabati.

3. No ka Nupepa Kuokoa.

Hooholoia. E lawe na lala a pau o keia Aha i ka Nupepa Kuokoa. E kokua na lala a pau o keia Aha i ka paipai ana, i nui ka poe lawe me ka hookaa pono mai i ka uku.

4. No ke noi a Opihikao.

Ua hoomoe loa ia ma ka papu.

Noi mai o Pahio e hoopanee ka Aha a popo hora 9 A. M.

Ua hoopanee ia me ka pule a Laimana.

Augate la 12. - Akoakoa hou ka Aha i like me ka hoopanee ana, me ka pule a Kapahee.

Lilo ka hapalua hora i ka haipule.

Heluhelu ka moolelo o ka la i hala, a hoaponoia.

Heluhelu mai o Mr. Hanai i kona haawina, "Hookahi Bapetizo ana. Epeso 4:5."

 

NA MEA E LAHA AI KA BAIBALA

Hooholoia. Ke paipai nei keia Aha i hooikaika loa na Kahu Ekalesia, a me na lala o keia Aha i na mea e laha ai ka Baibala, a e heluhelu mau ia ma na Ekalesia.

 

NO KA ONA

Hooholoia. Ke kauoha nei keia Aha, e paipai aku na Kahu Ekalesia, a me na luna e kinai loa i ka ona iloko o ko lakou mau Kihapai.

E lawe na Ekalesia, a hana e like me ka hooholo ana o ka Ahahui Euanelio ma Honolulu.

Aia lohe ia kekahi hoahanau, ua inu a kanu i ka awa, a me na mea ona e ae alaila, e hooponopono koke ka Ekalesia.

Ua pono no hoi i na hoahanau ke kokua ma ke Kanawai o ka aina, ke ku ilaila.

 

NO NA KEIKI O KA AHA.

Ua ninaninauia, a kukakukaia na keiki o ka Aha, me ka noonoo pono ana.

Hooholoia. Elilo o Kane, Lapaela, Keliaukai, Nalimu, Makua, Kaolulo, Kamai, J. Nawahi, Kaahiki, a me Pihi Hoaai @ mau keiki no ka Aha, no ka makahiki hookahi.

Ka noho pilikia ana o na Kahu Ekalesia waiho ia mai he olelo hooholo i hana ia mawaena o na hoahanau o Opihikao, a me ko lakou kahu ekalesia a nui ke kuka ana no keia, a waiho mai o Kauhane he olelo hooholo.

Hooholoia. Aole i ae keia Aha i ke noi, aku, ke paipai ikaika aku nei keia Aha i na hoahanau o Opihikao i hookaa koke i ko lakou ai-e.

Hoike mai o Barenaba i kona pilikia no ke kahua luakini, a me ko ke Kahu, a hooholo ia, e lilo o Laimana i Komite e hui pu ake e kuka me na hoahanau i Kahua no ka luakini a no ke Kahu.

 

HOIKE MAI KE KOMITE IMI HAAWINA O KA MAKAHIKI 1871

Barenaba. - Ua pono anei i kekahi ke Bapetiso, i ka mea i Bapetiso mua ia?

Pahio. - Pehea e a kaka'i o Iesu no Nazareta, oia ka Mesia?

Hanu. - Heaha la na ano o ka pule lanakila?

Makuakane. - Heaha la ke ano o ka huaolelo make ina k Baibala?

Hanaike. - Ona la mahope i ike ia ma II Timo. 3:1. o ka manawa hea la ia?

Hanaloa. - Ua hooko ia anei i keia manawa ka olelo wanana a Daniela i ikei' ma Daniela 12:4?

Laimana. - O na la i olelo ia ma Kinohi moku. I, he mau la maoli anei lakou, he mau la loihi paha?

Puuohau. - Heaha la ke ano o ke kanaka kupono e komo ai iloko o ka Ekalesia?

Kauhane. - Zakaria 2:1-12.

Kane. - Heaha la ka waiwai o ka la Sabati?

Kaolulo. - Ma na hana pono anei e ola ai ka uhane?

Nalimu. - Heaha la ka manaoio e pili ana i ko ke Akua hoapono ana?

Lapaela. - Hea ha la ke ano o Mat. 10:30

Keliaukai. - E wehewehe ia Mat. 10:35

Makua. - Owai la o Nata@ iloko @ papa inoa o na Luna elelo?

Kaahiki. - Pehea @ ai he keiki o Iesu ma ke Akua, oiai, @ Maria me Iosepa?

Hanai. - O ka Berita hea la ia i hana @ e ke Akua i pakele ai ke kanaka i ka mak@

Nawahi. - Heaha la @ hanauhou ana @ heaha la ka manaoio?

 

HOIKE MAI KE KOMITE HOOPONOPONO H@ EKALESIA HE OLELO HOOHOLO.

Hooholoia. Ua pono i na Kahu Ekalesia malalo o keia Ahahui e hoi aku a @ i ko lakou mau Kihapai, i na hoahana@ ana iloko o ka apana ka poe i make, a me ka poe i hele auana.

O ke Kahu Ekalesia pono no ke hele a kaapuni i kona Kihapai, me ke kahea ana @ na inoa a pau.

E mahele pono ia na apana iloko o ke Ekalesia a e koho ia i mau luna moia mau apana.

 

E KOPE PONO IA NA KEKAHI BUKE.

E hoike ia mai ia mau buke i keia Aha i ka wa e halawai hou aku ai, a na ka Aha e hooponopono. Ua aponoia.

Hooholoia. Elua halawai ana o keia Ahahui Euanelio i ka makahiki.

Hooholoia. E halawai hou ana keia Aha i ka Poakolu o ka pule ekolu o Ianuari o ka makahiki 1871, ma Puula Puna, waiho mai ka Luna Hoomalu he olelo Hooholo.

Hooholoia. Ke haawi aku nei na hoa malihini o keia Aha, i ko lakou mahalo @ na kamaaina, no ka lakou mau hana ma@ i na mea e pono ai ke kino o na lala o @ Aha, a me na hoa a pau.

Hooholoia. E lilo ka he@oma m@ Ianuari i ka haipule i ke Akua.

Hooholoia. - E lilo ka Paoha hope o Februari i ka pule i ke Akua no na kula.

Heluheluia ka moolelo o ka hale a aponoia. Hookuu ia ka Aha me ka hai-pule ana.

J. W. HANU, Luna Hoomalu.

J. B. HANAIKE, Kakauolelo.

 

Hoike ia na kula Aupuni o ka Apana o HAMAKUA HAWAII.

O G. W. D. Halemanu Esq., K. L. Kula, ma ka la 4 a me 5 o Augate, ua akoakoa mai na kula a pau, mai Kaala a hiki i Waimanu ma ka luakini o Kalemela, Paauhau, kahi i hoike ia ai;

Ma@ua iho o ka manawa; hoomaka ai o ka hoike, ua kohoia i Komite na na e hoike i na kula, ma na palapala a pau.

Eia na lula o ke Komite, o J. K. Kaunamano, S. Kaaua, a me Ama. Ua haawiia na palapala a kela a me meia lala o ke Komite e hoike ai, ia J. K. K. ka Helunaau a me ka Palapala aina, ia S. K. ka Heluhelupuke me ka H@helu, ia A. ka Helukamalii, me ka Hoailonahelu.

Ua hoomakaia, ka wehe ia ana o ka hoike makahiki o na kula Aupuni o Hamakua, @ ka Himeni, ana o ke kula o Waimanu, o Kaholowaanui ke ku@, me ka Pule a Pe@ero, Kaaekuahiwi, pauia noho mai, kekahi lala o o ke Komite hoike, o S. Kaaua ma ka helu, puke, a me ke Ao-kiko, pauia Himeni, ma@ ke kula o Maunahoano, o J. Waiohinu ke kumu, ku hou mai mahope ke kuia o Kapulena ma ka Himeni o J. Welewele ke kumu, a pela mai ke kula o Paauhau, o D. Keawe@ahi, ke kumu pauia.

Hoomaka awakea, hora 1, hookuuia ke anaina e paina, i na mea a@ i hoomakaukauia; Ahiahi hoomaka hou ka hana me ka Himeni ana ona kula ekolu o Waipio, o Mi@. Kahananui ka mea na na e alakai, pauia hoomaka mai, kekahi o na Komite, i hoike i kana mau palapala i haawi ia ai, oia A. ma ka Hulukamalii, pauia Himeni mai na kula eha, mai Kaala a Honokaa, pauia hoike ia ka Helunaau, e J. K. K. pauia, Himeni mai ke kula o Kapulena, ma hope mai o Keia palapala, hoike ia ka Huinahelu, na S. Kaaua, pauia puh@ ohe, no ke kula o Paauhau, ma hope mai o ke puhi ohe ana, he Himeni nana kula 3 o Waipio, pauia bookuuia ka hana me ka pule, a S. Kaaua.

Ma ka la 5, ua hoomaka hoa, ka hoike me ka Himeni o na kula eha o Hamakua @ mai Kaala a Honokaa, me ka pule a S. Kaaua, hoike hou ke koena, i koe o ka Huinahelu, pauia Himeni na kula, o Waipio, mahope iho, ku mai o A. kedahi lala o ke Komite, e hoike i ka Hoailonahelu, pauia himeni ke kula o Paauhau, mahope iho, ka Palapala aina, me ke Kakaulima, pauia himeni ke kula o Waimanu, a hoo@ia ke anaina i ke awakea, e paina.

Hoomaka hou ka hana ma ka hora @ ka Himeni. ona kula o Oaipio, me ka @ olelo o ke kula a I. Welewele, pauia himeni hou mai na kula 4 o Mamakua Hikina, me ka haiolelo paan@ buke, o ke kula o Waimanu, pauia he himeni mai no Paauhau me ka h@iolelo, pauia himeni mai ke kula o Maunahoano pauia haielelo ke kula o Kapu@ oia ka hopene o na mea a na kumu, i hana ai.

I ka pau ana one mea a pau i ke hoike @ ku mai ka Lunakula, o G. W. D. H. a hoopuka mai ka olelo hooholo i pili ana ina kula no na kula i puka ma keia hoike makahiki ana.

Ma ka nana ana i ka olelo hooholo.

@ Ua like ka ike o na hula a pau @ ka Helukamalii, heluhelu Buke, He@ Kakalima, Palapala-aina - a 3 kula i puka ma ka Huinahelu, o Paauhao, o Waimanu a me kahi kula poklii, o Honokaa.

Ma ka nana ana iloko o keia mau ka elua kumakena ua kanaka pihapono ka hale, ua helu ia ka nui o loko ua hiki ma kahi o 350 kanaka o oi aku, k hooki nei au.

R. I. Sa@ Honokaa Augate 9, 1870.