Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 44, 29 October 1870 — Page 1

Page PDF (1.48 MB)

This text was transcribed by:  Kalei Nuuhiwa
This work is dedicated to:  Gaining back our Hawaiian Intelligence. One p

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Buke IX. Helu 44. Honolulu, Okatoba 29, 1870. Na Helu A Pau 465.

 

"KA NUPEPA KUOKOA,"

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00 no na mahina he UMIKUMAMALUA,

$1.00 no na mahina eono.

ME KA HOOKAA MUA MAI.

NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai. KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.

NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.

O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.

AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke keena e noho mua ia iho nei e J.W. Aukina. maluna ae o ka Hale Leta. O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi. H. M. WINI. (Luna Hoopuka.)

KA "NUPEPA KUOKOA."

Is published in Honolulu.

EVERY SATURDAY,

$2.00 per annum, or $1.00 per six months, in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance. KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.

PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.

ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.

THE OFFICE OF THE KUOKOA is above the Post Office.  Office hours from 9 A.M. to 4 P.M. H.M. Whitney, Publisher.

@Bound Volume @ of the KUOKOA for sale, at the office for the @? $3.50 each. Persons having the complete sets of the above can have them bound by paying $2.00 each.

DILLINGHAM & CO.,

NA

MEA HOOKOMO MAI A KUAI I NA MEA HAO, NA MEA hana & lole, Pena, Aila, a me na waiwai a pau.

M he 95. Alanui Moi. Honolulu     427  6ms

 

Noho Lio! Noho Lio!

O NA NOHO LIO MEKIKO A MAKEPONO LOA I

@ me na ili Kaleponi, e loaa no ma ka Hale Hana Koho Lio o

DALTON & BLAUVELT,

430 – 1y                                              Ma Alanui Moi, Honolulu.

 

OLELO HOOLAHA.

KE PAPAIA AKU NEI NA MEA A PAU O PAPAAKO-

ke me Haleaha, na āina e waiho ana ma Koolauloa, Oahu,

make e hookuu wale i ka lakou mau holoholona maluna i na wa-

@ i hoikeia ae la maluna, ina e komo hewa ka Lio, Bipi, Hoki,

Puaa, Moa e uku ia ana no pakahi dala, ($1) ina e hoopau i na

mea @, e uku ia ana no e like me ka nui o ka poino a poho.

A no na Hipa, Kao, Moa e hapaha pakahi no ke poo, a ina

he @, Kaka, he hapalua pakahi no ke poo a ina he kanaka

i hana ole, aole hiki keia ke @ ma na wahi i hai ia ae la ma-

luna a ina e kue kekahi, e uku no ia no ke komo hewa $1.00

i hopu me ka mana mau Paniola, oia o Pamawaho me Kauahi-

kaua.                AKOWAI, AHUNA, NUO, Pake.

@ Ko@ Ian 22, 1870      426 – 1y

 

HALE PAI KII!

AIA KO’U HALE PAI KII MA MONIKAHAAE,

Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SU@ma ke Alanui Papa. He emi loa ke kumu kuai i na KII.         H.L. KEIKI (CHASE) Mea Pai Kii

 

NA LAAU LAPAAU

A DR. JAYNE.

OIA NA

LAAU KUNU,

LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE

LAAU HOOPAA HI,

LAAU HOOMAEMAE KOKO,

LAAU HAMO – PENIKILA,

HU`ALE OLA.

AIA MA KAHI O KAKELE ME KUKE,

@      422

 

NA BUKE

HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII.

Kauoha Hemolele Nui ili gula nani me na

kuhikuhi ma na aoao……………………………$12.00

“          “          Nui ili eleele kaekae wai gula…. 5.00

“          “          uuku iki ihe   “        “     ………...8.00

“          “          Pananaiki iho ili eleele………….4.00

Kauoha Hou Ili gula nani me na kuhikuhi……. .3.00

“          “          eleele kaekae wai gula…………. 1.00

“          “          “                                  …………. 75

Kauoha Hou Hapa Haole……………………… 75

Laa Hawaii 1845 me ke kanawai……………… 25

“          “   1855………………………………    25

Huaolelo Ekalesia………………………………50

Haino ili @                                             10

Mele Mahiai ana                                                 25

No ko ke Akua ano                                            25

Luna Kamalii                                                     25

Hoike Palapala Hemolele                                   25

Moolelo o Heneri Opukahaia                             25

Hoike Akua                                                        25

Wehewehehala                                                   25

N@ Hoike ili manoanoa                                    25

“       “   “  lahilahi                                              10

Kamanawa Kula Sabati                                     10

Buke Lawe Lima                                               10

He Puke no ka Pope                                           10

Ti Kula Sabati Helu 3.                                       25

“          “          “    4                                           05

“          “          “    5                                           25

Buke Euanelio a Ioane                                       10

Himeni                                                                           50

Himeni ili nani                                     1 00

Na Kauoha Hou Pakeke

Ili Gula nani                                                    1 50

Ili eleele kaekae wai nani                                50

Ili eleele                                                           35

Kauoha Hou Pakeke me na Halelu.

Ili Gula nani                                                    1 75

Ili eleele kaekae wai nani                                60

Ili eleele                                                           50

Na Halelu Pakeke.

Ili Gula nani                                                    50

Ili eleele kaekae wai nani                                30

Ili eleele                                                           20

 

Eia na buke haawi wale.

Palapala liilii-

Helu 4 Makemake anei oe i ke ola?

Helu 6 E hele i o Kristo la.

Helu 7 Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha

Helu 11 No ka hookiki wahahee i ke Akua.

Helu 16 Ka Hehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a ma ka Bapetiso ana.

Helu 17 Mai hana ino i na holoholona.

Helu 18 No ka mahi ana, kuai ana a me ka inu ana i ka awa.

Ka Davida Puke Kumumanao.

Ka Moolelo o Ratimea Puaaiki.

                                                                                    J. F. POKUE,

Kakaolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ka Hawaii Pae Aina.

 

KA NUPEPA KUOKOA

 

NU HOU ANO NUI O KE KAUA.

 

Ku mai ka Mokuahi “Mose Tela.”

Ua haawi pio ia mai o Sarabor me Toul.”

Make powaia ke Duke o Nassau a pa-

kele ka Moi Uilama.

 

Ma na baluna e loaa mai nei na lono

mai Parisa mai.

 

Inainaia o Beretania Nui e Perusia.

 

Aole ae o Rusia, e ike ia Farani ma ke

ano Ripubalika.

 

Aole emi malalo o 170,000 koa Farani i

pio ia Perusia, a eia ma Geremania.

 

Na kaua i hooukaia mawaho o Parisa.

 

He lono lauahea, ua make i ka mai piva

ke Keiki Alii Ferederika Kale.

 

He 300,000 koa ku i ka wa o Geremania

e nee nei i Parisa.

 

Ua manaoia, ma ka la 19 o Okatoba, e

weheia ai ke ki poka ana aku ina

Papu o Parisa.

 

Manao paa o Garibaladi, e haawi i kona kokua ia Farani, aka, ma ka lono ho-

pe, ua hoomaha oia.

 

Ekolu wahi hoomoana o na Perusia, ma-

lalo o ka Moi, ka Hooilina Alii a me

ka Hooilina Alii o Bavaira ma-

waho o Parisa.

 

            Me ke ku ana mai o ka mokahi La-

we Leta Mose Tela, Kapena Floyd, mai

Kapalakiko mai, ua loaa mai ia makou

na nu hou ano nui o ke kaua weliweli

ma Europa.  No ko makou mahui, o ko

oukou meomeo ka lono i na mea hou.

nolaila, ke waiho aku nei makou i na ao-

ao a pau o ke Kuokoa, no oukou wale

no, aohe no makou,  E noke ka mea

heluhelu a manaka, a mai noho a uiha

iho e ua poe puni mea hou.

            Ma na mea hou i hoopukaia i kela pu-

le iho nei, ua hiki mai kakou i ka la 21

o Sepatemaba.  I keia hoi, ke waiho aku

nei makou, mai ka la 22 mai o Sepate-

maba a hiki i ka la 12 o Okatoba.

            Ke noi aku nei makou i ke ahonui a

me ka lokomaikai o ko makou poe helu-

helu, e kala mai i ko makou hookomo

ana i na inoa ma ka olelo haole, o na

wahi i kauaia a me na papu i hooukaia,

no ka mea, aohe a makou inoa kanaka

e kapa iho ai.  Eia mai na mea hou ma-

lalo iho:

            Souppes, Sept 22 – Ua komo ae he

puali koa Perusia nui iloko o Fontaine-

blue, (Founatainabelo) a ua noi aku e

uku main a kamaaina, i 150,000 hapaha

dala Farani.

            Ke hele la na koa imua o Nelours, a

ua hoounaia he mahele koa i kahi e hiki

aku ai i Olina.

            Rouen, Sept 22 – O na wahi kauhale

liilii elua mawaena o Meizeres a me Epi-

nal, ua puhiia ae la e na koa Perusia i

ke ahi.  Ua hoao mai na kamaaina e ki-

nai i ka lapalapa ana a ke ahi, aka, e ki

koke ia aku ana i na pukuniahi maluna

o lakou, e kono ana ia lakou e haalele.

Ua pau loa iho la i ka a ia e ke ahi.

HE KAUA MAWAHO O PARISA I KA LA 22.

            Ladana, Sept 23 – Ua hiki main a ele-

le mai na wahi mawaho aku o Parissa, e

hoike ana, he kaua kai hooukaia inehi-

nei ma ka hema o Parisa.  Ua halawai

na puali Farani me kona mau kolamu

koa Ikaika me na Perusia i kukuluia, a

mahope o ka hakaka ana, ua auhee aku

la na Farani me ka make nui.

            Ano no i loaa mai la keia lono malalo

iho mai Perusia mai: “O na pukuniahi

nunui o Perusia ma Sceaux, eia lakou ke

paaia mai nei mawaho o na papu, ma ka

hema o Parisa.

            “Ua haalele na Perusia ia Sana Denis,

e kokoke la ma ka akua o Parisa, no ko

lakou manao, o hoololoiahili wale mala-

ila, a pau wale ka Manawa no ia wahi

uuku.”

            E PAA ANA MAKOU MALOKO O PARISA.

            Ladana, Sept 23 – [Ma ka waea ole-

lo i ka nupepa Taribiune] – Mai ka mea

kakau mai o ke Taribiune, ma Parisa, i

kakauia ma ka Poalua iho nei, i loaa mai

ai keia : “O na hakoko ana mai i ke au-

puni, ke hoomau mai nei no; a ina pa-

ha he mea pono, ua oi aku ke ino ano,

no ka mea, ua paa makou a puni. Ke

hoike mai nei ka poe ulaula o Farani,

aole loa e loaa ke kuikahi ma na kumu a

pau.  E hoomauia aku no na luku ma-

inoino a ke kaua a hiki i ka wa e lana-

kila ai.”

            Mai a Louis Blanc mai o Parisa, i lo-

aa mai ai keia malalo iho: “Ma ka la

19 aku nei, he kaua mawaho a puni o

Parisa, me ka loliloli o ka lanakila a me

ke auhee. Ua piha ke kulanakauhale i

ka manao eueu, aka, he meha pu wale no

nae.  He kaumaha ko makou, me ka la-

na no nae o ka manao.  Mai manao oe,

e ake aku ana makou e pakele, mailoko o

ke kaua i kauo pu ia akua i makou.  Ua

makemake makou e kuikahi ma na kumu

maikai.  Ina aohe e loaa mai ia makou,

alaila, ua ae makou i ke kaua a hiki i ke

oki pahi.”

            - Mai ka mea kakau mai o ka nup-

pa Taribiune ma Parisa, i loaa mai ai

keia wahi lono: Ua kamailio pu oia me

kekahi alii ukali o ke Keiki Alii Uilama;

a i kona hai ana aku, ua paa pono loa o

Parisa i ke pale aku, e akaaka mai ana

ua alii ukali la me ka hoohenehene. Ua

hoike mai oia, ua ike no lakou i na wahi

nawaliwali, a he hiki ke hookokoke mai

a haawi pio aku, ina e aeia i ka wa po-

kole.  O Versailles a me Sana Germain,

ua lilo aku i na Perusia, me ke kue ole

ia mai.  Ua ninauia mai oia, Pehea la i

puka aku ai?  Aka, ua hai mai oia, He

nui wale kanaka hoona ana ma o a maanei,

a i ka hoona hope ana, puka mai ma ka-

hi hoomoana o na Perusia.  Aole loa e

neia oia, e hoi hou iloko, me ka ike ole i

ke Keiki Alii, a i ole Uilama.

LILO PIO KE KULANAKAUHALE O TOUL.

            Balina, Sept 24 – Ua lilo pio mai o

Toul i na Perusia, ma ka Manawa i na-

poo ai ka la onehinei. Ua hoike mai o

Gen. Vonkriensig, i lilo ma ka hakaka

maoli.  Ua ki poka pahu ia no i kekahi

mau la mamua iho, a ua pau kekahi mau

hale i ke ahi, a ua nui ke poho. Ua haa-

wi pio main a Farani me na kumu ole.

            Ma ka lilo pio ana o Toul, ua haule

iho iloko o ko kakou mau lima, (Peru-

sia) he 109 mau alii koa, he 2,240 mau

koa, he 120 mau lio, 1 hae, 197 puku-

niahi nui, (ke hui pu ia me 48 pu raife-

la) he 3,000 pu-kaupoohiwi raifela, he

3,000 mau pahikaua, he 500 koa kaua

lio, me na lako pauda, poka-pahu a me

kekahi mau lako kaua e ae he nui.

NA OLELO A KA MOI UILAMA A ME KA

EMEPERA NAPOLIONA, MA HOPE INO

O KE KAUA ANA MA SEDANA.

Ladana, Sept 24 – Mai ka nupepa Ma-

nawa mai, i loaa mai ai ka moʻolelo o ke

kamailio ana a ka Moi UIlama, me ka

Emepera Napoliona, ma Bellevieu. Ma-

hope iho o ko laua lulu lima ana, ua ko-

mo loa aku laua iloko loa aku, o laua

wale iho no.  Puka mai la na alii e kuku

pu ana, a koe aku laua.  Hoomaka laua

e kamailio ma ke ano nui, penei:

            Moi Uilama – Ua haawi mai ke Akua

i ko makou mau lima i ka lanakila, iloko

o keia kaua au i lele kamoko mai nei.

            Emepera Napoliona – O keia kaua,

aohe na’u i imi, aka, ua hooiliia mai

nae maluna o’u e na manao o ka lehule-

hu.

            Moi Uilama – Mamua a mahope iho

o ka 1866, ua lawe mai makou i na ike

a me na hana ana a na lahui e ae.

            Emepera Napoliona – O kou mau pu-

ali pukaa no ka mea i lanakila ai i na wa

a pau; oia ke keu loa ma ke ao holo-

okoa.

            Moi Uilama – O ko makou ike no ke

kaua pukaa, ua lawe nui mai makou mai

ka ike mai o na lahui e ae.

            Emepera Napoliona – O ke Keiki Alii

Feredeirka Kale no nae ka mea nui i eo

ai ke kaua nui i hala aku.

            Moi Uilama – Ua kuhihewa oe, o ka’u

keiki ponoi kai kaua ma Sedana.

            Emepera Napoliona – Aia la ka ihea

o Ferederika Kale?

            Moi Uilama – Aia no kana puali ka-

ua ma Meza.

            [Hoka wale iho la no ka Emepera Na-

poliona.  Hoomaka hou mai nae ka Moi

e kamailio no koi a la mumu loa ana

iho.]

            Moi Uilama – Heaha kou manao no

keia wa?                                                                           

            Emepera Napoliona – Aohe a’u mea

e hoopuka aku ai – He pio ka hoi au.

            Moi Uilama – Me wai au e kuka

aku ai?

            Emepera Napoliona – Me ka Emepe-

ra Wahine – me ke aupuni ma Parisa –

aohe au e hiki ke kuka aku – aohe no

hoi e hiki ke hoouna aku i ka’u mau

kauoha.

            Moi UIlama – E kupono anei ia oe ka

Hale Alii o Wilhelmashohe, i wahi noho

nou?

            Emepera Napoliona – Ae.

KA NAAUPO O COUNA BISIMAKA.

            Tours, Farani, Sept 24 – “Mamua o

ka hoomakaukau ana e hoopuni ia Pari-

sa, ua makemake loa ke Kuhina o ko na

aina e, e ike ia Couna Bisimaka, pehea

la kana i manao ai no ka hoopuni ana.

Makemake o Perusia e hoomau aku i ke

kaua, i hoohaahaaia iho ai o Farani ma

ka Papa 2 o ka ikaika.  Ke noi mai nei

o Perusia ia Alsace a me Lorraine a hiki

i Meza, ma ke ano he aina i lilo ia lakou

ma ka ikaika.  Ke makemake nei o Pe-

rusia, mamua o ka hookaulua ana o

ke kaua, e wawahi mua ia o Saraboro,

Toul a me Mont Valerian. Aohe e ae

aku o Parisa, no ka mea, e ahona ke ka-

nu ana iho o na lepo o Parisa maluna o

kakou, mamua o ka ae wale ana aku i

ka lakou mau noi.  Ua hiki no ia kakou

e pane aku, aka, ma ke pale wale no a

hiki i ka hopena.  Ua ae o Farani i ke

kaua a ua helu pu i kana mau kamalii.”

He hoike pili aupuni keia.

                                    Chemieux,

Kakau Inoaia               Glais-Bizoin

                                    Fournichon.

PAAKIKI O BISIMAKA, A KUKAI PU MAI NO

HOI O UILAMA.

            Ladana, Sept 25 – Ke hoike mai nei

na lono mai Geremania mai, aohe ae iki

o Bisimaka e hooponopono me Farani,

aka, ua pane pu mai no hoi ka Moi, he

aie kona ano e uku aku ai i ka hooma-

nao aku i kona mau kupuna make; no-

laila, ina e makemake o Farani e hana

kuikahi no ka maluhia, e like me ia i

hookomo mai ai ia Perusia i kekahi

manawa – alaila, hana aku iloko o kona

kulanakauhale alii, a iloko o na Hale Alii

o na’Lii Aimoku o ia aupuni. Ke olelo

nei ka Moi, e paa ana ia ma ka inoa o

ka hanohano o ka Emepera, aole e ae

aku i kona kiolaia ana ae e kekahi poe,

mai loko aku o ka pomaikai i loaa i ko-

na mau enemi, iloko o kona wa i auhee

ai ia Geremania.

NONOI NA FARANI E HOOKAULUA KE KAUA.

            Ladana, Sept 25 – O ka mea i holo

pono ole ai ke kukakuka ana mawaena o

ke Kuhina hou o ko na Aina e o Farani

a me Bisimaka, no ka nawaliwali maoli

no o ke aupuni Farani, no ka hahai ole

mahope o kana hooholo ponoi ana. O ka

ae ana aku i ua Kuhina Farani la o ko

na Aina e, ma ke ano pili aupuni, aole i

hoalaia mai.  I ke kuka ana i kinohi, ua

ae aku ua wahi Kuhina la, aohe ana a

me kona mau hoa Poo Aupuni, e haawi

aku ai no ka hoomau loa ana i ka malu-

hia, aka, he makemake nae, e kapae ke

kaua a mahope iho o ka hui ana o ka

Ahaolelo hana Kumukanawai.  Ua ae

pu mai no hoi, mai koi aku ia Gerema-

nia, e hoihoi aku i kona mau koa e ku

nei i keia manawa, a e hooholoia, e hoo-

maka aku na kukakuka ana ma ke kumu

e oluolu ai o Geremania, i ka wa e hoole

ai ka Aha Elele Imi Kumukanawai.  Ua

puka mai na manao like ole ma ke ano

kaua.  Kuhikuhi mai o Generala Mole-

ke, he hoohala manawa wale iho no ia.

Ua noi koke mai nae ia, e haawi pio aku

ia Saraboro, Toul a me Vaduna – o keia

mau kulanakauhale ae la ekolu, na lakou

i keakea i ke alanui a me ke kamailio

ana aku ia Geremania.  I ka wa e kuka-

kuka ana ua wahi Kuhina nei me Bisi-

maka, aohe i waiho hoohemahemaia na

mea kaua, e nakeke a e nee mau ana no

i na wa a pau. Ua oleloia nae ma na

wahi hoomoana, ina i holo ka hookaulua

kaua, aohe no e ae ia mai a hiki i ka wa

e lawe pioia ai o Parisa.

O NA MOHAI A GEREMANIA I LOAA MAHO-

PE IHO O KE PIO ANA O NAPOLIONA,

UA LILO I MEA OLE.

Balina, Sept 25 – Ua haopukaia keka-

hi manao pepa iloko o ka nupepa Nord-

deutsche Algemeine Zeitung, ko Bisima-

ka nupepa ponoi, e olelo ana, “O na mo-

hai e loaa mai ia kakou iloko o keia ka-

ua, mahope iho o ka haawi pio nui ma

Sedana, he mea ole ka huhu o Gere-

mania a me kona aupuni hoopono, no ko

Farani pomaikai.  Ua hiki ole ia kakou

e ike aku i ko ke aupuni Imiperiala ku-

mu o ka hana kuikahi ole ana mai ma ka

haawi pio nui o Sedana, aka, ua ike no

nae kakou, o ka Geremania mau kumu

no ke kuikahi i keia manawa, ua ano e

ae ia mai na kumu mai mamua i ikeia

ai e Parisa, a e ano e hou ae ana no

paha na kumu, ke komo kakou maloko

o na puka nui o Parisa.  I ka wa a ka-

kou e komo aku ai iloko o ke Capitala,

e ili mai auanei maluna o keia mau Ku-

hina hou ka hoahewa nui loa ia’ku, ka

poe nana i hookahuli i ke aupuni kahiko,

a hoohiki lakou e kaua aku no.”

HUIPAIA O BAZAINE A HOIHOI HOU IA IA

MEZA ME KA MAKE NUI.

            Ladana, Sept 26 – Ua hoolahaia ma

ka nupepa Manawa o Ladnaa, he lono

waea olelo, i kakauia ma Sabarukena,

ma ka la 24, e hai ana: Inehinei, ua

hookui mai o Bazaine ma Mars-ls-Tours,

a hoao mai e puka i Tionville.  He mau

ki pukuniahi nui ana no kekahi mau ho-

ra.  Mahope iho o ka hakaka ana ma

Moulin, he wahi ehiku mile mai Meza

aku, ua hoihoi hope ia aku na Farani. O

ko lakou make, ua nui loa.  I ke auhee

ana, ua hoihoi mai la o Bazaine i na koa

Perusia pio i lilo aku iaia.  No keaha la?

No ka ai ole paha e lawa ai.

HE PUALI BAVARIA, KE HULILI LA

NA MAKA.

            Ladana, Sept 26 – He puali koa nui,

he mau koa Bavaria wale no, ke hulili la

na maka ma ka aina e hiki aku ai i Lai-

ana.

            Ua hala e aku nei, he puali koa nui

Geremania ilaila mai Alasace mai.

KE KAUA O KA LA 19 MAWAHO O PARISA.

            Tours, Sept 26 – Ua loaa mai nei he

palapala mai Parisa mai, maluna mai o

ka baluna, i kakauia ka moolelo o ke ka-

ua o ka la 19 o Sepatemaba; a penei ka

hoike ana: “Ua noho iho o Generala

Ducrot me kona puali koa Farani ikaika,

ma na kiekiena mai Villejuif a hiki i

Meudon; ma ka Poakahi, ua hoomakau-

kau e oia iaia iho, a halawai koke no me

na Perusia i hooheleia maloko o ka ulu-

laau. Paapu wale na pukuniahi a na

Perusia.  Me ka manao hoolohilohi ole,

ua lele ikaika aku la na Farani maluna o

na Perusia me ka aa loa; aka, ua nee

mai la no na Perusia imua me ka makau

ole, a hoauhee mai la i na Farani.  Hoo-

huihui hou ae la na Perusia i hoauheeia

i o a ianei iloko o ka ululaau, a lawe ae

la lakou i ke kulana ikaika ma na kiekie-

na Chatillon.  Ma keia wahi, ua weli-

weli ka lele ana mai o na poka pukuni-

ahi a na Perusia, a nolaila, ua kono ia

mai la o Gen. Ducrot e imi aku i kona

wahi e malumalu ai malalo o ka papu o

De Vanvres.  Ua hoihoi loa ia o Gene-

rala Ducrot iloko o Parisa.  Ua nui ka

make o na Perusia, i ka hahai loa ana

aku a loaa mai i na poka o na pu o ka

papu.

KE KEIKI ALII O BAVARIA MA BAZOCHES.

            Ladana, Sept 26 – Ua loaa mai na lono

mai ke kulanakauhale mai o Olina ma Fara-

ni, he hoouka kaua Kaua-lio ma Bazochs a

me Antenan.  O ke Keiki Alii o ke kalaunu

o Bavaria, ka mea i hoohanohanoia i ka pa-

pa o ke Kea o Kini Geoti, oia o Alabat aia

ma kahi mua.

KAHI MEA KAKAU NUPEPA O KE “TARIBIUNE.”

            Ladana, Sept 26 – Ma ka la 18, ua kakau

mai la kahi mea kakau o ka nupepa maluna

ae, mai kahi hoomoana mai o ka Moi Uila-

ma ma Meauz, a penei: “Ua kamailio iho

nei maua me Couna Bisimaka, a iloko o ia

wa, ua ninau aku au, he oiaio anei, eia he

Elele no Beritania mai ianei. Eia ka Bisima-

ka pane mai, ua ninau mai o Beritania ia’u

ina paha e ike aku ana au i ke Kuhina

Farani hou o Ko na aina e.  Ua hai aku au,

e ike aku no makou, ina e haawi mai ana

kona aupuni ia Saraboro a me Meza no ma-

kou.  Aole nae e hiki iaia keia. Aole makou

e hoopau ana i ke kaua ma na keakea ano

ole mai.  Aohe o makou kumu e kuemi ho-

pe ai, ua paa ko makou manao, no ia mea,

e hoomakaukau makou i o la honua no ke

kaua a makaukau. He oiaio, e hiki mai ana

kekahi kaua hou iloko aenei o ka haule-lau.

I keia manawa, aohe mau kokua ia Farani,

aka, he mea hikiwawe wale no nae iaia ke

noi aku i mau kokua, a he mea kanalua ole,

e kaua io ana ma na kumu maikai e ae. Oia

ke kumu a makou e koi ikaika nei e haawi

pio e mai i na papu a me na aina i lilo ia

makou, aka, aohe ae mai o ke aupuni e haa-

wi mai, a aole no paha e haawi ia mai ana,

ina he ano aupuni hou ae.  Aka, ua hooho-

lo makou no makou iho, ina he mea kupono,

e noho ana no makou a pau ka hooilo ma

Parisa.” “Ke olelo nei au, o ka manaoio i

keia wa, ua nawaliwali o Parisa no ka hoo-

maka e kaua hou aku i kekahi mau maka-

hiki hou aku,” wahi a kahi mea kakau.

“Aole oia ke kumu,” wahi a Bisimaka, “o

Farani, he aina waiwai loa, a e mau ana no

kona waiwai mahope aku o ke kaua.  Iloko

o na makahiki elima, e pau auanei kona mau

pilikia, a e hoomaka hou no e kaua.  No

keia kumu, ke manao nei makou, e lilo e

mai keia mau papu e kaukoloia nei, a no ka

hiki ole i ke aupuni ma Parisa ke ae ole mai,

nolaila, aole i kokoe mai ka manawa e ha-

na ai ke kuikahi no keia kaua, a nolaila, e

kali ana no makou a hiki i kawa e lilo ai

ia makou.  Ua lohe mai nei makou, ke ai

la na koa kiai i na io lio.”  “Alaila,” wahi

a kahi kaku nupepa, “o ke kumu wale no

e kuikahi ai, o ka lilo mai o Meza a me Sa-

raboro ea?” “Ae, oiaio no,” wahi a Bisi-

maka.

KA LILO PIO ANA O SARABORO.

            Strasbourg, Sept 27 – Ma ka auina la Po-

alua, ikeia aku la ka hae keokeo e pulelo

mai ana iluna o ka oioi o ka Halepule. Hoo-

pau kokeia iho la ke kipu ana.  Uwa puni

ae la kekahi hapa o ka puali Perusia e hoopu-

ni ana, a apo koke mai la ka puali holookoa

a puni, i ka leo kupinai.  Punia loa iho la na

alii koa i ka olioli lua ole, a apo aku la ka

lima o kahi i kekahi a puliko ae la me ka

hauoli nui. Ike mai la hoi na koa i ka ha-

na a na alii, hoopili mai la lakou.  O kekahi

poe hoi, no ka hiki ole ke kaohi i ka olioli

nui iloko o lakou iho, nolaila, ua huro wale

ae la no lakou.  Hiki koke mai la ka lono o

ka hhwi pio io ia o ke kulanakauhale e like

me ka mea i hooholo likeia.  I ka na na aku

i ka helehelena o ke kulanakauhale, ua hele

a kaumaha.  Ma ka la 26 ka hui mua ana

o Generala Werder o Perusia me Generala

Ulika (Ulrich) o na koa Farani. I ka hele

ana mai e halawai o na Generala a elua, oi-

oi e aku la no ke Generala Perusia a kau

iho la kona mau lima maluna o na kipoohi-

wi o Gen. Ulika, a hoopuka aku la, “Koa

no hoi oe; ua kaua wiwo ole oe; e loaa ana

ia oe na hanohano a nui mai kou enemi aku

i oi ae mamua o kou hanohano mai kou hoa

kanaka mai.”

            Ua hookohuia o Generala Fester o na koa

Perusia i kiaaina no Saraboro a ua hoonoho

ia aku maloko olaila me 10,000 e kiai ia Sa-

raboro.

            O ka nui o na mea pio i lilo mai ia Peru-

sia ma Saraboro, he 500 alii koa, a ua paro-

laia lakou aole e kaua hou mai.  100 i ma-

naoia he mau pio maoli lakou.  O na pu ku-

niahi i lilo pio mai, he 1,072.  He 1,000,000

hapaha dala farani a he 8,000,000 hapaha

farani no na makaainana i waihoia maloko

o ka baneko aupuni e malama ai.  Aole pa-

ha ia mau dala e lilo ana. He 170 pu kuni-

ahi nunui o keia i lilo mai, o ko lakou ku-

mukuai, he 2,000,000 hapaha farani, me na

lako kaua nui loa.  Ua nui loa ka hauoli o

na Geremania apuni, no ka lilo pio ana o

Saraboro.  Ua hoohaahaa na kanaka o Ge-

remania ia lakou iho, a ua hoomaikai aku i

ke Akua maloko o ka luakini o Sana Tama-

ki (St. Thomas) no ko ke Akua haawi ana

mai i Kona mau kokua i na lima o na Ge-

remania.  O na koa Farani kiai o Saraboro,

ua laweia aku la lakou a pau, i Rastadt ma

Baden, he poe pio na ke kaua. Ke haaheo

nei na koa Badena i pio iā lakou o Saraboro,

ke Gibaralata o Farani ma ke alo o Gerema-

nia.  Nani wale kona haule ana.  Ua lawe

koke ae la na Geremania i ke kulanakauha-

le no lakou.  Ke oleloia la, o ka lilo pio ana

o Saraboro, he mea paha auanei ia e loli ae

ai ke kaua.  Ua haiia mai, he makemake

no o Bazaine e haawi pio mai ia Meza, ke

hoomauia no ke aupuni Imiperiala.  Ke hou-

puupuia la, e hoopii ia o Gen. Ulika, no kona

hana ino i na kanaka o Saraboro, no ka mea,

mamuli o kona paakiki i make ai kekahi poe

he lehulehu a pau na hale noho he 500.  Ma-

waena o na mea ano nui i pau i ke ahi, he

waihona buke nui.  O ke kumu nui paha i

lilo pio e ai, no ka paupauaho i ka hoopaa

loa ia, a no ka nele i ka wai maikai ole, no

ka mea, ua hookaheia ke kahawai e lawe

mai ai i ka wai maikai ma kahi e.  O keka-

hi mea mainoino, ika wa e ki poka pahu ia

ana, oia no ka makau o kekahi ohana o ku mai

i ka poka, nolaila, hoi i ka hale, e hina iho ana

maluna o lakou a paa pu a make loa.  O ko

lakou nui, he makuakane, 2 kaikamahine, 2

keikikane a he wahi keiki uuku iluna ke alo.

            Ua hoike ae o Generala Werder, o ka nui

o ko na Perusia poino, mai ka la 21 mai o

Sept. a i ke pio ana o Saraboro, he 30 i ma-

ke, 195 i eha.  O ka nui o ka poino, mai ka

hoomaka ana mai, he 906 i make a eha, ke

hui puia he 103 alii koa.

[E nana aku ma ka Aoao 4.]