Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 35, 2 September 1871 — Makaikai ia Kauai. [ARTICLE]

Makaikai ia Kauai.

E ka Nopepa Kuokoa e ; Aloha, oe:— E oluolu ana pahii oee hookaawale iho i wahi kolamp a mau kolamu paha o kou kino holookoa, no ka lawe ana aku hoi e hoikeike imua o ko kakou poe heluhelu, i keknhi o ka'u mau mea i ike ai nm Kauai o Mnnoka. lanipo, a he mea hou no ia e īke iho ai ka poe i ike ole in Kauai, a he mea no hoi ia e hooiaio iho ai, n hoole paha o ka poe i ike niua. A ma keia palapala no hoi a'u e hooili nei ia oe, he mea hou no la i ka nana ana mai a kekahi poe mua i ike i ka kaua kamaifio ana mamua iloko o na mukahiki ekolu paha i hala ae nei, akahi no a launa wahi kamaiiio hou i keia wa, oia hoi keia a'u e palapala nei ia oe. Ka holo ana i Kauai. luiai la IS, hora 6 ahiahi, haaieie ia Honolulu, no Koloa ; he inoku kialua kuna, i kapaia o Kini, he haole ke Kapena, (ua poina au i ka ninau nua i kona inoa). Ua holo ka moku i ke Komohana Hema, (S. W.) a kupono paha iwaho ae o Puiiloa, ua holo pono ka ihu o ka moku i ke Komohana. Pauhia iho la makou i ka hiamoe, a i ke ala ana ae i ke kakahiaka nui poeleele, ua kupono makou malalo o Wnianae, a e kia pono ia ana ka ihu i ke Komohaiia Akau (N. W.) lulai la 19, i ka hora 6 kakahiaka paha a oi ae, ua hala hope īa makou ka Lae o Kaeua, ina Waianae. O keia hele ana, he malie makani maikai, nolaila, ua lohi ka holo ana. 1 ke ano powehiwehi ana o ka ike īa o Oahu nei, ua ike powehiwehi makou ia Kauai, no ke ano paapu mai no hoi k%kahi o Kauai i ke kepia haeleele. Mawaena o ka hora 9 a me ka 10 o ke knkahiaka keia ike ana, a he mea hoopuiwa no hoi keia no ka ike inua ana o ka malihini ia Kauai o Mano, iloko o na makahiki he 40 a oi ae o keia ola kino ana. O ka poe ohua kamaaina o Kauai, ke kuhikuhi wale ia lakou. ' O Kalalea kela puu e oni ae la i ke kai, aia ma Anahoia, a o ka laula ae keia o Kapaa e waiho mai nei, a ke hamanii pono mai nei hoi o Wailua ; o ka puu kela o Nounou, o ke kula ae keia o Hanamaulu, o ka palahalaha kela o Lihue, o Nawiliwili ae keia mamua 0 kakou, o Kaianipuu keia e au mai nei i ke 1 kai, ma ka huli Akau o Kukuipoahaaha o Hulaia ; o Haupu kela puu kiekie e waha mai la inaluna mai o Kalanipuu, a he kawaha mawaene, e pii mai ai ma o o Lihue a hiki i Kipo, aia malaila ka wawkaulana o Kemamo, a o Mahndlepu ae ma kn aoao komohana hema o Haupu, a malalo ae hoi o Koloa." O keia mau olelo ae la nmluna, o na kuhikuhi ana no ia a na kamaaina o Kauai, a he hoolohe wale aku .no ka makou. Mai ko makou haalele hope ana ia ka lae o Kaena, ua holo hoohualala ka ihu o ko makou moku, mai ke N. W. a i ka N. W. B. W., a i ka W. JV. W., a i ka W. B. N. A i ke kiekie loa ana ae o Kalalea ma ka aoao o makou, ua hooiho pono ia ka ihu o ka moku i ke Komohana, (West) me ka pa* nee iki ae no nae ma na īhu liilii, i kapaia e na luina moku, " na ihu paina." 0 ka ihu hope loa, oia no ka ihu a hiki i Koloa, o ka hora o ke ahiahi. £ia ka mea kupanaha i ko oukou hoa makaikai ia Kauai, ua ninau mai kekahi poe hoalauna ma Honoiulu, i ko'u wahi e hiki mua ai ia Kauai a me ko'u m«iu makamaka malaila. Ua oleio au la lakou, aia no i ka« hi a ka moku e ku aku ai, aole no hoi i maopopo ko'a makamaka maoii, aka hoi, o na makamaka ma o ka Uhane Hemolele la iloko o lesu Kristo a me na makamaka ma ka oihana hookahi (Kumuao-kula) a me na hoa e ae o ka oihana naaUao, 0 ko'u makamaka ia e kipa ako ai, a mahope paha e haiawii me na makamaka pili kino, a hoalaona muā e ae. A ma no hoi i hoohalawai mai ke

Akua i kekahi kanaka ku i ka wa e ae, o ka makamaka iho la ; oia ka'u olelo ma ka uapo i Honolulul Ua apo koke niai kekahi ohua o Kauai,* hoi ana no Pokii kekaba o Kauai, malalo ako*o Waioiea, oia ko'a makamaka nana e alakai ma kahi a'u e hele ai ia Kauai a puni, a puni ole pnha, a e hoi au ia o Oahu nei, oia hoi o Mr. Pueo. Ua ku ko makou moku ma Koloa, o ka lae o Makaahuena ma kn hfkina, he maikai kn lele ana 'ku o uka, he wahi uapo e lele aku ni ma Kapa, he wahi awawa, he lae a-a, e kai a muu mai ona na kanaka ma uka i kiekiena me na lio no na makamaka, a he mau lio hoolimalima- kekahi. I ka ninau ana aku a kekahi hoa ohua o makou i ka uku o ka lio, kipehiia mai'ana, i $4 hiki ke holo i Waimea, o na dala hoi $2.00 o ka moku no ka uku i ka holo ana aku a ku i Knu.ii, eloeio maoii. E / e na hoa ohua hoio Kauai ma keia hope aku i emi kahi kakai malalo iho o ka $2.00, h mai inanao nui ma ka aoao haole, he kuai ka kel.i mea, a me keia mea,e aho no kdfrhoohaahaa malalo iho o ka lokomaikui o na kamaaina, olailn, e looa mai no auanei ka lio e hele makaikai ai ia Kauai , ina e hele malalo, e loaa ana keia lalani inele. ' O pa na kuku 0 Waimeo." . Ma keia keehi mua ana i ka lepo o Kauai, he inea hiki no i ka poe hou, akahi-akahi n hiki ma Kauai ke leha ae a nuna i ka pale Tani inaluna, a hoomanao i ka inea nana i hana na aina a me na kai, a me na makani, a me ka malie, no kona molama pono ana 1 ka malihini makaikui, a pae lanakil;V ma Kauni. O na ohua paha o ko makou moku i halo aku ai, aneane 30 paha. . O kelu kamaaina o Pokii, ua alakai pono ia'u a me ko'u kokoolua i iiele pu i Kauai ma ka'u kauohn, un nlakai ia ma ua a hiki nui kahi o Mr. Nawaa he hoahanau Katolika Koma e kupono ana mnkui mai o""ka Halepule Kntolika, a moa.makou mHliila. lul.ii la 26, 1871 :—Uu ike ia keia noao o Kolua hikina nei, he hina a-a, pohaku e like me Kalihi paha me kula o K»iwiul», a me Kamoiliili ma uka ae a hiki i Puahio,, o ka wai nae kahi oi aku o kela, un kihe wale aku maloko o na a-a pohaku mai na auwni mai, a ua hanaia no he mau kipoho a-papnli. E hoolohe mau no oe i na kapuai lio e nakeke hele ae ana iluna o ke a-a ma uka a ma kai mii, ioiai e holo ae ana, a he mea mna i ko laila mau ]in i# aa pohaku. Ina e nana pono aku oe ma ka hikina aku e kukiiakila mai ana me kona hanohano nani o Haupu a he mau, kualupa pali ma nae a hiki i Kalanipuu, a mulalo nei hoi he kualapa pali e hiki ana i Koloa, he puu kiekie i kapaia o Kuhili. 0 ke awa o Koloa i olelo mua ia nenei, aia i kahakai, o kahi maikai o Koloa a ia ma uka aku f aia malaila kahi nui o na hale, na hale wili ko, a me ka halepule maikai o Koloa, u me kahi maauaua i kela a me keia Poaono. 1 ka nana ana nae he maikai no, a he inoino no hoi a hoihoi ole ai no ku wa malihini, a kamaaina paha e hoihoi ai. 1 'ka hora 10£ a. m.—Ua hanlele makou I ia Koloa, mahope iho o ka loaa ana o na lio no makou ekolu, e hele ana no Pokii. i Ua hala i hope ia mak iu o Koloa, e he!e j ana ma kahi kokoke i na pali kahakai, a h«la i hope o Lav»ni, he aina noJ. Y. Ka-i nehoe Esq , a eia no i kana wahine, a ina* laila kahi i noho mai nei o ko kakou Moi Wqhine Emma Kaleleonaluni, a heauwaij mai uka mai he wahi loihi a hiki n.a ke kulanahale o ua Moi Wahine la i noho mai nei, rm na Moi Wahine la no ka i hoolimalima mai nei ua )a, i kona wa i noho mai nei ma Kauni, pela nmi ka olelo a ko ma ua alakui. He wahi awaawa 0 keia loko o Nomilu, he loko ia nunui, elua n hiki aku paha i ka eono knpuai o ke awa, anae, a me mau ia e ae. Mamua iho o ko, mnkou hiki ana i laila ; ua liu iho ke kai o ua loko l;«, ua pau i ka make ka i a 6 ua loko 1», ua laweia ma Oahu nei, a ma kua o Kaui. a-e ai io'na no hoi e na Ua pii pololei ae ma la ahua e hele ana i kn akau, a mn ia ahua e nnna pono ana i ka palnhalaha ' o -Koloa ma kp hikinn, a ma ia wahi oe e nann ai i ke komohaim, a ike aku oe ia Niihau o ka haole, a me kt mokupuni o Lehua, a e ike puaiki aku no oe i ka mtoku o Kuhaimoana, oia o Kauh, e waha mai ana mawaena o Niihau. 1 ko'u unna nna'ku ia NiihaU, he palahalaha o waena. he paii ma ke komohnnn hem« o ka lne o Kawaihoa, n he ahua pnii ma ka aoao hikina aku ; a e nana' pono aku ma ka aoao aknu, e ku mai ana na hnle nani o &akina, ka Lunakanawai Kunpuni mua.iho nei o Kauai, i holo pu aku nei i Amenka me H. M. Wini ma. He nani maoli ka noho'na mai iloko o ka ululaau. I ko makou noho a hiki i x ke aUnui nupuni, hele i ke komohana a loaa aku o Wahiawa ; a he puu kaua mauka, kahi i kauu ai nte Hu> mehume iua. Ke wahi owawa maikni no o Wahiawa, he kaupapa loi, he muliwai e kahe ana ; aia ma ku aoao rea nae a malalo o ke awawa o Wahiawa, he nui loa ke a-a. Ua olelo in, malaila kahi o Kawelo i make ai i ke kaua i Keahuku, oia ke kaua pohaku, no ka nui io no o ke a-a (pohaku) A he wahi kulanku e hele ai a hiki aku i Hana* pepe. He aina maiknl o Hanapepe, he maikai maoli ka waihoana ae o ke awawa, me ka muhwai maikai e moe ololi ae nna, me he puhi olali" la o ka hema; o na kaupapa loi kalo, a mahiai laiki hoi, he nani no ke nnna'ku, a kohu hoohihi ka manao o kamahelē. A ke nana'ku oe mauka, e waiho lahalaha mai nna o Mamahi, a me ke aw&wa

o Kaula, ain mauka o Hanapepe, ua oleloia, aia malaila kahi nui o ka oopu, a me ka opne, ii me ka hihiwai (he wi paha inalaila); 0 ka awa ka waiwai nui ma ia mau awawa kuahiwi. Oka muliwai o Hanapepe nei, he a he loihi nohoi, o ka | helu mua keia o ka'u muliwai nui o Kauai ! nei a'u i ike ai. A pau ka nana ana i ka 1 nani o Hanapepe, e iho aku ilalo o ke kahawai, a e halawai mua ae me na halawai mua oe me na hale waiho laiki aka pake; a ke | nana'ku i na loi laiki, hewa i ka wai no hoi »ua mea he poe mahiai nui wale a he pake, ma ka lakou oihana mahiai laiki, Aohe kao lawe ohua ma keia muliwai, he hiki no ke a-u aku nia kahi papau, a ma kela aoaty o ka noho lio maikai nae n hiki ma KaUai, ua auau mau ika wai. Hehalepule Imaikai ma kela aoao mai o Hanapepe, (aoao komohana,) he kula ioihi aku ia, he ahua kiekie e nana ana ia Hanapepe ma nae, a me Kekaha o Pookii ma, a me Waimen. (Aole i pau.)