Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 42, 21 October 1871 — Page 2

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Summer Kaimalia Helenihi-keakahiwa
This work is dedicated to:  For Louise Helenihi Walters

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NU HOU O NA AINA E.

KE KU ANA MAI O “D.C. MURRRY.”

KA HOPUIA ANA O KE POO O NA MOREMONA.

 

KA MANAO HAALELE O KA EMPERA O AUSETURIA I KA NOHO ANA ALII.

 

Ma ke ku ana mai o ke kiapa Hawaii D.C. Murray i!oko o na la he 12 mai Kapalakiko mai, ma ke kakahiaka nui o ka Poakahi iho nei, ua loaa mai na mea hou a hiki i ke ahiahi o ka la 3 o keia malama.

Ka hopu kinoia ana o Barigama Iana.

Loko Paakai, Oct. 2. —I ka hora 4 o keia auina la, ua hopu kinoia o Barigama Iana, (ke poo o ka Ekalesia Moremona) mamuli o ka hewa a ka Aha Kiure Nui i hoopii mai ai, he hoopii malalo o ke Kanawai o Uta, oia ka pepehi me ka hana ino, i na wahine he umikumamaono.  Ua hopuia oia e ka Ilamuku Patrick o Amerika Huipuia ma ka home noho o Barigama Iana.  No ka mai o ke pio, nolaila ua ae ia oia e moe ma kona hale i keia po, malalo o ke kiai ana a ka Hope Ilamuku. E laweia ana oia e hookolokolo i mua o ka Lunakanawai Mc Kean, I ka la apopo.  O ka hoopai a ke kanawai no keia hoopii, ke ku ka hewa, he hoopaahaoia aole e oi aku mamua o umi makahiki, @aole hoi e emi malalo o eono malama a me ka uku dala, aole e oi mamua o $1,000, aole hoi e emi malalo o $100.

            He mau lono lauahea kekahi, no ko na Moremona hoohaunaele a ano lele hakaka mai, aka, aole nae i maopopo loa ia.

Ka manao haalele o ka Emepara o Auseturia I ka noho ana Alii.

Vienna, Sept, 22. —He lono lauahea kai pahola ae, ke kokoke nei ka Emepara Farancis Iosepa, e haalele i ka noho Alii o Auseturia.

Vienna, Sept, 27. — He lono lauahea hou maanei, ke manao paa nei ka Emepara Francis Iosepa e haalele i ka noho ali. O ke kumu oia mea, no ke kulike ole o kona manao me na hoololi kumukanawai, me he mea la, e naonao mai ana ia hoololi kumukanawai, e mahelehele i ka Emepara o Auseturia.

Ke omaimai o ka Moiwahine Victoria.

Ke waiho nawaliwali nei ka Moiwahine Victoria i ka mai romatika ma Balmoral, kahi a ke Kuhina Nui Pohakuhauoli e makaikai pinepine aku nei.

Ka Ohumu Kipi ma Parisa.

Parisa, Sept, 25. —Ua hoolaha ae na nuo keia la, no ka loaa ana o kekahi ohumu kipi, e manao ana e hoihoi hou ia Napo!iona ma ke kalaunu o Farani.  Ua hoikeia mai, o ke poo o na Makai i ko Napoliona wa, oia o Tieri. aia oia ina ka piko poo o ua ohumu kipi nei, a e hana ana oia malalo o na kuhikuhi a me na alakai ma a Napoliona mai.

Na Geneaala Makamahone ka hewa a pio ai Sedana.

Nu Ioka, Sept, 25. —Ke hoike mai nei ka lono waea mai Parisa mai, ua hoike aku la o Gen. Makamahone i mua o ke Komite o ka Ahaolelo no na mea e pili ana i ke kaua, ua laweia oia maluna o kona hokua iho, i ka hewa o ka hoohele ana i na koa mai Kalona (Chalons) aku ahiki i Sedana; a aole oia i hana mamuli o kekahi kauoha mai a Napoliona mai. O ko Makamahone manao, o ka houluulu koa ole ma Parisa. O ke kumu i hiki mai ai ka poino, no ka hooloihi i ko na koa nawaliwali a maloeloe no ia loa o ka hele wawae ana. Ua lilo keia hoike ana i mea e olioli ai na kanaka a me na nupepa mahope o ka aoao o Bonebati.

Ka ha o na Uku Dala a Farani ia Geremania.

Ua hoike mai o Peresidena Tiera o ke aupuni kuloko o Farani, ua makaukau oia, e pane aku i ka eha o na uku dala ana aku ia Geremania, no na uku i hooholoia ma ke kuikahi, he dala huikala na Farani ia Geremania.

Ua kahea aku o Italia i kona kuhina noho ma Vaseile, e hoi ae i Italia, no kekahi kumu kuee mawaena o na aupuni elua.

HE PAPA LIMA HANA PAKE A NA KANAKA HANA O ENELANI.

Ke nukunuku mai nei na lima hana o Enelani iho, o ka hookomo ana mai i na lima hana pake, he kipaku ana ae ia i na lima hana maoli o ka aina.  Heaha hoi ka na lima hana Hawaii e olelo ai?

KA MAKE ANA O 200 KINO KANAKA OLA.

Ua poho a ua auhulihia kekahi moku aolo lima hana mai Ioia mai, iloko o ka makani ino ma ka mokupuni o Antigua. He elua haneri mau kino make i hoopaeia aku ma na kapakai.

KE KAHEA A BAVARIA I KONA MAU KUHINA NOHO.

Ua kahea aku nei o Bavaria i kona mau Kuhina Noho a pau ma na aupuni e e hoi mai, a na na Kuhina Noho o Geremania Hui e malama no ke aupuni iho.

KE KAUOHA MANA A KA EMEPERA O RUSIA.

Ua hoolaha aku nei ka Emepara Alekanedero o Rusia, ma na kula pualu a pau e kukuluia aku ana, a i kukuluia ma Polani, e ao mua ia ka olelo Geremania, a mahope ka olelo Farani.

KO NA KATOLIKA HOPENA.

Ke hoea mai nei na lono mai Hunegari mai, ua papaia ka hoolaha ana i na manao no ka “hala ole o ka Pope” malaila, mamuli o ke kauoha a na poo aupuni o na kulana kauhale he lehulehu, a o kona mana ma ke kanawai, ua hooleia.

Ua nui ke kamailioia ma Geremania, no ke ano e o ka hana a ke Kuhina Hoomana o ke aupuni o Bavaria, no ka mea, e pili ana i ka “hala ole o ka Pope.” Ke manao nei ke Kue—Pope, o ke ku ana o Bavaria no keia mea, me he mea la, ua hahai aku oia mahope o na kapuai o Perusia. Ke kahea mai nei na nupepa o ka aoao Kue—Pope, e hana i kekahi mea ikaika e kue loa aku ai i na Katolika.

Ua hoopukaia, he wahi buke ma Helevetia e na Bihopa Katolika olaila no na mea e pili ana I ka “hala o ka Pope.” Ua koikoi loan a Bihopa olaila, no ka waiwai ole o ke kapa ana aku i ka Pope, he hala ole, a me ko ka Ahaolelo hooholo ana oia ke Poo o ka ekalesia. [Ke kuee mai nein a Bihopa mawaena o lakou iho, Heaha la auanei ka hopena @]

KA MAKAUKAU E KIPAKU I KA POE IESUITA.

Ke hoolaha nei he Legue o ka Pope Hoolepope Geremania, e hui a lokahi e kipaku aku i ka poe Iesuita. [O keia poe e manao ia nei e kipaku, he poe pilipili Katolika no o ka aoao o Lui ina aenei.]

UA PAU KE KIPI MA CUBA.

No Ioka, Sept. 25. —Ua hoike mai kekahi lono mai Havana mai, o ke kipi kaua ma ka mokupuni o Cuba, ua pau; a e hoopuka kokeia mai ana e ke Kiaaina o Cuba, he olelo kuahaua. Aka, iloko no nae o keia malama, ua hoouna hou mai ke aupuni o Sepania, he 4,000 mau koa.

HE MANUWA SEPANIA KOLOHE.

Port—Au—Princo, Sept.—Ua ki poka aku ka manuwa Sepania Churraca i ke kiakahi Beritania e holo ana mai Nassau aku, me na luina o ka mokuahi Hatai (Haytien) e kapili hou ia ana ma Nassau. Ke hoomaka nei ke Kanikela Beritania a me ke aupuni o Hatai, e hooponopono no keia hihia kolohe ma ka moana.

Ke naue malie aenei ka pii ana o ke kukulu hou ae i na maewaewa a ka makani ino i ulupa iho ai ia Sana Toma mamua aku nei.

NO AMERIKA HUIPUIA.

Wasinetona, Sept. 22.—He 7,500 na hoopii a ka poe Amerika i waiho mai ai imua o ke Komisina houluulu i na poino a ka moku powa Beritania Alabama i hana ino ai; a o ka huina o ia mau koina e hiki aku ana maluna o na miliona dala he iwakalua ($20,000,000.) a no ka hopu waleia ana o na lako o na koa o Amerika Hui iloko o ka wa kaua. He 600 na hihia i ninaninauia a pau, a he 150 i loaa na hoapono mai na Komisiana aku.

O na Koina hoi a na kamaaina Beritania e noho ana ma ka hema iloko o ka wa kaua huli amahi, a i poino hoi ko lakou mau waiwai, aole e emi ana malalo o $5,000,000!

Ke lohelohea hou ia mai nei ko ke Kuhina nui o Amerika Huipuia manao haalele i kona oihana kuhina, a e lilo ae ana kana hana, i kekahi mea e ne.

 

NU HOU HOPE LOA!

 

Ku mai ka mokuahi Wonga Wonga.

 

9 La mai Kapalakiko mai.

 

Ma ke ku ana mai o ka mokuahi “Wonga Wonga” i ke awakea onehinei, ua hoopomaikaiia mai ka poe heluhelu o ke “Kuokoa,” ma ka loaa ana mai o na mea hou o na aina e, mai ka la 3 mai o keia malama a hiki i ka la 11.  Eia malalo iho na mea hou ano nui:

Ma ka la 11 o keia malama, ua haalele aku ka “Wonga Wonga” ia Kapalakiko; a ma ia la hookahi no, i haalele ai ka “Mose Tela” ia awa.  O na ohua kaulana hoi o ka “Mose Tela,” oia no o H.M. Wi@ Esq., kana wahine a me ka laua kaikamahine, a me L. Zublin, a me Mr. Hyman a me kekahi poe a ae.

He ahi nui loa ma ke kulanakauhane o Kikako, e moni ana i na poho i hiki aku i ka $500,000,000.

Ua hooiaioia mai nei, ka hopuia ana o Barigama Jana, ke poo o ka Ekalesia Moremona, a e hopu pu ia ana kekahi o kona mau hoku-hele.

He omaimai no ko ka Moiwahine Victoria o ke aupuni o Beritania Nui.

 

Nane.—E oluolu oe e hookomo iho i wahi kolamu, a mau kolamu paha o kou kino holookoa, no ka lawe ana aku hoi e hoikeike imua o ko kakou poe makamaka, hale aikane, hale punalua, a me na hale kipa o ke ola kino ana o ke ao nei; Mai Hawaii o Keawe, a hiki aku i Kauai o Manokalanipo, i kela huaolelo e kau kehakeha ae la maluna. “Nane.” He kumulaau nui e ku ana ma kekahi kihapai, nona ka inoa i oleloia ; o ka hua 1, 8, 10, ua like lakou, o ka hua 2, 4, ua like laua, ua like ole ka hua 3, 5, 7, 9, ua like ka hua 6, 11, 12, a mailoko mai o keia kumulaau, he 12 lala. “O ka lala mua,” o ka hua 1, 3, ua like ole laua, o ka hua 2, 4, ua like ; ua like ka hua 5, 6. “O ka lala elua,” ua like ole ka hua 1, 2, 3, 4. “O ka lala ekolu,” o ka hua 1, 2, 3, 4, ua like ole lakou. “O ka lala eha,” ua like ole ka hua 1, 3, 5, ua like ka hua 2, 4. “O ka lala elima,” ua like ole, ka hua 1, 3, 5, 6, 7, ua like ka hua 2, 4. “O ka lala eono,” aole i like ka hua 1, 3, 5, o ka hua 2, 4, ua like laua. “O ka la ehiku,” o ka hua 1, 3, 6, 8, 9, ua like ole lakou ; o ka hua 2, 7, ua like laua, ua like ka hua 4, 5. “O ka lala ewalu,” o ka hua 1, 4, 5, 6, ua like ole lakou ; ua like ka hua 2, 3. “O ka lala eiwa,” o ka hua 1, 3, 5, 7, ua like ole lakou ; ua like ka hua 3, 4, o ka hua 6, 8, ua like laua. “O ka lala umi,” ua like ole na hua, 1, 2, 3, 4, 5. “O ka lala umikumakahi,” ua like ole ka hua 1, 3, 4, o ka hua 2, 5, ua like laua. “O ka lala umikumamalua,” o ka hua 1, 2, 3, 4, 5, aole like lakou. Heaha ke kumulaau? Owai hoi na lala 12? E kuhikuhi mai i ke alanui e hiki aku ai i kahi e ku ana o ua kumulaau la, me kona mau lala he 12.          J. W. K. KAHULUNA.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

PUBLISHED EVERY SATURDAY--$2.00 A YEAR,

 

HENRY M. WHITNEY,

Publisher and Editor.

(Luna Hoopuka.)

 

JOS. U. KAWAINUI,

Associate Editor.

(Luna Hooponopono.)

 

HONOLULU, OKATOBA 21, 1871.

 

I NA LUNA “KUOKOA!”

 

Ke kaheaia aku nei na Luna a pau o ke “Kilohana Pookela o Ka Lahui Hawaii,” e ohi aku i na uku nupepa no ka hapa hope o ka poe lawe Kuokoa i koe, a e hoouna koke mai i ka Luna Hooponopono ma Honolulu. E wiki a eleu mai oukou.

 

NU HOU KULOKO.

Oahu.

 

KE “D. C. MURRAY” HOLO KEIA.—Ma ka huakai hope mai nei a ka moku kiapa nona ka inoa maluna ae mai Kapalakiko mai a@i keia awa, ua hoike mai oia i ka mahaloia o kona holo ana mai i 12 wale no la.

 

NA OHIA KALEPONI.—Ma keia hapa o ka makahiki, ua halihaliia mai na ohia maluna ae mai o kikilo loa mai o Kapalakiko a waiho ma ko kakou nei makeke no ke kuai. I keia mau la iho nei ko makou ike ana i ka lawe kalewa hele ia.

 

PAU I KUDALAIA LA.—Maloko o ka nupepa haole aupuni o ka Poakolu iho nei makou i ike ai, e kuai kudalaia ana ka hale laau e ku la maloko a ka pa nui ma Mililani, ke hiki aku i ka la 27 o keia malama, mamuli o ke kauoha a ke Kuhina Kalaiaina.

 

KE “KILAUEA” MAI KAUAI MAI.—Ma ka ke Kilauea huakai i hoi mai nei mai Kauai mai i ke Sabati aku nei i hala, ua hoohalawaiia mai oia e na ohai ana a na ohua a me na ukana’e kau maluna ona. Aole e emi malalo o 139 ka nui o na ohua o mua, a aole hoi e emi malalo o ke 30 ko hope. Ma kana mau huakai a pau i Kauai, ua hoopomaikai wale ia no.

 

KA PROF. HASELMAYER PO HOPE—Ma ka po Poaono aku nei i hala, a maloko o ka Hale Keaka Alii Hawaii, i kuu pau ai ka mea nona ka inoa maluna ae i kana mau hana lima palanehe ole, imua o ke alo ponoi o ka Moi a me ka Moiwahine, na mea nana i hoohanohano aku i kana hana hope loa ma ke alo alii o Hawaii nei.

 

KA POE KEAKA PAELE.—O ka poe hana keaka Paele o Kaleponi mai, i holo aku nei i Wailuku e hana lealea ai, ua lohe mai makou, ua piha maka kanaka no ka lakou mau hoikeike ana.  E hoi mai ana lakou i keia Poaono, a i keia pule ae, e hoomaka hou lakou i ka lakou hana, maloko o ka Hale Keaka Alii Hawaii.

HE MAU KALO NUI. —Ua ike iho makou i ke kakahiaka Poakolu iho nei, i ka laweia ana mai o kekahi mau kalo nunui ekolu e kalewa ma Honolulu nei.  Ua like ko lakou nanaina me he ape la, aka, wahi a ka mea nana i kalewa mai, pela mau no ka ke nui o ke kalo o ia loi. Aia mauka o Kalaepohaku kahi i kanuia ai, a he 14 wale no malama o ke ku ana a uhukiia mai.

 

KA PO HANA KEAKA A KA “WAHINE KUPUA.”  Ma ka po Poalima aku nei i hala, ua wehe hou ae o Madame Cora de Lamond, ka “wahine kupua hookahi ma ke ao nei,” maloko o ka Hale Hoole Wai Ona o Buffama, imua o ka Moiwahine Emma Kaleleonalani a me kahi anaina uuku i hele aku, no ka pomaikai o ka Hale Mai Moiwahine.  O na dala i loaa mai no ka Hale mai, no ia po hookahi, he kanalima dala wale iho no.

 

MAI BOSETONA MAI. —Ma ke awakea la Sabati aku nei i hala, ua ku mai ka moku kalepa Amerika Kilona iloko o na la he 128 mai Bosetona mai, me na waiwai no ka Hui o C. Burua ma.  Hookahi wale no ohua maluna mai ona, o Henere J. Treadway, keikikane alua a ka Ilamuku o Lahaina.     

 

KE KAAO NO ROBIANA Lo. —Ua waihoia mai iloko o ko makou lima, he Kaao no Robiana Lo, ke keu o ka ikaika o ke aupuni o Beritania, i unuhiia mailoko mai o ka Buke Arabia. E puka ana ua Kaao la maloko o ke Kuokoa, ma ka pule hope paha o Novemaba, a i oleia, ma ka pule mua o Dekemaba aenei.  Nolaila, ke noiia aku nei ka poe puni kaao a pau, e hoomakaukau e lakou no ka wa e puka aku ai, a i ka hoomaka ana o ka makahiki hou, e hoike e mai oukou mamua ne i ko oukou makemake e lawe i “Ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii.”

NA MOKU OKOHOLA. —O ka hooihoiho mai koe o na moku o ke kahua pepehi kohola o Arita a me Aukaki.  Ke hoea mai lakou, e lehau auanei ua kaona alii nei i ka hi-o a na kanaka.

KA OHI AUHAU. —Ke ohi nei na auhau makahiki o ke kino kanaka ma kela ma keia apana, a no ko makou ike, he makahiki koho lunamakaainana ae keia, nolaila, ke kau leo aku nei makou i ka poe a pau, e uku oukou i ko oukou mau auhau, mamua ae o ka pau ana o keia makahiki, i loaa ai na kuleana koho i ka oukou mau lunamakaainana e makemake ai.

HE MAU BUKE HOU. —Ua loaa hou mai i ka Papa Hawaii, he mau buke kauoha hou pakeke a Baibala mai Amerika mai, maluna o ke kalepa Hawaii Iolani, a e kuaiia no lakou ma ke Keena Kuai Buke o ka Papa Hawaii, ma ke kihi akau o na huina alanui Kalepa a me Betela.

NO HANA MAUI HIKINA. —Ua lohe mai makou, alua aenei palapala koi a ka ekalesia o Hana ia Rev. E. Helekunihi, e noi ana, e hoi aku ia e malama ia mau hipa kahu ole.  Ma ka halawai o ka Ahahui mokupuni o Kauai, i malamaia ma ka pule alua o Okatoba, ua hookuuia oia mai ka noho ana kahu aku no na hipa ma Koloa, a e hoi ana oia Hana e hooko i ka leo kahea a ka aina hanau.

 

Ma ke kakahiaka Poaha o ka hebedoma i hala, ua make iho o J. Sweetman, (Keoni Pilipi) he hapa haole kamaaina no keia kulanakauhale, mahope, o kona kaa ana i ka mai a loihi.  Ua hoolewaia kona kino e na Ahahui Kinai Ahi a me Hoole Wai Ona.

KA MAKANI KUKULU HEMA. —Ma ka hapa hope o ka hebedoma i hala, ua koaniani mai ka makani mai ke kukulu hema mai, a ua hakumakuma mai na ao kalelewa, e hoohak@i mai ana e haole iho na mea hoomau launahele a lepo papaa la, aka, a hiki loa mai i ka Poaha iho nei, aole no i haule makawalu mai na paka ua, e like me ka mea i @pu wale ia aku. Aka, aole nae o kona haule koke ole ana mai ka mea e manao ae ai, e ne@e loa ana.

 

HE HOIKEIKE NUI MA VIENNA. —Ma ka la mua o Mei, makahiki 1872, e weheia ana he hoikeike nui o na mea a pau ma ke kulanakauhale nui o Vienna, ma ke aupuni o Auseturia. Ma ka palapala a ke Kanikela Auseturia E. Hofemana ma ke alo alii o Honolulu nei, ua ikeia iho, e hookaawaleia ana ma ia hoikeike nui, he keena no na mea a pau a ke aupuni Hawaii e hoouna aku ai.

 

Ua lohe mai makou, he ekolu mau inoa i makemakeia ma ka apana o Waialua e koho i lunamakaainana no ka makahiki 1872 e hiki mai ana, oia o Rev. J. N. Paikuli, Natanaela, J. Kainikawaha a me S. M. Naukana. O ka hapa nui o ka makemake o na kanaka, o ka mea nona ka inoa mua.

 

MAI KANI HOU KA PU MA LAHAINA. —Ua lohe lauahea mai makou, mai kani hou ka pu panapana ma Lahaina, e leha aku ana e make ke kino kanaka.  He oiaio anei keia, aole paha?  Ina no hoi pela io, aohe no he eepa a kana mai, no ka mea hoi ua kanaha@ hoi ka pau nui “i ke ala hao,” e hikaka ai.

 

Ua maheleia na ikaika koa o na Aupuni o Europa, e like me ka hoike malalo iho nei: O ka nui o na koa o Russia, he 826,000; Geremania, he 824,990; Auseturia, he 733,926; Farani, he 456,740, a o Italia, he 415,200.

He mea maopopo, e lilo ana keia mau @a hope o keia hebedoma, i mau la e hoakoakoa mai ai i na mokuahi lawe leta a puuluulu iloko nei o ke awa, a i hookahi ka hele huluhulu ana o ka hoili lanahu, a aumeume paha auanei, i wahi e pili ai.

 

Ua lohe mai makou, ua malamaia he po himeni maloko o ka luakini o Waialua i ka Poaono, Oct 7, no ka pomaikai e ka Ogana o ke kulu kaikamahine o Waialua. Ma ka palapala a Kawaipuolo o Waialua, i puka ma ka aoao mua o ka pepa o keia la, e ikeia ai na hana o @a po.

HEAHA AKU LA KOE? —Ua kokoke makou e pane inoa akea aku i kekahi poe e kakau mai nei no ke Kilohana; no ka malama ole ia hoi o na rula o ke kakau manao ana. Aole o makou hoohalahala i ka poe kakau hoomikioi mai ana i ke kamailio ana a ma ka malama ana i na rula, ke kakau ma na manao nu hou a maauao p@ha, aka, o ka hapalaku mai, aohe mea na ke kii onohi e anoi aku ai e nana. E malama keia, a e kakau maemae mai me ka malama i na rula.

 

E KA POE PUNI KAKAU MANAO. —Ua makemake makou i na mea a pau e kakau mai e like me ia i keia wa, ak@, e ia ka makou e noi aku nei ia oukou, i ko oukou wa e kakau mai ai, mai hoololoiahili wale aku i na manao, a mai imi i na huaolelo kuil@ no ka mea e noho kapena ana, i manao ia ai, o ka hoohanohano ana mai iaia me ia mau huaolelo pai, he mea e hooko ia ai, ke hoole aku nei makou, aole.  E kakau ma na manao ku i ka hoonaauao i ka lehulehu, a e hookomo i na huaolelo ano nui e lawa ai no ka mea loihi.  I ke kakau ana hoi i na mea hou, mai lauwahi wale mai a nui na hopunaolelo, oiai kahi io he uuku wale no.  E malama i keia, a e hoopau i ka nu kahiko, ka hookaakaau mai i ka luna hooponopono.

 

NO WAILUKU. —Ua loaa mai ia makou kekahi palapala loihi iwi nui a io uuku, mai ka peni mai a kekahi lala o Kula Sabati o Wailuku. O ka waiwai io o loko, eia wale iho no: “E hoike ana ke Kula Sabati o ka Malu he Kuawa o Wailuku, ke hiki aku i ka la 18 o Novemaba.”  Nolaila, ua kaheaia a ua kono o na mea a pau e makemake ana e ike i na hana a ke Kula Sabati o Wailuku e naue mai, e ike no oukou iho.  Oia wale ae @a no ka waiwai, aole o ka helu papa i na makani Kilioopu, a pela aku.  Heaha auanei ka hana a ka makani he lawe ea wale mai no.

 

Maui.

E @OOKO IA KEIA MAU RULA E KA LEHULEHU. —E ka lehulehu puni hoolaha ma ka nupepa “Kuokoa,” e hooko oukou i keia mau rula maikai.  Rula; Aole make ae i ekolu hoopuka ana o na olelo pane a kekahi i kekahi, aka, e a e ia no i elua wale no, a i ole ia, i hookahi wale no.  Rula elua; Aole e a e ia e hoopuka kekahi olelo pane i kau pu ia me na olelo ino, oia hoi ke kapa ana aku i ka inoa o na holoholona, me ke kappa ana aku hoi he holoholona kekahi kanaka.  Aia wale no a pane maikai, alaila, hoopukaia.  Nolaila e pono ia kakou e ka lehulehu e hooko i keia mau rula maikai, aole hoi o ka hoopiha wale i ka nupepa i na manao: naaupo a lapuwale.  Pehea oe e ka Luna Hooponopono i keia manao o keia wahi kakau olelo?  Me ke Aloha.              D. S. KAHIPA.

Makawao, Maui, Okatoba 2, 1871. [Ua maikai keia rula.                  L. H.]

 

NA HANA A KA POE MOREMONA KUKAHEKAHE O POIHEKE MA KAU NEI, MAI KA WA O KO LA-

KOU HIKI ANA MAI A HOI AKU LA.

 

I KA HOOKELE O KE KILOHANA NANI MAU;

Aloha oe: —

Ke noi haahaa aku nei au i kou ahonui e ae mai oe e kalena kau aheahe ae i keia mau manao, ma ka oiwi nani o ko kakou Kuokoa, i ike mai ai ka poe i komo aku la i ka upena-kuu a ka lawakua, i ka hului hoi a ke anapuni a Moremona.

Owai la ia poe?  A heaha ka lakou hana?  A mai hea mai lakou?  He mau ninau io na i hiki ke haiia na haina.  O lakou no ka poe i hahai mamuli o ke kuhikuhi puuone ana a Iosepa Kamika (Joseph Smith), ka mea nana i imi mua ka buke a Pananaholohuhewa, o ua poe la ma ka hema iho o Amerika Huipuia.  Maloko o na mea i kuhikuhi@a e ua buke la, i hookahua ai a elieli kulana iho la, e hooholo i ko lakou hoomana ma ke ao holookoa a pau.  A i keia wa, ke ike nei kakou, ua mohala na pu o ua hee la o kai-uli, he kapae nae ka alaala—O ka lakou hana, oia no ka hoopahele maalea ana me na olelo maalea a hoopunipuni, i kaana mai ai na haumana na lakou.

Mai Laie, Oahu mai lakou, mahope iho o ko lakou kipakuia ana mai Ziona (Lanai) aku, kahi a ka hokahoka i huli mai ai e nahu ia lakou me he puaa la i ahaha i ka la wela o ke kau.

Ua hiki kino mai na kahuna Moremona elua me na ukali a piki elua; no lakou hoi ka helu i kauia ma kahi o hookahi kauna.  Ua hana iho nei i ka lakou hana painuu a Wakaina.  A i ka nana’ku no, he helu ekahi lakou i kauia ma ka heke o ka puka uwahi o ka hooio a me ka li@@ manaoio, ke hele ‘la a “uwe ka mamane, kike ka ala noha ka ala.”  Ae! ae! he kolohe no la hoi kahi i nele i ka apiki a me ka olau; mamuli o ka lakou kuhikuhi puuone ana, ua huiia mai malalo o ko lakou manaoio ana, he poe i ane hiki aku la heluna i ka hookahi haneri. He mau no ia a ka lawaia kanaka, ke hele aku la ka hoi a piha ka lau o mano aku no hoi ia a me na kini a lehu aku no, pau ole i ka heluia. Noloko ae o keia poe, he umi i holo aku nei i Laie, e makaikai ai i ka loa a me ka laula o ka aina o lakou; alaila, hoi hou mai e hookolo I ka nui manu o lakou, e hului pau aku i na paipu, na hulilau i Laie.  Mawaena o ia poe i holo aku nei, ua pomaikai loa lakou ia Mr. Mikahana Esq., ka loio kaulana o Honuapo, kahi o ka maia pala. Ua hala aku la lakou, ke ahu kakaki a kakaku mai nei no na koena opala a lakou.  Penei iho na hana nui a ka Moremona i ike ia ma Kau nei, a e pono nae e lilo keia mau olelo, i hauna laau na Kulepe e ao mai ai ia kakou, mai kui lima pu me ka makapo (Moremona), o haule kakou me lakou i ka lua hookahi o ke kuhihewa.

(1). He poe auwana hoopunipuni.  O ka apana pokii paha keia i lohe i na wanana a ka poe Moremona, iloko o keia makahiki e kiani nei.  He mau wanana mua ana kekahi a lakou, oiai lakou ma Lanai—a o ka mai o ka Ilipehu’ka mea I loaa mai he hoaa.  Pela hoi ma Kau nei.

I ka po o ka la 7 o Aug., ua wanana ae la na kahuna, e ike ana lakou i kekahi mea hou. ‘Iloko oia kulu aumoe, i haka pono aku ai lakou i ka piko @au o Maunaloa, a ike pono ia aku la ka ula wena mai o ka wahine o ka lua.  @a wa no i li ai ka ili, a ohi ka io o ka laau o Makawao, o na haumana i ka ua mea he oiaio o ka wanana.  Nani no hoi ka makapula o na haumana; malie no hoi, @a na kahuna ka ike mua, mike e laua la e hokiokio i hei ka aama i ke pahele.  E ole no hoi ka noonoo ole, he poe hawae kai nui wale no, aohe pala io o loko.

Ua wanana hou iho nei no ua mau eepa la o Laie, “he umi makahiki i koe, alaila, e pulumi mai ana ke Akua i hoomana e ae a koe lakou.” E nana aku hoi kakou i ka oiaio ke hiki kakou ilaila, malia o kokua mai hoi o Hoolehelehekii me kana laau o Kekuaokalani, a o Kukahaoa hoi i kana liki, alaila, o ka pulumi ioia mai no hoi ia me he opala puhi la na ka makani.

 

2. He poe alakai i ka poe huli aku me ke kaulawaha o ka hoopunipuni. O ke kaulawaha oia ka mea e pono ai no ka lio uhu, lio lele, lio owala, lio anapau.  A oia no hoi ka mea e pono ai, a e ku ai ka liki o Nuuanu i ka makani, o ka poe hooholo lio.  A no ia pono la, kaena wale ae ka mea nona ke kiani ana me kekahi lio maikai i kona hoa.  “E! e alawa iki mai oe ia Pinaolele, ua hele wale a ku ka hielo, pio ke anuenue.”  Pela no hoi, o na ao a me na alakai maikai ana ia kakou kanaka, he mau kaulawaha maikai lakou no kakou no ka hookuu ana ia kakoo e holo imua a hiki i ka halu ana o na puka-ihu.  A o na ao ana a ka hoopunipuni, he mau kaulawaha ino loa ia, e alako ana ia kakou iliulaula e holoholo aku ma kulakula, kahi a na eepa makapaa e holo hu hewa ai. Pela hoi, ua loaa iho nei na kaulawaha ekake o kekahi poe o Kau nei; a eia lakou a pau ke anaanau nei i ke kula pili o Kamaoa, a hiki loa aku i Palahemo.  Penei na kaulawaha i haawiia mai:

(a). He pono no ke mare i na wahine he lehulehu. Ua haioleloia a kukala waha nui ae la o Maiola, i ka poe eepa o lakou, he pono no ke mare a nui na wahine, i mea e oluolu ai ka hana-koi ana o ka manao i ka hai milimili. Oluolu pono a maikai ka noho ana. Maanei e ike lea ai kakou i ka waiwai io o loko o ia mau hulilau, ua hele a piha i ke kukahekahe, oiai, aole i ikeia iloko o ka ke Akua olelo, e mare aku kakou a nui na wahine. Eia kana ma o Adamu ma la i kinohi. “No keia mea, e haalele aku ke kanaka i kona makuakane a me kona makuwahine, a e pili aku oia i kana wahine; a e lilo laua i io hookahi.” Nolaila, ua akaka ma keia olelo a ke Pookela, i hookahi no wahine a ke kanaka e pono ai, no ka mea, aole i ikeia maloko o ia pauku, “kana mau, a me lakou,” i ike ai la kakou, he lehulehu na moku, a i hookahi no kapena nana e hookele. Eia no keia ano kuhikee i Puna i ke au a ka hewahewa o ua o Maiola ole wale. I kona hoopaapaa ana me kekahi no ka mare lehulehu, mahope iho o ka pau ana o kana mau haiolelo pala ole ana; ua hoole loa mai la oia, aole pono ke mare lehulehu na mea e ae a koe wale no na Kaula e like me Biligama, Iana o Loko Paakai. Hilahila ole no hoi i ke ao aku he pono no, a mahope, hoole hou iho. Hokai no hoi ua moku kila ole, he holo pahua ka hana i ka moana, me he iwi heana la ko luna; Aole oia wale.

(e). He poe hakukole ino i ka aoao Karistiano, i ka puni dala i ka aoao poeleele. Ma ia aoao, wahi a Kahoalii, he malamalama. I kona wa maanei, aohe ona wahi ike, he pouli kukui poele ka hale wale no, aka, i ke komo ana aku la ma o, huai puka nui ua mea he ike, ke hele la a “Malamalama Puna i ke ahi a ka wahine.” Me he la puka la ma Haehae, ka hele a ahu wale na hui niu o Kapoho. I ka wahakole mai nei no i ka aoao puni dala; a i ka la 7 o Augate, ka hookupu dala nui iho no ia, i loaa ona mau wahi dala e hoi ai i Laie. Poohu ka lae kahi i ke pohue, ka ua mea he waha-rama. Ko ae la ka mea i oleloia. “Ka i ka waha ulaula o hana.” E manao ana o na dala $7.00 i hookupu maluia, aohe e lohelohea wale ia. Eia mai hoi ka ahai lono ke hele aku la a puni Hawaii a me Kauai. Malama o ku aku i ka ii a loko, hoomanao ae.

(i). He pono no ka hula, ukeke ma ia aoao. He ole la hoi ka pono ma ia aoao, o ka hana nui ia a ka poe Moremona ma Loko Paakai a me Laie, he hulahula, a maloko o ia hula ana, o ka hui kolohe ae la no ia o kekahi io ponoi mai o lakou. Mahope iho o ka pau ana o na halawai, ia wa e kahea mai ai o Maiola penei; “hauoli,” alaila, o ka manawa ae la no ia o kela a me keia eepa e hula ai kuhi ka lima, awihi ka maka, a pela aku. Ke hoomanao nei au iloko o ka malama o Augt. He ahaaina ko lakou; ua akoakoa mai malaila, he poe lehulehu, a hookahi hana nui mai ke ahiahi a hiki i ke ao ana, he hula. Nani ke kuhihewa a me ka lalau o ka Moremona, aole paha lakou i ike, o ka poe hula, oia no ka papa himeni a Diabolo. O ka hula, he hana kupono ole ia iwaena o ka poe ha@pule, oiai, o na manao a pau o leko o ke mele, he mau mea kupono ole ia i hiki ai i ka naau o ka haipule ke olioli, oiai, ua hakuia na mele ma ka hooipoipo a me ka hakukole.

Aole o ka hula wale, aka, he pono loa no ma ia aoao ka ukeke. He lehulehu ko’u ike ana i na kane a me na wahine oia aoao, e hoopili mai ana i ka ukeke i na ano elua; oia hei ka ukeke laau i lohea lima ia a lilo nona na leo kolokolonahe, a me ka ukeke hao nona ka niau kiwi-lua me he nuku la o ka Iiwi maka hoohie; a e lawe kiani mai ana kekahi lima me ke ka, a me ka pana kiko iki ana i kekahi manamana lima. —Ua kuhi paha lakou he hana ku ia i ka pono o ka poe like manaoio, oiai o na manao a pau o loko oia mau ukeke aia wale no ma kahi o na manao e alako ana i ka hai kaikamahine a me ka hai keikikake, e hui pu ma kahi o ke kiko hookahi o ka moekoloke. No ka mea, ua hanaia, a hookauwa ia ka ukeke e ka poe kolohe wale no, i mea e kokua mai ai i na lia ana a me na koni ana a ko lakou puuwai. He nui e aku no na i koe, ak@, ua lawa keia mau hoike ike ana aku i ke ano o ka hoomana a na la hope. A na kakou e hanai aku i keia iho hihiu hae me ka opiuma i ole e hoopoino ia na keiki hipa e lelele mai nei ma na kaiaulu o ke Aupuni Hwaii.

Ke hoi nei au i ka uka, oiai ke nee mai nei ka @oe aloha o kuu aina e, me he mea la la, ua po i ka uwahi na ulu o Weli e. ke Me Aloha.                                                           D. KEONAONA.