Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 48, 2 December 1871 — No ke Kau Kanawai ana. [ARTICLE]

No ke Kau Kanawai ana.

E SA XAEAMALA ILOEO O KB KOOKOA ; Aleha no;— He mau I& helu wale no koe a hiki mai ka inanawa e kau kanawai ai, oia ka Ahaolelo kahi e ako&koa ai na alii a me ka poe i kohoia e na makaainana. Aka, he mea maikai no paha e kamailio e kakou i kekahi mau mea e pili ana i ka wa Kau Kanawai. A he mea maikai no hoi, ina he hiki ke ioaa kekahi mau kumu alakai no ka aoao kaokoa, hoopilimeaai ole. He eaea liiiii wa!e no ko ke kanaka upu an* iloko iho ona e puka ana paha, aole paba, ke akaka pooo ke ano o ke kanaka, kooa kuokoa, muhee ole, hoopili kuhina ole, pooi oihana ole, naauao ma na kanawai, a hoopooo, a pela wale aku, no ka mea, me ke aoo o ke kanaka, pela auanei na kanawai e kaoia'i. Ke hilioai aku nei ka pono o ka noho aupaoi aw, maluna iho o oukou e ka poe nana e kau i na kanawai, me ka manao e loaa ka pono kau like mawaena o na mea a pau, aole o ka hookaumaha wale, hoopilikia wale, kioia wale i kekahi mau -Uala a na makaaioaoa ilīhune i imi ai, i mea paani na na liroa iawelawe alunu dala o ke aupuni, nolaiia, aoo oukou e noonoo i ka mea kupono e koho ai, aole ka ae wale ma ke ano pili makamaka, a kuai paha i ko oukou kuleana koho me na keneta he 25 a oi aku paha. Mai ae aku oukou e lawe i ka balota ke ole oia e hoohiki enai *'Pmu peie pau mano," imua o oukou i kana mau hana e hele aku ai iloko o ka Ahaolelo. Ia oukou e ka poe i komo iho nei i keia kau ī hala, heaha ka oukou mau hana i loaa ka pomaikai ina makaoinana. O ka Bila Kanawai anei oka lio ? 'Ke kanawai anei e auhau papalua ana i ka waiwai paa a me ka waīwai lewa ? Oke kanawai anei e kiola ana i 50.000.0(1 tausani d«la no ka Laina mokuahi, e holo mai nei mai Kaleponi mū? O kahi metala anei e kau nei maluna o na ilio ? O ke aha la ? Aole au i manao, oa mahuahua ka pomaikai o ke aupuni ma keia mau mea. Ua ike ka lehulehu i na mea a pau i hanaia e oukou, a ua ikeia ke ano oke kanaka ma kana mau hana. (£ naim i ka nupepa Kuokoa o lulai, lune, Mei, Apenla, o ka makahiki i hala).

Malie nae paha, eia no iloko o oukou ka inaoao, e ake ana e holo baiota hou i kela makahiki ae, alia e wikiwiki, e aho ka noh« ibo a noonoo i na hana a oukou i hanm'i i ke kau i hala, malie o iilo ia i mea e ao mai ai ia oe. I keia mau la iho nei, ua ku kulu iho ke auponi ma o kona mau lima lawelawe la, he holele, ua paa ke kaupaku. o ka pepeiao ka i malu. aa koe na hemahema e ae, aole i paa. 0 ka nui o na <lala a ke kuhina i lawe oi mai ka eke dalaa na makaainann ae a hoo)ik> akn no ua holeie ia, he 20,000.00 tausaot dala, pela ka loheia mai. Ke nui mai nei ka waha o ua kuhina la, e noi mai ann i ka u»ea dala, e hoaie ma ka inoa o ke aupum. Eia ka ninau a oukou e noonoo ai, Heaha ko oukou manao no ka hana ake kuhina lima nui, i na oukou e komo hou mai ana 1 keia kau aku, e kala wale mai anei oukou laia, oiai ua hooliloia keia raau elala he 20,000.00 tausani me ka ae ole o ka Ahaolelo, aole hoi ao na kumu a ke kanawai i ae ai, oia ke kipi, ke kaua ia mai a me ka mai ahulau. Pehea la keia, "R hoopii luna nui."

-1 ke Kau Ahaolelo i hnla. ua waiho ia mai he ninau mai ka Hon. D. W. Kaiue mai o Molokai e pili ana i ka haawina hoomau o M. Kekuanaoa, oiai, ua ola oia he mau nulaoia wale no mahope iho o ka hooholoia ana o Wa biia, aka, ua hooliloia ka haawina okoa a pau ion 8,000 tausani dala. Heaha ke aao o ke kanaka pela, he mea inaopopo, oa uhaaha kanawai ole ia aku, a peia wale. Aoie hoi oia i noi mai i paiapaia e kala ana iaia. 0 ka iunanaakaaHiana i hoopuka niai i ninau peia, oia kau' e mahaio aku nei, aka, ua loaa i ke kuhina he o'a ma ka apua. 1 ka nana aku, a ma na iono i l&ulahn ae, ke komo nei ke aupuni iioko o ka aie, pela io 00. Aka, pehea ia kakou e kaawaie ai mailoko mai oia aie ? Aia wale no a hoemi la n* iiio a me na uku nui o na kuhina puu daU nai a ine na aku nui e ae, alaila hiki. No K£ KOHO ANA. 1. Ke koho nei kekahi poe ma ka piii makamaka ; aole no ka ike-i ka pono, a nana raa ka aoao o ka poe -nana ia i koho aku, aka t no ka ike, o kou h»le ia, he ai a me ka i-a ia ia Ja, a peia hoi o ia la ia'u ; a hej«ha aoanei ka'u e kue.aku ai4 ko'u haie kipa ? Da hooikaika kela a me keia makamaka i kona makamaka ibo, a o ka lanakila no īa. Ua kaena ae kekahi mea hana baio> ta, i ka nui o kona mau makamaka piii mai, «U-a hana io aoa iho, o ko ia ia hele okoa ao ia. £ nana i na hoike ana a na nupepa, i na ka« Ahaoielo i haia, ua ike pono oukou i na koiana o oa poe ma-kamaka ia o oukou, ma ko oukou aoao naolelo -ma kuaaina, a i ka Ahaoielo hol, ine ka jnakole kela, a o ka owahi me oukou. Ua inanao kekahi mau apana o kakou, ua naaieio i oa makamaka, a ke pukaka heie net i o a ianei e hoekui heie ai. Ke maaao nei kekahi poe o Oahu nei, e *»le i Uauī, a peia hoi ko l/laui i Mo'lokai, o leekahi apaoa i kekahi apaoa. Mai puni mai ookou ia iakou, he poe aea haukae mai na ; mai koho oiai, he nanakee, he ikaika

hekili, he ole ika o lima ana. Ina ibo oo kekahi poe ke hoopu iho la, ke hoolu olelo !a, ke peue oihana hoomana iho la, ke maka hooluolu la, ke pa la kahea, ke lu la ka lokomaikai; a puni aku oukou, knni ka ia la aka, pea ae no kela hele ana, pau ko ia ln palena me oukou, he Kapena ko ia la hoa olelo. 0 na makaniaka no o oukou i hele mua i ka Ahaolelo, a i ike ia no he lokomaikai iloko o ka Bila Haawina, a he pili wale ma ka aoao Kuhina, mai koho hou mai ia lakou, he lokoino, he kumakaia ; haalele ia, kipakuia mai. 11. Ke koho nei kekahi poe ma ka uku ia aku ike dala. Nui oa dala a kekahi poe 1 lilo, he mau haneri a emi mai, ua hooliloia no na mea ai a me na mea inu, ua haawiia no na luna haawi balota, he haole a he kanaka Hawaii ma keia ano, he hoailona ia no ke ino. £ noonoo iho oukou, he $250. na ka Lunamakaainana hookahi no ke kau Ahaolelo a me na dala uku mile, oia wale iho la no kana wahi loaa mai keaupuni mai. A ina he elua haneri dala a keu i lilo ai no ka holo balota ana, i mea e komo ai i Luna* makaainana, alaila, aole ana mea i loaa mai no kana hana ponoi. £ loaa auanei ia kakou keia mau noonoo ana : 1 O kona komo Lunamakaainana ana, aole ia no kakou, aka, no hai mai no. L)a kokua o hai i keia mau lilo nui, i mea e komo ai oia i Lunamakaainana. oka makemake o hai kana e hana ai, e hooikaika ai, a e o iima ai, aole o ko kakou. 2 O kona komo Lunamakaainana ana, nona iho no ia. Ua lilo aku ko kakou mana koho i ke kuaiia mai me ke dala pau wale ame na mea ai pololi koke. okoia la nohoana, nona iho no ia, a e imi aku ana no ia i ka mea e pomaikai ai ia a e hoi hou mai ai kona mau lilo. A pehea ia e īmi ai ? 1 Me ka hoopili aku ma ka aoao o ka poe meā oihana, e noinoi ai i wahi Luna Helu no mea, i Luna Ofii no inea, a i Luna Aia-

nui no mea, a i Lunakanawai Apana no mea, | a pela aku. Ua hana kekahi poe pela, aua hookoia no pela, a hoi aku la ua Luuamakaainana la, me ke kaumaha luuluu i ka hanohano o kona inau hana. (Ja hewa anei kela i kona haalele ana ia oukou ? Aole! no ka mea, ua kuai makepono no oukou ma ke alo, ua lawe aku a lawe mai. 2 E lawe ana oia i na kipe a hai, ina e komo ana ka pomaikai o hai iloko o ke kau Kanawai ana. 1 ke kau Ahnolelo o ka M. H. 1868, o ke $50,000 o ka Laina Mokuahi, ka mea i kamailio nui ia, a ua komo nui ke dala iloko o kekahi poe Lunamakaainana, ua lawe, ua ai; he mau haneri ka kekahi, aoi aku a emi mai ka kekahi, mai ka mea nona mai ka Laina Mokuahi e oleloia ana ia wa. Nui ka hopohopo i keia wa, i ka aneane hiki ole i ka hapanui o ka poe i kohoia, ke kuokoa ae no ka pouo o ka noho na Lahui, ine ka ae ole aku i ka uku kipe. Ke hakahaka wale nei ka Noho Alii, me ka hookaulana ole ia o kekahi i Hooilina Alii. A walia paha, o hiki wale mai ka hopena o ko kakou Moi, e like me ka hopena o na kanaka a pau. Ama ke Kumukanawai, na ka Ahaolelo e koho ma ka balota i Moi, ma ka laina pololei, a owai ia ? Ua ike no ka Lahui ī na mea pili pono i ka Moi, aka, aole ia lakou ke koh«, aka, aia wale no i na Lunamakaainana a kakou i koho ai, o lakou ka poe iaia ke koho ana ma ka balota i Moi. 0 ka mea dala nui, oia ka mea hiki ia kulana. <He mea nui keia e noonoo ai iola J honua, no ke koho ana i na Lunamakaainana kupono, i ka poe aloha lahui a aloha aina hoi, aole i ka poe kuai niai me ke dala i kohoia aku ai. E hoomanao i keia e na Hawaii oiaio koho baiota a pau loa, e minamina i ko kakou | mau pono, e minamina hoi i ko knkou īnoa maikai, a e hilahila hoi i ke kuai aku i ko ! kakou ola, ko kakou waiwai laa ,no ke dala 1 a me na mea ai no ka ;Jbalota o ka mea apuka i ko kakou inau pono. JII. Ke koho nei Kekahi poe i>o ka hookikina o na haku hana a me na luna oihana. He waiwai pili paa pakahi ke koho ana no kela kanaka keia konaka koho. He mana kuokoa i ke kanaka ma ke Kumukanawai. Heaha ia ke kuleana i na Lunakoa, maluna o na koa no keiu hana, e kaohi mai i ke koho kuokoa ana, a e hoohuli ai ma ka aoao o na Lunamakaainana o lakou, a me na poo kiekie o ka oihana i puuku e ai ma ko lakou aoao. A peia hoi ina haku hana iko lakou mau paahana, mahope o ka aoao a iakou i makemake ai. <0 ka aoao ona Kuhina, he hookahi no ia ,rne na haku hana, a o na Lunamakaainana a lakou e hooikaika nui nei, he mau īlio ia i paa i ka ohaoia-ma kela aoao. E noonoo nui e na paahana, a .mai koho i na Lunamakaainana a <nau Lunamakaainana paha a na haku o oukou i makemake ai, o ko oukou meu kahuna anaana no ia nana oukou e milo. E noonoo hoi e na koa a me na makai o ka ua kukalahale o Honolulu nei,e koho kuokoa, mai hoopili i na luna o oukou. Eia ka mea i koe; mai koho kakou i lea -poe i hoomaonaia e ke aupuni, aia no lakou ma kela aoao ke hele mai i ka Ahaolelo, e •hoopiha i ko lakou aoao iho a me ko na poo o lakou. Aole lakou e kaawale nku ana ma aa mānao, na oleio a me na o lima ana, mai ko lakou inau haku aina mai. fE koho ika maifamaka o ka lahui, a i irldha oiaio hoi i kona aina iho, u i hoohiki hoi e he'le no kona mau pono a hiki i ka hopena. Ko-Honoldld-kcjpa.