Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 2, 11 January 1873 — Oia anei ka oiaio? [ARTICLE]

Oia anei ka oiaio?

He manawa keia a kakou e kualena'i i ko kakou mau noonoo, no ka noho ana 0 keia a-u ano iloko o ko kakou mooielo honua, e e iike me ka like ole o na kakako, pela ana no paha auanei na kualena ana o nn aa o ka noonoo o kela a me keiia fio ko kakou mau pono, o keia a-u o inoho eku kakou. Ua puka ka man&oo Ikekahi o kakou i waiho o Kahua, i ka lloa a me ka laula o ka aina. Oia no ka Ihoolaha a Ke Keiki Alii Wilkm C. Lunalilo, ma kona olelo kukala e koho baliota na makaainana i Moi no ka aina, mi ka la 1 o lanuan, A. D. 1873, a hala nku la, a aia ma ia olelo hoolaha i kaapuni aku la i na aina, ua hoakaka mai o»a, 1 kona manao, ina oia ke'kohoia i Moi, ulaila wahi ana, e hoihoi hou mai no oia i ke Kumukanawai o 1852. Aia malai!la ua ike ia ka manao a me ka naauaooia Alii o kakou, a kakou i koho like aenei. Aia hoi ma ka Poaono, la2Bo Dec. 1872 i hala &ku la, ua puka mai kekahi ninau naauao iloko o ka nupepa Kuokoa, ma ka inoa Kumukula, Kawaiahao (k) e ninau ana i ke kahua o ko kakou mau pono a kakou i ae like ai, ua pane mai oia, aia maluna o ke Kumukanawai o 1852, Ike kahua. Ke kumu o ko kakou niau pono e noho nei wahi ana, mahope koke iiho o ka make ana o ka Moi KomehameIha V. me kona hoike ana aole he kuleaioa o ka Lahui iloko o ke Kumukaoewai o 1864, oiai oia he Kumukanawai, a ke Ikanaka hookahi walo iho no, a aole hoi ime ka lehulehu iloko oia Kumukanawai. ][ keia mau la iho nei hoi, ua puka ae ka imanao o kekahi Keiki Alii a ka Lahui D. Kalakaua. E olakai ana i ka manao o na kanaka o na kupuna ona ma ka hi

kii paa ana ma na liina o ke Kumukanawai o 1864 i hnnaia'i e Kapoukahi wale no, me kona ao mai i ka lahui eaoae hoomanao i ke Kumukanawai o 1852, mahope koke iho o kona paa ana, oiai e waiho ana Ka Moi Kamehameha 111 i ke onawali mai t a kii ia aku ai ka ia e kakau i kona inoa raa kekahi palapala e hoolilo ana.ia anei no Amerika Huipuia, a me ka hai mai no hoi fon& D. K.j o ke Kahua nui ia o kona aupuni, o ke Kumukanawai o 1864 (e hoole paha wahi ana.) Inehinei, puka mai nei ka waha o ke aupuni, a wahi ana, aohe mana i kekahi Moi, mahope o Kamehameha V, ke hoole aku i ke Kumukanawai o ka 1864, hoike inai oia, oia ka manao a me ku makemake o ke Kuinukanawai o ka 1864 wahi ana ua hikii paaia na Moi a pau mahope iho o ka make ana o ko lakou mua ma ka noho alii, a ua pane mai nei ua naauao la, aohe e hiki i ka Moi a ua makaainana i koho ai i pani ma kahi o Kamehameha V, lie hoole aku ia Kumukanawai. Ea, ena meikamaka naauao a pau, e nana kakou a e noonoo a wae no kakou iho, i ka mea pono e lilo i kahua no ko kokou mau pono oia hoi. Eia ka ninau iwaena o kakou, o ke Kumukanawai hea ko kakou Kumukanawai kupono no keia mua aku, o ke Kumukanawai anei o 1864, i hanaia e ke kanaka hookahi wale iho no, a i ka inana hookahi paha ? O ke Kumukanawai anei o 1852 a kakou i hana pu ai, Ka Moi, na'Lii, a me na makaainana. Mahea kakou e koho ai, mamuli o ko hai naau&o anei, a kakou i ike i ke au i hala aenei, mamuli o ko kakou naaUao ponoi iho paha, oia hoi o na pono a kakou i ike ai i ke au o Kamaliameha 111, aloha nui, aole au e kokua ana i na mea nona tia olelo ana e paa ana ka waha o Ka Moi hou e noho mai ana ma ka hakahaka o Kamehameha V, aole e hiki iaia e hana e like me kona noonoo iho, a me ke kanaka nona ka wai awaawa i puka iho nei, a mahu wale iho no.

Eia ko'u koho o ke Kumukanawai o 1852, oia ko kukou Kumukanawai e po» : ] no ai i keia mua aku. 1. Aole kakou i hana like i ke Kumukanawai o 1864. 2. O ke Kumukanawai o 1852, oia ka i hana like ia me Ka Moi Kamehameha 111, na'Lii, a me na makaainana. Ua lieluheln ka poe i olelo mai, ua ae like Ka Moi i m&ke aku nei, me kakou na makaainana, i ke Kumukanawai ana i hana ai mamuli n ka ae ana a'ka Ahaolelo o 1864 a me 1865, Kumumanao ua kuhihewa ia manao a me ia olelo ana o ka ae ana a ia Kau Ahaolelo, he kumu ia e ulū ai ka inanao ua hana like, noonoo like kakou no ka pono o ke Kumukanawei a ka mea hookahi i hana ai, aole loa e hiki ke hooia mai kekahi ia mea. E hoomanao i keia olelo a kela Moi i make aku la, mahope o ka paa ana o ke Kumukanawai oha, ana i hana hookahi ai, oia keia, " Eia ke Kumukanawai o ko'u aupuni." He olelo ano nui keia, ma ka noonoo, ua pau loa ka mana hana Kumukanawai i ka Moi, aole i elelo, Eia ke Kumukanav;&i o ko'u aupuni, ke ae mai nae na'lii a me na makaainana, aole nae he olelo pela mai kona waha mai, aole hoi ma kana Kumukanawai, aole hoi he olelo iloko o ka Pauku 47 o ua Kumukanawai la ona, e hoohiki na Lunamakaainana, mahope o ko.lakou noonoo pono ana, aole hei i hoakaka pono mai i ka manawa o ka Ahaolelo, mahope koke iho o kn paa ana o ua Kumukanawai la. O ke ano nui o ka hoohiki i hoohikiia ai no Lunamakaainana o ke kau i hala'e nei mai kona Ahaolelo mua mai, i loaa'i ke kuleana no ia Lunamakaainana iloko o ka Ahaolelo, aole oia i hoohiki no kona ike ua haha pu oia ia Kumukanawai me ka Mni a me na'Lii e hoapono like, aole loa ! A ina pela, he oiaio anei, a oia no ] anei ka oiaio lea a me ke alakai naauao aha ia kakou, e i ana, Aole e hiki i na •*'

i I Moi e pami ana i ka hakahako o ka Noho Alii, ke hc>o!e ako i ke Knmukanawai o 1864, a lawe mui i ke Kumukaoawai o iaV2. Ama keia, a<Jle au i ike ike ku- ; tnu pono i; ole ai. Eia hoi; «:»a make o i Kamehameha V., » ka ]a 11 o Pekemaba 1872 i hala aku la, a ua maīie hoi o | Kamamala Kaahumnnu uiamua loa ako j nei, a o laua a me na hua o ko laua pu- | haka wale no kai olelo »a ma ka Pauku ī 22 o ua Kumukanowai la o 1864. A oiai | hoi, aole i hoonoho iho nei o ianei i hala aka ia mn kela ao, i hope nona ma ka nobo ahi, • u» waiho nuū oia i liia hoonoho I ana na k«koo na ka lahui, a pehea la ka «tin»o o ka lehulehu, ina e manao ana ■k» Moi a kakou i hooiioho ai u me kakou na makōninana, ehAol mai ii ke Kumu-

kanawai o 1852, me ka hwololi aua hoi i kekahi ni.au mea a k»kou i oe iike ai. A pehea oukou e ka iahui, e hiki auei ia kakou ke olelo aku, He Moi Kumukanawai ole ka kakou i kohu ai, Ike hana kakou peia. Aole nae au i ike i kahi e hoole aku sii pela. Ua pono a un hiki ia kakou ke Uwe mai i ke Kumukanawa o ka M. H. 1852, oiai ina e makemake ana ka Moi hou a n»u na makaainanu e hana pela, a oiaii hoi, ua makemake ka Moi, i hoike ia «la kana olelo hoohiki o ka la 16 o Dekemaba i hala aku la, a ke makemake nei hoi ka hapa nui o ka lahui ia hoihoi ana mai, nolaila, aole olenn ana i koe, he hooholo wale no. 2 O ke kumukanawai o ka 1852. He ! oiaio kella olelo, ua hana like ia a noonoo like ia kona pono e ka Moi Kamehameha 111 a me na 'Li» a me na Lunamakaainana ti na makaainana i koho ai, v a ma ka paa una oia Kumukanawni, ua oiaio, ;ua hana pu ia ia e kakou. A oiai, eia 'l e ola nei i keia manawa a me na aln hoi, | a na kaUou i koho iho nei ka Moi, he mea j hiki ole anei ia kakou ke hoiheĀ mai i ke i Kumukanawai o 1852 a hoonoho iho i ! ka kakou Moi a me kakow maluna iho « ona, m<s ke kapili hou ana i kona wahi i apulu ? Aole au i ike i kahi e hiki ole ai.

O ka olelo, o ke Kumukanawai o ka 1864 ko kakou «Kumukanawai e jioho nei i keia a o keia mua aku hoi, no ke aha la i olu ai ka inanao o ia ano iloko o kekahi poe peia, ina no he pono ke olelo aku, oia poe, oia iio kekahi p<je nana i hookomo i ka Lahui a me ke aupuni iloko o ke kuapapanui o ka aie e noho «ei i keia manawa ; a nie he inea la pela no ka manao o ka rnea kakau ma ka waha o ke aupuni, e hoomau ia KumukanmWai ī paa no pela ka hale ohi (lala nui o lakou, ao ka mea, he mea pohihihi ole keia ke noho aku kakou, ina e hoi hou mBi koi honua a me ke kumu o ko kakou mau pono o ka wa ia Kamehameha UL, a lilo i kila no ko kakou innku i kein manawa, ulaila, e holo hou ana kahi inoku o kakou. A. K. Kai.aohonoliīlu. Apua, Honolulu, ion 10, 1872.